Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
10. ඉසිදත්තත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
10. Isidattattheragāthāvaṇṇanā
පඤ්චක්ඛන්ධා පරිඤ්ඤාතාති ආයස්මතො ඉසිදත්තත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං පුඤ්ඤං උපචිනන්තො විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං භගවන්තං රථියං ගච්ඡන්තං දිස්වා පසන්නමානසො මධුරං ආමොදඵලං අදාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවලොකෙ නිබ්බත්තිත්වා අපරාපරං පුඤ්ඤානි කත්වා දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ අවන්තිරට්ඨෙ වඩ්ඪගාමෙ අඤ්ඤතරස්ස සත්ථවාහස්ස පුත්තො හුත්වා නිබ්බත්ති, ඉසිදත්තොතිස්ස නාමං අහොසි. සො වයප්පත්තො මච්ඡිකාසණ්ඩෙ චිත්තස්ස ගහපතිනො අදිට්ඨසහායො හුත්වා තෙන බුද්ධගුණෙ ලිඛිත්වා පෙසිතසාසනං පටිලභිත්වා සාසනෙ සඤ්ජාතප්පසාදො ථෙරස්ස මහාකච්චානස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා විපස්සනං ආරභිත්වා නචිරස්සෙව ඡළභිඤ්ඤො අහොසි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.51.80-84) –
Pañcakkhandhāpariññātāti āyasmato isidattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ rathiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde avantiraṭṭhe vaḍḍhagāme aññatarassa satthavāhassa putto hutvā nibbatti, isidattotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino adiṭṭhasahāyo hutvā tena buddhaguṇe likhitvā pesitasāsanaṃ paṭilabhitvā sāsane sañjātappasādo therassa mahākaccānassa santike pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.80-84) –
‘‘සුවණ්ණවණ්ණං සම්බුද්ධං, ආහුතීනං පටිග්ගහං;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
රථියං පටිපජ්ජන්තං, ආමොදමදදිං ඵලං.
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, āmodamadadiṃ phalaṃ.
‘‘එකනවුතිතො කප්පෙ, යං ඵලං අදදිං තදා;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, ඵලදානස්සිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ඡළභිඤ්ඤො පන හුත්වා ‘‘බුද්ධුපට්ඨානං ගමිස්සාමී’’ති ථෙරං ආපුච්ඡිත්වා අනුක්කමෙන මජ්ඣිමදෙසං ගන්ත්වා සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා වන්දිත්වා එකමන්තං නිසින්නො , ‘‘කච්චි, භික්ඛු, ඛමනීයං, කච්චි යාපනීය’’න්තිආදිනා සත්ථාරා කතපටිසන්ථාරො පටිවචනමුඛෙන, ‘‘භගවා තුම්හාකං සාසනං උපගතකාලතො පට්ඨාය මය්හං සබ්බදුක්ඛං අපගතං, සබ්බො පරිස්සයො වූපසන්තො’’ති පවෙදනවසෙන අඤ්ඤං බ්යාකරොන්තො –
Chaḷabhiñño pana hutvā ‘‘buddhupaṭṭhānaṃ gamissāmī’’ti theraṃ āpucchitvā anukkamena majjhimadesaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno , ‘‘kacci, bhikkhu, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā satthārā katapaṭisanthāro paṭivacanamukhena, ‘‘bhagavā tumhākaṃ sāsanaṃ upagatakālato paṭṭhāya mayhaṃ sabbadukkhaṃ apagataṃ, sabbo parissayo vūpasanto’’ti pavedanavasena aññaṃ byākaronto –
120.
120.
‘‘පඤ්චක්ඛන්ධා පරිඤ්ඤාතා, තිට්ඨන්ති ඡින්නමූලකා;
‘‘Pañcakkhandhā pariññātā, tiṭṭhanti chinnamūlakā;
දුක්ඛක්ඛයො අනුප්පත්තො, පත්තො මෙ ආසවක්ඛයො’’ති. – ගාථං අභාසි;
Dukkhakkhayo anuppatto, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
තත්ථ පඤ්චක්ඛන්ධා පරිඤ්ඤාතාති පඤ්චපි මෙ උපාදානක්ඛන්ධා විපස්සනාපඤ්ඤාසහිතාය මග්ගපඤ්ඤාය ‘‘ඉදං දුක්ඛං, එත්තකං දුක්ඛං, න ඉතො භිය්යො’’ති සබ්බසො පරිච්ඡිජ්ජ ඤාතා, න තෙසු කිඤ්චිපි පරිඤ්ඤාතබ්බං අත්ථීති අධිප්පායො. තිට්ඨන්ති ඡින්නමූලකාති සබ්බසො පරිඤ්ඤාතත්තා එව තෙසං අවිජ්ජාතණ්හාදිකස්ස මූලස්ස සමුච්ඡින්නත්තා අරියමග්ගෙන පහීනත්තා යාවචරිමචිත්තනිරොධා තෙ තිට්ඨන්ති. දුක්ඛක්ඛයො අනුප්පත්තොති ඡින්නමූලකත්තායෙව ච නෙසං වට්ටදුක්ඛස්ස ඛයො පරික්ඛයො අනුප්පත්තො, නිබ්බානං අධිගතං. පත්තො මෙ ආසවක්ඛයොති කාමාසවාදීනං සබ්බෙසං ආසවානං ඛයන්තෙ අභිගන්තබ්බතාය ‘‘ආසවක්ඛයො’’ති ලද්ධනාමං අරහත්තං පත්තං පටිලද්ධන්ති අත්ථො. කෙචි පන අන්තිමායං සමුස්සයො’’ති පඨන්ති. නිබ්බානස්ස අධිගතත්තායෙව අයං මම සමුස්සයො අත්තභාවො අන්තිමො සබ්බපච්ඡිමකො, නත්ථි දානි පුනබ්භවොති අත්ථො. යං පන තත්ථ තත්ථ අවුත්තං, තං හෙට්ඨා වුත්තනයත්තා උත්තානංයෙවාති.
Tattha pañcakkhandhā pariññātāti pañcapi me upādānakkhandhā vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbaso paricchijja ñātā, na tesu kiñcipi pariññātabbaṃ atthīti adhippāyo. Tiṭṭhanti chinnamūlakāti sabbaso pariññātattā eva tesaṃ avijjātaṇhādikassa mūlassa samucchinnattā ariyamaggena pahīnattā yāvacarimacittanirodhā te tiṭṭhanti. Dukkhakkhayo anuppattoti chinnamūlakattāyeva ca nesaṃ vaṭṭadukkhassa khayo parikkhayo anuppatto, nibbānaṃ adhigataṃ. Patto me āsavakkhayoti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayante abhigantabbatāya ‘‘āsavakkhayo’’ti laddhanāmaṃ arahattaṃ pattaṃ paṭiladdhanti attho. Keci pana antimāyaṃ samussayo’’ti paṭhanti. Nibbānassa adhigatattāyeva ayaṃ mama samussayo attabhāvo antimo sabbapacchimako, natthi dāni punabbhavoti attho. Yaṃ pana tattha tattha avuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānaṃyevāti.
ඉසිදත්තත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Isidattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ද්වාදසමවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Dvādasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
නිට්ඨිතා ච පරමත්ථදීපනියං ථෙරගාථාවණ්ණනායං
Niṭṭhitā ca paramatthadīpaniyaṃ theragāthāvaṇṇanāyaṃ
වීසාධිකසතත්ථෙරගාථාපටිමණ්ඩිතස්ස එකකනිපාතස්ස
Vīsādhikasatattheragāthāpaṭimaṇḍitassa ekakanipātassa
අත්ථවණ්ණනා.
Atthavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 10. ඉසිදත්තත්ථෙරගාථා • 10. Isidattattheragāthā