| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
६. इसिगिलिसुत्तवण्णना
6. Isigilisuttavaṇṇanā
१३३. एवं मे सुतन्ति इसिगिलिसुत्तं। तत्थ अञ्ञाव समञ्ञा अहोसीति इसिगिलिस्स इसिगिलीति समञ्ञाय उप्पन्नकाले वेभारो न वेभारोति पञ्ञायित्थ, अञ्ञायेवस्स समञ्ञा अहोसि। अञ्ञा पञ्ञत्तीति इदं पुरिमपदस्सेव वेवचनं। सेसेसुपि एसेव नयो।
133.Evaṃme sutanti isigilisuttaṃ. Tattha aññāva samaññā ahosīti isigilissa isigilīti samaññāya uppannakāle vebhāro na vebhāroti paññāyittha, aññāyevassa samaññā ahosi. Aññā paññattīti idaṃ purimapadasseva vevacanaṃ. Sesesupi eseva nayo.
तदा किर भगवा सायन्हसमये समापत्तितो वुट्ठाय गन्धकुटितो निक्खमित्वा यस्मिं ठाने निसिन्नानं पञ्च पब्बता पञ्ञायन्ति, तत्थ भिक्खुसङ्घपरिवुतो निसीदित्वा इमे पञ्च पब्बते पटिपाटिया आचिक्खि। तत्थ न भगवतो पब्बतेहि अत्थो अत्थि, इति इमेसु पन पब्बतेसु पटिपाटिया कथियमानेसु इसिगिलिस्स इसिगिलिभावो कथेतब्बो होति। तस्मिं कथियमाने पदुमवतिया पुत्तानं पञ्चसतानं पच्चेकबुद्धानं नामानि चेव पदुमवतिया च पत्थना कथेतब्बा भविस्सतीति भगवा इमं पञ्च पब्बतपटिपाटिं आचिक्खि।
Tadā kira bhagavā sāyanhasamaye samāpattito vuṭṭhāya gandhakuṭito nikkhamitvā yasmiṃ ṭhāne nisinnānaṃ pañca pabbatā paññāyanti, tattha bhikkhusaṅghaparivuto nisīditvā ime pañca pabbate paṭipāṭiyā ācikkhi. Tattha na bhagavato pabbatehi attho atthi, iti imesu pana pabbatesu paṭipāṭiyā kathiyamānesu isigilissa isigilibhāvo kathetabbo hoti. Tasmiṃ kathiyamāne padumavatiyā puttānaṃ pañcasatānaṃ paccekabuddhānaṃ nāmāni ceva padumavatiyā ca patthanā kathetabbā bhavissatīti bhagavā imaṃ pañca pabbatapaṭipāṭiṃ ācikkhi.
पविसन्ता दिस्सन्ति पविट्ठा न दिस्सन्तीति यथाफासुकट्ठाने पिण्डाय चरित्वा कतभत्तकिच्चा आगन्त्वा चेतियगब्भे यमकमहाद्वारं विवरन्ता विय तं पब्बतं द्वेधा कत्वा अन्तो पविसित्वा रत्तिट्ठानदिवाट्ठानानि मापेत्वा तत्थ वसिंसु, तस्मा एवमाह। इमे इसीति इमे पच्चेकबुद्धइसी।
Pavisantādissanti paviṭṭhā na dissantīti yathāphāsukaṭṭhāne piṇḍāya caritvā katabhattakiccā āgantvā cetiyagabbhe yamakamahādvāraṃ vivarantā viya taṃ pabbataṃ dvedhā katvā anto pavisitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni māpetvā tattha vasiṃsu, tasmā evamāha. Ime isīti ime paccekabuddhaisī.
कदा पन ते तत्थ वसिंसु? अतीते किर अनुप्पन्ने तथागते बाराणसिं उपनिस्साय एकस्मिं गामके एका कुलधीता खेत्तं रक्खमाना एकस्स पच्चेकबुद्धस्स पञ्चहि लाजासतेहि सद्धिं एकं पदुमपुप्फं दत्वा पञ्च पुत्तसतानि पत्थेसि। तस्मिंयेव च खणे पञ्चसता मिगलुद्दका मधुरमंसं दत्वा ‘‘एतिस्सा पुत्ता भवेय्यामा’’ति पत्थयिंसु। सा यावतायुकं ठत्वा देवलोके निब्बत्ता, ततो चुता जातस्सरे पदुमगब्भे निब्बत्ति। तमेको तापसो दिस्वा पटिजग्गि, तस्सा विचरन्तियाव पादुद्धारे पादुद्धारे भूमितो पदुमानि उट्ठहन्ति। एको वनचरको दिस्वा बाराणसिरञ्ञो आरोचेसि। राजा नं आहरापेत्वा अग्गमहेसिं अकासि, तस्सा गब्भो सण्ठासि। महापदुमकुमारो मातुकुच्छियं वसि, सेसा गब्भमलं निस्सा निब्बत्ता। वयप्पत्ता उय्याने पदुमस्सरे कीळन्ता एकेकस्मिं पदुमे निसीदित्वा खयवयं पट्ठपेत्वा पच्चेकबोधिञाणं निब्बत्तयिंसु। अयं तेसं ब्याकरणगाथा अहोसि –
Kadā pana te tattha vasiṃsu? Atīte kira anuppanne tathāgate bārāṇasiṃ upanissāya ekasmiṃ gāmake ekā kuladhītā khettaṃ rakkhamānā ekassa paccekabuddhassa pañcahi lājāsatehi saddhiṃ ekaṃ padumapupphaṃ datvā pañca puttasatāni patthesi. Tasmiṃyeva ca khaṇe pañcasatā migaluddakā madhuramaṃsaṃ datvā ‘‘etissā puttā bhaveyyāmā’’ti patthayiṃsu. Sā yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke nibbattā, tato cutā jātassare padumagabbhe nibbatti. Tameko tāpaso disvā paṭijaggi, tassā vicarantiyāva pāduddhāre pāduddhāre bhūmito padumāni uṭṭhahanti. Eko vanacarako disvā bārāṇasirañño ārocesi. Rājā naṃ āharāpetvā aggamahesiṃ akāsi, tassā gabbho saṇṭhāsi. Mahāpadumakumāro mātukucchiyaṃ vasi, sesā gabbhamalaṃ nissā nibbattā. Vayappattā uyyāne padumassare kīḷantā ekekasmiṃ padume nisīditvā khayavayaṃ paṭṭhapetvā paccekabodhiñāṇaṃ nibbattayiṃsu. Ayaṃ tesaṃ byākaraṇagāthā ahosi –
‘‘सरोरुहं पदुमपलासपत्तजं, सुपुप्फितं भमरगणानुचिण्णं।
‘‘Saroruhaṃ padumapalāsapattajaṃ, supupphitaṃ bhamaragaṇānuciṇṇaṃ;
अनिच्चतायुपगतं विदित्वा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो’’ति॥
Aniccatāyupagataṃ viditvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
तस्मिं काले ते तत्थ वसिंसु, तदा चस्स पब्बतस्स इसिगिलीति समञ्ञा उदपादि।
Tasmiṃ kāle te tattha vasiṃsu, tadā cassa pabbatassa isigilīti samaññā udapādi.
१३५. ये सत्तसाराति अरिट्ठो उपरिट्ठो तगरसिखी यसस्सी सुदस्सनो पियदस्सी गन्धारो पिण्डोलो उपासभो नीतो तथो सुतवा भावितत्तोति तेरसन्नं पच्चेकबुद्धानं नामानि वत्वा इदानि तेसञ्च अञ्ञेसञ्च गाथाबन्धेन नामानि आचिक्खन्तो ये सत्तसारातिआदिमाह । तत्थ सत्तसाराति सत्तानं सारभूता। अनीघाति निद्दुक्खा। निरासाति नित्तण्हा।
135.Ye sattasārāti ariṭṭho upariṭṭho tagarasikhī yasassī sudassano piyadassī gandhāro piṇḍolo upāsabho nīto tatho sutavā bhāvitattoti terasannaṃ paccekabuddhānaṃ nāmāni vatvā idāni tesañca aññesañca gāthābandhena nāmāni ācikkhanto ye sattasārātiādimāha . Tattha sattasārāti sattānaṃ sārabhūtā. Anīghāti niddukkhā. Nirāsāti nittaṇhā.
द्वे जालिनोति चूळजालि महाजालीति द्वे जालिनामका। सन्तचित्तोति इदम्पि एकस्स नाममेव। पस्सि जहि उपधिदुक्खमूलन्ति एत्थ पस्सि नाम सो पच्चेकबुद्धो, दुक्खस्स पन मूलं उपधिं जहीति अयमस्स थुति। अपराजितोतिपि एकस्स नाममेव।
Dve jālinoti cūḷajāli mahājālīti dve jālināmakā. Santacittoti idampi ekassa nāmameva. Passi jahi upadhidukkhamūlanti ettha passi nāma so paccekabuddho, dukkhassa pana mūlaṃ upadhiṃ jahīti ayamassa thuti. Aparājitotipi ekassa nāmameva.
सत्था पवत्ता सरभङ्गो लोमहंसो उच्चङ्गमायोति इमे पञ्च जना। असितो अनासवो मनोमयोति इमेपि तयो जना। मानच्छिदो च बन्धुमाति बन्धुमा नाम एको, मानस्स पन छिन्नत्ता मानच्छिदोति वुत्तो। तदाधिमुत्तोतिपि नाममेव।
Satthā pavattā sarabhaṅgo lomahaṃso uccaṅgamāyoti ime pañca janā. Asito anāsavo manomayoti imepi tayo janā. Mānacchido ca bandhumāti bandhumā nāma eko, mānassa pana chinnattā mānacchidoti vutto. Tadādhimuttotipi nāmameva.
केतुम्भरागो च मातङ्गो अरियोति इमे तयो जना। अथच्चुतोति अथ अच्चुतो। अच्चुतगामब्यामङ्कोति इमे द्वे जना। खेमाभिरतो च सोरतोति इमे द्वेयेव।
Ketumbharāgo ca mātaṅgo ariyoti ime tayo janā. Athaccutoti atha accuto. Accutagāmabyāmaṅkoti ime dve janā. Khemābhirato ca soratoti ime dveyeva.
सय्हो अनोमनिक्कमोति सय्हो नाम सो बुद्धो, अनोमवीरियत्ता पन अनोमनिक्कमोति वुत्तो। आनन्दो नन्दो उपनन्दो द्वादसाति चत्तारो आनन्दा, चत्तारो नन्दा चत्तारो उपनन्दाति एवं द्वादस। भारद्वाजो अन्तिमदेहधारीति भारद्वाजो नाम सो बुद्धो। अन्तिमदेहधारीति थुति।
Sayho anomanikkamoti sayho nāma so buddho, anomavīriyattā pana anomanikkamoti vutto. Ānando nando upanando dvādasāti cattāro ānandā, cattāro nandā cattāro upanandāti evaṃ dvādasa. Bhāradvājoantimadehadhārīti bhāradvājo nāma so buddho. Antimadehadhārīti thuti.
तण्हच्छिदोति सिखरिस्सायं थुति। वीतरागोति मङ्गलस्स थुति। उसभच्छिदा जालिनिं दुक्खमूलन्ति उसभो नाम सो बुद्धो दुक्खमूलभूतं जालिनिं अच्छिदाति अत्थो। सन्तं पदं अज्झगमोपनीतोति उपनीतो नाम सो बुद्धो सन्तं पदं अज्झगमा। वीतरागोतिपि एकस्स नाममेव। सुविमुत्तचित्तोति अयं कण्हस्स थुति।
Taṇhacchidoti sikharissāyaṃ thuti. Vītarāgoti maṅgalassa thuti. Usabhacchidā jāliniṃ dukkhamūlanti usabho nāma so buddho dukkhamūlabhūtaṃ jāliniṃ acchidāti attho. Santaṃ padaṃ ajjhagamopanītoti upanīto nāma so buddho santaṃ padaṃ ajjhagamā. Vītarāgotipi ekassa nāmameva. Suvimuttacittoti ayaṃ kaṇhassa thuti.
एते च अञ्ञे चाति एते पाळियं आगता च पाळियं अनागता अञ्ञे च एतेसं एकनामकायेव। इमेसु हि पञ्चसु पच्चेकबुद्धसतेसु द्वेपि तयोपि दसपि द्वादसपि आनन्दादयो विय एकनामका अहेसुं। इति पाळियं आगतनामेहेव सब्बेसं नामानि वुत्तानि होन्तीति इतो परं विसुं विसुं अवत्वा ‘‘एते च अञ्ञे चा’’ति आह। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Ete ca aññe cāti ete pāḷiyaṃ āgatā ca pāḷiyaṃ anāgatā aññe ca etesaṃ ekanāmakāyeva. Imesu hi pañcasu paccekabuddhasatesu dvepi tayopi dasapi dvādasapi ānandādayo viya ekanāmakā ahesuṃ. Iti pāḷiyaṃ āgatanāmeheva sabbesaṃ nāmāni vuttāni hontīti ito paraṃ visuṃ visuṃ avatvā ‘‘ete ca aññe cā’’ti āha. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
इसिगिलिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Isigilisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ६. इसिगिलिसुत्तं • 6. Isigilisuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ६. इसिगिलिसुत्तवण्णना • 6. Isigilisuttavaṇṇanā
