| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៤. ឥស្សត្តសុត្តវណ្ណនា
4. Issattasuttavaṇṇanā
១៣៥. អដ្ឋុប្បត្តិកោតិ ឯត្ថ កា អស្ស អដ្ឋុប្បត្តិ? តិត្ថិយានំ ភគវតោ ភិក្ខុសង្ឃស្ស ច អលាភាយ អយសាយ បរិសក្កនំ។ តំ វិត្ថារតោ ទស្សេតុំ ‘‘ភគវតោ កិរា’’តិអាទិ វុត្តំ។ យថា តំ សព្ពទិសាសុ យមកមហាមេឃោ ឧដ្ឋហិត្វា មហាឱឃំ វិយ សព្ពា បារមិយោ ‘‘ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ វិបាកំ ទស្សាមា’’តិ សម្បិណ្ឌិតា វិយ លាភសក្ការមហោឃំ និព្ពត្តយិំសុ។ តតោ តតោ អន្នបានយានវត្ថមាលាគន្ធវិលេបនាទិហត្ថា ខត្តិយព្រាហ្មណាទយោ អាគន្ត្វា – ‘‘កហំ ភគវា, កហំ ទេវទេវោ នរាសភោ លោកនាថោ’’តិ ភគវន្តំ បរិយេសន្តិ, សកដសតេហិបិ បច្ចយេ អាហរិត្វា ឱកាសំ អលភមានា សមន្តា គាវុតប្បមាណម្បិ សកដធុរេន សកដធុរំ អាហច្ច តិដ្ឋន្តិ ចេវ អនុវត្តន្តិ ច អន្ធកវិន្ទព្រាហ្មណាទយោ វិយ។ សព្ពំ ខន្ធកេ (មហាវ. ២៨២) តេសុ តេសុ សុត្តេសុ ច អាគតនយេន វេទិតព្ពំ។ យថា ច ភគវតោ, ឯវំ ភិក្ខុសង្ឃស្សបិ។ វុត្តម្បិ – ‘‘តេន ខោ បន សមយេន ភគវា សក្កតោ ហោតិ គរុកតោ មានិតោ បូជិតោ អបចិតោ លាភី ចីវរ…បេ.… បរិក្ខារានំ, ភិក្ខុសង្ឃោបិ ខោ’’តិអាទិ (ឧទា. ៣៨), តថា ‘‘យាវតា ខោ, ចុន្ទ, ឯតរហិ សង្ឃោ វា គណោ វា លោកេ ឧប្បន្នោ, នាហំ, ចុន្ទ, អញ្ញំ ឯកំ សង្ឃម្បិ ឯកំ គណម្បិ សមនុបស្សាមិ ឯវំ លាភគ្គយសគ្គប្បត្តំ, យថរិវាយំ, ចុន្ទ, ភិក្ខុសង្ឃោ’’តិ (ទី. និ. ៣.១៧៦)។ ឯវន្តិ ឥទានិ វុច្ចមានាការេន។ និជ្ឈត្តិន្តិ សញ្ញត្តិំ។ នន្តិ កថំ។
135.Aṭṭhuppattikoti ettha kā assa aṭṭhuppatti? Titthiyānaṃ bhagavato bhikkhusaṅghassa ca alābhāya ayasāya parisakkanaṃ. Taṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘bhagavato kirā’’tiādi vuttaṃ. Yathā taṃ sabbadisāsu yamakamahāmegho uṭṭhahitvā mahāoghaṃ viya sabbā pāramiyo ‘‘imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ dassāmā’’ti sampiṇḍitā viya lābhasakkāramahoghaṃ nibbattayiṃsu. Tato tato annapānayānavatthamālāgandhavilepanādihatthā khattiyabrāhmaṇādayo āgantvā – ‘‘kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo narāsabho lokanātho’’ti bhagavantaṃ pariyesanti, sakaṭasatehipi paccaye āharitvā okāsaṃ alabhamānā samantā gāvutappamāṇampi sakaṭadhurena sakaṭadhuraṃ āhacca tiṭṭhanti ceva anuvattanti ca andhakavindabrāhmaṇādayo viya. Sabbaṃ khandhake (mahāva. 282) tesu tesu suttesu ca āgatanayena veditabbaṃ. Yathā ca bhagavato, evaṃ bhikkhusaṅghassapi. Vuttampi – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvara…pe… parikkhārānaṃ, bhikkhusaṅghopi kho’’tiādi (udā. 38), tathā ‘‘yāvatā kho, cunda, etarahi saṅgho vā gaṇo vā loke uppanno, nāhaṃ, cunda, aññaṃ ekaṃ saṅghampi ekaṃ gaṇampi samanupassāmi evaṃ lābhaggayasaggappattaṃ, yatharivāyaṃ, cunda, bhikkhusaṅgho’’ti (dī. ni. 3.176). Evanti idāni vuccamānākārena. Nijjhattinti saññattiṃ. Nanti kathaṃ.
ឯវំ បុច្ឆិតុំ អយុត្តំ តិត្ថិយានំ កថា មហាជនសន្និបាតេ និយ្យាតិតា ហោតីតិ។ តស្មិំ ទាតព្ពំ, ចិត្តប្បសាទមត្តេន ទេន្តេបិ ហិ បុញ្ញំ បវឌ្ឍតិ។ អារោចិតំ អត្តនោតិ អធិប្បាយោ។ ភគវាតិ សត្ថុ អាមន្តនំ។ ចិត្តំ នាម យថាបច្ចយំ បវត្តមានំ និគណ្ឋា…បេ.… បសីទតិ បសន្នស្សាតិ អធិប្បាយោ។ បុព្ពេ អវិសេសតោ ទេយ្យធម្មស្ស ទាតព្ពដ្ឋានំ នាម បុច្ឆិតំ, ឥទានិ តស្ស មហប្ផលភាវករោ ទក្ខិណេយ្យវិសេសោតិ អាហ ‘‘អញ្ញំ តយា បឋមំ បុច្ឆិតំ, អញ្ញំ បច្ឆា’’តិ។ សល្លក្ខេហិ ឯតំ។ បច្ឆិមំ បុរិមេន សទ្ធិំ អានេហីតិ អធិប្បាយោ។ បុច្ឆិតស្ស នាម បញ្ហស្ស កថនំ មយ្ហមេវ ភារោ។ សមុបព្យូឡ្ហោតិ ឯកតោ សេនាយ រាសិវសេន សម្បិណ្ឌិតោតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘រាសិភូតោ’’តិ។ អសិក្ខិតោតិ សត្តដ្ឋសំវច្ឆរានិ ធនុសិប្បេន សិក្ខិតោ។ ធនុសិប្បំ សិក្ខិត្វាបិ កោចិ កតហត្ថោ ន ហោតិ, អយំ បន អសិក្ខិតោ ន កតហត្ថោ, បោង្ខានុបោង្ខភាវោយេវ ព្យាមមុដ្ឋិពន្ធោ។ តិណបុញ្ជមត្តិកាបុញ្ជាទីសូតិ អាទិ-សទ្ទេន បំសុបុញ្ជវាលុកបុញ្ជសារផលកអយោឃនាទិកេ សង្គណ្ហាតិ។ អកតបរិចយោតិ តេសំ សន្តិកា វិជ្ឈនដ្ឋេន អកតបរិចយោ។ រាជរាជមហាមត្តាទិកេ ឧបេច្ច អសនំ ឧបាសនំ, ន កតំ ឧបាសនំ ឯតេនាតិ អកតូបាសនោ។ អសិក្ខិតតាទិនា ភីរុភាវេន វា កាយស្ស ឆម្ភនំ សង្កម្បនំ ឧត្តាសោ ឯតស្ស អត្ថីតិ ឆម្ភីតិ អាហ ‘‘បវេធិតកាយោ’’តិ។
Evaṃ pucchituṃ ayuttaṃ titthiyānaṃ kathā mahājanasannipāte niyyātitā hotīti. Tasmiṃ dātabbaṃ, cittappasādamattena dentepi hi puññaṃ pavaḍḍhati. Ārocitaṃ attanoti adhippāyo. Bhagavāti satthu āmantanaṃ. Cittaṃ nāma yathāpaccayaṃ pavattamānaṃ nigaṇṭhā…pe… pasīdati pasannassāti adhippāyo. Pubbe avisesato deyyadhammassa dātabbaṭṭhānaṃ nāma pucchitaṃ, idāni tassa mahapphalabhāvakaro dakkhiṇeyyavisesoti āha ‘‘aññaṃ tayā paṭhamaṃ pucchitaṃ, aññaṃ pacchā’’ti. Sallakkhehi etaṃ. Pacchimaṃ purimena saddhiṃ ānehīti adhippāyo. Pucchitassa nāma pañhassa kathanaṃ mayhameva bhāro. Samupabyūḷhoti ekato senāya rāsivasena sampiṇḍitoti attho. Tenāha ‘‘rāsibhūto’’ti. Asikkhitoti sattaṭṭhasaṃvaccharāni dhanusippena sikkhito. Dhanusippaṃ sikkhitvāpi koci katahattho na hoti, ayaṃ pana asikkhito na katahattho, poṅkhānupoṅkhabhāvoyeva byāmamuṭṭhibandho. Tiṇapuñjamattikāpuñjādīsūti ādi-saddena paṃsupuñjavālukapuñjasāraphalakaayoghanādike saṅgaṇhāti. Akataparicayoti tesaṃ santikā vijjhanaṭṭhena akataparicayo. Rājarājamahāmattādike upecca asanaṃ upāsanaṃ, na kataṃ upāsanaṃ etenāti akatūpāsano. Asikkhitatādinā bhīrubhāvena vā kāyassa chambhanaṃ saṅkampanaṃ uttāso etassa atthīti chambhīti āha ‘‘pavedhitakāyo’’ti.
ទក្ខិណេយ្យតាយ អធិប្បេតត្តា ‘‘អរហត្តមគ្គេន កាមច្ឆន្ទោ បហីនោ ហោតី’’តិ អាហ។ អច្ចន្តប្បហានស្ស ឥច្ឆិតត្តា តតិយេនេវ កុក្កុច្ចំ បហីនំ ហោតិ បដិឃសម្បយោគំ។ អសេក្ខស្ស អយន្តិ អសេក្ខំ, សីលក្ខន្ធោ។ តយិទំ ន អគ្គផលំ សីលមេវ អធិប្បេតំ, អថ ខោ យំ កិញ្ចិ អសេក្ខសន្តានេ បវត្តំ សីលំ, លោកុត្តរោ ឯវ ន អធិប្បេតោ សិក្ខាយ ជាតត្តា, ឯវំ វិមុត្តិក្ខន្ធោបីតិ ។ សេក្ខស្ស ឯសោតិ វា, អបរិយោសិតសិក្ខត្តា សយមេវ សិក្ខតីតិ វា សេក្ខោ, ចតូសុ មគ្គេសុ ហេដ្ឋិមេសុ ច តីសុ ផលេសុ សីលក្ខន្ធោ។ ឧបរិ សិក្ខិតព្ពាភាវតោ អសេក្ខោ។ វុឌ្ឍិប្បត្តោ សេក្ខោតិ អសេក្ខោ។ អគ្គផលភូតោ សីលក្ខន្ធោ វុច្ចេយ្យ, អដ្ឋកថាយំ បន វិបស្សកស្ស សីលស្ស អធិប្បេតត្តា តថា អត្ថោ វុត្តោ។ សព្ពត្ថាតិ ‘‘អសេក្ខេនា’’តិអាទីសុ។ ឯត្ថ ច យថា សីលសមាធិបញ្ញាក្ខន្ធា មិស្សកា អធិប្បេតា, ឯវំ វិមុត្តិក្ខន្ធាបីតិ តទង្គវិមុត្តិអាទយោបិ វេទិតព្ពា, ន បដិប្បស្សទ្ធិវិមុត្តិ ឯវ។
Dakkhiṇeyyatāya adhippetattā ‘‘arahattamaggena kāmacchando pahīno hotī’’ti āha. Accantappahānassa icchitattā tatiyeneva kukkuccaṃ pahīnaṃ hoti paṭighasampayogaṃ. Asekkhassa ayanti asekkhaṃ, sīlakkhandho. Tayidaṃ na aggaphalaṃ sīlameva adhippetaṃ, atha kho yaṃ kiñci asekkhasantāne pavattaṃ sīlaṃ, lokuttaro eva na adhippeto sikkhāya jātattā, evaṃ vimuttikkhandhopīti . Sekkhassa esoti vā, apariyositasikkhattā sayameva sikkhatīti vā sekkho, catūsu maggesu heṭṭhimesu ca tīsu phalesu sīlakkhandho. Upari sikkhitabbābhāvato asekkho. Vuḍḍhippatto sekkhoti asekkho. Aggaphalabhūto sīlakkhandho vucceyya, aṭṭhakathāyaṃ pana vipassakassa sīlassa adhippetattā tathā attho vutto. Sabbatthāti ‘‘asekkhenā’’tiādīsu. Ettha ca yathā sīlasamādhipaññākkhandhā missakā adhippetā, evaṃ vimuttikkhandhāpīti tadaṅgavimuttiādayopi veditabbā, na paṭippassaddhivimutti eva.
យេន សិប្បេន ឥស្សាសោ ហោតិ, តំ ឥស្សត្តន្តិ អាហ ‘‘ឧសុសិប្ប’’ន្តិ។ យស្សា វាយោធាតុយា វសេន សរីរំ សញ្ជាតថាមំ ហោតិ, តំ ពលបច្ចយំ សន្ធាយាហ ‘‘ពលំ នាម វាយោធាតូ’’តិ។ សមប្បវត្តិតោ ហិ វិសមប្បវត្តិនិវារកធាតុ ពលំ នាម, តេន តតោ អញ្ញំ ពលរូបំ នាម នត្ថិ។
Yena sippena issāso hoti, taṃ issattanti āha ‘‘ususippa’’nti. Yassā vāyodhātuyā vasena sarīraṃ sañjātathāmaṃ hoti, taṃ balapaccayaṃ sandhāyāha ‘‘balaṃ nāma vāyodhātū’’ti. Samappavattito hi visamappavattinivārakadhātu balaṃ nāma, tena tato aññaṃ balarūpaṃ nāma natthi.
យស្មា អរហា ឯវ ឯកន្តតោ សោរតោ, តស្ស ភាវោ សោរច្ចន្តិ អាហ ‘‘សោរច្ចន្តិ អរហត្ត’’ន្តិ។ ឯតេ ទ្វេតិ ខន្តិ សោរច្ចន្តិ ឯតេ ទ្វេ ធម្មា។ បានីយំ បិវន្តិ ឯត្ថាតិ បបា, យោ កោចិ ជលាសយោ យំ កិញ្ចិ បានីយដ្ឋានន្តិ អាហ ‘‘ចតុរស្សបោក្ខរណីអាទីនី’’តិ។ ឧទកវិកូលាទីសុ កមន្តិ អតិក្កមន្តិ ឯតេហីតិ សង្កមនានិ, សេតុអាទីនិ។ សេតុករណយុត្តដ្ឋានេ សេតុំ, ចង្កមនករណយុត្តដ្ឋានេ ចង្កមនំ, មគ្គករណយុត្តដ្ឋានេ មគ្គំ ករេយ្យាតិ អយមេត្ថ អធិប្បាយោ។ តេនាហ ‘‘បណ្ណាសា’’តិអាទិ។
Yasmā arahā eva ekantato sorato, tassa bhāvo soraccanti āha ‘‘soraccanti arahatta’’nti. Ete dveti khanti soraccanti ete dve dhammā. Pānīyaṃ pivanti etthāti papā, yo koci jalāsayo yaṃ kiñci pānīyaṭṭhānanti āha ‘‘caturassapokkharaṇīādīnī’’ti. Udakavikūlādīsu kamanti atikkamanti etehīti saṅkamanāni, setuādīni. Setukaraṇayuttaṭṭhāne setuṃ, caṅkamanakaraṇayuttaṭṭhāne caṅkamanaṃ, maggakaraṇayuttaṭṭhāne maggaṃ kareyyāti ayamettha adhippāyo. Tenāha ‘‘paṇṇāsā’’tiādi.
ភិក្ខាចារវត្តន្តិ អរិយានំ ហិតំ វត្តបដិបត្តិំ។ ទេន្តោបីតិ បិ-សទ្ទេន អខីណាសវស្ស ទេន្តោបីតិ ឥមមត្ថំ ទស្សេតិ យស្ស កស្សចិបិ ទេន្តេនបិ កម្មផលំ សទ្ទហិត្វា វិប្បសន្នចិត្តេនេវ ទាតព្ពត្តា។ ថនយន្តិ ឥទំ តស្ស មហាមេឃភាវទស្សនំ, យោ ហិ មហាវស្សំ វស្សតិ, សោ គជ្ជន្តោ វិជ្ជុម្មាលំ វិស្សជ្ជេន្តោ បវស្សតិ។ អភិសង្ខរិត្វា សមោធានេត្វាតិ ខាទនីយស្ស វិវិធជាតិយានិ សម្បិណ្ឌេត្វា។ តេនាហ ‘‘រាសិំ កត្វា’’តិ។
Bhikkhācāravattanti ariyānaṃ hitaṃ vattapaṭipattiṃ. Dentopīti pi-saddena akhīṇāsavassa dentopīti imamatthaṃ dasseti yassa kassacipi dentenapi kammaphalaṃ saddahitvā vippasannacitteneva dātabbattā. Thanayanti idaṃ tassa mahāmeghabhāvadassanaṃ, yo hi mahāvassaṃ vassati, so gajjanto vijjummālaṃ vissajjento pavassati. Abhisaṅkharitvā samodhānetvāti khādanīyassa vividhajātiyāni sampiṇḍetvā. Tenāha ‘‘rāsiṃ katvā’’ti.
បកិរណំ នាម វិកិរណម្បិ ហោតិ អនេកត្ថត្តា ធាតូនន្តិ អាហ ‘‘វិកិរតី’’តិ។ បកិរន្តោ វិយ វា ទានំ ទេតីតិ ឥមិនា គុណខេត្តមេវ អបរិយេសិត្វា ករុណាខេត្តេបិ មហាទានំ បវត្តេតីតិ ទស្សេតិ។ តេន ‘‘បកិរេតី’’តិ វទន្តេន ភគវតា អដ្ឋុប្បត្តិយំ អាគតតិត្ថិយវាទេន អប្បដិសេធិតតាបិ ទីបិតា ហោតិ។ បុញ្ញធារាតិ បុញ្ញមយធារា បុញ្ញាភិសន្ទា។ សិនេហយន្តីតិ ថូលធារេនបិ សិនេហេន សិនិទ្ធំ ករោន្តី។ កិលេទយន្តីតិ អល្លភាវំ បាបយន្តី។ យថាយំ បុញ្ញធារា ទាតារំ អន្តោ សិនេហេតិ បូរេតិ អភិសន្ទេតិ, ឯវំ បដិគ្គាហកានម្បិ អន្តោ សិនេហេតិ បូរេតិ អភិសន្ទេតិ។ តេនេវាហ ‘‘ទទំ បិយោ ហោតិ ភជន្តិ នំ ពហូ’’តិអាទិ (អ. និ. ៥.៣៤) ឯវំ សន្តេបិ ‘‘ទាតារំ អភិវស្សតី’’តិ វុត្តត្តា អដ្ឋកថាយំ ទាយកវសេនេវ ‘‘សិនេហេតី’’តិ វុត្តំ, យស្មា វា បដិគ្គាហកស្ស សិនេហុប្បត្តិ អាមិសនិស្សិតាតិ ទាយកវសេនេវ វុត្តំ។
Pakiraṇaṃ nāma vikiraṇampi hoti anekatthattā dhātūnanti āha ‘‘vikiratī’’ti. Pakiranto viya vā dānaṃ detīti iminā guṇakhettameva apariyesitvā karuṇākhettepi mahādānaṃ pavattetīti dasseti. Tena ‘‘pakiretī’’ti vadantena bhagavatā aṭṭhuppattiyaṃ āgatatitthiyavādena appaṭisedhitatāpi dīpitā hoti. Puññadhārāti puññamayadhārā puññābhisandā. Sinehayantīti thūladhārenapi sinehena siniddhaṃ karontī. Kiledayantīti allabhāvaṃ pāpayantī. Yathāyaṃ puññadhārā dātāraṃ anto sineheti pūreti abhisandeti, evaṃ paṭiggāhakānampi anto sineheti pūreti abhisandeti. Tenevāha ‘‘dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū’’tiādi (a. ni. 5.34) evaṃ santepi ‘‘dātāraṃ abhivassatī’’ti vuttattā aṭṭhakathāyaṃ dāyakavaseneva ‘‘sinehetī’’ti vuttaṃ, yasmā vā paṭiggāhakassa sinehuppatti āmisanissitāti dāyakavaseneva vuttaṃ.
ឥស្សត្តសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Issattasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៤. ឥស្សត្តសុត្តំ • 4. Issattasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៤. ឥស្សត្តសុត្តវណ្ណនា • 4. Issattasuttavaṇṇanā
