| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya |
๓. อิฎฺฐสุตฺตํ
3. Iṭṭhasuttaṃ
๔๓. อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ ภควา เอตทโวจ –
43. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca –
‘‘ปญฺจิเม, คหปติ, ธมฺมา อิฎฺฐา กนฺตา มนาปา ทุลฺลภา โลกสฺมิํฯ กตเม ปญฺจ? อายุ, คหปติ, อิโฎฺฐ กโนฺต มนาโป ทุลฺลโภ โลกสฺมิํ; วโณฺณ อิโฎฺฐ กโนฺต มนาโป ทุลฺลโภ โลกสฺมิํ; สุขํ อิฎฺฐํ กนฺตํ มนาปํ ทุลฺลภํ โลกสฺมิํ; ยโส อิโฎฺฐ กโนฺต มนาโป ทุลฺลโภ โลกสฺมิํ; สคฺคา อิฎฺฐา กนฺตา มนาปา ทุลฺลภา โลกสฺมิํฯ อิเม โข, คหปติ, ปญฺจ ธมฺมา อิฎฺฐา กนฺตา มนาปา ทุลฺลภา โลกสฺมิํฯ
‘‘Pañcime, gahapati, dhammā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṃ. Katame pañca? Āyu, gahapati, iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṃ; vaṇṇo iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṃ; sukhaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ dullabhaṃ lokasmiṃ; yaso iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṃ; saggā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṃ. Ime kho, gahapati, pañca dhammā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṃ.
‘‘อิเมสํ โข, คหปติ, ปญฺจนฺนํ ธมฺมานํ อิฎฺฐานํ กนฺตานํ มนาปานํ ทุลฺลภานํ โลกสฺมิํ น อายาจนเหตุ วา ปตฺถนาเหตุ วา 1 ปฎิลาภํ วทามิฯ อิเมสํ โข, คหปติ, ปญฺจนฺนํ ธมฺมานํ อิฎฺฐานํ กนฺตานํ มนาปานํ ทุลฺลภานํ โลกสฺมิํ อายาจนเหตุ วา ปตฺถนาเหตุ วา ปฎิลาโภ อภวิสฺส, โก อิธ เกน หาเยถ?
‘‘Imesaṃ kho, gahapati, pañcannaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ dullabhānaṃ lokasmiṃ na āyācanahetu vā patthanāhetu vā 2 paṭilābhaṃ vadāmi. Imesaṃ kho, gahapati, pañcannaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ dullabhānaṃ lokasmiṃ āyācanahetu vā patthanāhetu vā paṭilābho abhavissa, ko idha kena hāyetha?
‘‘น โข, คหปติ, อรหติ อริยสาวโก อายุกาโม อายุํ อายาจิตุํ วา อภินนฺทิตุํ วา อายุสฺส วาปิ เหตุฯ อายุกาเมน, คหปติ, อริยสาวเกน อายุสํวตฺตนิกา ปฎิปทา ปฎิปชฺชิตพฺพาฯ อายุสํวตฺตนิกา หิสฺส ปฎิปทา ปฎิปนฺนา อายุปฎิลาภาย สํวตฺตติฯ โส ลาภี โหติ อายุสฺส ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วาฯ
‘‘Na kho, gahapati, arahati ariyasāvako āyukāmo āyuṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā āyussa vāpi hetu. Āyukāmena, gahapati, ariyasāvakena āyusaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Āyusaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā āyupaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti āyussa dibbassa vā mānusassa vā.
‘‘น โข, คหปติ, อรหติ อริยสาวโก วณฺณกาโม วณฺณํ อายาจิตุํ วา อภินนฺทิตุํ วา วณฺณสฺส วาปิ เหตุฯ วณฺณกาเมน, คหปติ, อริยสาวเกน วณฺณสํวตฺตนิกา ปฎิปทา ปฎิปชฺชิตพฺพาฯ วณฺณสํวตฺตนิกา หิสฺส ปฎิปทา ปฎิปนฺนา วณฺณปฎิลาภาย สํวตฺตติฯ โส ลาภี โหติ วณฺณสฺส ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วาฯ
‘‘Na kho, gahapati, arahati ariyasāvako vaṇṇakāmo vaṇṇaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā vaṇṇassa vāpi hetu. Vaṇṇakāmena, gahapati, ariyasāvakena vaṇṇasaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Vaṇṇasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā vaṇṇapaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti vaṇṇassa dibbassa vā mānusassa vā.
‘‘น โข, คหปติ, อรหติ อริยสาวโก สุขกาโม สุขํ อายาจิตุํ วา อภินนฺทิตุํ วา สุขสฺส วาปิ เหตุฯ สุขกาเมน, คหปติ, อริยสาวเกน สุขสํวตฺตนิกา ปฎิปทา ปฎิปชฺชิตพฺพาฯ สุขสํวตฺตนิกา หิสฺส ปฎิปทา ปฎิปนฺนา สุขปฎิลาภาย สํวตฺตติฯ โส ลาภี โหติ สุขสฺส ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วาฯ
‘‘Na kho, gahapati, arahati ariyasāvako sukhakāmo sukhaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā sukhassa vāpi hetu. Sukhakāmena, gahapati, ariyasāvakena sukhasaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Sukhasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā sukhapaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti sukhassa dibbassa vā mānusassa vā.
‘‘น โข, คหปติ, อรหติ อริยสาวโก ยสกาโม ยสํ อายาจิตุํ วา อภินนฺทิตุํ วา ยสสฺส วาปิ เหตุฯ ยสกาเมน, คหปติ, อริยสาวเกน ยสสํวตฺตนิกา ปฎิปทา ปฎิปชฺชิตพฺพาฯ ยสสํวตฺตนิกา หิสฺส ปฎิปทา ปฎิปนฺนา ยสปฎิลาภาย สํวตฺตติฯ โส ลาภี โหติ ยสสฺส ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วาฯ
‘‘Na kho, gahapati, arahati ariyasāvako yasakāmo yasaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā yasassa vāpi hetu. Yasakāmena, gahapati, ariyasāvakena yasasaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Yasasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā yasapaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti yasassa dibbassa vā mānusassa vā.
‘‘น โข, คหปติ, อรหติ อริยสาวโก สคฺคกาโม สคฺคํ อายาจิตุํ วา อภินนฺทิตุํ วา สคฺคานํ วาปิ เหตุฯ สคฺคกาเมน, คหปติ, อริยสาวเกน สคฺคสํวตฺตนิกา ปฎิปทา ปฎิปชฺชิตพฺพาฯ สคฺคสํวตฺตนิกา หิสฺส ปฎิปทา ปฎิปนฺนา สคฺคปฎิลาภาย สํวตฺตติฯ โส ลาภี โหติ สคฺคาน’’นฺติฯ
‘‘Na kho, gahapati, arahati ariyasāvako saggakāmo saggaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā saggānaṃ vāpi hetu. Saggakāmena, gahapati, ariyasāvakena saggasaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Saggasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā saggapaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti saggāna’’nti.
‘‘อายุํ วณฺณํ ยสํ กิตฺติํ, สคฺคํ อุจฺจากุลีนตํ;
‘‘Āyuṃ vaṇṇaṃ yasaṃ kittiṃ, saggaṃ uccākulīnataṃ;
‘‘อปฺปมาทํ ปสํสนฺติ, ปุญฺญกิริยาสุ ปณฺฑิตา;
‘‘Appamādaṃ pasaṃsanti, puññakiriyāsu paṇḍitā;
‘‘อปฺปมโตฺต อุโภ อเตฺถ, อธิคณฺหาติ ปณฺฑิโตฯ
‘‘Appamatto ubho atthe, adhigaṇhāti paṇḍito.
‘‘ทิเฎฺฐ ธเมฺม จ 5 โย อโตฺถ, โย จโตฺถ สมฺปรายิโก;
‘‘Diṭṭhe dhamme ca 6 yo attho, yo cattho samparāyiko;
อตฺถาภิสมยา ธีโร, ปณฺฑิโตติ ปวุจฺจตี’’ติฯ ตติยํ;
Atthābhisamayā dhīro, paṇḍitoti pavuccatī’’ti. tatiyaṃ;
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๓. อิฎฺฐสุตฺตวณฺณนา • 3. Iṭṭhasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๓. อิฎฺฐสุตฺตวณฺณนา • 3. Iṭṭhasuttavaṇṇanā
