| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
៧. ជាលិយសុត្តវណ្ណនា
7. Jāliyasuttavaṇṇanā
ទ្វេ បព្ពជិតវត្ថុវណ្ណនា
Dve pabbajitavatthuvaṇṇanā
៣៧៨. ឯវំ មេ សុតំ…បេ.… កោសម្ពិយន្តិ ជាលិយសុត្តំ។ តត្រាយំ អបុព្ពបទវណ្ណនា។ ឃោសិតារាមេតិ ឃោសិតេន សេដ្ឋិនា កតេ អារាមេ។ បុព្ពេ កិរ អល្លកប្បរដ្ឋំ នាម អហោសិ។ តតោ កោតូហលិកោ នាម ទលិទ្ទោ ឆាតកភយេន សបុត្តទារោ អវន្តិរដ្ឋំ គច្ឆន្តោ បុត្តំ វហិតុំ អសក្កោន្តោ ឆឌ្ឌេត្វា អគមាសិ, មាតា និវត្តិត្វា តំ គហេត្វា គតា, តេ ឯកំ គោបាលកគាមំ បវិសិំសុ។ គោបាលកេន ច តទា ពហុបាយាសោ បដិយត្តោ ហោតិ, តេ តតោ បាយាសំ លភិត្វា ភុញ្ជិំសុ។ អថ សោ បុរិសោ ពលវបាយាសំ ភុត្តោ ជីរាបេតុំ អសក្កោន្តោ រត្តិភាគេ កាលំ កត្វា តត្ថេវ សុនខិយា កុច្ឆិស្មិំ បដិសន្ធិំ គហេត្វា កុក្កុរោ ជាតោ, សោ គោបាលកស្ស បិយោ អហោសិ។ គោបាលកោ ច បច្ចេកពុទ្ធំ ឧបដ្ឋហតិ។ បច្ចេកពុទ្ធោបិ ភត្តកិច្ចបរិយោសានេ កុក្កុរស្ស ឯកេកំ បិណ្ឌំ ទេតិ, សោ បច្ចេកពុទ្ធេ សិនេហំ ឧប្បាទេត្វា គោបាលកេន សទ្ធិំ បណ្ណសាលម្បិ គច្ឆតិ។ គោបាលកេ អសន្និហិតេ ភត្តវេលាយំ សយមេវ គន្ត្វា កាលារោចនត្ថំ បណ្ណសាលទ្វារេ ភុស្សតិ, អន្តរាមគ្គេបិ ចណ្ឌមិគេ ទិស្វា ភុស្សិត្វា បលាបេតិ។ សោ បច្ចេកពុទ្ធេ មុទុកេន ចិត្តេន កាលំកត្វា ទេវលោកេ និព្ពត្តិ ។ តត្រស្ស ឃោសកទេវបុត្តោ ត្វេវ នាមំ អហោសិ។ សោ ទេវលោកតោ ចវិត្វា កោសម្ពិយំ ឯកស្ស កុលស្ស ឃរេ និព្ពត្តិ។ តំ អបុត្តកោ សេដ្ឋិ តស្ស មាតាបិតូនំ ធនំ ទត្វា បុត្តំ កត្វា អគ្គហេសិ។ អថ អត្តនោ បុត្តេ ជាតេ សត្តក្ខត្តុំ ឃាតាបេតុំ ឧបក្កមិ។ សោ បុញ្ញវន្តតាយ សត្តសុបិ ឋានេសុ មរណំ អប្បត្វា អវសានេ ឯកាយ សេដ្ឋិធីតាយ វេយ្យត្តិយេន លទ្ធជីវិតោ អបរភាគេ បិតុអច្ចយេន សេដ្ឋិដ្ឋានំ បត្វា ឃោសកសេដ្ឋិ នាម ជាតោ។ អញ្ញេបិ កោសម្ពិយំ កុក្កុដសេដ្ឋិ , បាវារិយសេដ្ឋីតិ ទ្វេ សេដ្ឋិនោ អត្ថិ, ឥមិនា សទ្ធិំ តយោ អហេសុំ។
378.Evaṃme sutaṃ…pe… kosambiyanti jāliyasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Ghositārāmeti ghositena seṭṭhinā kate ārāme. Pubbe kira allakapparaṭṭhaṃ nāma ahosi. Tato kotūhaliko nāma daliddo chātakabhayena saputtadāro avantiraṭṭhaṃ gacchanto puttaṃ vahituṃ asakkonto chaḍḍetvā agamāsi, mātā nivattitvā taṃ gahetvā gatā, te ekaṃ gopālakagāmaṃ pavisiṃsu. Gopālakena ca tadā bahupāyāso paṭiyatto hoti, te tato pāyāsaṃ labhitvā bhuñjiṃsu. Atha so puriso balavapāyāsaṃ bhutto jīrāpetuṃ asakkonto rattibhāge kālaṃ katvā tattheva sunakhiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā kukkuro jāto, so gopālakassa piyo ahosi. Gopālako ca paccekabuddhaṃ upaṭṭhahati. Paccekabuddhopi bhattakiccapariyosāne kukkurassa ekekaṃ piṇḍaṃ deti, so paccekabuddhe sinehaṃ uppādetvā gopālakena saddhiṃ paṇṇasālampi gacchati. Gopālake asannihite bhattavelāyaṃ sayameva gantvā kālārocanatthaṃ paṇṇasāladvāre bhussati, antarāmaggepi caṇḍamige disvā bhussitvā palāpeti. So paccekabuddhe mudukena cittena kālaṃkatvā devaloke nibbatti . Tatrassa ghosakadevaputto tveva nāmaṃ ahosi. So devalokato cavitvā kosambiyaṃ ekassa kulassa ghare nibbatti. Taṃ aputtako seṭṭhi tassa mātāpitūnaṃ dhanaṃ datvā puttaṃ katvā aggahesi. Atha attano putte jāte sattakkhattuṃ ghātāpetuṃ upakkami. So puññavantatāya sattasupi ṭhānesu maraṇaṃ appatvā avasāne ekāya seṭṭhidhītāya veyyattiyena laddhajīvito aparabhāge pituaccayena seṭṭhiṭṭhānaṃ patvā ghosakaseṭṭhi nāma jāto. Aññepi kosambiyaṃ kukkuṭaseṭṭhi , pāvāriyaseṭṭhīti dve seṭṭhino atthi, iminā saddhiṃ tayo ahesuṃ.
តេន ច សមយេន ហិមវន្តតោ បញ្ចសតតាបសា សរីរសន្តប្បនត្ថំ អន្តរន្តរាកោសម្ពិំ អាគច្ឆន្តិ , តេសំ ឯតេ តយោ សេដ្ឋី អត្តនោ អត្តនោ ឧយ្យានេសុ បណ្ណកុដិយោ កត្វា ឧបដ្ឋានំ ករោន្តិ។ អថេកទិវសំ តេ តាបសា ហិមវន្តតោ អាគច្ឆន្តា មហាកន្តារេ តសិតា កិលន្តា ឯកំ មហន្តំ វដរុក្ខំ បត្វា តត្ថ អធិវត្ថាយ ទេវតាយ សន្តិកា សង្គហំ បច្ចាសិសន្តា និសីទិំសុ។ ទេវតា សព្ពាលង្ការវិភូសិតំ ហត្ថំ បសារេត្វា តេសំ បានីយបានកាទីនិ ទត្វា កិលមថំ បដិវិនោទេសិ, ឯតេ ទេវតាយានុភាវេន វិម្ហិតា បុច្ឆិំសុ – ‘‘កិំ នុ ខោ, ទេវតេ, កម្មំ កត្វា តយា អយំ សម្បត្តិ លទ្ធា’’តិ? ទេវតា អាហ – ‘‘លោកេ ពុទ្ធោ នាម ភគវា ឧប្បន្នោ, សោ ឯតរហិ សាវត្ថិយំ វិហរតិ, អនាថបិណ្ឌិកោ គហបតិ តំ ឧបដ្ឋហតិ។ សោ ឧបោសថទិវសេសុ អត្តនោ ភតកានំ បកតិភត្តវេតនមេវ ទត្វា ឧបោសថំ ការាបេសិ។ អថាហំ ឯកទិវសំ មជ្ឈន្ហិកេ បាតរាសត្ថាយ អាគតោ កញ្ចិ ភតកកម្មំ អករោន្តំ ទិស្វា – ‘អជ្ជ មនុស្សា កស្មា កម្មំ ន ករោន្តី’តិ បុច្ឆិំ។ តស្ស មេ តមត្ថំ អារោចេសុំ។ អថាហំ ឯតទវោចំ – ‘ឥទានិ ឧបឌ្ឍទិវសោ គតោ, សក្កា នុ ខោ ឧបឌ្ឍុបោសថំ កាតុ’ន្តិ។ តតោ សេដ្ឋិស្ស បដិវេទេត្វា ‘‘សក្កា កាតុ’’ន្តិ អាហ។ ស្វាហំ ឧបឌ្ឍទិវសំ ឧបឌ្ឍុបោសថំ សមាទិយិត្វា តទហេវ កាលំ កត្វា ឥមំ សម្បត្តិំ បដិលភិ’’ន្តិ។
Tena ca samayena himavantato pañcasatatāpasā sarīrasantappanatthaṃ antarantarākosambiṃ āgacchanti , tesaṃ ete tayo seṭṭhī attano attano uyyānesu paṇṇakuṭiyo katvā upaṭṭhānaṃ karonti. Athekadivasaṃ te tāpasā himavantato āgacchantā mahākantāre tasitā kilantā ekaṃ mahantaṃ vaṭarukkhaṃ patvā tattha adhivatthāya devatāya santikā saṅgahaṃ paccāsisantā nisīdiṃsu. Devatā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ hatthaṃ pasāretvā tesaṃ pānīyapānakādīni datvā kilamathaṃ paṭivinodesi, ete devatāyānubhāvena vimhitā pucchiṃsu – ‘‘kiṃ nu kho, devate, kammaṃ katvā tayā ayaṃ sampatti laddhā’’ti? Devatā āha – ‘‘loke buddho nāma bhagavā uppanno, so etarahi sāvatthiyaṃ viharati, anāthapiṇḍiko gahapati taṃ upaṭṭhahati. So uposathadivasesu attano bhatakānaṃ pakatibhattavetanameva datvā uposathaṃ kārāpesi. Athāhaṃ ekadivasaṃ majjhanhike pātarāsatthāya āgato kañci bhatakakammaṃ akarontaṃ disvā – ‘ajja manussā kasmā kammaṃ na karontī’ti pucchiṃ. Tassa me tamatthaṃ ārocesuṃ. Athāhaṃ etadavocaṃ – ‘idāni upaḍḍhadivaso gato, sakkā nu kho upaḍḍhuposathaṃ kātu’nti. Tato seṭṭhissa paṭivedetvā ‘‘sakkā kātu’’nti āha. Svāhaṃ upaḍḍhadivasaṃ upaḍḍhuposathaṃ samādiyitvā tadaheva kālaṃ katvā imaṃ sampattiṃ paṭilabhi’’nti.
អថ តេ តាបសា ‘‘ពុទ្ធោ កិរ ឧប្បន្នោ’’តិ សញ្ជាតបីតិបាមោជ្ជា តតោវ សាវត្ថិំ គន្តុកាមា ហុត្វាបិ – ‘‘ពហុការា នោ ឧបដ្ឋាកសេដ្ឋិនោ តេសម្បិ ឥមមត្ថមារោចេស្សាមា’’តិ កោសម្ពិំ គន្ត្វា សេដ្ឋីហិ កតសក្ការពហុមានា ‘‘តទហេវ មយំ គច្ឆាមា’’តិ អាហំសុ។ ‘‘កិំ, ភន្តេ, តុរិតាត្ថ, ននុ តុម្ហេ បុព្ពេ ចត្តារោ បញ្ច មាសេ វសិត្វា គច្ឆថា’’តិ ច វុត្តេ តំ បវត្តិំ អារោចេសុំ។ ‘‘តេន ហិ, ភន្តេ, សហេវ គច្ឆាមា’’តិ ច វុត្តេ ‘‘គច្ឆាម មយំ, តុម្ហេ សណិកំ អាគច្ឆថា’’តិ សាវត្ថិំ គន្ត្វា ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជិត្វា អរហត្តំ បាបុណិំសុ។ តេបិ សេដ្ឋិនោ បញ្ចសតបញ្ចសតសកដបរិវារា សាវត្ថិំ គន្ត្វា ទានាទីនិ ទត្វា កោសម្ពិំ អាគមនត្ថាយ ភគវន្តំ យាចិត្វា បច្ចាគម្ម តយោ វិហារេ ការេសុំ។ តេសុ កុក្កុដសេដ្ឋិនា កតោ កុក្កុដារាមោ នាម, បាវារិយសេដ្ឋិនា កតោ បាវារិកម្ពវនំ នាម, ឃោសិតសេដ្ឋិនា កតោ ឃោសិតារាមោ នាម អហោសិ។ តំ សន្ធាយ វុត្តំ – ‘‘កោសម្ពិយំ វិហរតិ ឃោសិតារាមេ’’តិ។
Atha te tāpasā ‘‘buddho kira uppanno’’ti sañjātapītipāmojjā tatova sāvatthiṃ gantukāmā hutvāpi – ‘‘bahukārā no upaṭṭhākaseṭṭhino tesampi imamatthamārocessāmā’’ti kosambiṃ gantvā seṭṭhīhi katasakkārabahumānā ‘‘tadaheva mayaṃ gacchāmā’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃ, bhante, turitāttha, nanu tumhe pubbe cattāro pañca māse vasitvā gacchathā’’ti ca vutte taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. ‘‘Tena hi, bhante, saheva gacchāmā’’ti ca vutte ‘‘gacchāma mayaṃ, tumhe saṇikaṃ āgacchathā’’ti sāvatthiṃ gantvā bhagavato santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tepi seṭṭhino pañcasatapañcasatasakaṭaparivārā sāvatthiṃ gantvā dānādīni datvā kosambiṃ āgamanatthāya bhagavantaṃ yācitvā paccāgamma tayo vihāre kāresuṃ. Tesu kukkuṭaseṭṭhinā kato kukkuṭārāmo nāma, pāvāriyaseṭṭhinā kato pāvārikambavanaṃ nāma, ghositaseṭṭhinā kato ghositārāmo nāma ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘kosambiyaṃ viharati ghositārāme’’ti.
មុណ្ឌិយោតិ ឥទំ តស្ស នាមំ។ ជាលិយោតិ ឥទម្បិ ឥតរស្ស នាមមេវ។ យស្មា បនស្ស ឧបជ្ឈាយោ ទារុមយេន បត្តេន បិណ្ឌាយ ចរតិ, តស្មា ទារុបត្តិកន្តេវាសីតិ វុច្ចតិ។ ឯតទវោចុន្តិ ឧបារម្ភាធិប្បាយេន វាទំ អារោបេតុកាមា ហុត្វា ឯតទវោចុំ។ ឥតិ កិរ នេសំ អហោសិ, សចេ សមណោ គោតមោ ‘‘តំ ជីវំ តំ សរីរ’’ន្តិ វក្ខតិ, អថស្ស មយំ ឯតំ វាទំ អារោបេស្សាម – ‘‘ភោ គោតម, តុម្ហាកំ លទ្ធិយា ឥធេវ សត្តោ ភិជ្ជតិ, តេន វោ វាទោ ឧច្ឆេទវាទោ ហោតី’’តិ។ សចេ បន ‘‘អញ្ញំ ជីវំ អញ្ញំ សរីរ’’ន្តិ វក្ខតិ, អថស្សេតំ វាទំ អារោបេស្សាម ‘‘តុម្ហាកំ វាទេ រូបំ ភិជ្ជតិ, ន សត្តោ ភិជ្ជតិ។ តេន វោ វាទេ សត្តោ សស្សតោ អាបជ្ជតី’’តិ។ អថ ភគវា ‘‘ឥមេ វាទារោបនត្ថាយ បញ្ហំ បុច្ឆន្តិ, មម សាសនេ ឥមេ ទ្វេ អន្តេ អនុបគម្ម មជ្ឈិមា បដិបទា អត្ថីតិ ន ជានន្តិ, ហន្ទ នេសំ បញ្ហំ អវិស្សជ្ជេត្វា តស្សាយេវ បដិបទាយ អាវិភាវត្ថំ ធម្មំ ទេសេមី’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘តេន ហាវុសោ’’តិអាទិមាហ។
Muṇḍiyoti idaṃ tassa nāmaṃ. Jāliyoti idampi itarassa nāmameva. Yasmā panassa upajjhāyo dārumayena pattena piṇḍāya carati, tasmā dārupattikantevāsīti vuccati. Etadavocunti upārambhādhippāyena vādaṃ āropetukāmā hutvā etadavocuṃ. Iti kira nesaṃ ahosi, sace samaṇo gotamo ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti vakkhati, athassa mayaṃ etaṃ vādaṃ āropessāma – ‘‘bho gotama, tumhākaṃ laddhiyā idheva satto bhijjati, tena vo vādo ucchedavādo hotī’’ti. Sace pana ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti vakkhati, athassetaṃ vādaṃ āropessāma ‘‘tumhākaṃ vāde rūpaṃ bhijjati, na satto bhijjati. Tena vo vāde satto sassato āpajjatī’’ti. Atha bhagavā ‘‘ime vādāropanatthāya pañhaṃ pucchanti, mama sāsane ime dve ante anupagamma majjhimā paṭipadā atthīti na jānanti, handa nesaṃ pañhaṃ avissajjetvā tassāyeva paṭipadāya āvibhāvatthaṃ dhammaṃ desemī’’ti cintetvā ‘‘tena hāvuso’’tiādimāha.
៣៧៩-៣៨០. តត្ថ កល្លំ នុ ខោ តស្សេតំ វចនាយាតិ តស្សេតំ សទ្ធាបព្ពជិតស្ស តិវិធំ សីលំ បរិបូរេត្វា បឋមជ្ឈានំ បត្តស្ស យុត្តំ នុ ខោ ឯតំ វត្តុន្តិ អត្ថោ។ តំ សុត្វា បរិព្ពាជកា បុថុជ្ជនោ នាម យស្មា និព្ពិចិកិច្ឆោ ន ហោតិ, តស្មា កទាចិ ឯវំ វទេយ្យាតិ មញ្ញមានា – ‘‘កល្លំ តស្សេតំ វចនាយា’’តិ អាហំសុ។ អថ ច បនាហំ ន វទាមីតិ អហំ ឯតមេវំ ជានាមិ, នោ ច ឯវំ វទាមិ, អថ ខោ កសិណបរិកម្មំ កត្វា ភាវេន្តស្ស បញ្ញាពលេន ឧប្បន្នំ មហគ្គតចិត្តមេតន្តិ សញ្ញំ ឋបេសិំ។ ន កល្លំ តស្សេតន្តិ ឥទំ តេ បរិព្ពាជកា – ‘‘យស្មា ខីណាសវោ វិគតសម្មោហោ តិណ្ណវិចិកិច្ឆោ, តស្មា ន យុត្តំ តស្សេតំ វត្តុ’’ន្តិ មញ្ញមានា វទន្តិ។ សេសមេត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
379-380. Tattha kallaṃ nu kho tassetaṃ vacanāyāti tassetaṃ saddhāpabbajitassa tividhaṃ sīlaṃ paripūretvā paṭhamajjhānaṃ pattassa yuttaṃ nu kho etaṃ vattunti attho. Taṃ sutvā paribbājakā puthujjano nāma yasmā nibbicikiccho na hoti, tasmā kadāci evaṃ vadeyyāti maññamānā – ‘‘kallaṃ tassetaṃ vacanāyā’’ti āhaṃsu. Atha ca panāhaṃ na vadāmīti ahaṃ etamevaṃ jānāmi, no ca evaṃ vadāmi, atha kho kasiṇaparikammaṃ katvā bhāventassa paññābalena uppannaṃ mahaggatacittametanti saññaṃ ṭhapesiṃ. Nakallaṃ tassetanti idaṃ te paribbājakā – ‘‘yasmā khīṇāsavo vigatasammoho tiṇṇavicikiccho, tasmā na yuttaṃ tassetaṃ vattu’’nti maññamānā vadanti. Sesamettha uttānatthamevāti.
ឥតិ សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយំ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ជាលិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Jāliyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ៧. ជាលិយសុត្តំ • 7. Jāliyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ៧. ជាលិយសុត្តវណ្ណនា • 7. Jāliyasuttavaṇṇanā
