| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៣៥] ៥. ជម្ពុកជាតកវណ្ណនា
[335] 5. Jambukajātakavaṇṇanā
ព្រហា បវឌ្ឍកាយោ សោតិ ឥទំ សត្ថា វេឡុវនេ វិហរន្តោ ទេវទត្តស្ស សុគតាលយករណំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ ហេដ្ឋា វិត្ថារិតមេវ, អយំ បនេត្ថ សង្ខេបោ។ សត្ថារា ‘‘សារិបុត្ត, ទេវទត្តោ តុម្ហេ ទិស្វា កិំ អកាសី’’តិ វុត្តោ ថេរោ អាហ ‘‘ភន្តេ, សោ តុម្ហាកំ អនុករោន្តោ មម ហត្ថេ ពីជនិំ ទត្វា និបជ្ជិ។ អថ នំ កោកាលិកោ ឧរេ ជណ្ណុនា បហរិ, ឥតិ សោ តុម្ហាកំ អនុករោន្តោ ទុក្ខំ អនុភវី’’តិ។ តំ សុត្វា សត្ថា ‘‘ន ខោ, សារិបុត្ត, ទេវទត្តោ ឥទានេវ មម អនុករោន្តោ ទុក្ខំ អនុភោតិ, បុព្ពេបេស អនុភោសិយេវា’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Brahā pavaḍḍhakāyo soti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattassa sugatālayakaraṇaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā vitthāritameva, ayaṃ panettha saṅkhepo. Satthārā ‘‘sāriputta, devadatto tumhe disvā kiṃ akāsī’’ti vutto thero āha ‘‘bhante, so tumhākaṃ anukaronto mama hatthe bījaniṃ datvā nipajji. Atha naṃ kokāliko ure jaṇṇunā pahari, iti so tumhākaṃ anukaronto dukkhaṃ anubhavī’’ti. Taṃ sutvā satthā ‘‘na kho, sāriputta, devadatto idāneva mama anukaronto dukkhaṃ anubhoti, pubbepesa anubhosiyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ សីហយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា ហិមវន្តេ គុហាយំ វសន្តោ ឯកទិវសំ មហិំសំ វធិត្វា មំសំ ខាទិត្វា បានីយំ បិវិត្វា គុហំ អាគច្ឆតិ។ ឯកោ សិង្គាលោ តំ ទិស្វា បលាយិតុំ អសក្កោន្តោ ឧរេន និបជ្ជិ, ‘‘កិំ ជម្ពុកា’’តិ ច វុត្តេ ‘‘ឧបដ្ឋហិស្សាមិ តំ, ភទ្ទន្តេ’’តិ អាហ។ សីហោ ‘‘តេន ហិ ឯហី’’តិ តំ អត្តនោ វសនដ្ឋានំ នេត្វា ទិវសេ ទិវសេ មំសំ អាហរិត្វា បោសេសិ។ តស្ស សីហវិឃាសេន ថូលសរីរតំ បត្តស្ស ឯកទិវសំ មានោ ឧប្បជ្ជិ។ សោ សីហំ ឧបសង្កមិត្វា អាហ ‘‘អហំ, សាមិ, និច្ចកាលំ តុម្ហាកំ បលិពោធោ, តុម្ហេ និច្ចំ មំសំ អាហរិត្វា មំ បោសេថ, អជ្ជ តុម្ហេ ឥធេវ ហោថ, អហំ ឯកំ វារណំ វធិត្វា មំសំ ខាទិត្វា តុម្ហាកម្បិ អាហរិស្សាមី’’តិ។ សីហោ ‘‘មា តេ , ជម្ពុក, ឯតំ រុច្ចិ, ន ត្វំ វារណំ វធិត្វា មំសខាទកយោនិយំ និព្ពត្តោ, អហំ តេ វារណំ វធិត្វា ទស្សាមិ, វារណោ នាម មហាកាយោ បវឌ្ឍកាយោ, មា វារណំ គណ្ហិ, មម វចនំ ករោហី’’តិ វត្វា បឋមំ គាថមាហ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sīhayoniyaṃ nibbattitvā himavante guhāyaṃ vasanto ekadivasaṃ mahiṃsaṃ vadhitvā maṃsaṃ khāditvā pānīyaṃ pivitvā guhaṃ āgacchati. Eko siṅgālo taṃ disvā palāyituṃ asakkonto urena nipajji, ‘‘kiṃ jambukā’’ti ca vutte ‘‘upaṭṭhahissāmi taṃ, bhaddante’’ti āha. Sīho ‘‘tena hi ehī’’ti taṃ attano vasanaṭṭhānaṃ netvā divase divase maṃsaṃ āharitvā posesi. Tassa sīhavighāsena thūlasarīrataṃ pattassa ekadivasaṃ māno uppajji. So sīhaṃ upasaṅkamitvā āha ‘‘ahaṃ, sāmi, niccakālaṃ tumhākaṃ palibodho, tumhe niccaṃ maṃsaṃ āharitvā maṃ posetha, ajja tumhe idheva hotha, ahaṃ ekaṃ vāraṇaṃ vadhitvā maṃsaṃ khāditvā tumhākampi āharissāmī’’ti. Sīho ‘‘mā te , jambuka, etaṃ rucci, na tvaṃ vāraṇaṃ vadhitvā maṃsakhādakayoniyaṃ nibbatto, ahaṃ te vāraṇaṃ vadhitvā dassāmi, vāraṇo nāma mahākāyo pavaḍḍhakāyo, mā vāraṇaṃ gaṇhi, mama vacanaṃ karohī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha.
១៣៧.
137.
‘‘ព្រហា បវឌ្ឍកាយោ សោ, ទីឃទាឋោ ច ជម្ពុក;
‘‘Brahā pavaḍḍhakāyo so, dīghadāṭho ca jambuka;
ន ត្វំ តត្ថ កុលេ ជាតោ, យត្ថ គណ្ហន្តិ កុញ្ជរ’’ន្តិ។
Na tvaṃ tattha kule jāto, yattha gaṇhanti kuñjara’’nti.
តត្ថ ព្រហាតិ មហន្តោ។ បវឌ្ឍកាយោតិ ឧទ្ធំ ឧគ្គតកាយោ។ ទីឃទាឋោតិ ទីឃទន្តោ តេហិ ទន្តេហិ តុម្ហាទិសេ បហរិត្វា ជីវិតក្ខយេ បាបេតិ។ យត្ថាតិ យស្មិំ សីហកុលេ ជាតា មត្តវារណំ គណ្ហន្តិ, ត្វំ ន តត្ថ ជាតោ, សិង្គាលកុលេ បន ជាតោសីតិ អត្ថោ។
Tattha brahāti mahanto. Pavaḍḍhakāyoti uddhaṃ uggatakāyo. Dīghadāṭhoti dīghadanto tehi dantehi tumhādise paharitvā jīvitakkhaye pāpeti. Yatthāti yasmiṃ sīhakule jātā mattavāraṇaṃ gaṇhanti, tvaṃ na tattha jāto, siṅgālakule pana jātosīti attho.
សិង្គាលោ សីហេន វារិតោយេវ គុហា និក្ខមិត្វា តិក្ខត្តុំ ‘‘ពុក្ក ពុក្កា’’តិ សិង្គាលិកំ នទំ នទិត្វា បព្ពតកូដេ ឋិតោ បព្ពតបាទំ ឱលោកេន្តោ ឯកំ កាឡវារណំ បព្ពតបាទេន អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា ឧល្លង្ឃិត្វា ‘‘តស្ស កុម្ភេ បតិស្សាមី’’តិ បរិវត្តិត្វា បាទមូលេ បតិ។ វារណោ បុរិមបាទំ ឧក្ខិបិត្វា តស្ស មត្ថកេ បតិដ្ឋាបេសិ, សីសំ ភិជ្ជិត្វា ចុណ្ណវិចុណ្ណំ ជាតំ ។ សោ តត្ថេវ អនុត្ថុនន្តោ សយិ, វារណោ កោញ្ចនាទំ ករោន្តោ បក្កាមិ។ ពោធិសត្តោ គន្ត្វា បព្ពតមត្ថកេ ឋិតោ តំ វិនាសប្បត្តំ ទិស្វា ‘‘អត្តនោ មានំ និស្សាយ នដ្ឋោ សិង្គាលោ’’តិ តិស្សោ គាថា អភាសិ –
Siṅgālo sīhena vāritoyeva guhā nikkhamitvā tikkhattuṃ ‘‘bukka bukkā’’ti siṅgālikaṃ nadaṃ naditvā pabbatakūṭe ṭhito pabbatapādaṃ olokento ekaṃ kāḷavāraṇaṃ pabbatapādena āgacchantaṃ disvā ullaṅghitvā ‘‘tassa kumbhe patissāmī’’ti parivattitvā pādamūle pati. Vāraṇo purimapādaṃ ukkhipitvā tassa matthake patiṭṭhāpesi, sīsaṃ bhijjitvā cuṇṇavicuṇṇaṃ jātaṃ . So tattheva anutthunanto sayi, vāraṇo koñcanādaṃ karonto pakkāmi. Bodhisatto gantvā pabbatamatthake ṭhito taṃ vināsappattaṃ disvā ‘‘attano mānaṃ nissāya naṭṭho siṅgālo’’ti tisso gāthā abhāsi –
១៣៨.
138.
‘‘អសីហោ សីហមានេន, យោ អត្តានំ វិកុព្ពតិ;
‘‘Asīho sīhamānena, yo attānaṃ vikubbati;
កោត្ថូវ គជមាសជ្ជ, សេតិ ភូម្យា អនុត្ថុនំ។
Kotthūva gajamāsajja, seti bhūmyā anutthunaṃ.
១៣៩.
139.
‘‘យសស្សិនោ ឧត្តមបុគ្គលស្ស, សញ្ជាតខន្ធស្ស មហព្ពលស្ស;
‘‘Yasassino uttamapuggalassa, sañjātakhandhassa mahabbalassa;
អសមេក្ខិយ ថាមពលូបបត្តិំ, ស សេតិ នាគេន ហតោយំ ជម្ពុកោ។
Asamekkhiya thāmabalūpapattiṃ, sa seti nāgena hatoyaṃ jambuko.
១៤០.
140.
‘‘យោ ចីធ កម្មំ កុរុតេ បមាយ, ថាមព្ពលំ អត្តនិ សំវិទិត្វា;
‘‘Yo cīdha kammaṃ kurute pamāya, thāmabbalaṃ attani saṃviditvā;
ជប្បេន មន្តេន សុភាសិតេន, បរិក្ខវា សោ វិបុលំ ជិនាតី’’តិ។
Jappena mantena subhāsitena, parikkhavā so vipulaṃ jinātī’’ti.
តត្ថ វិកុព្ពតីតិ បរិវត្តេតិ។ កោត្ថូវាតិ សិង្គាលោ វិយ។ អនុត្ថុនន្តិ អនុត្ថុនន្តោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យថា អយំ កោត្ថុ មហន្តំ គជំ បត្វា អនុត្ថុនន្តោ ភូមិយំ សេតិ, ឯវំ យោ អញ្ញោ ទុព្ពលោ ពលវតា វិគ្គហំ ករោតិ, សោបិ ឯវរូបោវ ហោតីតិ។
Tattha vikubbatīti parivatteti. Kotthūvāti siṅgālo viya. Anutthunanti anutthunanto. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ayaṃ kotthu mahantaṃ gajaṃ patvā anutthunanto bhūmiyaṃ seti, evaṃ yo añño dubbalo balavatā viggahaṃ karoti, sopi evarūpova hotīti.
យសស្សិនោតិ ឥស្សរិយវតោ។ ឧត្តមបុគ្គលស្សាតិ កាយពលេន ច ញាណពលេន ច ឧត្តមបុគ្គលស្ស។ សញ្ជាតខន្ធស្សាតិ សុសណ្ឋិតមហាខន្ធស្ស។ មហព្ពលស្សាតិឯ មហាថាមស្ស។ ថាមពលូបបត្តិន្តិ ឯវរូបស្ស សីហស្ស ថាមសង្ខាតំ ពលញ្ចេវ សីហជាតិសង្ខាតំ ឧបបត្តិញ្ច អជានិត្វា, កាយថាមញ្ច ញាណពលញ្ច សីហឧបបត្តិញ្ច អជានិត្វាតិ អត្ថោ។ ស សេតីតិ អត្តានម្បិ សីហេន សទិសំ មញ្ញមានោ, សោ អយំ ជម្ពុកោ នាគេន ហតោ មតសយនំ សេតិ។
Yasassinoti issariyavato. Uttamapuggalassāti kāyabalena ca ñāṇabalena ca uttamapuggalassa. Sañjātakhandhassāti susaṇṭhitamahākhandhassa. Mahabbalassātie mahāthāmassa. Thāmabalūpapattinti evarūpassa sīhassa thāmasaṅkhātaṃ balañceva sīhajātisaṅkhātaṃ upapattiñca ajānitvā, kāyathāmañca ñāṇabalañca sīhaupapattiñca ajānitvāti attho. Sa setīti attānampi sīhena sadisaṃ maññamāno, so ayaṃ jambuko nāgena hato matasayanaṃ seti.
បមាយាតិ បមិនិត្វា ឧបបរិក្ខិត្វា។ ‘‘បមាណា’’តិបិ បាឋោ, អត្តនោ បមាណំ គហេត្វា យោ អត្តនោ បមាណេន កម្មំ កុរុតេតិ អត្ថោ។ ថាមព្ពលន្តិ ថាមសង្ខាតំ ពលំ, កាយថាមញ្ច ញាណពលញ្ចាតិបិ អត្ថោ។ ជប្បេនាតិ ជបេន, អជ្ឈេនេនាតិ អត្ថោ។ មន្តេនាតិ អញ្ញេហិ បណ្ឌិតេហិ សទ្ធិំ មន្តេត្វា ករណេន។ សុភាសិតេនាតិ សច្ចាទិគុណយុត្តេន អនវជ្ជវចនេន។ បរិក្ខវាតិ បរិក្ខាសម្បន្នោ។ សោ វិបុលំ ជិនាតីតិ យោ ឯវរូបោ ហោតិ, យំ កិញ្ចិ កម្មំ កុរុមានោ អត្តនោ ថាមញ្ច ពលញ្ច ញត្វា ជប្បមន្តវសេន បរិច្ឆិន្ទិត្វា សុភាសិតំ ភាសន្តោ ករោតិ, សោ វិបុលំ មហន្តំ អត្ថំ ជិនាតិ ន បរិហាយតីតិ។
Pamāyāti paminitvā upaparikkhitvā. ‘‘Pamāṇā’’tipi pāṭho, attano pamāṇaṃ gahetvā yo attano pamāṇena kammaṃ kuruteti attho. Thāmabbalanti thāmasaṅkhātaṃ balaṃ, kāyathāmañca ñāṇabalañcātipi attho. Jappenāti japena, ajjhenenāti attho. Mantenāti aññehi paṇḍitehi saddhiṃ mantetvā karaṇena. Subhāsitenāti saccādiguṇayuttena anavajjavacanena. Parikkhavāti parikkhāsampanno. So vipulaṃ jinātīti yo evarūpo hoti, yaṃ kiñci kammaṃ kurumāno attano thāmañca balañca ñatvā jappamantavasena paricchinditvā subhāsitaṃ bhāsanto karoti, so vipulaṃ mahantaṃ atthaṃ jināti na parihāyatīti.
ឯវំ ពោធិសត្តោ ឥមាហិ តីហិ គាថាហិ ឥមស្មិំ លោកេ កត្តព្ពយុត្តកំ កម្មំ កថេសិ។
Evaṃ bodhisatto imāhi tīhi gāthāhi imasmiṃ loke kattabbayuttakaṃ kammaṃ kathesi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា សិង្គាលោ ទេវទត្តោ អហោសិ, សីហោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā siṅgālo devadatto ahosi, sīho pana ahameva ahosi’’nti.
ជម្ពុកជាតកវណ្ណនា បញ្ចមា។
Jambukajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៣៥. ជម្ពុកជាតកំ • 335. Jambukajātakaṃ
