Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ౫. జనవసభసుత్తవణ్ణనా

    5. Janavasabhasuttavaṇṇanā

    నాతికియాదిబ్యాకరణవణ్ణనా

    Nātikiyādibyākaraṇavaṇṇanā

    ౨౭౩-౨౭౫. ఏవం మే సుతన్తి జనవసభసుత్తం. తత్రాయం అనుత్తానపదవణ్ణనా – పరితో పరితో జనపదేసూతి సమన్తా సమన్తా జనపదేసు. పరిచారకేతి బుద్ధధమ్మసఙ్ఘానం పరిచారకే. ఉపపత్తీసూతి ఞాణగతిపుఞ్ఞానం ఉపపత్తీసు. కాసికోసలేసూతి కాసీసు చ కోసలేసు చ, కాసిరట్ఠే చ కోసలరట్ఠే చాతి అత్థో. ఏస నయో సబ్బత్థ. అఙ్గమగధయోనకకమ్బోజఅస్సకఅవన్తిరట్ఠేసు పన ఛసు న బ్యాకరోతి. ఇమేసం పన సోళసన్నం మహాజనపదానం పురిమేసు దససుయేవ బ్యాకరోతి. నాతికియాతి నాతికగామవాసినో.

    273-275.Evaṃme sutanti janavasabhasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā – parito parito janapadesūti samantā samantā janapadesu. Paricāraketi buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake. Upapattīsūti ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsu. Kāsikosalesūti kāsīsu ca kosalesu ca, kāsiraṭṭhe ca kosalaraṭṭhe cāti attho. Esa nayo sabbattha. Aṅgamagadhayonakakambojaassakaavantiraṭṭhesu pana chasu na byākaroti. Imesaṃ pana soḷasannaṃ mahājanapadānaṃ purimesu dasasuyeva byākaroti. Nātikiyāti nātikagāmavāsino.

    తేనాతి తేన అనాగామిఆదిభావేన. సుత్వాతి సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన పరిచ్ఛిన్దిత్వా బ్యాకరోన్తస్స భగవతో పఞ్హాబ్యాకరణం సుత్వా తేసం అనాగామిఆదీసు నిట్ఠఙ్గతా హుత్వా. తేన అనాగామిఆదిభావేన అత్తమనా అహేసుం. అట్ఠకథాయం పన తేనాతి తే నాతికియాతి వుత్తం. ఏతస్మిం అత్థే న-కారో నిపాతమత్తం హోతి.

    Tenāti tena anāgāmiādibhāvena. Sutvāti sabbaññutaññāṇena paricchinditvā byākarontassa bhagavato pañhābyākaraṇaṃ sutvā tesaṃ anāgāmiādīsu niṭṭhaṅgatā hutvā. Tena anāgāmiādibhāvena attamanā ahesuṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tenāti te nātikiyāti vuttaṃ. Etasmiṃ atthe na-kāro nipātamattaṃ hoti.

    ఆనన్దపరికథావణ్ణనా

    Ānandaparikathāvaṇṇanā

    ౨౭౭. భగవన్తం కిత్తయమానరూపోతి అహో బుద్ధో, అహో ధమ్మో, అహో సఙ్ఘో; అహో ధమ్మో స్వాక్ఖాతోతి ఏవం కిత్తయన్తోవ కాలమకాసి. బహుజనో పసీదేయ్యాతి అమ్హాకం పితా మాతా భాతా భగినీ పుత్తో ధీతా సహాయకో, తేన అమ్హేహి సద్ధిం ఏకతో భుత్తా, ఏకతో సయితా, తస్స ఇదఞ్చిదఞ్చ మనాపం అకరిమ్హ, సో కిర అనాగామీ సకదాగామీ సోతాపన్నో; అహో సాధు, అహో సుట్ఠూతి ఏవం బహుజనో పసాదం ఆపజ్జేయ్య.

    277.Bhagavantaṃ kittayamānarūpoti aho buddho, aho dhammo, aho saṅgho; aho dhammo svākkhātoti evaṃ kittayantova kālamakāsi. Bahujano pasīdeyyāti amhākaṃ pitā mātā bhātā bhaginī putto dhītā sahāyako, tena amhehi saddhiṃ ekato bhuttā, ekato sayitā, tassa idañcidañca manāpaṃ akarimha, so kira anāgāmī sakadāgāmī sotāpanno; aho sādhu, aho suṭṭhūti evaṃ bahujano pasādaṃ āpajjeyya.

    ౨౭౮. గతిన్తి ఞాణగతిం. అభిసమ్పరాయన్తి ఞాణాభిసమ్పరాయమేవ. అద్దసా ఖోతి కిత్తకే జనే అద్దస? చతువీసతిసతసహస్సాని.

    278.Gatinti ñāṇagatiṃ. Abhisamparāyanti ñāṇābhisamparāyameva. Addasā khoti kittake jane addasa? Catuvīsatisatasahassāni.

    ౨౭౯. ఉపసన్తపదిస్సోతి ఉపసన్తదస్సనో. భాతిరివాతి అతివియ భాతి, అతివియ విరోచతి. ఇన్ద్రియానన్తి మనచ్ఛట్ఠానం ఇన్ద్రియానం. అద్దసం ఖో అహం ఆనన్దాతి నేవ దస, న వీసతి, న సతం, న సహస్సం, అనూనాధికాని చతువీసతిసతసహస్సాని అద్దసన్తి ఆహ.

    279.Upasantapadissoti upasantadassano. Bhātirivāti ativiya bhāti, ativiya virocati. Indriyānanti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ. Addasaṃ kho ahaṃ ānandāti neva dasa, na vīsati, na sataṃ, na sahassaṃ, anūnādhikāni catuvīsatisatasahassāni addasanti āha.

    జనవసభయక్ఖవణ్ణనా

    Janavasabhayakkhavaṇṇanā

    ౨౮౦. దిస్వా పన మే ఏత్తకో జనో మం నిస్సాయ దుక్ఖా పముత్తోతి బలవసోమనస్సం ఉప్పజ్జి, చిత్తం పసీది, చిత్తస్స పసన్నత్తా చిత్తసముట్ఠానం లోహితం పసీది, లోహితస్స పసన్నత్తా మనచ్ఛట్ఠాని ఇన్ద్రియాని పసీదింసూతి సబ్బమిదం వత్వా అథ ఖో ఆనన్దాతిఆదిమాహ. తత్థ యస్మా సో భగవతో ధమ్మకథం సుత్వా దససహస్సాధికస్స జనసతసహస్సస్స జేట్ఠకో హుత్వా సోతాపన్నో జాతో, తస్మా జనవసభోతిస్స నామం అహోసి.

    280. Disvā pana me ettako jano maṃ nissāya dukkhā pamuttoti balavasomanassaṃ uppajji, cittaṃ pasīdi, cittassa pasannattā cittasamuṭṭhānaṃ lohitaṃ pasīdi, lohitassa pasannattā manacchaṭṭhāni indriyāni pasīdiṃsūti sabbamidaṃ vatvā atha kho ānandātiādimāha. Tattha yasmā so bhagavato dhammakathaṃ sutvā dasasahassādhikassa janasatasahassassa jeṭṭhako hutvā sotāpanno jāto, tasmā janavasabhotissa nāmaṃ ahosi.

    ఇతో సత్తాతి ఇతో దేవలోకా చవిత్వా సత్త. తతో సత్తాతి తతో మనుస్సలోకా చవిత్వా సత్త. సంసారాని చతుద్దసాతి సబ్బాపి చతుద్దసఖన్ధపటిపాటియో. నివాసమభిజానామీతి జాతివసేన నివాసం జానామి. యత్థ మే వుసితం పురేతి యత్థ దేవేసు చ వేస్సవణస్స సహబ్యతం ఉపగతేన మనుస్సేసు చ రాజభూతేన ఇతో అత్తభావతో పురేయేవ మయా వుసితం. పురే ఏవం వుసితత్తా ఏవ చ ఇదాని సోతాపన్నో హుత్వా తీసు వత్థూసు బహుం పుఞ్ఞం కత్వా తస్సానుభావేన ఉపరి నిబ్బత్తితుం సమత్థోపి దీఘరత్తం వుసితట్ఠానే నికన్తియా బలవతాయ ఏత్థేవ నిబ్బత్తో.

    Ito sattāti ito devalokā cavitvā satta. Tato sattāti tato manussalokā cavitvā satta. Saṃsārāni catuddasāti sabbāpi catuddasakhandhapaṭipāṭiyo. Nivāsamabhijānāmīti jātivasena nivāsaṃ jānāmi. Yattha me vusitaṃ pureti yattha devesu ca vessavaṇassa sahabyataṃ upagatena manussesu ca rājabhūtena ito attabhāvato pureyeva mayā vusitaṃ. Pure evaṃ vusitattā eva ca idāni sotāpanno hutvā tīsu vatthūsu bahuṃ puññaṃ katvā tassānubhāvena upari nibbattituṃ samatthopi dīgharattaṃ vusitaṭṭhāne nikantiyā balavatāya ettheva nibbatto.

    ౨౮౧. ఆసా చ పన మే సన్తిట్ఠతీతి ఇమినాహం సోతాపన్నోతి న సుత్తప్పమత్తోవ హుత్వా కాలం వీతినామేసిం. సకదాగామిమగ్గత్థాయ పన మే విపస్సనా ఆరద్ధా. అజ్జేవ అజ్జేవ పటివిజ్ఝిస్సామీతి ఏవం సఉస్సాహో విహరామీతి దస్సేతి. యదగ్గేతి లట్ఠివనుయ్యానే పఠమదస్సనే సోతాపన్నదివసం సన్ధాయ వదతి. తదగ్గే అహం, భన్తే, దీఘరత్తం అవినిపాతో అవినిపాతం సఞ్జానామీతి తందివసం ఆదిం కత్వా, అహం, భన్తే, పురిమం చతుద్దసఅత్తభావసఙ్ఖాతం దీఘరత్తం అవినిపాతో లట్ఠివనుయ్యానే సోతాపత్తిమగ్గవసేన అధిగతం అవినిపాతధమ్మతం సఞ్జానామీతి అత్థో. అనచ్ఛరియన్తి అనుఅచ్ఛరియం. చిన్తయమానం పునప్పునం అచ్ఛరియమేవిదం యం కేనచిదేవ కరణీయేన గచ్ఛన్తో భగవన్తం అన్తరామగ్గే అద్దసం. ఇదమ్పి అచ్ఛరియం యఞ్చ వేస్సవణస్స మహారాజస్స సయంపరిసాయ భాసతో భగవతో దిట్ఠసదిసమేవ సమ్ముఖా సుతం. ద్వే పచ్చయాతి అన్తరామగ్గే దిట్ఠభావో చ వేస్సవణస్స సమ్ముఖా సుతం ఆరోచేతుకామతా చ.

    281.Āsā ca pana me santiṭṭhatīti imināhaṃ sotāpannoti na suttappamattova hutvā kālaṃ vītināmesiṃ. Sakadāgāmimaggatthāya pana me vipassanā āraddhā. Ajjeva ajjeva paṭivijjhissāmīti evaṃ saussāho viharāmīti dasseti. Yadaggeti laṭṭhivanuyyāne paṭhamadassane sotāpannadivasaṃ sandhāya vadati. Tadagge ahaṃ, bhante, dīgharattaṃ avinipāto avinipātaṃ sañjānāmīti taṃdivasaṃ ādiṃ katvā, ahaṃ, bhante, purimaṃ catuddasaattabhāvasaṅkhātaṃ dīgharattaṃ avinipāto laṭṭhivanuyyāne sotāpattimaggavasena adhigataṃ avinipātadhammataṃ sañjānāmīti attho. Anacchariyanti anuacchariyaṃ. Cintayamānaṃ punappunaṃ acchariyamevidaṃ yaṃ kenacideva karaṇīyena gacchanto bhagavantaṃ antarāmagge addasaṃ. Idampi acchariyaṃ yañca vessavaṇassa mahārājassa sayaṃparisāya bhāsato bhagavato diṭṭhasadisameva sammukhā sutaṃ. Dve paccayāti antarāmagge diṭṭhabhāvo ca vessavaṇassa sammukhā sutaṃ ārocetukāmatā ca.

    దేవసభావణ్ణనా

    Devasabhāvaṇṇanā

    ౨౮౨. సన్నిపతితాతి కస్మా సన్నిపతితా? తే కిర చతూహి కారణేహి సన్నిపతన్తి. వస్సూపనాయికసఙ్గహత్థం, పవారణాసఙ్గహత్థం, ధమ్మసవనత్థం, పారిచ్ఛత్తకకీళానుభవనత్థన్తి. తత్థ స్వే వస్సూపనాయికాతి ఆసాళ్హీపుణ్ణమాయ ద్వీసు దేవలోకేసు దేవా సుధమ్మాయ దేవసభాయ సన్నిపతిత్వా మన్తేన్తి అసుకవిహారే ఏకో భిక్ఖు వస్సూపగతో, అసుకవిహారే ద్వే తయో చత్తారో పఞ్చ దస వీసతి తింసం చత్తాలీసం పఞ్ఞాసం సతం సహస్సం భిక్ఖూ వస్సూపగతా, ఏత్థేత్థ ఠానే అయ్యానం ఆరక్ఖం సుసంవిహితం కరోథాతి ఏవం వస్సూపనాయికసఙ్గహో కతో హోతి.

    282.Sannipatitāti kasmā sannipatitā? Te kira catūhi kāraṇehi sannipatanti. Vassūpanāyikasaṅgahatthaṃ, pavāraṇāsaṅgahatthaṃ, dhammasavanatthaṃ, pāricchattakakīḷānubhavanatthanti. Tattha sve vassūpanāyikāti āsāḷhīpuṇṇamāya dvīsu devalokesu devā sudhammāya devasabhāya sannipatitvā mantenti asukavihāre eko bhikkhu vassūpagato, asukavihāre dve tayo cattāro pañca dasa vīsati tiṃsaṃ cattālīsaṃ paññāsaṃ sataṃ sahassaṃ bhikkhū vassūpagatā, etthettha ṭhāne ayyānaṃ ārakkhaṃ susaṃvihitaṃ karothāti evaṃ vassūpanāyikasaṅgaho kato hoti.

    తదాపి ఏతేనేవ కారణేన సన్నిపతితా. ఇదం తేసం హోతి ఆసనస్మిన్తి ఇదం తేసం చతున్నం మహారాజానం ఆసనం హోతి. ఏవం తేసు నిసిన్నేసు అథ పచ్ఛా అమ్హాకం ఆసనం హోతి.

    Tadāpi eteneva kāraṇena sannipatitā. Idaṃ tesaṃ hoti āsanasminti idaṃ tesaṃ catunnaṃ mahārājānaṃ āsanaṃ hoti. Evaṃ tesu nisinnesu atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti.

    యేనత్థేనాతి యేన వస్సూపనాయికత్థేన. తం అత్థం చిన్తయిత్వా తం అత్థం మన్తయిత్వాతి తం అరఞ్ఞవాసినో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఆరక్ఖత్థం చిన్తయిత్వా. ఏత్థేత్థ వుట్ఠభిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఆరక్ఖం సంవిదహథాతి చతూహి మహారాజేహి సద్ధిం మన్తేత్వా. వుత్తవచనాపి తన్తి తేత్తింస దేవపుత్తా వదన్తి, మహారాజానో వుత్తవచనా నామ. తథా తేత్తింస దేవపుత్తా పచ్చానుసాసన్తి, ఇతరే పచ్చానుసిట్ఠవచనా నామ. పదద్వయేపి పన తన్తి నిపాతమత్తమేవ. అవిపక్కన్తాతి అగతా.

    Yenatthenāti yena vassūpanāyikatthena. Taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvāti taṃ araññavāsino bhikkhusaṅghassa ārakkhatthaṃ cintayitvā. Etthettha vuṭṭhabhikkhusaṅghassa ārakkhaṃ saṃvidahathāti catūhi mahārājehi saddhiṃ mantetvā. Vuttavacanāpi tanti tettiṃsa devaputtā vadanti, mahārājāno vuttavacanā nāma. Tathā tettiṃsa devaputtā paccānusāsanti, itare paccānusiṭṭhavacanā nāma. Padadvayepi pana tanti nipātamattameva. Avipakkantāti agatā.

    ౨౮౩. ఉళారోతి విపులో మహా. దేవానుభావన్తి యా సా సబ్బదేవతానం వత్థాలఙ్కారవిమానసరీరానం పభా ద్వాదస యోజనాని ఫరతి. మహాపుఞ్ఞానం పన సరీరప్పభా యోజనసతం ఫరతి. తం దేవానుభావం అతిక్కమిత్వా.

    283.Uḷāroti vipulo mahā. Devānubhāvanti yā sā sabbadevatānaṃ vatthālaṅkāravimānasarīrānaṃ pabhā dvādasa yojanāni pharati. Mahāpuññānaṃ pana sarīrappabhā yojanasataṃ pharati. Taṃ devānubhāvaṃ atikkamitvā.

    బ్రహ్మునో హేతం పుబ్బనిమిత్తన్తి యథా సూరియస్స ఉదయతో ఏతం పుబ్బఙ్గమం ఏతం పుబ్బనిమిత్తం యదిదం అరుణుగ్గం, ఏవమేవ బ్రహ్మునోపి ఏతం – ‘‘పుబ్బనిమిత్త’’న్తి దీపేతి.

    Brahmunohetaṃ pubbanimittanti yathā sūriyassa udayato etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ yadidaṃ aruṇuggaṃ, evameva brahmunopi etaṃ – ‘‘pubbanimitta’’nti dīpeti.

    సనఙ్కుమారకథావణ్ణనా

    Sanaṅkumārakathāvaṇṇanā

    ౨౮౪. అనభిసమ్భవనీయోతి అపత్తబ్బో, న తం దేవా తావతింసా పస్సన్తీతి అత్థో. చక్ఖుపథస్మిన్తి చక్ఖుపసాదే ఆపాథే వా. సో దేవానం చక్ఖుస్స ఆపాథే సమ్భవనీయో పత్తబ్బో న హోతి, న అభిభవతీతి వుత్తం హోతి. హేట్ఠా హేట్ఠా హి దేవతా ఉపరూపరి దేవానం ఓళారికం కత్వా మాపితమేవ అత్తభావం పస్సితుం సక్కోన్తి, వేదపటిలాభన్తి తుట్ఠిపటిలాభం. అధునాభిసిత్తో రజ్జేనాతి సమ్పతి అభిసిత్తో రజ్జేన. అయం పనత్థో దుట్ఠగామణిఅభయవత్థునా దీపేతబ్బో –

    284.Anabhisambhavanīyoti apattabbo, na taṃ devā tāvatiṃsā passantīti attho. Cakkhupathasminti cakkhupasāde āpāthe vā. So devānaṃ cakkhussa āpāthe sambhavanīyo pattabbo na hoti, na abhibhavatīti vuttaṃ hoti. Heṭṭhā heṭṭhā hi devatā uparūpari devānaṃ oḷārikaṃ katvā māpitameva attabhāvaṃ passituṃ sakkonti, vedapaṭilābhanti tuṭṭhipaṭilābhaṃ. Adhunābhisitto rajjenāti sampati abhisitto rajjena. Ayaṃ panattho duṭṭhagāmaṇiabhayavatthunā dīpetabbo –

    సో కిర ద్వత్తింస దమిళరాజానో విజిత్వా అనురాధపురే పత్తాభిసేకో తుట్ఠసోమనస్సేన మాసం నిద్దం న లభి, తతో – ‘‘నిద్దం న లభామి, భన్తే’’తి భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఆచిక్ఖి. తేన హి, మహారాజ, అజ్జ ఉపోసథం అధిట్ఠాహీతి. సో చ ఉపోసథం అధిట్ఠాసి. సఙ్ఘో గన్త్వా – ‘‘చిత్తయమకం సజ్ఝాయథా’’తి అట్ఠ ఆభిధమ్మికభిక్ఖూ పేసేసి. తే గన్త్వా – ‘‘నిపజ్జ త్వం, మహారాజా,’’తి వత్వా సజ్ఝాయం ఆరభింసు. రాజా సజ్ఝాయం సుణన్తోవ నిద్దం ఓక్కమి. థేరా – రాజానం మా పబోధయిత్థాతి పక్కమింసు. రాజా దుతియదివసే సూరియుగ్గమనే పబుజ్ఝిత్వా థేరే అపస్సన్తో – ‘‘కుహిం అయ్యా’’తి పుచ్ఛి. తుమ్హాకం నిద్దోక్కమనభావం ఞత్వా గతాతి. నత్థి, భో, మయ్హం అయ్యకస్స దారకానం అజాననకభేసజ్జం నామ, యావ నిద్దాభేసజ్జమ్పి జానన్తి యేవాతి ఆహ.

    So kira dvattiṃsa damiḷarājāno vijitvā anurādhapure pattābhiseko tuṭṭhasomanassena māsaṃ niddaṃ na labhi, tato – ‘‘niddaṃ na labhāmi, bhante’’ti bhikkhusaṅghassa ācikkhi. Tena hi, mahārāja, ajja uposathaṃ adhiṭṭhāhīti. So ca uposathaṃ adhiṭṭhāsi. Saṅgho gantvā – ‘‘cittayamakaṃ sajjhāyathā’’ti aṭṭha ābhidhammikabhikkhū pesesi. Te gantvā – ‘‘nipajja tvaṃ, mahārājā,’’ti vatvā sajjhāyaṃ ārabhiṃsu. Rājā sajjhāyaṃ suṇantova niddaṃ okkami. Therā – rājānaṃ mā pabodhayitthāti pakkamiṃsu. Rājā dutiyadivase sūriyuggamane pabujjhitvā there apassanto – ‘‘kuhiṃ ayyā’’ti pucchi. Tumhākaṃ niddokkamanabhāvaṃ ñatvā gatāti. Natthi, bho, mayhaṃ ayyakassa dārakānaṃ ajānanakabhesajjaṃ nāma, yāva niddābhesajjampi jānanti yevāti āha.

    పఞ్చసిఖోతి పఞ్చసిఖగన్ధబ్బసదిసో హుత్వా. పఞ్చసిఖగన్ధబ్బదేవపుత్తస్స కిర సబ్బదేవతా అత్తభావం మమాయన్తి. తస్మా బ్రహ్మాపి తాదిసంయేవ అత్తభావం నిమ్మినిత్వా పాతురహోసి. పల్లఙ్కేన నిసీదీతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా నిసీది.

    Pañcasikhoti pañcasikhagandhabbasadiso hutvā. Pañcasikhagandhabbadevaputtassa kira sabbadevatā attabhāvaṃ mamāyanti. Tasmā brahmāpi tādisaṃyeva attabhāvaṃ nimminitvā pāturahosi. Pallaṅkena nisīdīti pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.

    విస్సట్ఠోతి సుముత్తో అపలిబుద్ధో. విఞ్ఞేయ్యోతి అత్థవిఞ్ఞాపనో. మఞ్జూతి మధురో ముదు. సవనీయోతి సోతబ్బయుత్తకో కణ్ణసుఖో. బిన్దూతి ఏకగ్ఘనో. అవిసారీతి సువిసదో అవిప్పకిణ్ణో. గమ్భీరోతి నాభిమూలతో పట్ఠాయ గమ్భీరసముట్ఠితో, న జివ్హాదన్తఓట్ఠతాలుమత్తప్పహారసముట్ఠితో. ఏవం సముట్ఠితో హి అమధురో చ హోతి, న చ దూరం సావేతి. నిన్నాదీతి మహామేఘముదిఙ్గసద్దో వియ నిన్నాదయుత్తో. అపిచేత్థ పచ్ఛిమం పచ్ఛిమం పదం పురిమస్స పురిమస్స అత్థోయేవాతి వేదితబ్బో. యథాపరిసన్తి యత్తకా పరిసా, తత్తకమేవ విఞ్ఞాపేతి. అన్తో పరిసాయం యేవస్స సద్దో సమ్పరివత్తతి, న బహిద్ధా విధావతి. యే హి కేచీతి ఆది బహుజనహితాయ పటిపన్నభావదస్సనత్థం వదతి. సరణం గతాతి న యథా వా తథా వా సరణం గతే సన్ధాయ వదతి. నిబ్బేమతికగహితసరణే పన సన్ధాయ వదతి. గన్ధబ్బకాయం పరిపూరేన్తీతి గన్ధబ్బదేవగణం పరిపూరేన్తి. ఇతి అమ్హాకం సత్థు లోకే ఉప్పన్నకాలతో పట్ఠాయ ఛ దేవలోకాదీసు పిట్ఠం కోట్టేత్వా పూరితనాళి వియ సరవననళవనం వియ చ నిరన్తరం జాతపరిసాతి ఆహ.

    Vissaṭṭhoti sumutto apalibuddho. Viññeyyoti atthaviññāpano. Mañjūti madhuro mudu. Savanīyoti sotabbayuttako kaṇṇasukho. Bindūti ekagghano. Avisārīti suvisado avippakiṇṇo. Gambhīroti nābhimūlato paṭṭhāya gambhīrasamuṭṭhito, na jivhādantaoṭṭhatālumattappahārasamuṭṭhito. Evaṃ samuṭṭhito hi amadhuro ca hoti, na ca dūraṃ sāveti. Ninnādīti mahāmeghamudiṅgasaddo viya ninnādayutto. Apicettha pacchimaṃ pacchimaṃ padaṃ purimassa purimassa atthoyevāti veditabbo. Yathāparisanti yattakā parisā, tattakameva viññāpeti. Anto parisāyaṃ yevassa saddo samparivattati, na bahiddhā vidhāvati. Ye hi kecīti ādi bahujanahitāya paṭipannabhāvadassanatthaṃ vadati. Saraṇaṃ gatāti na yathā vā tathā vā saraṇaṃ gate sandhāya vadati. Nibbematikagahitasaraṇe pana sandhāya vadati. Gandhabbakāyaṃ paripūrentīti gandhabbadevagaṇaṃ paripūrenti. Iti amhākaṃ satthu loke uppannakālato paṭṭhāya cha devalokādīsu piṭṭhaṃ koṭṭetvā pūritanāḷi viya saravananaḷavanaṃ viya ca nirantaraṃ jātaparisāti āha.

    భావితఇద్ధిపాదవణ్ణనా

    Bhāvitaiddhipādavaṇṇanā

    ౨౮౭. యావసుపఞ్ఞత్తా చిమే తేన భగవతాతి తేన మయ్హం సత్థారా భగవతా యావ సుపఞ్ఞత్తా యావ సుకథితా. ఇద్ధిపాదాతి ఏత్థ ఇజ్ఝనట్ఠేన ఇద్ధి, పతిట్ఠానట్ఠేన పాదాతి వేదితబ్బా. ఇద్ధిపహుతాయాతి ఇద్ధిపహోనకతాయ. ఇద్ధివిసవితాయాతి ఇద్ధివిపజ్జనభావాయ, పునప్పునం ఆసేవనవసేన చిణ్ణవసితాయాతి వుత్తం హోతి. ఇద్ధివికుబ్బనతాయాతి ఇద్ధివికుబ్బనభావాయ, నానప్పకారతో కత్వా దస్సనత్థాయ. ఛన్దసమాధిప్పధానసఙ్ఖారసమన్నాగతన్తిఆదీసు ఛన్దహేతుకో ఛన్దాధికో వా సమాధి ఛన్దసమాధి, కత్తుకమ్యతాఛన్దం అధిపతిం కరిత్వా పటిలద్ధసమాధిస్సేతం అధివచనం. పధానభూతా సఙ్ఖారా పధానసఙ్ఖారా. చతుకిచ్చసాధకస్స సమ్మప్పధానవీరియస్సేతం అధివచనం. సమన్నాగతన్తి ఛన్దసమాధినా చ పధానసఙ్ఖారేన చ ఉపేతం. ఇద్ధిపాదన్తి నిప్ఫత్తిపరియాయేన ఇజ్ఝనట్ఠేన వా, ఇజ్ఝన్తి ఏతాయ సత్తా ఇద్ధా వుద్ధా ఉక్కంసగతా హోన్తీతి ఇమినా వా పరియాయేన ఇద్ధీతి సఙ్ఖ్యం గతానం అభిఞ్ఞాచిత్తసమ్పయుత్తానం ఛన్దసమాధిపధానసఙ్ఖారానం అధిట్ఠానట్ఠేన పాదభూతో సేసచిత్తచేతసికరాసీతి అత్థో. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘ఇద్ధిపాదోతి తథాభూతస్స వేదనాక్ఖన్ధో, సఞ్ఞాక్ఖన్ధో, సఙ్ఖారక్ఖన్ధో విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో’’తి (విభ॰ ౪౩౪). ఇమినా నయేన సేసేసుపి అత్థో వేదితబ్బో. యథేవ హి ఛన్దం అధిపతిం కరిత్వా పటిలద్ధసమాధి ఛన్దసమాధీతి వుత్తో, ఏవం వీరియం, చిత్తం, వీమంసం అధిపతిం కరిత్వా పటిలద్ధసమాధి వీమంసాసమాధీతి వుచ్చతి. అపిచ ఉపచారజ్ఝానం పాదో, పఠమజ్ఝానం ఇద్ధి. సఉపచారం పఠమజ్ఝానం పాదో, దుతియజ్ఝానం ఇద్ధీతి ఏవం పుబ్బభాగే పాదో, అపరభాగే ఇద్ధీతి ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. విత్థారేన ఇద్ధిపాదకథా విసుద్ధిమగ్గేవిభఙ్గట్ఠకథాయ చ వుత్తా.

    287.Yāvasupaññattā cime tena bhagavatāti tena mayhaṃ satthārā bhagavatā yāva supaññattā yāva sukathitā. Iddhipādāti ettha ijjhanaṭṭhena iddhi, patiṭṭhānaṭṭhena pādāti veditabbā. Iddhipahutāyāti iddhipahonakatāya. Iddhivisavitāyāti iddhivipajjanabhāvāya, punappunaṃ āsevanavasena ciṇṇavasitāyāti vuttaṃ hoti. Iddhivikubbanatāyāti iddhivikubbanabhāvāya, nānappakārato katvā dassanatthāya. Chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgatantiādīsu chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhi, kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā. Catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārena ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhyaṃ gatānaṃ abhiññācittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūto sesacittacetasikarāsīti attho. Vuttañhetaṃ – ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho’’ti (vibha. 434). Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsāsamādhīti vuccati. Apica upacārajjhānaṃ pādo, paṭhamajjhānaṃ iddhi. Saupacāraṃ paṭhamajjhānaṃ pādo, dutiyajjhānaṃ iddhīti evaṃ pubbabhāge pādo, aparabhāge iddhīti evamettha attho veditabbo. Vitthārena iddhipādakathā visuddhimagge ca vibhaṅgaṭṭhakathāya ca vuttā.

    కేచి పన ‘‘నిప్ఫన్నా ఇద్ధి. అనిప్ఫన్నో ఇద్ధిపాదో’’తి వదన్తి, తేసం వాదమద్దనత్థాయ అభిధమ్మే ఉత్తరచూళికవారో నామ ఆభతో – ‘‘చత్తారో ఇద్ధిపాదా ఛన్దిద్ధిపాదో, వీరియిద్ధిపాదో, చిత్తిద్ధిపాదో, వీమంసిద్ధిపాదో. తత్థ కతమో ఛన్దిద్ధిపాదో? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వివిచ్చేవ కామేహి పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖాపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం. యో తస్మిం సమయే ఛన్దో ఛన్దికతా కత్తుకమ్యతా కుసలో ధమ్మచ్ఛన్దో, అయం వుచ్చతి ఛన్దిద్ధిపాదో, అవసేసా ధమ్మా ఛన్దిద్ధిపాదసమ్పయుత్తా’’తి (విభ॰ ౪౫౮). ఇమే పన లోకుత్తరవసేనేవ ఆగతా. తత్థ రట్ఠపాలత్థేరో ఛన్దం ధురం కత్వా లోకుత్తరం ధమ్మం నిబ్బత్తేసి. సోణత్థేరో వీరియం ధురం కత్వా, సమ్భూతత్థేరో చిత్తం ధురం కత్వా, ఆయస్మా మోఘరాజా వీమంసం ధురం కత్వాతి.

    Keci pana ‘‘nipphannā iddhi. Anipphanno iddhipādo’’ti vadanti, tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷikavāro nāma ābhato – ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ. Yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo, avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 458). Ime pana lokuttaravaseneva āgatā. Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaraṃ dhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā, sambhūtatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti.

    తత్థ యథా చతూసు అమచ్చపుత్తేసు ఠానన్తరం పత్థేత్వా రాజానం ఉపనిస్సాయ విహరన్తేసు ఏకో ఉపట్ఠానే ఛన్దజాతో రఞ్ఞో అజ్ఝాసయఞ్చ రుచిఞ్చ ఞత్వా దివా చ రత్తో చ ఉపట్ఠహన్తో రాజానం ఆరాధేత్వా ఠానన్తరం పాపుణి. యథా సో, ఏవం ఛన్దధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో.

    Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.

    ఏకో పన – ‘‘దివసే దివసే ఉపట్ఠాతుం కో సక్కోతి, ఉప్పన్నే కిచ్చే పరక్కమేన ఆరాధేస్సామీ’’తి కుపితే పచ్చన్తే రఞ్ఞా పహితో పరక్కమేన సత్తుమద్దనం కత్వా ఠానన్తరం పాపుణి. యథా సో, ఏవం వీరియధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో.

    Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ ko sakkoti, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.

    ఏకో – ‘‘దివసే దివసే ఉపట్ఠానమ్పి ఉరేన సత్తిసరపటిచ్ఛన్నమ్పి భారోయేవ, మన్తబలేన ఆరాధేస్సామీ’’తి ఖత్తవిజ్జాయ కతపరిచయత్తా మన్తసంవిధానేన రాజానం ఆరాధేత్వా ఠానన్తరం పాపుణాతి. యథా సో, ఏవం చిత్తధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో.

    Eko – ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarapaṭicchannampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇāti. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.

    అపరో – ‘‘కిం ఇమేహి ఉపట్ఠానాదీహి, రాజానో నామ జాతిసమ్పన్నస్స ఠానన్తరం దేన్తి, తాదిసస్స దేన్తో మయ్హం దస్సతీ’’తి జాతిసమ్పత్తిమేవ నిస్సాయ ఠానన్తరం పాపుణి, యథా సో, ఏవం సుపరిసుద్ధం వీమంసం నిస్సాయ వీమంసధురేన లోకుత్తరధమ్మనిబ్బత్తకో వేదితబ్బో.

    Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi, yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.

    అనేకవిహితన్తి అనేకవిధం. ఇద్ధివిధన్తి ఇద్ధికోట్ఠాసం.

    Anekavihitanti anekavidhaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ.

    తివిధఓకాసాధిగమవణ్ణనా

    Tividhaokāsādhigamavaṇṇanā

    ౨౮౮. సుఖస్సాధిగమాయాతి ఝానసుఖస్స మగ్గసుఖస్స ఫలసుఖస్స చ అధిగమాయ. సంసట్ఠోతి సమ్పయుత్తచిత్తో. అరియధమ్మన్తి అరియేన భగవతా బుద్ధేన దేసితం ధమ్మం. సుణాతీతి సత్థు సమ్ముఖా భిక్ఖుభిక్ఖునీఆదీహి వా దేసియమానం సుణాతి. యోనిసో మనసికరోతీతి ఉపాయతో పథతో కారణతో ‘అనిచ్చ’న్తిఆదివసేన మనసి కరోతి. ‘‘యోనిసో మనసికారో నామ ఉపాయమనసికారో పథమనసికారో, అనిచ్చే అనిచ్చన్తి దుక్ఖే దుక్ఖన్తి అనత్తని అనత్తాతి అసుభే అసుభన్తి సచ్చానులోమికేన వా చిత్తస్స ఆవట్టనా అన్వావట్టనా ఆభోగో సమన్నాహారో మనసికారో, అయం వుచ్చతి యోనిసోమనసికారో’’తి. ఏవం వుత్తే యోనిసోమనసికారే కమ్మం ఆరభతీతి అత్థో. అసంసట్ఠోతి వత్థుకామేహిపి కిలేసకామేహిపి అసంసట్ఠో విహరతి. ఉప్పజ్జతి సుఖన్తి ఉప్పజ్జతి పఠమజ్ఝానసుఖం. సుఖా భియ్యో సోమనస్సన్తి సమాపత్తితో వుట్ఠితస్స ఝానసుఖపచ్చయా అపరాపరం సోమనస్సం ఉప్పజ్జతి. పముదాతి తుట్ఠాకారతో దుబ్బలపీతి. పామోజ్జన్తి బలవతరం పీతిసోమనస్సం. పఠమో ఓకాసాధిగమోతి పఠమజ్ఝానం పఞ్చనీవరణాని విక్ఖమ్భేత్వా అత్తనో ఓకాసం గహేత్వా తిట్ఠతి, తస్మా ‘‘పఠమో ఓకాసాధిగమో’’తి వుత్తం.

    288.Sukhassādhigamāyāti jhānasukhassa maggasukhassa phalasukhassa ca adhigamāya. Saṃsaṭṭhoti sampayuttacitto. Ariyadhammanti ariyena bhagavatā buddhena desitaṃ dhammaṃ. Suṇātīti satthu sammukhā bhikkhubhikkhunīādīhi vā desiyamānaṃ suṇāti. Yoniso manasikarotīti upāyato pathato kāraṇato ‘anicca’ntiādivasena manasi karoti. ‘‘Yoniso manasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro, anicce aniccanti dukkhe dukkhanti anattani anattāti asubhe asubhanti saccānulomikena vā cittassa āvaṭṭanā anvāvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro, ayaṃ vuccati yonisomanasikāro’’ti. Evaṃ vutte yonisomanasikāre kammaṃ ārabhatīti attho. Asaṃsaṭṭhoti vatthukāmehipi kilesakāmehipi asaṃsaṭṭho viharati. Uppajjati sukhanti uppajjati paṭhamajjhānasukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassanti samāpattito vuṭṭhitassa jhānasukhapaccayā aparāparaṃ somanassaṃ uppajjati. Pamudāti tuṭṭhākārato dubbalapīti. Pāmojjanti balavataraṃ pītisomanassaṃ. Paṭhamo okāsādhigamoti paṭhamajjhānaṃ pañcanīvaraṇāni vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ.

    ఓళారికాతి ఏత్థ కాయవచీసఙ్ఖారా తావ ఓళారికా హోన్తు, చిత్తసఙ్ఖారా కథం ఓళారికాతి? అప్పహీనత్తా. కాయసఙ్ఖారా హి చతుత్థజ్ఝానేన పహీయన్తి, వచీసఙ్ఖారా దుతియజ్ఝానేన, చిత్తసఙ్ఖారా నిరోధసమాపత్తియా. ఇతి కాయవచీసఙ్ఖారేసు పహీనేసుపి తే తిట్ఠన్తియేవాతి పహీనే ఉపాదాయ అప్పహీనత్తా ఓళారికా నామ జాతా. సుఖన్తి నిరోధా వుట్ఠహన్తస్స ఉప్పన్నం చతుత్థజ్ఝానికఫలసమాపత్తిసుఖం. సుఖా భియ్యో సోమనస్సతి ఫలసమాపత్తితో వుట్ఠితస్స అపరాపరం సోమనస్సం. దుతియో ఓకాసాధిగమోతి చతుత్థజ్ఝానం సుఖం దుక్ఖం విక్ఖమ్భేత్వా అత్తనో ఓకాసం గహేత్వా తిట్ఠతి, తస్మా ‘‘దుతియో ఓకాసాధిగమో’’తి వుత్తం. దుతియతతియజ్ఝానాని పనేత్థ చతుత్థే గహితే గహితానేవ హోన్తీతి విసుం న వుత్తానీతి.

    Oḷārikāti ettha kāyavacīsaṅkhārā tāva oḷārikā hontu, cittasaṅkhārā kathaṃ oḷārikāti? Appahīnattā. Kāyasaṅkhārā hi catutthajjhānena pahīyanti, vacīsaṅkhārā dutiyajjhānena, cittasaṅkhārā nirodhasamāpattiyā. Iti kāyavacīsaṅkhāresu pahīnesupi te tiṭṭhantiyevāti pahīne upādāya appahīnattā oḷārikā nāma jātā. Sukhanti nirodhā vuṭṭhahantassa uppannaṃ catutthajjhānikaphalasamāpattisukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassati phalasamāpattito vuṭṭhitassa aparāparaṃ somanassaṃ. Dutiyo okāsādhigamoti catutthajjhānaṃ sukhaṃ dukkhaṃ vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dutiyo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ. Dutiyatatiyajjhānāni panettha catutthe gahite gahitāneva hontīti visuṃ na vuttānīti.

    ఇదం కుసలన్తిఆదీసు కుసలం నామ దసకుసలకమ్మపథా. అకుసలన్తి దసఅకుసలకమ్మపథా. సావజ్జదుకాదయోపి ఏతేసం వసేనేవ వేదితబ్బా. సబ్బఞ్చేవ పనేతం కణ్హఞ్చ సుక్కఞ్చ సప్పటిభాగఞ్చాతి కణ్హసుక్కసప్పటిభాగం. నిబ్బానమేవ హేతం అప్పటిభాగం. అవిజ్జా పహీయతీతి వట్టపటిచ్ఛాదికా అవిజ్జా పహీయతి. విజ్జా ఉప్పజ్జతీతి అరహత్తమగ్గవిజ్జా ఉప్పజ్జతి. సుఖన్తి అరహత్తమగ్గసుఖఞ్చేవ ఫలసుఖఞ్చ. సుఖా భియ్యో సోమనస్సన్తి ఫలసమాపత్తితో వుట్ఠితస్స అపరాపరం సోమనస్సం. తతియో ఓకాసాధిగమోతి అరహత్తమగ్గో సబ్బకిలేసే విక్ఖమ్భేత్వా అత్తనో ఓకాసం గహేత్వా తిట్ఠతి, తస్మా ‘‘తతియో ఓకాసాధిగమో’’తి వుత్తో. సేసమగ్గా పన తస్మిం గహితే అన్తోగధా ఏవాతి విసుం న వుత్తా.

    Idaṃ kusalantiādīsu kusalaṃ nāma dasakusalakammapathā. Akusalanti dasaakusalakammapathā. Sāvajjadukādayopi etesaṃ vaseneva veditabbā. Sabbañceva panetaṃ kaṇhañca sukkañca sappaṭibhāgañcāti kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ. Nibbānameva hetaṃ appaṭibhāgaṃ. Avijjā pahīyatīti vaṭṭapaṭicchādikā avijjā pahīyati. Vijjā uppajjatīti arahattamaggavijjā uppajjati. Sukhanti arahattamaggasukhañceva phalasukhañca. Sukhā bhiyyo somanassanti phalasamāpattito vuṭṭhitassa aparāparaṃ somanassaṃ. Tatiyo okāsādhigamoti arahattamaggo sabbakilese vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘tatiyo okāsādhigamo’’ti vutto. Sesamaggā pana tasmiṃ gahite antogadhā evāti visuṃ na vuttā.

    ఇమే పన తయో ఓకాసాధిగమా అట్ఠతింసారమ్మణవసేన విత్థారేత్వా కథేతబ్బా. కథం? సబ్బాని ఆరమ్మణాని విసుద్ధిమగ్గే వుత్తనయేనేవ ఉపచారవసేన చ అప్పనావసేన చ వవత్థపేత్వా చతువీసతియా ఠానేసు పఠమజ్ఝానం ‘‘పఠమో ఓకాసాధిగమో’’తి కథేతబ్బం. తేరససు ఠానేసు దుతియతతియజ్ఝానాని, పన్నరససు ఠానేసు చతుత్థజ్ఝానఞ్చ నిరోధసమాపత్తిం పాపేత్వా ‘‘దుతియో ఓకాసాధిగమో’’తి కథేతబ్బం. దస ఉపచారజ్ఝానాని పన మగ్గస్స పదట్ఠానభూతాని తతియం ఓకాసాధిగమం భజన్తి. అపిచ తీసు సిక్ఖాసు అధిసీలసిక్ఖా పఠమం ఓకాసాధిగమం భజతి, అధిచిత్తసిక్ఖా దుతియం, అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా తతియన్తి ఏవం సిక్ఖావసేనపి కథేతబ్బం. సామఞ్ఞఫలేపి చూళసీలతో యావ పఠమజ్ఝానా పఠమో ఓకాసాధిగమో , దుతియజ్ఝానతో యావ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనా దుతియో , విపస్సనాతో యావ అరహత్తా తతియో ఓకాసాధిగమోతి ఏవం సామఞ్ఞఫలసుత్తన్తవసేనపి కథేతబ్బం. తీసు పన పిటకేసు వినయపిటకం పఠమం ఓకాసాధిగమం భజతి, సుత్తన్తపిటకం దుతియం, అభిధమ్మపిటకం తతియన్తి ఏవం పిటకవసేనపి కథేతబ్బం.

    Ime pana tayo okāsādhigamā aṭṭhatiṃsārammaṇavasena vitthāretvā kathetabbā. Kathaṃ? Sabbāni ārammaṇāni visuddhimagge vuttanayeneva upacāravasena ca appanāvasena ca vavatthapetvā catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamajjhānaṃ ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti kathetabbaṃ. Terasasu ṭhānesu dutiyatatiyajjhānāni, pannarasasu ṭhānesu catutthajjhānañca nirodhasamāpattiṃ pāpetvā ‘‘dutiyo okāsādhigamo’’ti kathetabbaṃ. Dasa upacārajjhānāni pana maggassa padaṭṭhānabhūtāni tatiyaṃ okāsādhigamaṃ bhajanti. Apica tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhā paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajati, adhicittasikkhā dutiyaṃ, adhipaññāsikkhā tatiyanti evaṃ sikkhāvasenapi kathetabbaṃ. Sāmaññaphalepi cūḷasīlato yāva paṭhamajjhānā paṭhamo okāsādhigamo , dutiyajjhānato yāva nevasaññānāsaññāyatanā dutiyo , vipassanāto yāva arahattā tatiyo okāsādhigamoti evaṃ sāmaññaphalasuttantavasenapi kathetabbaṃ. Tīsu pana piṭakesu vinayapiṭakaṃ paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajati, suttantapiṭakaṃ dutiyaṃ, abhidhammapiṭakaṃ tatiyanti evaṃ piṭakavasenapi kathetabbaṃ.

    పుబ్బే కిర మహాథేరా వస్సూపనాయికాయ ఇమమేవ సుత్తం పట్ఠపేన్తి. కిం కారణా? తీణి పిటకాని విభజిత్వా కథేతుం లభిస్సామాతి. తేపిటకేన హి సమోధానేత్వా కథేన్తస్స దుక్కథితన్తి న సక్కా వత్తుం. తేపిటకం భజాపేత్వా కథితమేవ ఇదం సుత్తం సుకథితం హోతీతి.

    Pubbe kira mahātherā vassūpanāyikāya imameva suttaṃ paṭṭhapenti. Kiṃ kāraṇā? Tīṇi piṭakāni vibhajitvā kathetuṃ labhissāmāti. Tepiṭakena hi samodhānetvā kathentassa dukkathitanti na sakkā vattuṃ. Tepiṭakaṃ bhajāpetvā kathitameva idaṃ suttaṃ sukathitaṃ hotīti.

    చతుసతిపట్ఠానవణ్ణనా

    Catusatipaṭṭhānavaṇṇanā

    ౨౮౯. కుసలస్సాధిగమాయాతి మగ్గకుసలస్స చేవ ఫలకుసలస్స చ అధిగమత్థాయ. ఉభయమ్పి హేతం అనవజ్జట్ఠేన ఖేమట్ఠేన వా కుసలమేవ. తత్థ సమ్మాసమాధియతీతి తస్మిం అజ్ఝత్తకాయే సమాహితో ఏకగ్గచిత్తో హోతి. బహిద్ధా పరకాయే ఞాణదస్సనం అభినిబ్బత్తేతీతి అత్తనో కాయతో పరస్స కాయాభిముఖం ఞాణం పేసేతి. ఏస నయో సబ్బత్థ. సబ్బత్థేవ చ సతిమాతి పదేన కాయాదిపరిగ్గాహికా సతి, లోకోతి పదేన పరిగ్గహితకాయాదయోవ లోకో. చత్తారో చేతే సతిపట్ఠానా లోకియలోకుత్తరమిస్సకా కథితాతి వేదితబ్బా.

    289.Kusalassādhigamāyāti maggakusalassa ceva phalakusalassa ca adhigamatthāya. Ubhayampi hetaṃ anavajjaṭṭhena khemaṭṭhena vā kusalameva. Tattha sammāsamādhiyatīti tasmiṃ ajjhattakāye samāhito ekaggacitto hoti. Bahiddhā parakāye ñāṇadassanaṃ abhinibbattetīti attano kāyato parassa kāyābhimukhaṃ ñāṇaṃ peseti. Esa nayo sabbattha. Sabbattheva ca satimāti padena kāyādipariggāhikā sati, lokoti padena pariggahitakāyādayova loko. Cattāro cete satipaṭṭhānā lokiyalokuttaramissakā kathitāti veditabbā.

    సత్తసమాధిపరిక్ఖారవణ్ణనా

    Sattasamādhiparikkhāravaṇṇanā

    ౨౯౦. సమాధిపరిక్ఖారాతి ఏత్థ తయో పరిక్ఖారా. ‘‘రథో సీలపరిక్ఖారో ఝానక్ఖో చక్కవీరియో’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౪) హి ఏత్థ అలఙ్కారో పరిక్ఖారో నామ. ‘‘సత్తహి నగరపరిక్ఖారేహి సుపరిక్ఖతం హోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౭.౬౭) ఏత్థ పరివారో పరిక్ఖారో నామ. ‘‘గిలానపచ్చయజీవితపరిక్ఖారో’’తి (దీ॰ ని॰ ౩.౧౮౨) ఏత్థ సమ్భారో పరిక్ఖారో నామ. ఇధ పన పరివారపరిక్ఖారవసేన ‘‘సత్త సమాధిపరిక్ఖారా’’తి వుత్తం. పరిక్ఖతాతి పరివారితా. అయం వుచ్చతి సో అరియో సమ్మాసమాధీతి అయం సత్తహి రతనేహి పరివుతో చక్కవత్తీ వియ సత్తహి అఙ్గేహి పరివుతో ‘‘అరియో సమ్మాసమాధీ’’తి వుచ్చతి. సఉపనిసో ఇతిపీతి సఉపనిస్సయో ఇతిపి వుచ్చతి, సపరివారో యేవాతి వుత్తం హోతి. సమ్మాదిట్ఠిస్సాతి సమ్మాదిట్ఠియం ఠితస్స. సమ్మాసఙ్కప్పో పహోతీతి సమ్మాసఙ్కప్పో పవత్తతి. ఏస నయో సబ్బపదేసు. అయం పనత్థో మగ్గవసేనాపి ఫలవసేనాపి వేదితబ్బో. కథం? మగ్గసమ్మాదిట్ఠియం ఠితస్స మగ్గసమ్మాసఙ్కప్పో పహోతి…పే॰… మగ్గఞాణే ఠితస్స మగ్గవిముత్తి పహోతి. తథా ఫలసమ్మాదిట్ఠియం ఠితస్స ఫలసమ్మాసఙ్కప్పో పహోతి…పే॰… ఫలసమ్మాఞాణే ఠితస్స ఫలవిముత్తి పహోతీతి.

    290.Samādhiparikkhārāti ettha tayo parikkhārā. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro jhānakkho cakkavīriyo’’ti (saṃ. ni. 5.4) hi ettha alaṅkāro parikkhāro nāma. ‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’ti (a. ni. 7.67) ettha parivāro parikkhāro nāma. ‘‘Gilānapaccayajīvitaparikkhāro’’ti (dī. ni. 3.182) ettha sambhāro parikkhāro nāma. Idha pana parivāraparikkhāravasena ‘‘satta samādhiparikkhārā’’ti vuttaṃ. Parikkhatāti parivāritā. Ayaṃ vuccati so ariyo sammāsamādhīti ayaṃ sattahi ratanehi parivuto cakkavattī viya sattahi aṅgehi parivuto ‘‘ariyo sammāsamādhī’’ti vuccati. Saupaniso itipīti saupanissayo itipi vuccati, saparivāro yevāti vuttaṃ hoti. Sammādiṭṭhissāti sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa. Sammāsaṅkappo pahotīti sammāsaṅkappo pavattati. Esa nayo sabbapadesu. Ayaṃ panattho maggavasenāpi phalavasenāpi veditabbo. Kathaṃ? Maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa maggasammāsaṅkappo pahoti…pe… maggañāṇe ṭhitassa maggavimutti pahoti. Tathā phalasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa phalasammāsaṅkappo pahoti…pe… phalasammāñāṇe ṭhitassa phalavimutti pahotīti.

    స్వాక్ఖాతోతిఆదీని విసుద్ధిమగ్గే వణ్ణితాని. అపారుతాతి వివటా. అమతస్సాతి నిబ్బానస్స. ద్వారాతి పవేసనమగ్గా. అవేచ్చప్పసాదేనాతి అచలప్పసాదేన. ధమ్మవినీతాతి సమ్మానియ్యానేన నియ్యాతా.

    Svākkhātotiādīni visuddhimagge vaṇṇitāni. Apārutāti vivaṭā. Amatassāti nibbānassa. Dvārāti pavesanamaggā. Aveccappasādenāti acalappasādena. Dhammavinītāti sammāniyyānena niyyātā.

    అత్థాయం ఇతరా పజాతి అనాగామినో సన్ధాయాహ, అనాగామినో చ అత్థీతి వుత్తం హోతి. పుఞ్ఞభాగాతి పుఞ్ఞకోట్ఠాసేన నిబ్బత్తా. ఓత్తప్పన్తి ఓత్తప్పమానో. తేన కదాచి నామ ముసా అస్సాతి ముసావాదభయేన సఙ్ఖాతుం న సక్కోమి, న పన మమ సఙ్ఖాతుం బలం నత్థీతి దీపేతి.

    Atthāyaṃ itarā pajāti anāgāmino sandhāyāha, anāgāmino ca atthīti vuttaṃ hoti. Puññabhāgāti puññakoṭṭhāsena nibbattā. Ottappanti ottappamāno. Tena kadāci nāma musā assāti musāvādabhayena saṅkhātuṃ na sakkomi, na pana mama saṅkhātuṃ balaṃ natthīti dīpeti.

    ౨౯౧. తం కిం మఞ్ఞతి భవన్తి ఇమినా కేవలం వేస్సవణం పుచ్ఛతి, న పనస్స ఏవరూపో సత్థా నాహోసీతి వా న భవిస్సతీతి వా లద్ధి అత్థి. సబ్బబుద్ధానఞ్హి అభిసమయే విసేసో నత్థి.

    291.Taṃ kiṃ maññati bhavanti iminā kevalaṃ vessavaṇaṃ pucchati, na panassa evarūpo satthā nāhosīti vā na bhavissatīti vā laddhi atthi. Sabbabuddhānañhi abhisamaye viseso natthi.

    ౨౯౨. సయంపరిసాయన్తి అత్తనో పరిసాయం. తయిదం బ్రహ్మచరియన్తి తం ఇదం సకలం సిక్ఖత్తయబ్రహ్మచరియం. సేసం ఉత్తానమేవ. ఇమాని పన పదాని ధమ్మసఙ్గాహకత్థేరేహి ఠపితానీతి.

    292.Sayaṃparisāyanti attano parisāyaṃ. Tayidaṃ brahmacariyanti taṃ idaṃ sakalaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ. Sesaṃ uttānameva. Imāni pana padāni dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitānīti.

    ఇతి సుమఙ్గలవిలాసినియా దీఘనికాయట్ఠకథాయం

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    జనవసభసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Janavasabhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya / ౫. జనవసభసుత్తం • 5. Janavasabhasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ౫. జనవసభసుత్తవణ్ణనా • 5. Janavasabhasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact