| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
៥. ជនវសភសុត្តវណ្ណនា
5. Janavasabhasuttavaṇṇanā
នាតិកិយាទិព្យាករណវណ្ណនា
Nātikiyādibyākaraṇavaṇṇanā
២៧៣-២៧៥. ឯវំ មេ សុតន្តិ ជនវសភសុត្តំ។ តត្រាយំ អនុត្តានបទវណ្ណនា – បរិតោ បរិតោ ជនបទេសូតិ សមន្តា សមន្តា ជនបទេសុ។ បរិចារកេតិ ពុទ្ធធម្មសង្ឃានំ បរិចារកេ។ ឧបបត្តីសូតិ ញាណគតិបុញ្ញានំ ឧបបត្តីសុ។ កាសិកោសលេសូតិ កាសីសុ ច កោសលេសុ ច, កាសិរដ្ឋេ ច កោសលរដ្ឋេ ចាតិ អត្ថោ។ ឯស នយោ សព្ពត្ថ។ អង្គមគធយោនកកម្ពោជអស្សកអវន្តិរដ្ឋេសុ បន ឆសុ ន ព្យាករោតិ។ ឥមេសំ បន សោឡសន្នំ មហាជនបទានំ បុរិមេសុ ទសសុយេវ ព្យាករោតិ។ នាតិកិយាតិ នាតិកគាមវាសិនោ។
273-275.Evaṃme sutanti janavasabhasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā – parito parito janapadesūti samantā samantā janapadesu. Paricāraketi buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake. Upapattīsūti ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsu. Kāsikosalesūti kāsīsu ca kosalesu ca, kāsiraṭṭhe ca kosalaraṭṭhe cāti attho. Esa nayo sabbattha. Aṅgamagadhayonakakambojaassakaavantiraṭṭhesu pana chasu na byākaroti. Imesaṃ pana soḷasannaṃ mahājanapadānaṃ purimesu dasasuyeva byākaroti. Nātikiyāti nātikagāmavāsino.
តេនាតិ តេន អនាគាមិអាទិភាវេន។ សុត្វាតិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេន បរិច្ឆិន្ទិត្វា ព្យាករោន្តស្ស ភគវតោ បញ្ហាព្យាករណំ សុត្វា តេសំ អនាគាមិអាទីសុ និដ្ឋង្គតា ហុត្វា។ តេន អនាគាមិអាទិភាវេន អត្តមនា អហេសុំ។ អដ្ឋកថាយំ បន តេនាតិ តេ នាតិកិយាតិ វុត្តំ។ ឯតស្មិំ អត្ថេ ន-ការោ និបាតមត្តំ ហោតិ។
Tenāti tena anāgāmiādibhāvena. Sutvāti sabbaññutaññāṇena paricchinditvā byākarontassa bhagavato pañhābyākaraṇaṃ sutvā tesaṃ anāgāmiādīsu niṭṭhaṅgatā hutvā. Tena anāgāmiādibhāvena attamanā ahesuṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tenāti te nātikiyāti vuttaṃ. Etasmiṃ atthe na-kāro nipātamattaṃ hoti.
អានន្ទបរិកថាវណ្ណនា
Ānandaparikathāvaṇṇanā
២៧៧. ភគវន្តំ កិត្តយមានរូបោតិ អហោ ពុទ្ធោ, អហោ ធម្មោ, អហោ សង្ឃោ; អហោ ធម្មោ ស្វាក្ខាតោតិ ឯវំ កិត្តយន្តោវ កាលមកាសិ។ ពហុជនោ បសីទេយ្យាតិ អម្ហាកំ បិតា មាតា ភាតា ភគិនី បុត្តោ ធីតា សហាយកោ, តេន អម្ហេហិ សទ្ធិំ ឯកតោ ភុត្តា, ឯកតោ សយិតា, តស្ស ឥទញ្ចិទញ្ច មនាបំ អករិម្ហ, សោ កិរ អនាគាមី សកទាគាមី សោតាបន្នោ; អហោ សាធុ, អហោ សុដ្ឋូតិ ឯវំ ពហុជនោ បសាទំ អាបជ្ជេយ្យ។
277.Bhagavantaṃ kittayamānarūpoti aho buddho, aho dhammo, aho saṅgho; aho dhammo svākkhātoti evaṃ kittayantova kālamakāsi. Bahujano pasīdeyyāti amhākaṃ pitā mātā bhātā bhaginī putto dhītā sahāyako, tena amhehi saddhiṃ ekato bhuttā, ekato sayitā, tassa idañcidañca manāpaṃ akarimha, so kira anāgāmī sakadāgāmī sotāpanno; aho sādhu, aho suṭṭhūti evaṃ bahujano pasādaṃ āpajjeyya.
២៧៨. គតិន្តិ ញាណគតិំ។ អភិសម្បរាយន្តិ ញាណាភិសម្បរាយមេវ។ អទ្ទសា ខោតិ កិត្តកេ ជនេ អទ្ទស? ចតុវីសតិសតសហស្សានិ។
278.Gatinti ñāṇagatiṃ. Abhisamparāyanti ñāṇābhisamparāyameva. Addasā khoti kittake jane addasa? Catuvīsatisatasahassāni.
២៧៩. ឧបសន្តបទិស្សោតិ ឧបសន្តទស្សនោ។ ភាតិរិវាតិ អតិវិយ ភាតិ, អតិវិយ វិរោចតិ។ ឥន្ទ្រិយានន្តិ មនច្ឆដ្ឋានំ ឥន្ទ្រិយានំ។ អទ្ទសំ ខោ អហំ អានន្ទាតិ នេវ ទស, ន វីសតិ, ន សតំ, ន សហស្សំ, អនូនាធិកានិ ចតុវីសតិសតសហស្សានិ អទ្ទសន្តិ អាហ។
279.Upasantapadissoti upasantadassano. Bhātirivāti ativiya bhāti, ativiya virocati. Indriyānanti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ. Addasaṃ kho ahaṃ ānandāti neva dasa, na vīsati, na sataṃ, na sahassaṃ, anūnādhikāni catuvīsatisatasahassāni addasanti āha.
ជនវសភយក្ខវណ្ណនា
Janavasabhayakkhavaṇṇanā
២៨០. ទិស្វា បន មេ ឯត្តកោ ជនោ មំ និស្សាយ ទុក្ខា បមុត្តោតិ ពលវសោមនស្សំ ឧប្បជ្ជិ, ចិត្តំ បសីទិ, ចិត្តស្ស បសន្នត្តា ចិត្តសមុដ្ឋានំ លោហិតំ បសីទិ, លោហិតស្ស បសន្នត្តា មនច្ឆដ្ឋានិ ឥន្ទ្រិយានិ បសីទិំសូតិ សព្ពមិទំ វត្វា អថ ខោ អានន្ទាតិអាទិមាហ។ តត្ថ យស្មា សោ ភគវតោ ធម្មកថំ សុត្វា ទសសហស្សាធិកស្ស ជនសតសហស្សស្ស ជេដ្ឋកោ ហុត្វា សោតាបន្នោ ជាតោ, តស្មា ជនវសភោតិស្ស នាមំ អហោសិ។
280. Disvā pana me ettako jano maṃ nissāya dukkhā pamuttoti balavasomanassaṃ uppajji, cittaṃ pasīdi, cittassa pasannattā cittasamuṭṭhānaṃ lohitaṃ pasīdi, lohitassa pasannattā manacchaṭṭhāni indriyāni pasīdiṃsūti sabbamidaṃ vatvā atha kho ānandātiādimāha. Tattha yasmā so bhagavato dhammakathaṃ sutvā dasasahassādhikassa janasatasahassassa jeṭṭhako hutvā sotāpanno jāto, tasmā janavasabhotissa nāmaṃ ahosi.
ឥតោ សត្តាតិ ឥតោ ទេវលោកា ចវិត្វា សត្ត។ តតោ សត្តាតិ តតោ មនុស្សលោកា ចវិត្វា សត្ត។ សំសារានិ ចតុទ្ទសាតិ សព្ពាបិ ចតុទ្ទសខន្ធបដិបាដិយោ។ និវាសមភិជានាមីតិ ជាតិវសេន និវាសំ ជានាមិ។ យត្ថ មេ វុសិតំ បុរេតិ យត្ថ ទេវេសុ ច វេស្សវណស្ស សហព្យតំ ឧបគតេន មនុស្សេសុ ច រាជភូតេន ឥតោ អត្តភាវតោ បុរេយេវ មយា វុសិតំ។ បុរេ ឯវំ វុសិតត្តា ឯវ ច ឥទានិ សោតាបន្នោ ហុត្វា តីសុ វត្ថូសុ ពហុំ បុញ្ញំ កត្វា តស្សានុភាវេន ឧបរិ និព្ពត្តិតុំ សមត្ថោបិ ទីឃរត្តំ វុសិតដ្ឋានេ និកន្តិយា ពលវតាយ ឯត្ថេវ និព្ពត្តោ។
Ito sattāti ito devalokā cavitvā satta. Tato sattāti tato manussalokā cavitvā satta. Saṃsārāni catuddasāti sabbāpi catuddasakhandhapaṭipāṭiyo. Nivāsamabhijānāmīti jātivasena nivāsaṃ jānāmi. Yattha me vusitaṃ pureti yattha devesu ca vessavaṇassa sahabyataṃ upagatena manussesu ca rājabhūtena ito attabhāvato pureyeva mayā vusitaṃ. Pure evaṃ vusitattā eva ca idāni sotāpanno hutvā tīsu vatthūsu bahuṃ puññaṃ katvā tassānubhāvena upari nibbattituṃ samatthopi dīgharattaṃ vusitaṭṭhāne nikantiyā balavatāya ettheva nibbatto.
២៨១. អាសា ច បន មេ សន្តិដ្ឋតីតិ ឥមិនាហំ សោតាបន្នោតិ ន សុត្តប្បមត្តោវ ហុត្វា កាលំ វីតិនាមេសិំ។ សកទាគាមិមគ្គត្ថាយ បន មេ វិបស្សនា អារទ្ធា។ អជ្ជេវ អជ្ជេវ បដិវិជ្ឈិស្សាមីតិ ឯវំ សឧស្សាហោ វិហរាមីតិ ទស្សេតិ។ យទគ្គេតិ លដ្ឋិវនុយ្យានេ បឋមទស្សនេ សោតាបន្នទិវសំ សន្ធាយ វទតិ។ តទគ្គេ អហំ, ភន្តេ, ទីឃរត្តំ អវិនិបាតោ អវិនិបាតំ សញ្ជានាមីតិ តំទិវសំ អាទិំ កត្វា, អហំ, ភន្តេ, បុរិមំ ចតុទ្ទសអត្តភាវសង្ខាតំ ទីឃរត្តំ អវិនិបាតោ លដ្ឋិវនុយ្យានេ សោតាបត្តិមគ្គវសេន អធិគតំ អវិនិបាតធម្មតំ សញ្ជានាមីតិ អត្ថោ។ អនច្ឆរិយន្តិ អនុអច្ឆរិយំ។ ចិន្តយមានំ បុនប្បុនំ អច្ឆរិយមេវិទំ យំ កេនចិទេវ ករណីយេន គច្ឆន្តោ ភគវន្តំ អន្តរាមគ្គេ អទ្ទសំ។ ឥទម្បិ អច្ឆរិយំ យញ្ច វេស្សវណស្ស មហារាជស្ស សយំបរិសាយ ភាសតោ ភគវតោ ទិដ្ឋសទិសមេវ សម្មុខា សុតំ។ ទ្វេ បច្ចយាតិ អន្តរាមគ្គេ ទិដ្ឋភាវោ ច វេស្សវណស្ស សម្មុខា សុតំ អារោចេតុកាមតា ច។
281.Āsā ca pana me santiṭṭhatīti imināhaṃ sotāpannoti na suttappamattova hutvā kālaṃ vītināmesiṃ. Sakadāgāmimaggatthāya pana me vipassanā āraddhā. Ajjeva ajjeva paṭivijjhissāmīti evaṃ saussāho viharāmīti dasseti. Yadaggeti laṭṭhivanuyyāne paṭhamadassane sotāpannadivasaṃ sandhāya vadati. Tadagge ahaṃ, bhante, dīgharattaṃ avinipāto avinipātaṃ sañjānāmīti taṃdivasaṃ ādiṃ katvā, ahaṃ, bhante, purimaṃ catuddasaattabhāvasaṅkhātaṃ dīgharattaṃ avinipāto laṭṭhivanuyyāne sotāpattimaggavasena adhigataṃ avinipātadhammataṃ sañjānāmīti attho. Anacchariyanti anuacchariyaṃ. Cintayamānaṃ punappunaṃ acchariyamevidaṃ yaṃ kenacideva karaṇīyena gacchanto bhagavantaṃ antarāmagge addasaṃ. Idampi acchariyaṃ yañca vessavaṇassa mahārājassa sayaṃparisāya bhāsato bhagavato diṭṭhasadisameva sammukhā sutaṃ. Dve paccayāti antarāmagge diṭṭhabhāvo ca vessavaṇassa sammukhā sutaṃ ārocetukāmatā ca.
ទេវសភាវណ្ណនា
Devasabhāvaṇṇanā
២៨២. សន្និបតិតាតិ កស្មា សន្និបតិតា? តេ កិរ ចតូហិ ការណេហិ សន្និបតន្តិ។ វស្សូបនាយិកសង្គហត្ថំ, បវារណាសង្គហត្ថំ, ធម្មសវនត្ថំ, បារិច្ឆត្តកកីឡានុភវនត្ថន្តិ។ តត្ថ ស្វេ វស្សូបនាយិកាតិ អាសាឡ្ហីបុណ្ណមាយ ទ្វីសុ ទេវលោកេសុ ទេវា សុធម្មាយ ទេវសភាយ សន្និបតិត្វា មន្តេន្តិ អសុកវិហារេ ឯកោ ភិក្ខុ វស្សូបគតោ, អសុកវិហារេ ទ្វេ តយោ ចត្តារោ បញ្ច ទស វីសតិ តិំសំ ចត្តាលីសំ បញ្ញាសំ សតំ សហស្សំ ភិក្ខូ វស្សូបគតា, ឯត្ថេត្ថ ឋានេ អយ្យានំ អារក្ខំ សុសំវិហិតំ ករោថាតិ ឯវំ វស្សូបនាយិកសង្គហោ កតោ ហោតិ។
282.Sannipatitāti kasmā sannipatitā? Te kira catūhi kāraṇehi sannipatanti. Vassūpanāyikasaṅgahatthaṃ, pavāraṇāsaṅgahatthaṃ, dhammasavanatthaṃ, pāricchattakakīḷānubhavanatthanti. Tattha sve vassūpanāyikāti āsāḷhīpuṇṇamāya dvīsu devalokesu devā sudhammāya devasabhāya sannipatitvā mantenti asukavihāre eko bhikkhu vassūpagato, asukavihāre dve tayo cattāro pañca dasa vīsati tiṃsaṃ cattālīsaṃ paññāsaṃ sataṃ sahassaṃ bhikkhū vassūpagatā, etthettha ṭhāne ayyānaṃ ārakkhaṃ susaṃvihitaṃ karothāti evaṃ vassūpanāyikasaṅgaho kato hoti.
តទាបិ ឯតេនេវ ការណេន សន្និបតិតា។ ឥទំ តេសំ ហោតិ អាសនស្មិន្តិ ឥទំ តេសំ ចតុន្នំ មហារាជានំ អាសនំ ហោតិ។ ឯវំ តេសុ និសិន្នេសុ អថ បច្ឆា អម្ហាកំ អាសនំ ហោតិ។
Tadāpi eteneva kāraṇena sannipatitā. Idaṃ tesaṃ hoti āsanasminti idaṃ tesaṃ catunnaṃ mahārājānaṃ āsanaṃ hoti. Evaṃ tesu nisinnesu atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti.
យេនត្ថេនាតិ យេន វស្សូបនាយិកត្ថេន។ តំ អត្ថំ ចិន្តយិត្វា តំ អត្ថំ មន្តយិត្វាតិ តំ អរញ្ញវាសិនោ ភិក្ខុសង្ឃស្ស អារក្ខត្ថំ ចិន្តយិត្វា។ ឯត្ថេត្ថ វុដ្ឋភិក្ខុសង្ឃស្ស អារក្ខំ សំវិទហថាតិ ចតូហិ មហារាជេហិ សទ្ធិំ មន្តេត្វា។ វុត្តវចនាបិ តន្តិ តេត្តិំស ទេវបុត្តា វទន្តិ, មហារាជានោ វុត្តវចនា នាម។ តថា តេត្តិំស ទេវបុត្តា បច្ចានុសាសន្តិ, ឥតរេ បច្ចានុសិដ្ឋវចនា នាម។ បទទ្វយេបិ បន តន្តិ និបាតមត្តមេវ។ អវិបក្កន្តាតិ អគតា។
Yenatthenāti yena vassūpanāyikatthena. Taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvāti taṃ araññavāsino bhikkhusaṅghassa ārakkhatthaṃ cintayitvā. Etthettha vuṭṭhabhikkhusaṅghassa ārakkhaṃ saṃvidahathāti catūhi mahārājehi saddhiṃ mantetvā. Vuttavacanāpi tanti tettiṃsa devaputtā vadanti, mahārājāno vuttavacanā nāma. Tathā tettiṃsa devaputtā paccānusāsanti, itare paccānusiṭṭhavacanā nāma. Padadvayepi pana tanti nipātamattameva. Avipakkantāti agatā.
២៨៣. ឧឡារោតិ វិបុលោ មហា។ ទេវានុភាវន្តិ យា សា សព្ពទេវតានំ វត្ថាលង្ការវិមានសរីរានំ បភា ទ្វាទស យោជនានិ ផរតិ។ មហាបុញ្ញានំ បន សរីរប្បភា យោជនសតំ ផរតិ។ តំ ទេវានុភាវំ អតិក្កមិត្វា។
283.Uḷāroti vipulo mahā. Devānubhāvanti yā sā sabbadevatānaṃ vatthālaṅkāravimānasarīrānaṃ pabhā dvādasa yojanāni pharati. Mahāpuññānaṃ pana sarīrappabhā yojanasataṃ pharati. Taṃ devānubhāvaṃ atikkamitvā.
ព្រហ្មុនោ ហេតំ បុព្ពនិមិត្តន្តិ យថា សូរិយស្ស ឧទយតោ ឯតំ បុព្ពង្គមំ ឯតំ បុព្ពនិមិត្តំ យទិទំ អរុណុគ្គំ, ឯវមេវ ព្រហ្មុនោបិ ឯតំ – ‘‘បុព្ពនិមិត្ត’’ន្តិ ទីបេតិ។
Brahmunohetaṃ pubbanimittanti yathā sūriyassa udayato etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ yadidaṃ aruṇuggaṃ, evameva brahmunopi etaṃ – ‘‘pubbanimitta’’nti dīpeti.
សនង្កុមារកថាវណ្ណនា
Sanaṅkumārakathāvaṇṇanā
២៨៤. អនភិសម្ភវនីយោតិ អបត្តព្ពោ, ន តំ ទេវា តាវតិំសា បស្សន្តីតិ អត្ថោ។ ចក្ខុបថស្មិន្តិ ចក្ខុបសាទេ អាបាថេ វា។ សោ ទេវានំ ចក្ខុស្ស អាបាថេ សម្ភវនីយោ បត្តព្ពោ ន ហោតិ, ន អភិភវតីតិ វុត្តំ ហោតិ។ ហេដ្ឋា ហេដ្ឋា ហិ ទេវតា ឧបរូបរិ ទេវានំ ឱឡារិកំ កត្វា មាបិតមេវ អត្តភាវំ បស្សិតុំ សក្កោន្តិ, វេទបដិលាភន្តិ តុដ្ឋិបដិលាភំ។ អធុនាភិសិត្តោ រជ្ជេនាតិ សម្បតិ អភិសិត្តោ រជ្ជេន។ អយំ បនត្ថោ ទុដ្ឋគាមណិអភយវត្ថុនា ទីបេតព្ពោ –
284.Anabhisambhavanīyoti apattabbo, na taṃ devā tāvatiṃsā passantīti attho. Cakkhupathasminti cakkhupasāde āpāthe vā. So devānaṃ cakkhussa āpāthe sambhavanīyo pattabbo na hoti, na abhibhavatīti vuttaṃ hoti. Heṭṭhā heṭṭhā hi devatā uparūpari devānaṃ oḷārikaṃ katvā māpitameva attabhāvaṃ passituṃ sakkonti, vedapaṭilābhanti tuṭṭhipaṭilābhaṃ. Adhunābhisitto rajjenāti sampati abhisitto rajjena. Ayaṃ panattho duṭṭhagāmaṇiabhayavatthunā dīpetabbo –
សោ កិរ ទ្វត្តិំស ទមិឡរាជានោ វិជិត្វា អនុរាធបុរេ បត្តាភិសេកោ តុដ្ឋសោមនស្សេន មាសំ និទ្ទំ ន លភិ, តតោ – ‘‘និទ្ទំ ន លភាមិ, ភន្តេ’’តិ ភិក្ខុសង្ឃស្ស អាចិក្ខិ។ តេន ហិ, មហារាជ, អជ្ជ ឧបោសថំ អធិដ្ឋាហីតិ។ សោ ច ឧបោសថំ អធិដ្ឋាសិ។ សង្ឃោ គន្ត្វា – ‘‘ចិត្តយមកំ សជ្ឈាយថា’’តិ អដ្ឋ អាភិធម្មិកភិក្ខូ បេសេសិ។ តេ គន្ត្វា – ‘‘និបជ្ជ ត្វំ, មហារាជា,’’តិ វត្វា សជ្ឈាយំ អារភិំសុ។ រាជា សជ្ឈាយំ សុណន្តោវ និទ្ទំ ឱក្កមិ។ ថេរា – រាជានំ មា បពោធយិត្ថាតិ បក្កមិំសុ។ រាជា ទុតិយទិវសេ សូរិយុគ្គមនេ បពុជ្ឈិត្វា ថេរេ អបស្សន្តោ – ‘‘កុហិំ អយ្យា’’តិ បុច្ឆិ។ តុម្ហាកំ និទ្ទោក្កមនភាវំ ញត្វា គតាតិ។ នត្ថិ, ភោ, មយ្ហំ អយ្យកស្ស ទារកានំ អជាននកភេសជ្ជំ នាម, យាវ និទ្ទាភេសជ្ជម្បិ ជានន្តិ យេវាតិ អាហ។
So kira dvattiṃsa damiḷarājāno vijitvā anurādhapure pattābhiseko tuṭṭhasomanassena māsaṃ niddaṃ na labhi, tato – ‘‘niddaṃ na labhāmi, bhante’’ti bhikkhusaṅghassa ācikkhi. Tena hi, mahārāja, ajja uposathaṃ adhiṭṭhāhīti. So ca uposathaṃ adhiṭṭhāsi. Saṅgho gantvā – ‘‘cittayamakaṃ sajjhāyathā’’ti aṭṭha ābhidhammikabhikkhū pesesi. Te gantvā – ‘‘nipajja tvaṃ, mahārājā,’’ti vatvā sajjhāyaṃ ārabhiṃsu. Rājā sajjhāyaṃ suṇantova niddaṃ okkami. Therā – rājānaṃ mā pabodhayitthāti pakkamiṃsu. Rājā dutiyadivase sūriyuggamane pabujjhitvā there apassanto – ‘‘kuhiṃ ayyā’’ti pucchi. Tumhākaṃ niddokkamanabhāvaṃ ñatvā gatāti. Natthi, bho, mayhaṃ ayyakassa dārakānaṃ ajānanakabhesajjaṃ nāma, yāva niddābhesajjampi jānanti yevāti āha.
បញ្ចសិខោតិ បញ្ចសិខគន្ធព្ពសទិសោ ហុត្វា។ បញ្ចសិខគន្ធព្ពទេវបុត្តស្ស កិរ សព្ពទេវតា អត្តភាវំ មមាយន្តិ។ តស្មា ព្រហ្មាបិ តាទិសំយេវ អត្តភាវំ និម្មិនិត្វា បាតុរហោសិ។ បល្លង្កេន និសីទីតិ បល្លង្កំ អាភុជិត្វា និសីទិ។
Pañcasikhoti pañcasikhagandhabbasadiso hutvā. Pañcasikhagandhabbadevaputtassa kira sabbadevatā attabhāvaṃ mamāyanti. Tasmā brahmāpi tādisaṃyeva attabhāvaṃ nimminitvā pāturahosi. Pallaṅkena nisīdīti pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.
វិស្សដ្ឋោតិ សុមុត្តោ អបលិពុទ្ធោ។ វិញ្ញេយ្យោតិ អត្ថវិញ្ញាបនោ។ មញ្ជូតិ មធុរោ មុទុ។ សវនីយោតិ សោតព្ពយុត្តកោ កណ្ណសុខោ។ ពិន្ទូតិ ឯកគ្ឃនោ។ អវិសារីតិ សុវិសទោ អវិប្បកិណ្ណោ។ គម្ភីរោតិ នាភិមូលតោ បដ្ឋាយ គម្ភីរសមុដ្ឋិតោ, ន ជិវ្ហាទន្តឱដ្ឋតាលុមត្តប្បហារសមុដ្ឋិតោ។ ឯវំ សមុដ្ឋិតោ ហិ អមធុរោ ច ហោតិ, ន ច ទូរំ សាវេតិ។ និន្នាទីតិ មហាមេឃមុទិង្គសទ្ទោ វិយ និន្នាទយុត្តោ។ អបិចេត្ថ បច្ឆិមំ បច្ឆិមំ បទំ បុរិមស្ស បុរិមស្ស អត្ថោយេវាតិ វេទិតព្ពោ។ យថាបរិសន្តិ យត្តកា បរិសា, តត្តកមេវ វិញ្ញាបេតិ។ អន្តោ បរិសាយំ យេវស្ស សទ្ទោ សម្បរិវត្តតិ, ន ពហិទ្ធា វិធាវតិ។ យេ ហិ កេចីតិ អាទិ ពហុជនហិតាយ បដិបន្នភាវទស្សនត្ថំ វទតិ។ សរណំ គតាតិ ន យថា វា តថា វា សរណំ គតេ សន្ធាយ វទតិ។ និព្ពេមតិកគហិតសរណេ បន សន្ធាយ វទតិ។ គន្ធព្ពកាយំ បរិបូរេន្តីតិ គន្ធព្ពទេវគណំ បរិបូរេន្តិ។ ឥតិ អម្ហាកំ សត្ថុ លោកេ ឧប្បន្នកាលតោ បដ្ឋាយ ឆ ទេវលោកាទីសុ បិដ្ឋំ កោដ្ដេត្វា បូរិតនាឡិ វិយ សរវននឡវនំ វិយ ច និរន្តរំ ជាតបរិសាតិ អាហ។
Vissaṭṭhoti sumutto apalibuddho. Viññeyyoti atthaviññāpano. Mañjūti madhuro mudu. Savanīyoti sotabbayuttako kaṇṇasukho. Bindūti ekagghano. Avisārīti suvisado avippakiṇṇo. Gambhīroti nābhimūlato paṭṭhāya gambhīrasamuṭṭhito, na jivhādantaoṭṭhatālumattappahārasamuṭṭhito. Evaṃ samuṭṭhito hi amadhuro ca hoti, na ca dūraṃ sāveti. Ninnādīti mahāmeghamudiṅgasaddo viya ninnādayutto. Apicettha pacchimaṃ pacchimaṃ padaṃ purimassa purimassa atthoyevāti veditabbo. Yathāparisanti yattakā parisā, tattakameva viññāpeti. Anto parisāyaṃ yevassa saddo samparivattati, na bahiddhā vidhāvati. Ye hi kecīti ādi bahujanahitāya paṭipannabhāvadassanatthaṃ vadati. Saraṇaṃ gatāti na yathā vā tathā vā saraṇaṃ gate sandhāya vadati. Nibbematikagahitasaraṇe pana sandhāya vadati. Gandhabbakāyaṃ paripūrentīti gandhabbadevagaṇaṃ paripūrenti. Iti amhākaṃ satthu loke uppannakālato paṭṭhāya cha devalokādīsu piṭṭhaṃ koṭṭetvā pūritanāḷi viya saravananaḷavanaṃ viya ca nirantaraṃ jātaparisāti āha.
ភាវិតឥទ្ធិបាទវណ្ណនា
Bhāvitaiddhipādavaṇṇanā
២៨៧. យាវសុបញ្ញត្តា ចិមេ តេន ភគវតាតិ តេន មយ្ហំ សត្ថារា ភគវតា យាវ សុបញ្ញត្តា យាវ សុកថិតា។ ឥទ្ធិបាទាតិ ឯត្ថ ឥជ្ឈនដ្ឋេន ឥទ្ធិ, បតិដ្ឋានដ្ឋេន បាទាតិ វេទិតព្ពា។ ឥទ្ធិបហុតាយាតិ ឥទ្ធិបហោនកតាយ។ ឥទ្ធិវិសវិតាយាតិ ឥទ្ធិវិបជ្ជនភាវាយ, បុនប្បុនំ អាសេវនវសេន ចិណ្ណវសិតាយាតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឥទ្ធិវិកុព្ពនតាយាតិ ឥទ្ធិវិកុព្ពនភាវាយ, នានប្បការតោ កត្វា ទស្សនត្ថាយ។ ឆន្ទសមាធិប្បធានសង្ខារសមន្នាគតន្តិអាទីសុ ឆន្ទហេតុកោ ឆន្ទាធិកោ វា សមាធិ ឆន្ទសមាធិ, កត្តុកម្យតាឆន្ទំ អធិបតិំ ករិត្វា បដិលទ្ធសមាធិស្សេតំ អធិវចនំ។ បធានភូតា សង្ខារា បធានសង្ខារា។ ចតុកិច្ចសាធកស្ស សម្មប្បធានវីរិយស្សេតំ អធិវចនំ។ សមន្នាគតន្តិ ឆន្ទសមាធិនា ច បធានសង្ខារេន ច ឧបេតំ។ ឥទ្ធិបាទន្តិ និប្ផត្តិបរិយាយេន ឥជ្ឈនដ្ឋេន វា, ឥជ្ឈន្តិ ឯតាយ សត្តា ឥទ្ធា វុទ្ធា ឧក្កំសគតា ហោន្តីតិ ឥមិនា វា បរិយាយេន ឥទ្ធីតិ សង្ខ្យំ គតានំ អភិញ្ញាចិត្តសម្បយុត្តានំ ឆន្ទសមាធិបធានសង្ខារានំ អធិដ្ឋានដ្ឋេន បាទភូតោ សេសចិត្តចេតសិករាសីតិ អត្ថោ។ វុត្តញ្ហេតំ – ‘‘ឥទ្ធិបាទោតិ តថាភូតស្ស វេទនាក្ខន្ធោ, សញ្ញាក្ខន្ធោ, សង្ខារក្ខន្ធោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិ (វិភ. ៤៣៤)។ ឥមិនា នយេន សេសេសុបិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ យថេវ ហិ ឆន្ទំ អធិបតិំ ករិត្វា បដិលទ្ធសមាធិ ឆន្ទសមាធីតិ វុត្តោ, ឯវំ វីរិយំ, ចិត្តំ, វីមំសំ អធិបតិំ ករិត្វា បដិលទ្ធសមាធិ វីមំសាសមាធីតិ វុច្ចតិ។ អបិច ឧបចារជ្ឈានំ បាទោ, បឋមជ្ឈានំ ឥទ្ធិ។ សឧបចារំ បឋមជ្ឈានំ បាទោ, ទុតិយជ្ឈានំ ឥទ្ធីតិ ឯវំ បុព្ពភាគេ បាទោ, អបរភាគេ ឥទ្ធីតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ វិត្ថារេន ឥទ្ធិបាទកថា វិសុទ្ធិមគ្គេ ច វិភង្គដ្ឋកថាយ ច វុត្តា។
287.Yāvasupaññattā cime tena bhagavatāti tena mayhaṃ satthārā bhagavatā yāva supaññattā yāva sukathitā. Iddhipādāti ettha ijjhanaṭṭhena iddhi, patiṭṭhānaṭṭhena pādāti veditabbā. Iddhipahutāyāti iddhipahonakatāya. Iddhivisavitāyāti iddhivipajjanabhāvāya, punappunaṃ āsevanavasena ciṇṇavasitāyāti vuttaṃ hoti. Iddhivikubbanatāyāti iddhivikubbanabhāvāya, nānappakārato katvā dassanatthāya. Chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgatantiādīsu chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhi, kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā. Catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārena ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhyaṃ gatānaṃ abhiññācittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūto sesacittacetasikarāsīti attho. Vuttañhetaṃ – ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho’’ti (vibha. 434). Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsāsamādhīti vuccati. Apica upacārajjhānaṃ pādo, paṭhamajjhānaṃ iddhi. Saupacāraṃ paṭhamajjhānaṃ pādo, dutiyajjhānaṃ iddhīti evaṃ pubbabhāge pādo, aparabhāge iddhīti evamettha attho veditabbo. Vitthārena iddhipādakathā visuddhimagge ca vibhaṅgaṭṭhakathāya ca vuttā.
កេចិ បន ‘‘និប្ផន្នា ឥទ្ធិ។ អនិប្ផន្នោ ឥទ្ធិបាទោ’’តិ វទន្តិ, តេសំ វាទមទ្ទនត្ថាយ អភិធម្មេ ឧត្តរចូឡិកវារោ នាម អាភតោ – ‘‘ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា ឆន្ទិទ្ធិបាទោ, វីរិយិទ្ធិបាទោ, ចិត្តិទ្ធិបាទោ, វីមំសិទ្ធិបាទោ។ តត្ថ កតមោ ឆន្ទិទ្ធិបាទោ? ឥធ ភិក្ខុ យស្មិំ សមយេ លោកុត្តរំ ឈានំ ភាវេតិ និយ្យានិកំ អបចយគាមិំ ទិដ្ឋិគតានំ បហានាយ បឋមាយ ភូមិយា បត្តិយា វិវិច្ចេវ កាមេហិ បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ ទុក្ខាបដិបទំ ទន្ធាភិញ្ញំ។ យោ តស្មិំ សមយេ ឆន្ទោ ឆន្ទិកតា កត្តុកម្យតា កុសលោ ធម្មច្ឆន្ទោ, អយំ វុច្ចតិ ឆន្ទិទ្ធិបាទោ, អវសេសា ធម្មា ឆន្ទិទ្ធិបាទសម្បយុត្តា’’តិ (វិភ. ៤៥៨)។ ឥមេ បន លោកុត្តរវសេនេវ អាគតា។ តត្ថ រដ្ឋបាលត្ថេរោ ឆន្ទំ ធុរំ កត្វា លោកុត្តរំ ធម្មំ និព្ពត្តេសិ។ សោណត្ថេរោ វីរិយំ ធុរំ កត្វា, សម្ភូតត្ថេរោ ចិត្តំ ធុរំ កត្វា, អាយស្មា មោឃរាជា វីមំសំ ធុរំ កត្វាតិ។
Keci pana ‘‘nipphannā iddhi. Anipphanno iddhipādo’’ti vadanti, tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷikavāro nāma ābhato – ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ. Yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo, avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 458). Ime pana lokuttaravaseneva āgatā. Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaraṃ dhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā, sambhūtatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti.
តត្ថ យថា ចតូសុ អមច្ចបុត្តេសុ ឋានន្តរំ បត្ថេត្វា រាជានំ ឧបនិស្សាយ វិហរន្តេសុ ឯកោ ឧបដ្ឋានេ ឆន្ទជាតោ រញ្ញោ អជ្ឈាសយញ្ច រុចិញ្ច ញត្វា ទិវា ច រត្តោ ច ឧបដ្ឋហន្តោ រាជានំ អារាធេត្វា ឋានន្តរំ បាបុណិ។ យថា សោ, ឯវំ ឆន្ទធុរេន លោកុត្តរធម្មនិព្ពត្តកោ វេទិតព្ពោ។
Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ឯកោ បន – ‘‘ទិវសេ ទិវសេ ឧបដ្ឋាតុំ កោ សក្កោតិ, ឧប្បន្នេ កិច្ចេ បរក្កមេន អារាធេស្សាមី’’តិ កុបិតេ បច្ចន្តេ រញ្ញា បហិតោ បរក្កមេន សត្តុមទ្ទនំ កត្វា ឋានន្តរំ បាបុណិ។ យថា សោ, ឯវំ វីរិយធុរេន លោកុត្តរធម្មនិព្ពត្តកោ វេទិតព្ពោ។
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ ko sakkoti, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ឯកោ – ‘‘ទិវសេ ទិវសេ ឧបដ្ឋានម្បិ ឧរេន សត្តិសរបដិច្ឆន្នម្បិ ភារោយេវ, មន្តពលេន អារាធេស្សាមី’’តិ ខត្តវិជ្ជាយ កតបរិចយត្តា មន្តសំវិធានេន រាជានំ អារាធេត្វា ឋានន្តរំ បាបុណាតិ។ យថា សោ, ឯវំ ចិត្តធុរេន លោកុត្តរធម្មនិព្ពត្តកោ វេទិតព្ពោ។
Eko – ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarapaṭicchannampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇāti. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
អបរោ – ‘‘កិំ ឥមេហិ ឧបដ្ឋានាទីហិ, រាជានោ នាម ជាតិសម្បន្នស្ស ឋានន្តរំ ទេន្តិ, តាទិសស្ស ទេន្តោ មយ្ហំ ទស្សតី’’តិ ជាតិសម្បត្តិមេវ និស្សាយ ឋានន្តរំ បាបុណិ, យថា សោ, ឯវំ សុបរិសុទ្ធំ វីមំសំ និស្សាយ វីមំសធុរេន លោកុត្តរធម្មនិព្ពត្តកោ វេទិតព្ពោ។
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi, yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
អនេកវិហិតន្តិ អនេកវិធំ។ ឥទ្ធិវិធន្តិ ឥទ្ធិកោដ្ឋាសំ។
Anekavihitanti anekavidhaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ.
តិវិធឱកាសាធិគមវណ្ណនា
Tividhaokāsādhigamavaṇṇanā
២៨៨. សុខស្សាធិគមាយាតិ ឈានសុខស្ស មគ្គសុខស្ស ផលសុខស្ស ច អធិគមាយ។ សំសដ្ឋោតិ សម្បយុត្តចិត្តោ។ អរិយធម្មន្តិ អរិយេន ភគវតា ពុទ្ធេន ទេសិតំ ធម្មំ។ សុណាតីតិ សត្ថុ សម្មុខា ភិក្ខុភិក្ខុនីអាទីហិ វា ទេសិយមានំ សុណាតិ។ យោនិសោ មនសិករោតីតិ ឧបាយតោ បថតោ ការណតោ ‘អនិច្ច’ន្តិអាទិវសេន មនសិ ករោតិ។ ‘‘យោនិសោ មនសិការោ នាម ឧបាយមនសិការោ បថមនសិការោ, អនិច្ចេ អនិច្ចន្តិ ទុក្ខេ ទុក្ខន្តិ អនត្តនិ អនត្តាតិ អសុភេ អសុភន្តិ សច្ចានុលោមិកេន វា ចិត្តស្ស អាវដ្ដនា អន្វាវដ្ដនា អាភោគោ សមន្នាហារោ មនសិការោ, អយំ វុច្ចតិ យោនិសោមនសិការោ’’តិ។ ឯវំ វុត្តេ យោនិសោមនសិការេ កម្មំ អារភតីតិ អត្ថោ។ អសំសដ្ឋោតិ វត្ថុកាមេហិបិ កិលេសកាមេហិបិ អសំសដ្ឋោ វិហរតិ។ ឧប្បជ្ជតិ សុខន្តិ ឧប្បជ្ជតិ បឋមជ្ឈានសុខំ។ សុខា ភិយ្យោ សោមនស្សន្តិ សមាបត្តិតោ វុដ្ឋិតស្ស ឈានសុខបច្ចយា អបរាបរំ សោមនស្សំ ឧប្បជ្ជតិ។ បមុទាតិ តុដ្ឋាការតោ ទុព្ពលបីតិ។ បាមោជ្ជន្តិ ពលវតរំ បីតិសោមនស្សំ។ បឋមោ ឱកាសាធិគមោតិ បឋមជ្ឈានំ បញ្ចនីវរណានិ វិក្ខម្ភេត្វា អត្តនោ ឱកាសំ គហេត្វា តិដ្ឋតិ, តស្មា ‘‘បឋមោ ឱកាសាធិគមោ’’តិ វុត្តំ។
288.Sukhassādhigamāyāti jhānasukhassa maggasukhassa phalasukhassa ca adhigamāya. Saṃsaṭṭhoti sampayuttacitto. Ariyadhammanti ariyena bhagavatā buddhena desitaṃ dhammaṃ. Suṇātīti satthu sammukhā bhikkhubhikkhunīādīhi vā desiyamānaṃ suṇāti. Yoniso manasikarotīti upāyato pathato kāraṇato ‘anicca’ntiādivasena manasi karoti. ‘‘Yoniso manasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro, anicce aniccanti dukkhe dukkhanti anattani anattāti asubhe asubhanti saccānulomikena vā cittassa āvaṭṭanā anvāvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro, ayaṃ vuccati yonisomanasikāro’’ti. Evaṃ vutte yonisomanasikāre kammaṃ ārabhatīti attho. Asaṃsaṭṭhoti vatthukāmehipi kilesakāmehipi asaṃsaṭṭho viharati. Uppajjati sukhanti uppajjati paṭhamajjhānasukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassanti samāpattito vuṭṭhitassa jhānasukhapaccayā aparāparaṃ somanassaṃ uppajjati. Pamudāti tuṭṭhākārato dubbalapīti. Pāmojjanti balavataraṃ pītisomanassaṃ. Paṭhamo okāsādhigamoti paṭhamajjhānaṃ pañcanīvaraṇāni vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ.
ឱឡារិកាតិ ឯត្ថ កាយវចីសង្ខារា តាវ ឱឡារិកា ហោន្តុ, ចិត្តសង្ខារា កថំ ឱឡារិកាតិ? អប្បហីនត្តា។ កាយសង្ខារា ហិ ចតុត្ថជ្ឈានេន បហីយន្តិ, វចីសង្ខារា ទុតិយជ្ឈានេន, ចិត្តសង្ខារា និរោធសមាបត្តិយា។ ឥតិ កាយវចីសង្ខារេសុ បហីនេសុបិ តេ តិដ្ឋន្តិយេវាតិ បហីនេ ឧបាទាយ អប្បហីនត្តា ឱឡារិកា នាម ជាតា។ សុខន្តិ និរោធា វុដ្ឋហន្តស្ស ឧប្បន្នំ ចតុត្ថជ្ឈានិកផលសមាបត្តិសុខំ។ សុខា ភិយ្យោ សោមនស្សតិ ផលសមាបត្តិតោ វុដ្ឋិតស្ស អបរាបរំ សោមនស្សំ។ ទុតិយោ ឱកាសាធិគមោតិ ចតុត្ថជ្ឈានំ សុខំ ទុក្ខំ វិក្ខម្ភេត្វា អត្តនោ ឱកាសំ គហេត្វា តិដ្ឋតិ, តស្មា ‘‘ទុតិយោ ឱកាសាធិគមោ’’តិ វុត្តំ។ ទុតិយតតិយជ្ឈានានិ បនេត្ថ ចតុត្ថេ គហិតេ គហិតានេវ ហោន្តីតិ វិសុំ ន វុត្តានីតិ។
Oḷārikāti ettha kāyavacīsaṅkhārā tāva oḷārikā hontu, cittasaṅkhārā kathaṃ oḷārikāti? Appahīnattā. Kāyasaṅkhārā hi catutthajjhānena pahīyanti, vacīsaṅkhārā dutiyajjhānena, cittasaṅkhārā nirodhasamāpattiyā. Iti kāyavacīsaṅkhāresu pahīnesupi te tiṭṭhantiyevāti pahīne upādāya appahīnattā oḷārikā nāma jātā. Sukhanti nirodhā vuṭṭhahantassa uppannaṃ catutthajjhānikaphalasamāpattisukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassati phalasamāpattito vuṭṭhitassa aparāparaṃ somanassaṃ. Dutiyo okāsādhigamoti catutthajjhānaṃ sukhaṃ dukkhaṃ vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dutiyo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ. Dutiyatatiyajjhānāni panettha catutthe gahite gahitāneva hontīti visuṃ na vuttānīti.
ឥទំ កុសលន្តិអាទីសុ កុសលំ នាម ទសកុសលកម្មបថា។ អកុសលន្តិ ទសអកុសលកម្មបថា។ សាវជ្ជទុកាទយោបិ ឯតេសំ វសេនេវ វេទិតព្ពា។ សព្ពញ្ចេវ បនេតំ កណ្ហញ្ច សុក្កញ្ច សប្បដិភាគញ្ចាតិ កណ្ហសុក្កសប្បដិភាគំ។ និព្ពានមេវ ហេតំ អប្បដិភាគំ។ អវិជ្ជា បហីយតីតិ វដ្ដបដិច្ឆាទិកា អវិជ្ជា បហីយតិ។ វិជ្ជា ឧប្បជ្ជតីតិ អរហត្តមគ្គវិជ្ជា ឧប្បជ្ជតិ។ សុខន្តិ អរហត្តមគ្គសុខញ្ចេវ ផលសុខញ្ច។ សុខា ភិយ្យោ សោមនស្សន្តិ ផលសមាបត្តិតោ វុដ្ឋិតស្ស អបរាបរំ សោមនស្សំ។ តតិយោ ឱកាសាធិគមោតិ អរហត្តមគ្គោ សព្ពកិលេសេ វិក្ខម្ភេត្វា អត្តនោ ឱកាសំ គហេត្វា តិដ្ឋតិ, តស្មា ‘‘តតិយោ ឱកាសាធិគមោ’’តិ វុត្តោ។ សេសមគ្គា បន តស្មិំ គហិតេ អន្តោគធា ឯវាតិ វិសុំ ន វុត្តា។
Idaṃ kusalantiādīsu kusalaṃ nāma dasakusalakammapathā. Akusalanti dasaakusalakammapathā. Sāvajjadukādayopi etesaṃ vaseneva veditabbā. Sabbañceva panetaṃ kaṇhañca sukkañca sappaṭibhāgañcāti kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ. Nibbānameva hetaṃ appaṭibhāgaṃ. Avijjā pahīyatīti vaṭṭapaṭicchādikā avijjā pahīyati. Vijjā uppajjatīti arahattamaggavijjā uppajjati. Sukhanti arahattamaggasukhañceva phalasukhañca. Sukhā bhiyyo somanassanti phalasamāpattito vuṭṭhitassa aparāparaṃ somanassaṃ. Tatiyo okāsādhigamoti arahattamaggo sabbakilese vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘tatiyo okāsādhigamo’’ti vutto. Sesamaggā pana tasmiṃ gahite antogadhā evāti visuṃ na vuttā.
ឥមេ បន តយោ ឱកាសាធិគមា អដ្ឋតិំសារម្មណវសេន វិត្ថារេត្វា កថេតព្ពា។ កថំ? សព្ពានិ អារម្មណានិ វិសុទ្ធិមគ្គេ វុត្តនយេនេវ ឧបចារវសេន ច អប្បនាវសេន ច វវត្ថបេត្វា ចតុវីសតិយា ឋានេសុ បឋមជ្ឈានំ ‘‘បឋមោ ឱកាសាធិគមោ’’តិ កថេតព្ពំ។ តេរសសុ ឋានេសុ ទុតិយតតិយជ្ឈានានិ, បន្នរសសុ ឋានេសុ ចតុត្ថជ្ឈានញ្ច និរោធសមាបត្តិំ បាបេត្វា ‘‘ទុតិយោ ឱកាសាធិគមោ’’តិ កថេតព្ពំ។ ទស ឧបចារជ្ឈានានិ បន មគ្គស្ស បទដ្ឋានភូតានិ តតិយំ ឱកាសាធិគមំ ភជន្តិ។ អបិច តីសុ សិក្ខាសុ អធិសីលសិក្ខា បឋមំ ឱកាសាធិគមំ ភជតិ, អធិចិត្តសិក្ខា ទុតិយំ, អធិបញ្ញាសិក្ខា តតិយន្តិ ឯវំ សិក្ខាវសេនបិ កថេតព្ពំ។ សាមញ្ញផលេបិ ចូឡសីលតោ យាវ បឋមជ្ឈានា បឋមោ ឱកាសាធិគមោ , ទុតិយជ្ឈានតោ យាវ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនា ទុតិយោ , វិបស្សនាតោ យាវ អរហត្តា តតិយោ ឱកាសាធិគមោតិ ឯវំ សាមញ្ញផលសុត្តន្តវសេនបិ កថេតព្ពំ។ តីសុ បន បិដកេសុ វិនយបិដកំ បឋមំ ឱកាសាធិគមំ ភជតិ, សុត្តន្តបិដកំ ទុតិយំ, អភិធម្មបិដកំ តតិយន្តិ ឯវំ បិដកវសេនបិ កថេតព្ពំ។
Ime pana tayo okāsādhigamā aṭṭhatiṃsārammaṇavasena vitthāretvā kathetabbā. Kathaṃ? Sabbāni ārammaṇāni visuddhimagge vuttanayeneva upacāravasena ca appanāvasena ca vavatthapetvā catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamajjhānaṃ ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti kathetabbaṃ. Terasasu ṭhānesu dutiyatatiyajjhānāni, pannarasasu ṭhānesu catutthajjhānañca nirodhasamāpattiṃ pāpetvā ‘‘dutiyo okāsādhigamo’’ti kathetabbaṃ. Dasa upacārajjhānāni pana maggassa padaṭṭhānabhūtāni tatiyaṃ okāsādhigamaṃ bhajanti. Apica tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhā paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajati, adhicittasikkhā dutiyaṃ, adhipaññāsikkhā tatiyanti evaṃ sikkhāvasenapi kathetabbaṃ. Sāmaññaphalepi cūḷasīlato yāva paṭhamajjhānā paṭhamo okāsādhigamo , dutiyajjhānato yāva nevasaññānāsaññāyatanā dutiyo , vipassanāto yāva arahattā tatiyo okāsādhigamoti evaṃ sāmaññaphalasuttantavasenapi kathetabbaṃ. Tīsu pana piṭakesu vinayapiṭakaṃ paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajati, suttantapiṭakaṃ dutiyaṃ, abhidhammapiṭakaṃ tatiyanti evaṃ piṭakavasenapi kathetabbaṃ.
បុព្ពេ កិរ មហាថេរា វស្សូបនាយិកាយ ឥមមេវ សុត្តំ បដ្ឋបេន្តិ។ កិំ ការណា? តីណិ បិដកានិ វិភជិត្វា កថេតុំ លភិស្សាមាតិ។ តេបិដកេន ហិ សមោធានេត្វា កថេន្តស្ស ទុក្កថិតន្តិ ន សក្កា វត្តុំ។ តេបិដកំ ភជាបេត្វា កថិតមេវ ឥទំ សុត្តំ សុកថិតំ ហោតីតិ។
Pubbe kira mahātherā vassūpanāyikāya imameva suttaṃ paṭṭhapenti. Kiṃ kāraṇā? Tīṇi piṭakāni vibhajitvā kathetuṃ labhissāmāti. Tepiṭakena hi samodhānetvā kathentassa dukkathitanti na sakkā vattuṃ. Tepiṭakaṃ bhajāpetvā kathitameva idaṃ suttaṃ sukathitaṃ hotīti.
ចតុសតិបដ្ឋានវណ្ណនា
Catusatipaṭṭhānavaṇṇanā
២៨៩. កុសលស្សាធិគមាយាតិ មគ្គកុសលស្ស ចេវ ផលកុសលស្ស ច អធិគមត្ថាយ។ ឧភយម្បិ ហេតំ អនវជ្ជដ្ឋេន ខេមដ្ឋេន វា កុសលមេវ។ តត្ថ សម្មាសមាធិយតីតិ តស្មិំ អជ្ឈត្តកាយេ សមាហិតោ ឯកគ្គចិត្តោ ហោតិ។ ពហិទ្ធា បរកាយេ ញាណទស្សនំ អភិនិព្ពត្តេតីតិ អត្តនោ កាយតោ បរស្ស កាយាភិមុខំ ញាណំ បេសេតិ។ ឯស នយោ សព្ពត្ថ។ សព្ពត្ថេវ ច សតិមាតិ បទេន កាយាទិបរិគ្គាហិកា សតិ, លោកោតិ បទេន បរិគ្គហិតកាយាទយោវ លោកោ។ ចត្តារោ ចេតេ សតិបដ្ឋានា លោកិយលោកុត្តរមិស្សកា កថិតាតិ វេទិតព្ពា។
289.Kusalassādhigamāyāti maggakusalassa ceva phalakusalassa ca adhigamatthāya. Ubhayampi hetaṃ anavajjaṭṭhena khemaṭṭhena vā kusalameva. Tattha sammāsamādhiyatīti tasmiṃ ajjhattakāye samāhito ekaggacitto hoti. Bahiddhā parakāye ñāṇadassanaṃ abhinibbattetīti attano kāyato parassa kāyābhimukhaṃ ñāṇaṃ peseti. Esa nayo sabbattha. Sabbattheva ca satimāti padena kāyādipariggāhikā sati, lokoti padena pariggahitakāyādayova loko. Cattāro cete satipaṭṭhānā lokiyalokuttaramissakā kathitāti veditabbā.
សត្តសមាធិបរិក្ខារវណ្ណនា
Sattasamādhiparikkhāravaṇṇanā
២៩០. សមាធិបរិក្ខារាតិ ឯត្ថ តយោ បរិក្ខារា។ ‘‘រថោ សីលបរិក្ខារោ ឈានក្ខោ ចក្កវីរិយោ’’តិ (សំ. និ. ៥.៤) ហិ ឯត្ថ អលង្ការោ បរិក្ខារោ នាម។ ‘‘សត្តហិ នគរបរិក្ខារេហិ សុបរិក្ខតំ ហោតី’’តិ (អ. និ. ៧.៦៧) ឯត្ថ បរិវារោ បរិក្ខារោ នាម។ ‘‘គិលានបច្ចយជីវិតបរិក្ខារោ’’តិ (ទី. និ. ៣.១៨២) ឯត្ថ សម្ភារោ បរិក្ខារោ នាម។ ឥធ បន បរិវារបរិក្ខារវសេន ‘‘សត្ត សមាធិបរិក្ខារា’’តិ វុត្តំ។ បរិក្ខតាតិ បរិវារិតា។ អយំ វុច្ចតិ សោ អរិយោ សម្មាសមាធីតិ អយំ សត្តហិ រតនេហិ បរិវុតោ ចក្កវត្តី វិយ សត្តហិ អង្គេហិ បរិវុតោ ‘‘អរិយោ សម្មាសមាធី’’តិ វុច្ចតិ។ សឧបនិសោ ឥតិបីតិ សឧបនិស្សយោ ឥតិបិ វុច្ចតិ, សបរិវារោ យេវាតិ វុត្តំ ហោតិ។ សម្មាទិដ្ឋិស្សាតិ សម្មាទិដ្ឋិយំ ឋិតស្ស។ សម្មាសង្កប្បោ បហោតីតិ សម្មាសង្កប្បោ បវត្តតិ។ ឯស នយោ សព្ពបទេសុ។ អយំ បនត្ថោ មគ្គវសេនាបិ ផលវសេនាបិ វេទិតព្ពោ។ កថំ? មគ្គសម្មាទិដ្ឋិយំ ឋិតស្ស មគ្គសម្មាសង្កប្បោ បហោតិ…បេ.… មគ្គញាណេ ឋិតស្ស មគ្គវិមុត្តិ បហោតិ។ តថា ផលសម្មាទិដ្ឋិយំ ឋិតស្ស ផលសម្មាសង្កប្បោ បហោតិ…បេ.… ផលសម្មាញាណេ ឋិតស្ស ផលវិមុត្តិ បហោតីតិ។
290.Samādhiparikkhārāti ettha tayo parikkhārā. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro jhānakkho cakkavīriyo’’ti (saṃ. ni. 5.4) hi ettha alaṅkāro parikkhāro nāma. ‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’ti (a. ni. 7.67) ettha parivāro parikkhāro nāma. ‘‘Gilānapaccayajīvitaparikkhāro’’ti (dī. ni. 3.182) ettha sambhāro parikkhāro nāma. Idha pana parivāraparikkhāravasena ‘‘satta samādhiparikkhārā’’ti vuttaṃ. Parikkhatāti parivāritā. Ayaṃ vuccati so ariyo sammāsamādhīti ayaṃ sattahi ratanehi parivuto cakkavattī viya sattahi aṅgehi parivuto ‘‘ariyo sammāsamādhī’’ti vuccati. Saupaniso itipīti saupanissayo itipi vuccati, saparivāro yevāti vuttaṃ hoti. Sammādiṭṭhissāti sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa. Sammāsaṅkappo pahotīti sammāsaṅkappo pavattati. Esa nayo sabbapadesu. Ayaṃ panattho maggavasenāpi phalavasenāpi veditabbo. Kathaṃ? Maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa maggasammāsaṅkappo pahoti…pe… maggañāṇe ṭhitassa maggavimutti pahoti. Tathā phalasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa phalasammāsaṅkappo pahoti…pe… phalasammāñāṇe ṭhitassa phalavimutti pahotīti.
ស្វាក្ខាតោតិអាទីនិ វិសុទ្ធិមគ្គេ វណ្ណិតានិ។ អបារុតាតិ វិវដា។ អមតស្សាតិ និព្ពានស្ស។ ទ្វារាតិ បវេសនមគ្គា។ អវេច្ចប្បសាទេនាតិ អចលប្បសាទេន។ ធម្មវិនីតាតិ សម្មានិយ្យានេន និយ្យាតា។
Svākkhātotiādīni visuddhimagge vaṇṇitāni. Apārutāti vivaṭā. Amatassāti nibbānassa. Dvārāti pavesanamaggā. Aveccappasādenāti acalappasādena. Dhammavinītāti sammāniyyānena niyyātā.
អត្ថាយំ ឥតរា បជាតិ អនាគាមិនោ សន្ធាយាហ, អនាគាមិនោ ច អត្ថីតិ វុត្តំ ហោតិ។ បុញ្ញភាគាតិ បុញ្ញកោដ្ឋាសេន និព្ពត្តា។ ឱត្តប្បន្តិ ឱត្តប្បមានោ។ តេន កទាចិ នាម មុសា អស្សាតិ មុសាវាទភយេន សង្ខាតុំ ន សក្កោមិ, ន បន មម សង្ខាតុំ ពលំ នត្ថីតិ ទីបេតិ។
Atthāyaṃ itarā pajāti anāgāmino sandhāyāha, anāgāmino ca atthīti vuttaṃ hoti. Puññabhāgāti puññakoṭṭhāsena nibbattā. Ottappanti ottappamāno. Tena kadāci nāma musā assāti musāvādabhayena saṅkhātuṃ na sakkomi, na pana mama saṅkhātuṃ balaṃ natthīti dīpeti.
២៩១. តំ កិំ មញ្ញតិ ភវន្តិ ឥមិនា កេវលំ វេស្សវណំ បុច្ឆតិ, ន បនស្ស ឯវរូបោ សត្ថា នាហោសីតិ វា ន ភវិស្សតីតិ វា លទ្ធិ អត្ថិ។ សព្ពពុទ្ធានញ្ហិ អភិសមយេ វិសេសោ នត្ថិ។
291.Taṃ kiṃ maññati bhavanti iminā kevalaṃ vessavaṇaṃ pucchati, na panassa evarūpo satthā nāhosīti vā na bhavissatīti vā laddhi atthi. Sabbabuddhānañhi abhisamaye viseso natthi.
២៩២. សយំបរិសាយន្តិ អត្តនោ បរិសាយំ។ តយិទំ ព្រហ្មចរិយន្តិ តំ ឥទំ សកលំ សិក្ខត្តយព្រហ្មចរិយំ។ សេសំ ឧត្តានមេវ។ ឥមានិ បន បទានិ ធម្មសង្គាហកត្ថេរេហិ ឋបិតានីតិ។
292.Sayaṃparisāyanti attano parisāyaṃ. Tayidaṃ brahmacariyanti taṃ idaṃ sakalaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ. Sesaṃ uttānameva. Imāni pana padāni dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitānīti.
ឥតិ សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយំ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ជនវសភសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Janavasabhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ៥. ជនវសភសុត្តំ • 5. Janavasabhasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ៥. ជនវសភសុត្តវណ្ណនា • 5. Janavasabhasuttavaṇṇanā
