| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៣. ជរាមរណសុត្តវណ្ណនា
3. Jarāmaraṇasuttavaṇṇanā
១១៤. អញ្ញត្រ ជរាមរណាតិ ជរាមរណេន វិនា។ ជរាមរណវិរហិតោ ជាតោ នាម អត្ថិ នុ ខោតិ បុច្ឆតិ។ បាឡិយំ ជាតស្សាតិ បច្ចត្តេ សាមិវចនំ។ មហាសាលាតិ ឥមិនា រ-ការស្ស ល-ការំ កត្វា ‘‘មហាសាលា’’តិ វុត្តន្តិ ទស្សេតិ យថា ‘‘បុរត្ថិយោតិ បុលត្ថិយោ’’តិ។ មហាសារប្បត្តាតិ មហន្តំ វិភវសារំ បត្តា។ កោដិសតំ ធនំ, អយមេវ វា បាឋោ។ ‘‘កុម្ភំ នាម ទស អម្ពណានី’’តិ វទន្តិ។ ឥស្សរាតិ វិភវិស្សរិយេន ឥស្សរា។ សុវណ្ណរជតភាជនាទីនន្តិ អាទិ-សទ្ទេន វត្ថសេយ្យាវសថាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ អសាធារណធនានំ និធានគតត្តា ‘‘អនិធានគតស្សា’’តិ វុត្តំ។ តុដ្ឋិករណស្សាតិ បាសាទសិវិកាទិសុខសាធនស្ស។
114.Aññatrajarāmaraṇāti jarāmaraṇena vinā. Jarāmaraṇavirahito jāto nāma atthi nu khoti pucchati. Pāḷiyaṃ jātassāti paccatte sāmivacanaṃ. Mahāsālāti iminā ra-kārassa la-kāraṃ katvā ‘‘mahāsālā’’ti vuttanti dasseti yathā ‘‘puratthiyoti pulatthiyo’’ti. Mahāsārappattāti mahantaṃ vibhavasāraṃ pattā. Koṭisataṃ dhanaṃ, ayameva vā pāṭho. ‘‘Kumbhaṃ nāma dasa ambaṇānī’’ti vadanti. Issarāti vibhavissariyena issarā. Suvaṇṇarajatabhājanādīnanti ādi-saddena vatthaseyyāvasathādiṃ saṅgaṇhāti. Asādhāraṇadhanānaṃ nidhānagatattā ‘‘anidhānagatassā’’ti vuttaṃ. Tuṭṭhikaraṇassāti pāsādasivikādisukhasādhanassa.
អារកា កិលេសេហីតិ និរុត្តិនយេន សទ្ទសិទ្ធិមាហ។ អារកាតិ ច សព្ពសោ សមុច្ឆិន្នត្តា តេហិ ទូរេតិ អត្ថោ។ រាគាទីនំ ហតត្តា, បាបករណេ រហាភាវតោ, អនុត្តរទក្ខិណេយ្យតាទិបច្ចយា ច អរហំ។ កាមញ្ចាយំ សំយុត្តវណ្ណនា, អភិធម្មនយោ ឯវ បន និប្បរិយាយោតិ អាហ ‘‘ចត្តារោ អាសវា’’តិ ព្រហ្មចរិយវាសន្តិ មគ្គព្រហ្មចរិយវាសំ។ វុដ្ឋាតិ វុដ្ឋវន្តោ។ ចតូហិ មគ្គេហិ ករណីយន្តិ បច្ចេកំ ចតូហិ មគ្គេហិ កត្តព្ពំ បរិញ្ញាបហានសច្ឆិកិរិយភាវនាភិសមយំ។ ឯវំ គតំ សោឡសវិធំ ហោតិ។ ឱសីទាបនដ្ឋេន ភារា វិយាតិ ភារា។ តេនាហ ‘‘ភារា ហវេ បញ្ចក្ខន្ធា’’តិអាទិ (សំ. និ. ៣.២២)។ អត្តបដិពទ្ធតាយ អត្តនោ អវិជហនតោ បរមត្ថទេសនាយ ច បរមត្ថោ អរហត្តំ។ កាមញ្ចាយមត្ថោ សព្ពសមិទ្ធិសសន្តតិបរិយាបន្នោ អនវជ្ជធម្មោ សម្ភវតិ អកុប្បសភាវា, អបរិហានធម្មេសុ បន អគ្គភូតេ អរហត្តេ សាតិសយោ, ន ឥតរេសូតិ ‘‘អរហត្តសង្ខាតោ’’តិអាទិ វុត្តំ។ ឱរម្ភាគិយុទ្ធម្ភាគិយវិភាគំ ទសវិធម្បិ ភវេសុ សំយោជនំ កិលេសកម្មវិបាកវដ្ដបច្ចយោ ហុត្វា និស្សរិតុំ អប្បទានវសេន ពន្ធតីតិ ភវសំយោជនំ។ សតិបិ ហិ អញ្ញេសំ តប្បក្ខិយភាវេន វិនា សំយោជនានិ តេសំ តប្បច្ចយភាវោ អត្ថិ, ភវនិយាមោ ឱរម្ភាគិយុទ្ធម្ភាគិយសង្គហិតោតិ តំតំភវនិព្ពត្តកកម្មនិយាមោ ច ហោតិ, ន ច ឧបច្ឆិន្នសំយោជនស្ស កតានិបិ កម្មានិ ភវំ និព្ពត្តេន្តីតិ តេសំយេវ សំយោជនដ្ឋោ ទដ្ឋព្ពោ។ សម្មា ការណេហិ ជានិត្វាតិ ញាយេន ទុក្ខាទីសុ សោ យថា ជានិតព្ពោ; តថា ជានិត្វា, បុព្ពកាលកិរិយាវិមុត្តា ហិ អបរកាលកិរិយា ច យថា សម្ភវតិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘មគ្គបញ្ញាយា’’តិអាទិ វុត្តំ។
Ārakā kilesehīti niruttinayena saddasiddhimāha. Ārakāti ca sabbaso samucchinnattā tehi dūreti attho. Rāgādīnaṃ hatattā, pāpakaraṇe rahābhāvato, anuttaradakkhiṇeyyatādipaccayā ca arahaṃ. Kāmañcāyaṃ saṃyuttavaṇṇanā, abhidhammanayo eva pana nippariyāyoti āha ‘‘cattāro āsavā’’ti brahmacariyavāsanti maggabrahmacariyavāsaṃ. Vuṭṭhāti vuṭṭhavanto. Catūhi maggehi karaṇīyanti paccekaṃ catūhi maggehi kattabbaṃ pariññāpahānasacchikiriyabhāvanābhisamayaṃ. Evaṃ gataṃ soḷasavidhaṃ hoti. Osīdāpanaṭṭhena bhārā viyāti bhārā. Tenāha ‘‘bhārā have pañcakkhandhā’’tiādi (saṃ. ni. 3.22). Attapaṭibaddhatāya attano avijahanato paramatthadesanāya ca paramattho arahattaṃ. Kāmañcāyamattho sabbasamiddhisasantatipariyāpanno anavajjadhammo sambhavati akuppasabhāvā, aparihānadhammesu pana aggabhūte arahatte sātisayo, na itaresūti ‘‘arahattasaṅkhāto’’tiādi vuttaṃ. Orambhāgiyuddhambhāgiyavibhāgaṃ dasavidhampi bhavesu saṃyojanaṃ kilesakammavipākavaṭṭapaccayo hutvā nissarituṃ appadānavasena bandhatīti bhavasaṃyojanaṃ. Satipi hi aññesaṃ tappakkhiyabhāvena vinā saṃyojanāni tesaṃ tappaccayabhāvo atthi, bhavaniyāmo orambhāgiyuddhambhāgiyasaṅgahitoti taṃtaṃbhavanibbattakakammaniyāmo ca hoti, na ca upacchinnasaṃyojanassa katānipi kammāni bhavaṃ nibbattentīti tesaṃyeva saṃyojanaṭṭho daṭṭhabbo. Sammākāraṇehi jānitvāti ñāyena dukkhādīsu so yathā jānitabbo; tathā jānitvā, pubbakālakiriyāvimuttā hi aparakālakiriyā ca yathā sambhavati, taṃ dassetuṃ ‘‘maggapaññāyā’’tiādi vuttaṃ.
ភិជ្ជនសភាវោ ខណាយត្តត្តា។ និក្ខិបិតព្ពសភាវោ មរណធម្មត្តា។ អយំ កាយោ ឧស្មាយុវិញ្ញាណាបគមោ ឆឌ្ឌនីយធម្មោ, យស្មិំ យំ បតិដ្ឋិតំ, តំ តស្ស សន្តានគតវិប្បយុត្តន្តិ កត្វា វត្តព្ពតំ អរហតីតិ អាហ ‘‘ខីណាសវស្ស ហិ អជីរណធម្មោបិ អត្ថី’’តិអាទិ។ តេនាហ ភគវា ‘‘ឥមស្មិំយេវ ព្យាមមត្តេ កឡេវរេ សសញ្ញិម្ហិ សមនកេ លោកញ្ច បញ្ញបេមិ លោកសមុទយញ្ច លោកនិរោធញ្ចា’’តិអាទិ (សំ. និ. ១.១០៧; អ. និ. ៤.៤៥)។ អស្ស ខីណាសវស្ស, ‘‘ជីរណធម្ម’’ន្តិ យថាវុត្តំ អជីរណធម្មំ ឋបេត្វា ជីរណធម្មំ ទស្សេន្តោ ‘‘តេសំបាយំ កាយោ ភេទនធម្មោ’’តិ ឯវមាហ។ ជរំ បត្តស្សេវ ហិស្ស ភេទននិក្ខិបិតព្ពតានិយតេ អត្ថេ សុត្តទេសនា បវត្តា។ អត្ថស្ស ឧប្បត្តិ អដ្ឋុប្បត្តិ, សា ឯតស្ស អត្ថីតិ អដ្ឋុប្បត្តិកោ។ កិរ-សទ្ទោ អនុស្សវត្ថោ, តេន អនុស្សវាគតោយមត្ថោ, ន អដ្ឋកថាគតោតិ ទីបេតិ។ តេនាហ ‘‘វទន្តី’’តិ។ យេនាយំ អត្ថោ ហេតុនា អដ្ឋុប្បត្តិកោ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘សិវិកសាលាយំ និសីទិត្វា កថិត’’ន្តិ វុត្តំ។ ‘‘វិហរតិ ជេតវនេ’’តិ និទានវចនេន យថា ន វិរុជ្ឈតិ, តថា វេទិតព្ពំ។ ននុ ឥមស្ស សុត្តស្ស បុច្ឆាវសិកោ និក្ខេបោតិ? សច្ចមេតំ, សុត្តេកទេសំ បន សន្ធាយ អដ្ឋុប្បត្តិកតាវចនំ។ កេចិ បន ‘‘យានំ អារុហិត្វា រាជា អាគតោ, រញ្ញោ អារោហនីយរថំ ទស្សេត្វា វុត្ត’’ន្តិបិ វទន្តិ។
Bhijjanasabhāvo khaṇāyattattā. Nikkhipitabbasabhāvo maraṇadhammattā. Ayaṃ kāyo usmāyuviññāṇāpagamo chaḍḍanīyadhammo, yasmiṃ yaṃ patiṭṭhitaṃ, taṃ tassa santānagatavippayuttanti katvā vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘khīṇāsavassa hi ajīraṇadhammopi atthī’’tiādi. Tenāha bhagavā ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca paññapemi lokasamudayañca lokanirodhañcā’’tiādi (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45). Assa khīṇāsavassa, ‘‘jīraṇadhamma’’nti yathāvuttaṃ ajīraṇadhammaṃ ṭhapetvā jīraṇadhammaṃ dassento ‘‘tesaṃpāyaṃ kāyo bhedanadhammo’’ti evamāha. Jaraṃ pattasseva hissa bhedananikkhipitabbatāniyate atthe suttadesanā pavattā. Atthassa uppatti aṭṭhuppatti, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Kira-saddo anussavattho, tena anussavāgatoyamattho, na aṭṭhakathāgatoti dīpeti. Tenāha ‘‘vadantī’’ti. Yenāyaṃ attho hetunā aṭṭhuppattiko, taṃ dassetuṃ ‘‘sivikasālāyaṃ nisīditvā kathita’’nti vuttaṃ. ‘‘Viharati jetavane’’ti nidānavacanena yathā na virujjhati, tathā veditabbaṃ. Nanu imassa suttassa pucchāvasiko nikkhepoti? Saccametaṃ, suttekadesaṃ pana sandhāya aṭṭhuppattikatāvacanaṃ. Keci pana ‘‘yānaṃ āruhitvā rājā āgato, rañño ārohanīyarathaṃ dassetvā vutta’’ntipi vadanti.
សរីរេ ផេណបិណ្ឌសមេ កិំ វត្តព្ពំ? សព្ភិ សទ្ធិន្តិ សាធូហិ សហ បវេទយន្តិ។ ន ហិ កទាចិ សាធូនំ សាធូហិ សហ កត្តព្ពា ហោន្តិ, តស្មា សីទនសភាវានំ កិលេសានំ ភិជ្ជនប្បត្តត្តា និព្ពានំ សព្ភីតិ វុច្ចតិ។ បុរិមបទស្សាតិ ‘‘សតញ្ច ធម្មោ ន ជរំ ឧបេតី’’តិ បទស្ស។ ការណំ ទស្សេន្តោ ព្យតិរេកវសេន។ សតំ ធម្មោ និព្ពានំ កិលេសេហិ សំសីទនភិជ្ជនសភាវោ ន ហោតិ, តស្មា តំ អាគម្ម ជរំ ន ឧបេតិ។ កិលេសា បន តន្និមិត្តកា, ឯវមយំ វុត្តការណតោ ជរំ ន ឧបេតីតិ។ តេនាហ ‘‘ឥទ’’ន្តិអាទិ។ សុន្ទរាធិវចនំ វា ឯតំ ‘‘សព្ភី’’តិ បទំ អបាបតាទីបនតោ, សព្ភិធម្មភូតន្តិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘វិរាគោ តេសំ អគ្គមក្ខាយតិ (ឥតិវុ. ៩០; អ. និ. ៤.៣៤), ន តេន ធម្មេន សមត្ថិ កិញ្ចី’’តិ (ខុ. បា. ៦.៤; សុ. និ. ២២៧) ច។
Sarīre pheṇapiṇḍasame kiṃ vattabbaṃ? Sabbhi saddhinti sādhūhi saha pavedayanti. Na hi kadāci sādhūnaṃ sādhūhi saha kattabbā honti, tasmā sīdanasabhāvānaṃ kilesānaṃ bhijjanappattattā nibbānaṃ sabbhīti vuccati. Purimapadassāti ‘‘satañca dhammo na jaraṃ upetī’’ti padassa. Kāraṇaṃ dassento byatirekavasena. Sataṃ dhammo nibbānaṃ kilesehi saṃsīdanabhijjanasabhāvo na hoti, tasmā taṃ āgamma jaraṃ na upeti. Kilesā pana tannimittakā, evamayaṃ vuttakāraṇato jaraṃ na upetīti. Tenāha ‘‘ida’’ntiādi. Sundarādhivacanaṃ vā etaṃ ‘‘sabbhī’’ti padaṃ apāpatādīpanato, sabbhidhammabhūtanti attho. Tenāha ‘‘virāgo tesaṃ aggamakkhāyati (itivu. 90; a. ni. 4.34), na tena dhammena samatthi kiñcī’’ti (khu. pā. 6.4; su. ni. 227) ca.
ជរាមរណសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Jarāmaraṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. ជរាមរណសុត្តំ • 3. Jarāmaraṇasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៣. ជរាមរណសុត្តវណ្ណនា • 3. Jarāmaraṇasuttavaṇṇanā
