| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
3. ජරාමරණසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Jarāmaraṇasuttavaṇṇanā
114. අඤ්‌ඤත්‍ර ජරාමරණාති ජරාමරණෙන විනා. ජරාමරණවිරහිතො ජාතො නාම අත්‌ථි නු ඛොති පුච්‌ඡති. පාළියං ජාතස්‌සාති පච්‌චත්‌තෙ සාමිවචනං. මහාසාලාති ඉමිනා ර-කාරස්‌ස ල-කාරං කත්‌වා ‘‘මහාසාලා’’ති වුත්‌තන්‌ති දස්‌සෙති යථා ‘‘පුරත්‌ථියොති පුලත්‌ථියො’’ති. මහාසාරප්‌පත්‌තාති මහන්‌තං විභවසාරං පත්‌තා. කොටිසතං ධනං, අයමෙව වා පාඨො. ‘‘කුම්‌භං නාම දස අම්‌බණානී’’ති වදන්‌ති. ඉස්‌සරාති විභවිස්‌සරියෙන ඉස්‌සරා. සුවණ්‌ණරජතභාජනාදීනන්‌ති ආදි-සද්‌දෙන වත්‌ථසෙය්‍යාවසථාදිං සඞ්‌ගණ්‌හාති. අසාධාරණධනානං නිධානගතත්‌තා ‘‘අනිධානගතස්‌සා’’ති වුත්‌තං. තුට්‌ඨිකරණස්‌සාති පාසාදසිවිකාදිසුඛසාධනස්‌ස.
114.Aññatrajarāmaraṇāti jarāmaraṇena vinā. Jarāmaraṇavirahito jāto nāma atthi nu khoti pucchati. Pāḷiyaṃ jātassāti paccatte sāmivacanaṃ. Mahāsālāti iminā ra-kārassa la-kāraṃ katvā ‘‘mahāsālā’’ti vuttanti dasseti yathā ‘‘puratthiyoti pulatthiyo’’ti. Mahāsārappattāti mahantaṃ vibhavasāraṃ pattā. Koṭisataṃ dhanaṃ, ayameva vā pāṭho. ‘‘Kumbhaṃ nāma dasa ambaṇānī’’ti vadanti. Issarāti vibhavissariyena issarā. Suvaṇṇarajatabhājanādīnanti ādi-saddena vatthaseyyāvasathādiṃ saṅgaṇhāti. Asādhāraṇadhanānaṃ nidhānagatattā ‘‘anidhānagatassā’’ti vuttaṃ. Tuṭṭhikaraṇassāti pāsādasivikādisukhasādhanassa.
ආරකා කිලෙසෙහීති නිරුත්‌තිනයෙන සද්‌දසිද්‌ධිමාහ. ආරකාති ච සබ්‌බසො සමුච්‌ඡින්‌නත්‌තා තෙහි දූරෙති අත්‌ථො. රාගාදීනං හතත්‌තා, පාපකරණෙ රහාභාවතො, අනුත්‌තරදක්‌ඛිණෙය්‍යතාදිපච්‌චයා ච අරහං. කාමඤ්‌චායං සංයුත්‌තවණ්‌ණනා, අභිධම්‌මනයො එව පන නිප්‌පරියායොති ආහ ‘‘චත්‌තාරො ආසවා’’ති බ්‍රහ්‌මචරියවාසන්‌ති මග්‌ගබ්‍රහ්‌මචරියවාසං. වුට්‌ඨාති වුට්‌ඨවන්‌තො. චතූහි මග්‌ගෙහි කරණීයන්‌ති පච්‌චෙකං චතූහි මග්‌ගෙහි කත්‌තබ්‌බං පරිඤ්‌ඤාපහානසච්‌ඡිකිරියභාවනාභිසමයං. එවං ගතං සොළසවිධං හොති. ඔසීදාපනට්‌ඨෙන භාරා වියාති භාරා. තෙනාහ ‘‘භාරා හවෙ පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා’’තිආදි (සං. නි. 3.22). අත්‌තපටිබද්‌ධතාය අත්‌තනො අවිජහනතො පරමත්‌ථදෙසනාය ච පරමත්‌ථො අරහත්‌තං. කාමඤ්‌චායමත්‌ථො සබ්‌බසමිද්‌ධිසසන්‌තතිපරියාපන්‌නො අනවජ්‌ජධම්‌මො සම්‌භවති අකුප්‌පසභාවා, අපරිහානධම්‌මෙසු පන අග්‌ගභූතෙ අරහත්‌තෙ සාතිසයො, න ඉතරෙසූති ‘‘අරහත්‌තසඞ්‌ඛාතො’’තිආදි වුත්‌තං. ඔරම්‌භාගියුද්‌ධම්‌භාගියවිභාගං දසවිධම්‌පි භවෙසු සංයොජනං කිලෙසකම්‌මවිපාකවට්‌ටපච්‌චයො හුත්‌වා නිස්‌සරිතුං අප්‌පදානවසෙන බන්‌ධතීති භවසංයොජනං. සතිපි හි අඤ්‌ඤෙසං තප්‌පක්‌ඛියභාවෙන විනා සංයොජනානි තෙසං තප්‌පච්‌චයභාවො අත්‌ථි, භවනියාමො ඔරම්‌භාගියුද්‌ධම්‌භාගියසඞ්‌ගහිතොති තංතංභවනිබ්‌බත්‌තකකම්‌මනියාමො ච හොති, න ච උපච්‌ඡින්‌නසංයොජනස්‌ස කතානිපි කම්‌මානි භවං නිබ්‌බත්‌තෙන්‌තීති තෙසංයෙව සංයොජනට්‌ඨො දට්‌ඨබ්‌බො. සම්‌මා කාරණෙහි ජානිත්‌වාති ඤායෙන දුක්‌ඛාදීසු සො යථා ජානිතබ්‌බො; තථා ජානිත්‌වා, පුබ්‌බකාලකිරියාවිමුත්‌තා හි අපරකාලකිරියා ච යථා සම්‌භවති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘මග්‌ගපඤ්‌ඤායා’’තිආදි වුත්‌තං.
Ārakā kilesehīti niruttinayena saddasiddhimāha. Ārakāti ca sabbaso samucchinnattā tehi dūreti attho. Rāgādīnaṃ hatattā, pāpakaraṇe rahābhāvato, anuttaradakkhiṇeyyatādipaccayā ca arahaṃ. Kāmañcāyaṃ saṃyuttavaṇṇanā, abhidhammanayo eva pana nippariyāyoti āha ‘‘cattāro āsavā’’ti brahmacariyavāsanti maggabrahmacariyavāsaṃ. Vuṭṭhāti vuṭṭhavanto. Catūhi maggehi karaṇīyanti paccekaṃ catūhi maggehi kattabbaṃ pariññāpahānasacchikiriyabhāvanābhisamayaṃ. Evaṃ gataṃ soḷasavidhaṃ hoti. Osīdāpanaṭṭhena bhārā viyāti bhārā. Tenāha ‘‘bhārā have pañcakkhandhā’’tiādi (saṃ. ni. 3.22). Attapaṭibaddhatāya attano avijahanato paramatthadesanāya ca paramattho arahattaṃ. Kāmañcāyamattho sabbasamiddhisasantatipariyāpanno anavajjadhammo sambhavati akuppasabhāvā, aparihānadhammesu pana aggabhūte arahatte sātisayo, na itaresūti ‘‘arahattasaṅkhāto’’tiādi vuttaṃ. Orambhāgiyuddhambhāgiyavibhāgaṃ dasavidhampi bhavesu saṃyojanaṃ kilesakammavipākavaṭṭapaccayo hutvā nissarituṃ appadānavasena bandhatīti bhavasaṃyojanaṃ. Satipi hi aññesaṃ tappakkhiyabhāvena vinā saṃyojanāni tesaṃ tappaccayabhāvo atthi, bhavaniyāmo orambhāgiyuddhambhāgiyasaṅgahitoti taṃtaṃbhavanibbattakakammaniyāmo ca hoti, na ca upacchinnasaṃyojanassa katānipi kammāni bhavaṃ nibbattentīti tesaṃyeva saṃyojanaṭṭho daṭṭhabbo. Sammākāraṇehi jānitvāti ñāyena dukkhādīsu so yathā jānitabbo; tathā jānitvā, pubbakālakiriyāvimuttā hi aparakālakiriyā ca yathā sambhavati, taṃ dassetuṃ ‘‘maggapaññāyā’’tiādi vuttaṃ.
භිජ්‌ජනසභාවො ඛණායත්‌තත්‌තා. නික්‌ඛිපිතබ්‌බසභාවො මරණධම්‌මත්‌තා. අයං කායො උස්‌මායුවිඤ්‌ඤාණාපගමො ඡඩ්‌ඩනීයධම්‌මො, යස්‌මිං යං පතිට්‌ඨිතං, තං තස්‌ස සන්‌තානගතවිප්‌පයුත්‌තන්‌ති කත්‌වා වත්‌තබ්‌බතං අරහතීති ආහ ‘‘ඛීණාසවස්‌ස හි අජීරණධම්‌මොපි අත්‌ථී’’තිආදි. තෙනාහ භගවා ‘‘ඉමස්‌මිංයෙව බ්‍යාමමත්‌තෙ කළෙවරෙ සසඤ්‌ඤිම්‌හි සමනකෙ ලොකඤ්‌ච පඤ්‌ඤපෙමි ලොකසමුදයඤ්‌ච ලොකනිරොධඤ්‌චා’’තිආදි (සං. නි. 1.107; අ. නි. 4.45). අස්‌ස ඛීණාසවස්‌ස, ‘‘ජීරණධම්‌ම’’න්‌ති යථාවුත්‌තං අජීරණධම්‌මං ඨපෙත්‌වා ජීරණධම්‌මං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තෙසංපායං කායො භෙදනධම්‌මො’’ති එවමාහ. ජරං පත්‌තස්‌සෙව හිස්‌ස භෙදනනික්‌ඛිපිතබ්‌බතානියතෙ අත්‌ථෙ සුත්‌තදෙසනා පවත්‌තා. අත්‌ථස්‌ස උප්‌පත්‌ති අට්‌ඨුප්‌පත්‌ති, සා එතස්‌ස අත්‌ථීති අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො. කිර-සද්‌දො අනුස්‌සවත්‌ථො, තෙන අනුස්‌සවාගතොයමත්‌ථො, න අට්‌ඨකථාගතොති දීපෙති. තෙනාහ ‘‘වදන්‌තී’’ති. යෙනායං අත්‌ථො හෙතුනා අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො, තං දස්‌සෙතුං ‘‘සිවිකසාලායං නිසීදිත්‌වා කථිත’’න්‌ති වුත්‌තං. ‘‘විහරති ජෙතවනෙ’’ති නිදානවචනෙන යථා න විරුජ්‌ඣති, තථා වෙදිතබ්‌බං. නනු ඉමස්‌ස සුත්‌තස්‌ස පුච්‌ඡාවසිකො නික්‌ඛෙපොති? සච්‌චමෙතං, සුත්‌තෙකදෙසං පන සන්‌ධාය අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකතාවචනං. කෙචි පන ‘‘යානං ආරුහිත්‌වා රාජා ආගතො, රඤ්‌ඤො ආරොහනීයරථං දස්‌සෙත්‌වා වුත්‌ත’’න්‌තිපි වදන්‌ති.
Bhijjanasabhāvo khaṇāyattattā. Nikkhipitabbasabhāvo maraṇadhammattā. Ayaṃ kāyo usmāyuviññāṇāpagamo chaḍḍanīyadhammo, yasmiṃ yaṃ patiṭṭhitaṃ, taṃ tassa santānagatavippayuttanti katvā vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘khīṇāsavassa hi ajīraṇadhammopi atthī’’tiādi. Tenāha bhagavā ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca paññapemi lokasamudayañca lokanirodhañcā’’tiādi (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45). Assa khīṇāsavassa, ‘‘jīraṇadhamma’’nti yathāvuttaṃ ajīraṇadhammaṃ ṭhapetvā jīraṇadhammaṃ dassento ‘‘tesaṃpāyaṃ kāyo bhedanadhammo’’ti evamāha. Jaraṃ pattasseva hissa bhedananikkhipitabbatāniyate atthe suttadesanā pavattā. Atthassa uppatti aṭṭhuppatti, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Kira-saddo anussavattho, tena anussavāgatoyamattho, na aṭṭhakathāgatoti dīpeti. Tenāha ‘‘vadantī’’ti. Yenāyaṃ attho hetunā aṭṭhuppattiko, taṃ dassetuṃ ‘‘sivikasālāyaṃ nisīditvā kathita’’nti vuttaṃ. ‘‘Viharati jetavane’’ti nidānavacanena yathā na virujjhati, tathā veditabbaṃ. Nanu imassa suttassa pucchāvasiko nikkhepoti? Saccametaṃ, suttekadesaṃ pana sandhāya aṭṭhuppattikatāvacanaṃ. Keci pana ‘‘yānaṃ āruhitvā rājā āgato, rañño ārohanīyarathaṃ dassetvā vutta’’ntipi vadanti.
සරීරෙ ඵෙණපිණ්‌ඩසමෙ කිං වත්‌තබ්‌බං? සබ්‌භි සද්‌ධින්‌ති සාධූහි සහ පවෙදයන්‌ති. න හි කදාචි සාධූනං සාධූහි සහ කත්‌තබ්‌බා හොන්‌ති, තස්‌මා සීදනසභාවානං කිලෙසානං භිජ්‌ජනප්‌පත්‌තත්‌තා නිබ්‌බානං සබ්‌භීති වුච්‌චති. පුරිමපදස්‌සාති ‘‘සතඤ්‌ච ධම්‌මො න ජරං උපෙතී’’ති පදස්‌ස. කාරණං දස්‌සෙන්‌තො බ්‍යතිරෙකවසෙන. සතං ධම්‌මො නිබ්‌බානං කිලෙසෙහි සංසීදනභිජ්‌ජනසභාවො න හොති, තස්‌මා තං ආගම්‌ම ජරං න උපෙති. කිලෙසා පන තන්‌නිමිත්‌තකා, එවමයං වුත්‌තකාරණතො ජරං න උපෙතීති. තෙනාහ ‘‘ඉද’’න්‌තිආදි. සුන්‌දරාධිවචනං වා එතං ‘‘සබ්‌භී’’ති පදං අපාපතාදීපනතො, සබ්‌භිධම්‌මභූතන්‌ති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘විරාගො තෙසං අග්‌ගමක්‌ඛායති (ඉතිවු. 90; අ. නි. 4.34), න තෙන ධම්‌මෙන සමත්‌ථි කිඤ්‌චී’’ති (ඛු. පා. 6.4; සු. නි. 227) ච.
Sarīre pheṇapiṇḍasame kiṃ vattabbaṃ? Sabbhi saddhinti sādhūhi saha pavedayanti. Na hi kadāci sādhūnaṃ sādhūhi saha kattabbā honti, tasmā sīdanasabhāvānaṃ kilesānaṃ bhijjanappattattā nibbānaṃ sabbhīti vuccati. Purimapadassāti ‘‘satañca dhammo na jaraṃ upetī’’ti padassa. Kāraṇaṃ dassento byatirekavasena. Sataṃ dhammo nibbānaṃ kilesehi saṃsīdanabhijjanasabhāvo na hoti, tasmā taṃ āgamma jaraṃ na upeti. Kilesā pana tannimittakā, evamayaṃ vuttakāraṇato jaraṃ na upetīti. Tenāha ‘‘ida’’ntiādi. Sundarādhivacanaṃ vā etaṃ ‘‘sabbhī’’ti padaṃ apāpatādīpanato, sabbhidhammabhūtanti attho. Tenāha ‘‘virāgo tesaṃ aggamakkhāyati (itivu. 90; a. ni. 4.34), na tena dhammena samatthi kiñcī’’ti (khu. pā. 6.4; su. ni. 227) ca.
ජරාමරණසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Jarāmaraṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 3. ජරාමරණසුත්‌තං • 3. Jarāmaraṇasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 3. ජරාමරණසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Jarāmaraṇasuttavaṇṇanā
