| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៨. ជាតរូបសិក្ខាបទវណ្ណនា
8. Jātarūpasikkhāpadavaṇṇanā
រជតន្តិ ន កេវលំ រូបិយមេវ ឥធាធិប្បេតំ, អថ ខោ យំ កិញ្ចិ វោហារគមនីយំ កហាបណាទិ ច ឯតំ អធិប្បេតន្តិ អាហ ‘‘អបិចា’’តិអាទិ។ តត្ថ កហាបណោតិ (បារា. អដ្ឋ. ២.៥៨៣-៥៨៤) សុវណ្ណមយោ វា រូបិយមយោ វា បាកតិកោ វា។ លោហមាសកោ នាម តម្ពលោហាទីហិ កតមាសកោ។ ទារុមាសកោ នាម សារទារុនា វា វេឡុបេសិកាយ វា អន្តមសោ តាលបណ្ណេនបិ រូបំ ឆិន្ទិត្វា កតមាសកោ។ ជតុមាសកោ នាម លាខាយ វា និយ្យាសេន វា រូបំ សមុដ្ឋាបេត្វា កតមាសកោ។ ‘‘យេ វោហារំ គច្ឆន្តី’’តិ ឥមិនា បន បទេន យោ យោ យត្ថ យត្ថ ជនបទេ យទា យទា វោហារំ គច្ឆតិ, អន្តមសោ អដ្ឋិមយោបិ ចម្មមយោបិ រុក្ខផលពីជមយោបិ សមុដ្ឋាបិតរូបោបិ អសមុដ្ឋាបិតរូបោបិ សព្ពោ សង្គហិតោ។ តទេវាតិ ជាតរូបរជតមេវ។ ហិរញ្ញំ នាម កហាបណោ។
Rajatanti na kevalaṃ rūpiyameva idhādhippetaṃ, atha kho yaṃ kiñci vohāragamanīyaṃ kahāpaṇādi ca etaṃ adhippetanti āha ‘‘apicā’’tiādi. Tattha kahāpaṇoti (pārā. aṭṭha. 2.583-584) suvaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā pākatiko vā. Lohamāsako nāma tambalohādīhi katamāsako. Dārumāsako nāma sāradārunā vā veḷupesikāya vā antamaso tālapaṇṇenapi rūpaṃ chinditvā katamāsako. Jatumāsako nāma lākhāya vā niyyāsena vā rūpaṃ samuṭṭhāpetvā katamāsako. ‘‘Ye vohāraṃ gacchantī’’ti iminā pana padena yo yo yattha yattha janapade yadā yadā vohāraṃ gacchati, antamaso aṭṭhimayopi cammamayopi rukkhaphalabījamayopi samuṭṭhāpitarūpopi asamuṭṭhāpitarūpopi sabbo saṅgahito. Tadevāti jātarūparajatameva. Hiraññaṃ nāma kahāpaṇo.
‘‘សាទិយតី’’តិ វុត្តមេវត្ថំ វិភាវេតិ ‘‘គណ្ហិតុកាមោ ហោតី’’តិ។ ន កេវលំ កាយវាចាហិ បដិក្ខិត្តមេវ បដិក្ខិត្តំ ហោតិ, អថ ខោ មនសាបិ បដិក្ខិត្តំ បដិក្ខិត្តមេវ ហោតីតិ អាហ ‘‘កាយវាចាហី’’តិអាទិ។ សចេ បន កាយវាចាហិ អប្បដិក្ខិបិត្វា ចិត្តេន អធិវាសេតិ, កាយវាចាហិ កត្តព្ពស្ស បដិក្ខេបស្ស អករណតោ អកិរិយសមុដ្ឋានំ កាយវចីទ្វារេ អាបត្តិំ អាបជ្ជតិ។ មនោទ្វារេ បន អាបត្តិ នាម នត្ថិ។
‘‘Sādiyatī’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘gaṇhitukāmo hotī’’ti. Na kevalaṃ kāyavācāhi paṭikkhittameva paṭikkhittaṃ hoti, atha kho manasāpi paṭikkhittaṃ paṭikkhittameva hotīti āha ‘‘kāyavācāhī’’tiādi. Sace pana kāyavācāhi appaṭikkhipitvā cittena adhivāseti, kāyavācāhi kattabbassa paṭikkhepassa akaraṇato akiriyasamuṭṭhānaṃ kāyavacīdvāre āpattiṃ āpajjati. Manodvāre pana āpatti nāma natthi.
ឯកោ សតំ (បារា. អដ្ឋ. ២.៥៨៣-៥៨៤) វា សហស្សំ វា បាទមូលេ ឋបេតិ ‘‘តុយ្ហិទំ ហោតូ’’តិ, ភិក្ខុ ‘‘នយិទំ កប្បតី’’តិ បដិក្ខិបតិ។ ឧបាសកោ ‘‘បរិច្ចត្តំ មយា តុម្ហាក’’ន្តិ គតោ, អញ្ញោ តត្ថ អាគន្ត្វា បុច្ឆតិ ‘‘កិំ, ភន្តេ, ឥទ’’ន្តិ។ យំ តេន ច អត្តនា ច វុត្តំ, តំ អាចិក្ខិតព្ពំ។ សោ ចេ វទតិ ‘‘គោបេស្សាមិ, ភន្តេ, គុត្តដ្ឋានំ ទស្សេថា’’តិ, សត្តភូមិកម្បិ បាសាទំ អភិរុហិត្វា ‘‘ឥទំ គុត្តដ្ឋាន’’ន្តិ អាចិក្ខិតព្ពំ, ‘‘ឥធ និក្ខិបាហី’’តិ ន វត្តព្ពំ។ ឯត្តាវតា កប្បិយញ្ច អកប្បិយញ្ច និស្សាយ ឋិតំ ហោតិ, ទ្វារំ បិទហិត្វា រក្ខន្តេន វសិតព្ពំ។ សចេ កិញ្ចិ វិក្កាយិកភណ្ឌំ បត្តំ វា ចីវរំ វា អាគច្ឆតិ, ‘‘ឥទំ គហេស្សថ, ភន្តេ’’តិ វុត្តេ ‘‘ឧបាសក, អត្ថិ អម្ហាកំ ឥមិនា អត្ថោ, វត្ថុ ច ឯវរូបំ នាម សំវិជ្ជតិ, កប្បិយការកោ នត្ថី’’តិ វត្តព្ពំ។ សចេ សោ វទតិ ‘‘អហំ កប្បិយការកោ ភវិស្សាមិ, ទ្វារំ វិវរិត្វា ទេថា’’តិ, ទ្វារំ វិវរិត្វា ‘‘ឥមស្មិំ ឱកាសេ ឋបិត’’ន្តិ វត្តព្ពំ, ‘‘ឥមំ គណ្ហា’’តិ ន វត្តព្ពំ។ ឯវញ្ច កប្បិយញ្ច អកប្បិយញ្ច និស្សាយ ឋិតមេវ ហោតិ។ សោ ចេតំ គហេត្វា តស្ស កប្បិយភណ្ឌំ ទេតិ, វដ្ដតិ។ សចេ អធិកំ គណ្ហាតិ, ‘‘ន មយំ តវ ភណ្ឌំ គណ្ហាម, និក្ខមាហី’’តិ វត្តព្ពោ។
Eko sataṃ (pārā. aṭṭha. 2.583-584) vā sahassaṃ vā pādamūle ṭhapeti ‘‘tuyhidaṃ hotū’’ti, bhikkhu ‘‘nayidaṃ kappatī’’ti paṭikkhipati. Upāsako ‘‘pariccattaṃ mayā tumhāka’’nti gato, añño tattha āgantvā pucchati ‘‘kiṃ, bhante, ida’’nti. Yaṃ tena ca attanā ca vuttaṃ, taṃ ācikkhitabbaṃ. So ce vadati ‘‘gopessāmi, bhante, guttaṭṭhānaṃ dassethā’’ti, sattabhūmikampi pāsādaṃ abhiruhitvā ‘‘idaṃ guttaṭṭhāna’’nti ācikkhitabbaṃ, ‘‘idha nikkhipāhī’’ti na vattabbaṃ. Ettāvatā kappiyañca akappiyañca nissāya ṭhitaṃ hoti, dvāraṃ pidahitvā rakkhantena vasitabbaṃ. Sace kiñci vikkāyikabhaṇḍaṃ pattaṃ vā cīvaraṃ vā āgacchati, ‘‘idaṃ gahessatha, bhante’’ti vutte ‘‘upāsaka, atthi amhākaṃ iminā attho, vatthu ca evarūpaṃ nāma saṃvijjati, kappiyakārako natthī’’ti vattabbaṃ. Sace so vadati ‘‘ahaṃ kappiyakārako bhavissāmi, dvāraṃ vivaritvā dethā’’ti, dvāraṃ vivaritvā ‘‘imasmiṃ okāse ṭhapita’’nti vattabbaṃ, ‘‘imaṃ gaṇhā’’ti na vattabbaṃ. Evañca kappiyañca akappiyañca nissāya ṭhitameva hoti. So cetaṃ gahetvā tassa kappiyabhaṇḍaṃ deti, vaṭṭati. Sace adhikaṃ gaṇhāti, ‘‘na mayaṃ tava bhaṇḍaṃ gaṇhāma, nikkhamāhī’’ti vattabbo.
សង្ឃមជ្ឈេយេវ និស្សជ្ជិតព្ពន្តិ ឯត្ថ យស្មា រូបិយំ នាម អកប្បិយំ, តស្មា ‘‘និស្សជ្ជិតព្ពំ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា បុគ្គលស្ស វា’’តិ ន វុត្តំ។ យស្មា បន តំ បដិគ្គហិតមត្តមេវ, ន តេន កិញ្ចិ កប្បិយភណ្ឌំ ចេតាបិតំ, តស្មា ឧបាយេន បរិភោគទស្សនត្ថំ ‘‘សង្ឃមជ្ឈេយេវ និស្សជ្ជិតព្ព’’ន្តិ វុត្តំ។ អាទិ-សទ្ទេន តេលាទីនំ គហណំ។ សោតិ យោ គហដ្ឋោ ‘‘សប្បិ វា តេលំ វា វដ្ដតិ ឧបាសកា’’តិអាទិនា នយេន វុត្តោ, សោ។ អញ្ញេន លភិត្វាតិ ភិក្ខុនា វា អារាមិកេន វា អត្តនោ វស្សគ្គេន លភិត្វា។ តតោ និព្ពត្តរុក្ខច្ឆាយាបីតិ និស្សគ្គិយវត្ថុនា អាហដពីជតោ និព្ពត្តរុក្ខបរិច្ឆេទេន ឋិតច្ឆាយាបិ, បរិច្ឆេទាតិក្កន្តា បន អាគន្តុកត្តា វដ្ដតិ។ នោ ចេ ឆឌ្ឌេតីតិ អថ នេវ គហេត្វា គច្ឆតិ, ន ឆឌ្ឌេតិ, ‘‘កិំ មយ្ហំ ឥមិនា ព្យាបារេនា’’តិ យេនកាមំ បក្កមតិ។ បញ្ចង្គសមន្នាគតោ ‘‘យោ ន ឆន្ទាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ទោសាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន មោហាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ន ភយាគតិំ គច្ឆេយ្យ, ឆឌ្ឌិតាឆឌ្ឌិតញ្ច ជានេយ្យា’’តិ (បារា. ៥៨៤) ឯវំ វុត្តបញ្ចង្គេហិ សមន្នាគតោ។ សម្មន្និតព្ពោតិ ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ, យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ, សង្ឃោ ឥត្ថន្នាមំ ភិក្ខុំ រូបិយឆឌ្ឌកំ សម្មន្នេយ្យា’’តិអាទិនា បទភាជនេ វុត្តាយ ញត្តិទុតិយកម្មវាចាយ សម្មន្និតព្ពោ។
Saṅghamajjheyevanissajjitabbanti ettha yasmā rūpiyaṃ nāma akappiyaṃ, tasmā ‘‘nissajjitabbaṃ saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā’’ti na vuttaṃ. Yasmā pana taṃ paṭiggahitamattameva, na tena kiñci kappiyabhaṇḍaṃ cetāpitaṃ, tasmā upāyena paribhogadassanatthaṃ ‘‘saṅghamajjheyeva nissajjitabba’’nti vuttaṃ. Ādi-saddena telādīnaṃ gahaṇaṃ. Soti yo gahaṭṭho ‘‘sappi vā telaṃ vā vaṭṭati upāsakā’’tiādinā nayena vutto, so. Aññena labhitvāti bhikkhunā vā ārāmikena vā attano vassaggena labhitvā. Tato nibbattarukkhacchāyāpīti nissaggiyavatthunā āhaṭabījato nibbattarukkhaparicchedena ṭhitacchāyāpi, paricchedātikkantā pana āgantukattā vaṭṭati. No ce chaḍḍetīti atha neva gahetvā gacchati, na chaḍḍeti, ‘‘kiṃ mayhaṃ iminā byāpārenā’’ti yenakāmaṃ pakkamati. Pañcaṅgasamannāgato ‘‘yo na chandāgatiṃ gaccheyya, na dosāgatiṃ gaccheyya, na mohāgatiṃ gaccheyya, na bhayāgatiṃ gaccheyya, chaḍḍitāchaḍḍitañca jāneyyā’’ti (pārā. 584) evaṃ vuttapañcaṅgehi samannāgato. Sammannitabboti ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ rūpiyachaḍḍakaṃ sammanneyyā’’tiādinā padabhājane vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammannitabbo.
អនិមិត្តំ កត្វា គូថំ វិយ ឆឌ្ឌេតព្ពន្តិ បតិតដ្ឋានំ សល្លក្ខណវសេន និមិត្តំ អកត្វា គូថំ វិយ ឆឌ្ឌេតព្ពំ, អក្ខីនិ និមីលេត្វាវ នទិយា វា បបាតេ វា វនគហនេ វា គូថំ វិយ អនបេក្ខេន បតិតោកាសំ អសមន្នាហរន្តេន បាតេតព្ពន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘គូថំ វិយ ឆឌ្ឌេតព្ព’’ន្តិ។ តិកបាចិត្តិយន្តិ រូបិយសញ្ញិវេមតិកអរូបិយសញ្ញីនំ វសេន តីណិ បាចិត្តិយានិ។ អរូបិយេ រូបិយសញ្ញិនោតិ ខរបត្តាទីសុ សុវណ្ណាទិសញ្ញិនោ។ រតនសិក្ខាបទនយេនាតិ ‘‘អជ្ឈារាមេ វា អជ្ឈាវសថេ វា’’តិ (បាចិ. ៥០៥) ឯត្ថ វុត្តវិធិនា។
Animittaṃ katvā gūthaṃ viya chaḍḍetabbanti patitaṭṭhānaṃ sallakkhaṇavasena nimittaṃ akatvā gūthaṃ viya chaḍḍetabbaṃ, akkhīni nimīletvāva nadiyā vā papāte vā vanagahane vā gūthaṃ viya anapekkhena patitokāsaṃ asamannāharantena pātetabbanti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘gūthaṃ viya chaḍḍetabba’’nti. Tikapācittiyanti rūpiyasaññivematikaarūpiyasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Arūpiye rūpiyasaññinoti kharapattādīsu suvaṇṇādisaññino. Ratanasikkhāpadanayenāti ‘‘ajjhārāme vā ajjhāvasathe vā’’ti (pāci. 505) ettha vuttavidhinā.
ជាតរូបសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Jātarūpasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
