| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळनिद्देसपाळि • Cūḷaniddesapāḷi |
११. जतुकण्णिमाणवपुच्छानिद्देसो
11. Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso
६५.
65.
सुत्वानहं वीर अकामकामिं, [इच्चायस्मा जतुकण्णि]
Sutvānahaṃvīra akāmakāmiṃ, [iccāyasmā jatukaṇṇi]
ओघातिगं पुट्ठुमकाममागमं।
Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;
सन्तिपदं ब्रूहि सहजनेत्त, यथातच्छं भगवा ब्रूहि मेतं॥
Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ.
सुत्वानहं वीर अकामकामिन्ति सुत्वा सुणित्वा उग्गहेत्वा उपधारेत्वा उपलक्खयित्वा। इतिपि सो भगवा अरहं…पे॰… बुद्धो भगवाति – सुत्वानहं। वीराति वीरो भगवा। वीरियवाति वीरो, पहूति वीरो, विसवीति वीरो, अलमत्तोति वीरो, सूरोति वीरो, विक्कन्तो अभीरू अच्छम्भी अनुत्रासी अपलायी पहीनभयभेरवो विगतलोमहंसोति वीरो।
Sutvānahaṃ vīra akāmakāminti sutvā suṇitvā uggahetvā upadhāretvā upalakkhayitvā. Itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti – sutvānahaṃ. Vīrāti vīro bhagavā. Vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, sūroti vīro, vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsoti vīro.
विरतो इध सब्बपापकेहि, निरयदुक्खं अतिच्च वीरियवा 1 सो।
Virato idha sabbapāpakehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā 2 so;
सो वीरियवा पधानवा, वीरो तादि पवुच्चते तथत्ताति॥
So vīriyavā padhānavā, vīro tādi pavuccate tathattāti.
सुत्वानहं वीर। अकामकामिन्ति। कामाति उद्दानतो द्वे कामा – वत्थुकामा च किलेसकामा च…पे॰… इमे वुच्चन्ति वत्थुकामा…पे॰… इमे वुच्चन्ति किलेसकामा। बुद्धस्स भगवतो वत्थुकामा परिञ्ञाता, किलेसकामा पहीना। वत्थुकामानं परिञ्ञातत्ता किलेसकामानं पहीनत्ता भगवा न कामे कामेति, न कामे पत्थेति, न कामे पिहेति, न कामे अभिजप्पति। ये कामे कामेन्ति, कामे पत्थेन्ति, कामे पिहेन्ति, कामे अभिजप्पन्ति, ते कामकामिनो रागरागिनो सञ्ञासञ्ञिनो। भगवा न कामे कामेति, न कामे पत्थेति, न कामे पिहेति, न कामे अभिजप्पति। तस्मा बुद्धो अकामो निक्कामो चत्तकामो वन्तकामो मुत्तकामो पहीनकामो पटिनिस्सट्ठकामो वीतरागो विगतरागो चत्तरागो वन्तरागो मुत्तरागो पहीनरागो पटिनिस्सट्ठरागो निच्छातो निब्बुतो सीतिभूतो सुखप्पटिसंवेदी ब्रह्मभूतेन अत्तना विहरतीति – सुत्वानहं वीर अमकामकामिं।
Sutvānahaṃ vīra. Akāmakāminti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā, kilesakāmā pahīnā. Vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā bhagavā na kāme kāmeti, na kāme pattheti, na kāme piheti, na kāme abhijappati. Ye kāme kāmenti, kāme patthenti, kāme pihenti, kāme abhijappanti, te kāmakāmino rāgarāgino saññāsaññino. Bhagavā na kāme kāmeti, na kāme pattheti, na kāme piheti, na kāme abhijappati. Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – sutvānahaṃ vīra amakāmakāmiṃ.
इच्चायस्मा जतुकण्णीति। इच्चाति पदसन्धि…पे॰… पदानुपुब्बतापेतं – इच्चाति। आयस्माति पियवचनं सगारवसप्पतिस्साधिवचनमेतं आयस्माति। जतुकण्णीति तस्स ब्राह्मणस्स गोत्तं सङ्खा समञ्ञा पञ्ञत्ति वोहारोति – इच्चायस्मा जतुकण्णि।
Iccāyasmā jatukaṇṇīti. Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti. Āyasmāti piyavacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti. Jatukaṇṇīti tassa brāhmaṇassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā jatukaṇṇi.
ओघातिगं पुट्ठुमकाममागमन्ति। ओघातिगन्ति ओघातिगं ओघं अतिक्कन्तं समतिक्कन्तं वीतिवत्तन्ति – ओघातिगं। पुट्ठुन्ति पुट्ठुं पुच्छितुं याचितुं अज्झेसितुं पसादेतुं। अकाममागमन्ति अकामं पुट्ठुं निक्कामं चत्तकामं वन्तकामं मुत्तकामं पहीनकामं पटिनिस्सट्ठकामं वीतरागं विगतरागं चत्तरागं वन्तरागं मुत्तरागं पहीनरागं पटिनिस्सट्ठरागं आगम्हा आगतम्हा उपागतम्हा सम्पत्तम्हा तया सद्धिं समागतम्हाति – ओघातिगं पुट्ठुमकाममागमं।
Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamanti. Oghātiganti oghātigaṃ oghaṃ atikkantaṃ samatikkantaṃ vītivattanti – oghātigaṃ. Puṭṭhunti puṭṭhuṃ pucchituṃ yācituṃ ajjhesituṃ pasādetuṃ. Akāmamāgamanti akāmaṃ puṭṭhuṃ nikkāmaṃ cattakāmaṃ vantakāmaṃ muttakāmaṃ pahīnakāmaṃ paṭinissaṭṭhakāmaṃ vītarāgaṃ vigatarāgaṃ cattarāgaṃ vantarāgaṃ muttarāgaṃ pahīnarāgaṃ paṭinissaṭṭharāgaṃ āgamhā āgatamhā upāgatamhā sampattamhā tayā saddhiṃ samāgatamhāti – oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ.
सन्तिपदं ब्रूहि सहजनेत्ताति। सन्तीति एकेन आकारेन सन्तिपि सन्तिपदम्पि 3 तंयेव अमतं निब्बानं। यो सो सब्बसङ्खारसमथो सब्बूपधिपटिनिस्सग्गो तण्हक्खयो विरागो निरोधो निब्बानं । वुत्तञ्हेतं भगवता – ‘‘सन्तमेतं पदं, पणीतमेतं पदं, यदिदं सब्बसङ्खारसमथो सब्बूपधिपटिनिस्सग्गो तण्हक्खयो विरागो निरोधो निब्बान’’न्ति। अथापरेनाकारेन ये धम्मा सन्ताधिगमाय सन्तिफुसनाय सन्तिसच्छिकिरियाय संवत्तन्ति, सेय्यथिदं – चत्तारो सतिपट्ठाना चत्तारो सम्मप्पधाना चत्तारो इद्धिपादा पञ्चिन्द्रियानि पञ्च बलानि सत्त बोज्झङ्गा अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो – इमे वुच्चन्ति सन्तिपदा। सन्तिपदं ताणपदं लेणपदं सरणपदं अभयपदं अच्चुतपदं अमतपदं निब्बानपदं ब्रूहि आचिक्खाहि देसेहि पञ्ञपेहि पट्ठपेहि विवराहि विभजाहि उत्तानीकरोहि पकासेहि। सहजनेत्ताति नेत्तं वुच्चति सब्बञ्ञुतञाणं। बुद्धस्स भगवतो नेत्तञ्च जिनभावो च बोधिया मूले अपुब्बं अचरिमं एकस्मिं खणे उप्पन्नो, तस्मा बुद्धो सहजनेत्तोति – सन्तिपदं ब्रूहि सहजनेत्त।
Santipadaṃ brūhi sahajanettāti. Santīti ekena ākārena santipi santipadampi 4 taṃyeva amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santametaṃ padaṃ, paṇītametaṃ padaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti. Athāparenākārena ye dhammā santādhigamāya santiphusanāya santisacchikiriyāya saṃvattanti, seyyathidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo – ime vuccanti santipadā. Santipadaṃ tāṇapadaṃ leṇapadaṃ saraṇapadaṃ abhayapadaṃ accutapadaṃ amatapadaṃ nibbānapadaṃ brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi. Sahajanettāti nettaṃ vuccati sabbaññutañāṇaṃ. Buddhassa bhagavato nettañca jinabhāvo ca bodhiyā mūle apubbaṃ acarimaṃ ekasmiṃ khaṇe uppanno, tasmā buddho sahajanettoti – santipadaṃ brūhi sahajanetta.
यथातच्छं भगवा ब्रूहि मेतन्ति यथातच्छं वुच्चति अमतं निब्बानं…पे॰… निरोधो निब्बानं। भगवाति गारवाधिवचनं…पे॰… सच्छिका पञ्ञत्ति, यदिदं भगवाति। ब्रूहि मेतन्ति ब्रूहि आचिक्खाहि…पे॰… पकासेहीति – यथातच्छं भगवा ब्रूहि मेतं। तेनाह सो ब्राह्मणो –
Yathātacchaṃ bhagavā brūhi metanti yathātacchaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ. Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti. Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi…pe… pakāsehīti – yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘सुत्वानहं वीर अकामकामिं, [इच्चायस्मा जतुकण्णि]
‘‘Sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ, [iccāyasmā jatukaṇṇi]
ओघातिगं पुट्ठुमकाममागमं।
Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;
सन्तिपदं ब्रूहि सहजनेत्त, यथातच्छं भगवा ब्रूहि मेत’’न्ति॥
Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ bhagavā brūhi meta’’nti.
६६.
66.
भगवा हि कामे अभिभुय्य इरियति, आदिच्चोव पथविं तेजी तेजसा।
Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati, ādiccova pathaviṃ tejī tejasā;
परित्तपञ्ञस्स मे भूरिपञ्ञो, आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्ञं।
Parittapaññassa me bhūripañño, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
जातिजराय इध विप्पहानं॥
Jātijarāya idha vippahānaṃ.
भगवा हि कामे अभिभुय्य इरियतीति। भगवाति गारवाधिवचनं…पे॰… सच्छिका पञ्ञत्ति, यदिदं भगवाति। कामाति उद्दानतो द्वे कामा – वत्थुकामा च किलेसकामा च…पे॰… इमे वुच्चन्ति वत्थुकामा…पे॰… इमे वुच्चन्ति किलेसकामा। भगवा वत्थुकामे परिजानित्वा किलेसकामे पहाय अभिभुय्य अभिभवित्वा अज्झोत्थरित्वा परियादियित्वा चरति विहरति इरियति वत्तेति पालेति यपेति यापेतीति – भगवा हि कामे अभिभुय्य इरियति।
Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyatīti. Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Bhagavā vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati.
आदिच्चोव पथविं तेजी तेजसाति आदिच्चो वुच्चति सूरियो 5। पथवी वुच्चति जगती 6। यथा सूरियो तेजी तेजेन समन्नागतो पथविं अभिभुय्य अभिभवित्वा अज्झोत्थरित्वा परियादियित्वा सन्तापयित्वा सब्बं आकासगतं तमगतं अभिविहच्च अन्धकारं विधमित्वा आलोकं दस्सयित्वा आकासे अन्तलिक्खे गगनपथे 7 गच्छति, एवमेव भगवा ञाणतेजी ञाणतेजेन समन्नागतो सब्बं अभिसङ्खारसमुदयं…पे॰… किलेसतमं अविज्जन्धकारं विधमित्वा ञाणालोकं दस्सेत्वा वत्थुकामे परिजानित्वा किलेसकामे पहाय अभिभुय्य अभिभवित्वा अज्झोत्थरित्वा परियादियित्वा मद्दित्वा चरति विहरति इरियति वत्तेति पालेति यपेति यापेतीति – आदिच्चोव पथविं तेजी तेजसा।
Ādiccova pathaviṃ tejī tejasāti ādicco vuccati sūriyo 8. Pathavī vuccati jagatī 9. Yathā sūriyo tejī tejena samannāgato pathaviṃ abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā santāpayitvā sabbaṃ ākāsagataṃ tamagataṃ abhivihacca andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dassayitvā ākāse antalikkhe gaganapathe 10 gacchati, evameva bhagavā ñāṇatejī ñāṇatejena samannāgato sabbaṃ abhisaṅkhārasamudayaṃ…pe… kilesatamaṃ avijjandhakāraṃ vidhamitvā ñāṇālokaṃ dassetvā vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – ādiccova pathaviṃ tejī tejasā.
परित्तपञ्ञस्स मे भूरिपञ्ञोति अहमस्मि परित्तपञ्ञो ओमकपञ्ञो लामकपञ्ञो छतुक्कपञ्ञो। त्वम्पि महापञ्ञो पुथुपञ्ञो हासपञ्ञो जवनपञ्ञो तिक्खपञ्ञो निब्बेधिकपञ्ञो। भूरि वुच्चति पथवी। भगवा ताय पथविसमाय पञ्ञाय विपुलाय वित्थताय समन्नागतोति – परित्तपञ्ञस्स मे भूरिपञ्ञो।
Parittapaññassa me bhūripaññoti ahamasmi parittapañño omakapañño lāmakapañño chatukkapañño. Tvampi mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño. Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – parittapaññassa me bhūripañño.
आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्ञन्ति। धम्मन्ति आदिकल्याणं मज्झेकल्याणं परियोसानकल्याणं सात्थं सब्यञ्जनं केवलपरिपुण्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं, चत्तारो सतिपट्ठाने…पे॰… निब्बानञ्च निब्बानगामिनिञ्च पटिपदं आचिक्खाहि देसेहि पञ्ञपेहि पट्ठपेहि विवराहि विभजाहि उत्तानीकरोहि पकासेहि। यमहं विजञ्ञन्ति यमहं जानेय्यं आजानेय्यं विजानेय्यं पटिजानेय्यं पटिविज्झेय्यं अधिगच्छेय्यं फस्सेय्यं सच्छिकरेय्यन्ति – आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्ञं।
Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi. Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.
जातिजराय इध विप्पहानन्ति इधेव जातिजराय मरणस्स पहानं वूपसमं पटिनिस्सग्गं पटिप्पस्सद्धिं अमतं निब्बानन्ति – जातिजराय इध विप्पहानं। तेनाह सो ब्राह्मणो –
Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāya maraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘भगवा हि कामे अभिभुय्य इरियति, आदिच्चोव पथविं तेजी तेजसा।
‘‘Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati, ādiccova pathaviṃ tejī tejasā;
परित्तपञ्ञस्स मे भूरिपञ्ञो, आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्ञं।
Parittapaññassa me bhūripañño, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
जातिजराय इध विप्पहान’’न्ति॥
Jātijarāya idha vippahāna’’nti.
६७.
67.
कामेसु विनय गेधं, [जतुकण्णीति भगवा]
Kāmesuvinaya gedhaṃ, [jatukaṇṇīti bhagavā]
नेक्खम्मं दट्ठु खेमतो।
Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;
उग्गहितं निरत्तं वा, मा ते विज्जित्थ किञ्चनं॥
Uggahitaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcanaṃ.
कामेसु विनय गेधन्ति। कामाति उद्दानतो द्वे कामा – वत्थुकामा च किलेसकामा च…पे॰… इमे वुच्चन्ति वत्थुकामा…पे॰… इमे वुच्चन्ति किलेसकामा। गेधन्ति गेधो वुच्चति तण्हा। यो रागो सारागो…पे॰… अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं। कामेसु विनय गेधन्ति कामेसु गेधं विनय पटिविनय पजह विनोदेहि ब्यन्तीकरोहि अनभावं गमेहीति – कामेसु विनय गेधं। जतुकण्णीति भगवा तं ब्राह्मणं गोत्तेन आलपति। भगवाति गारवाधिवचनमेतं…पे॰… सच्छिका पञ्ञत्ति, यदिदं भगवाति – जतुकण्णीति भगवा।
Kāmesu vinaya gedhanti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Gedhanti gedho vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Kāmesu vinaya gedhanti kāmesu gedhaṃ vinaya paṭivinaya pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – kāmesu vinaya gedhaṃ. Jatukaṇṇīti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ gottena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – jatukaṇṇīti bhagavā.
नेक्खम्मं दट्ठु खेमतोति। नेक्खम्मन्ति सम्मापटिपदं अनुलोमपटिपदं अपच्चनीकपटिपदं अन्वत्थपटिपदं धम्मानुधम्मपटिपदं सीलेसु परिपूरकारितं इन्द्रियेसु गुत्तद्वारतं भोजने मत्तञ्ञुतं जागरियानुयोगं सतिसम्पजञ्ञं चत्तारो सतिपट्ठाने चत्तारो सम्मप्पधाने चत्तारो इद्धिपादे पञ्चिन्द्रियानि पञ्च बलानि सत्त बोज्झङ्गे अरियं अट्ठङ्गिकं मग्गं निब्बानञ्च निब्बानगामिनिञ्च पटिपदं खेमतो ताणतो लेणतो सरणतो सरणीभूततो अभयतो अच्चुततो अमततो निब्बानतो दट्ठुं पस्सित्वा तुलयित्वा तीरयित्वा विभावयित्वा विभूतं कत्वाति – नेक्खम्मं दट्ठु खेमतो।
Nekkhammaṃ daṭṭhu khematoti. Nekkhammanti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ sīlesu paripūrakāritaṃ indriyesu guttadvārataṃ bhojane mattaññutaṃ jāgariyānuyogaṃ satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ khemato tāṇato leṇato saraṇato saraṇībhūtato abhayato accutato amatato nibbānato daṭṭhuṃ passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – nekkhammaṃ daṭṭhu khemato.
उग्गहितं निरत्तं वाति। उग्गहितन्ति तण्हावसेन दिट्ठिवसेन गहितं परामट्ठं अभिनिविट्ठं अज्झोसितं अधिमुत्तं। निरत्तं वाति निरत्तं वा मुञ्चितब्बं विजहितब्बं विनोदितब्बं ब्यन्तीकातब्बं अनभावं गमेतब्बन्ति – उग्गहितं निरत्तं वा।
Uggahitaṃ nirattaṃ vāti. Uggahitanti taṇhāvasena diṭṭhivasena gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ. Nirattaṃ vāti nirattaṃ vā muñcitabbaṃ vijahitabbaṃ vinoditabbaṃ byantīkātabbaṃ anabhāvaṃ gametabbanti – uggahitaṃ nirattaṃ vā.
मा ते विज्जित्थ किञ्चनन्ति रागकिञ्चनं दोसकिञ्चनं मोहकिञ्चनं मानकिञ्चनं दिट्ठिकिञ्चनं किलेसकिञ्चनं दुच्चरितकिञ्चनं। इदं किञ्चनं 11 तुय्हं मा विज्जित्थ मा पविज्जित्थ मा संविज्जित्थ पजह विनोदेहि ब्यन्तीकरोहि अनभावं गमेहीति – मा ते विज्जित्थ किञ्चनं। तेनाह भगवा –
Mā te vijjittha kiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ. Idaṃ kiñcanaṃ 12 tuyhaṃ mā vijjittha mā pavijjittha mā saṃvijjittha pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – mā te vijjittha kiñcanaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘कामेसु विनय गेधं, [जतुकण्णीति भगवा]
‘‘Kāmesu vinaya gedhaṃ, [jatukaṇṇīti bhagavā]
नेक्खम्मं दट्ठु खेमतो।
Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;
उग्गहितं निरत्तं वा, मा ते विज्जित्थ किञ्चन’’न्ति॥
Uggahitaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcana’’nti.
६८.
68.
यं पुब्बे तं विसोसेहि, पच्छा ते माहु किञ्चनं।
Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;
मज्झे चे नो गहेस्ससि, उपसन्तो चरिस्ससि॥
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.
यं पुब्बे तं विसोसेहीति अतीते सङ्खारे आरब्भ ये किलेसा उप्पज्जेय्युं ते किलेसे सोसेहि विसोसेहि सुक्खापेहि विसुक्खापेहि अबीजं करोहि पजह विनोदेहि ब्यन्तीकरोहि अनभावं गमेहीति – एवम्पि यं पुब्बे तं विसोसेहि। अथ वा, ये अतीता कम्माभिसङ्खारा अविपक्कविपाका ते कम्माभिसङ्खारे सोसेहि विसोसेहि सुक्खापेहि विसुक्खापेहि अबीजं 13 करोहि पजह विनोदेहि ब्यन्तीकरोहि अनभावं गमेहीति – एवम्पि यं पुब्बे तं विसोसेहि।
Yaṃ pubbe taṃ visosehīti atīte saṅkhāre ārabbha ye kilesā uppajjeyyuṃ te kilese sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ karohi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi. Atha vā, ye atītā kammābhisaṅkhārā avipakkavipākā te kammābhisaṅkhāre sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ 14 karohi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi.
पच्छा ते माहु किञ्चनन्ति पच्छा वुच्चति अनागते सङ्खारे आरब्भ रागकिञ्चनं दोसकिञ्चनं मोहकिञ्चनं मानकिञ्चनं दिट्ठिकिञ्चनं किलेसकिञ्चनं दुच्चरितकिञ्चनं। इदं किञ्चनं तुय्हं मा अहु मा अहोसि मा जनेसि 15 मा सञ्जनेसि माभिनिब्बत्तेसि पजह विनोदेहि ब्यन्तीकरोहि अनभावं गमेहीति – पच्छा ते माहु किञ्चनं।
Pacchā te māhu kiñcananti pacchā vuccati anāgate saṅkhāre ārabbha rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ. Idaṃ kiñcanaṃ tuyhaṃ mā ahu mā ahosi mā janesi 16 mā sañjanesi mābhinibbattesi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – pacchā te māhu kiñcanaṃ.
मज्झे चे नो गहेस्ससीति मज्झे वुच्चति पच्चुप्पन्नं रूपं वेदना सञ्ञा सङ्खारा विञ्ञाणं। पच्चुप्पन्ने सङ्खारे तण्हावसेन दिट्ठिवसेन न गहेस्ससि न तण्हिस्ससि न परामसिस्ससि न नन्दिस्ससि नाभिनन्दिस्ससि न अज्झोसिस्ससि। अभिनन्दनं अभिवदनं अज्झोसानं गाहं परामासं अभिनिवेसं पजहिस्ससि विनोदेस्ससि ब्यन्तीकरिस्ससि अनभावं गमेस्ससीति – मज्झे चे नो गहेस्ससि।
Majjhe ce no gahessasīti majjhe vuccati paccuppannaṃ rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ. Paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena na gahessasi na taṇhissasi na parāmasissasi na nandissasi nābhinandissasi na ajjhosissasi. Abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahissasi vinodessasi byantīkarissasi anabhāvaṃ gamessasīti – majjhe ce no gahessasi.
उपसन्तो चरिस्ससीति रागस्स उपसमितत्ता उपसन्तो चरिस्ससि, दोसस्स…पे॰… सब्बाकुसलाभिसङ्खारानं सन्तत्ता समितत्ता उपसमितत्ता वूपसमितत्ता निज्झातत्ता निब्बुतत्ता विगतत्ता पटिप्पस्सद्धत्ता सन्तो उपसन्तो वूपसन्तो निब्बुतो पटिप्पस्सद्धो चरिस्ससि विहरिस्ससि इरियिस्ससि वत्तिस्ससि पालेस्ससि यपेस्ससि यापेस्ससीति – उपसन्तो चरिस्ससि। तेनाह भगवा –
Upasanto carissasīti rāgassa upasamitattā upasanto carissasi, dosassa…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā upasamitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddho carissasi viharissasi iriyissasi vattissasi pālessasi yapessasi yāpessasīti – upasanto carissasi. Tenāha bhagavā –
‘‘यं पुब्बे तं विसोसेहि, पच्छा ते माहु किञ्चनं।
‘‘Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;
मज्झे चे नो गहेस्ससि, उपसन्तो चरिस्ससी’’ति॥
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasī’’ti.
६९.
69.
सब्बसो नामरूपस्मिं, वीतगेधस्स ब्राह्मण।
Sabbaso nāmarūpasmiṃ, vītagedhassa brāhmaṇa;
आसवास्स न विज्जन्ति, येहि मच्चुवसं वजे॥
Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje.
सब्बसो नामरूपस्मिं वीतगेधस्स ब्राह्मणाति। सब्बसोति सब्बेन सब्बं सब्बथा सब्बं असेसं निस्सेसं परियादियनवचनमेतं सब्बसोति। नामन्ति चत्तारो अरूपिनो खन्धा। रूपन्ति चत्तारो च महाभूता चतुन्नञ्च महाभूतानं उपादाय रूपं। गेधो वुच्चति तण्हा। यो रागो सारागो…पे॰… अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं। सब्बसो नामरूपस्मिं वीतगेधस्स ब्राह्मणाति सब्बसो नामरूपस्मिं वीतगेधस्स विगतगेधस्स चत्तगेधस्स वन्तगेधस्स मुत्तगेधस्स पहीनगेधस्स पटिनिस्सट्ठगेधस्स वीतरागस्स विगतरागस्स चत्तरागस्स वन्तरागस्स मुत्तरागस्स पहीनरागस्स पटिनिस्सट्ठरागस्साति – सब्बसो नामरूपस्मिं वीतगेधस्स ब्राह्मण।
Sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇāti. Sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ sabbasoti. Nāmanti cattāro arūpino khandhā. Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ. Gedho vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇāti sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa vigatagedhassa cattagedhassa vantagedhassa muttagedhassa pahīnagedhassa paṭinissaṭṭhagedhassa vītarāgassa vigatarāgassa cattarāgassa vantarāgassa muttarāgassa pahīnarāgassa paṭinissaṭṭharāgassāti – sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇa.
आसवास्स न विज्जन्तीति। आसवाति चत्तारो आसवा – कामासवो, भवासवो, दिट्ठासवो, अविज्जासवो। अस्साति अरहतो खीणासवस्स। न विज्जन्तीति इमे आसवा तस्स नत्थि न सन्ति न संविज्जन्ति नुपलब्भन्ति पहीना समुच्छिन्ना वूपसन्ता पटिप्पस्सद्धा अभब्बुप्पत्तिका ञाणग्गिना दड्ढाति – आसवास्स न विज्जन्ति।
Āsavāssa na vijjantīti. Āsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Assāti arahato khīṇāsavassa. Na vijjantīti ime āsavā tassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – āsavāssa na vijjanti.
येहि मच्चुवसं वजेति येहि आसवेहि मच्चुनो वा वसं गच्छेय्य, मरणस्स वा वसं गच्छेय्य, मारपक्खस्स वा वसं गच्छेय्य; ते आसवा तस्स नत्थि न सन्ति न संविज्जन्ति नुपलब्भन्ति पहीना समुच्छिन्ना वूपसन्ता पटिप्पस्सद्धा अभब्बुप्पत्तिका ञाणग्गिना दड्ढाति – येहि मच्चुवसं वजे। तेनाह भगवा –
Yehi maccuvasaṃ vajeti yehi āsavehi maccuno vā vasaṃ gaccheyya, maraṇassa vā vasaṃ gaccheyya, mārapakkhassa vā vasaṃ gaccheyya; te āsavā tassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – yehi maccuvasaṃ vaje. Tenāha bhagavā –
‘‘सब्बसो नामरूपस्मिं, वीतगेधस्स ब्राह्मण।
‘‘Sabbaso nāmarūpasmiṃ, vītagedhassa brāhmaṇa;
आसवास्स न विज्जन्ति, येहि मच्चुवसं वजे’’ति॥
Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje’’ti.
सह गाथापरियोसाना…पे॰… सत्था मे भन्ते भगवा, सावकोहमस्मीति।
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
जतुकण्णिमाणवपुच्छानिद्देसो एकादसमो।
Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso ekādasamo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / चूळनिद्देस-अट्ठकथा • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ११. जतुकण्णिमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना • 11. Jatukaṇṇimāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
