Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൪൭൬] ൩. ജവനഹംസജാതകവണ്ണനാ
[476] 3. Javanahaṃsajātakavaṇṇanā
ഇധേവ ഹംസ നിപതാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ ദള്ഹധമ്മധനുഗ്ഗഹസുത്തന്തദേസനം (സം॰ നി॰ ൨.൨൨൮) ആരബ്ഭ കഥേസി. ഭഗവതാ ഹി –
Idhevahaṃsa nipatāti idaṃ satthā jetavane viharanto daḷhadhammadhanuggahasuttantadesanaṃ (saṃ. ni. 2.228) ārabbha kathesi. Bhagavatā hi –
‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോ ദള്ഹധമ്മാ ധനുഗ്ഗഹാ സുസിക്ഖിതാ കതഹത്ഥാ കതൂപാസനാ ചതുദ്ദിസാ ഠിതാ അസ്സു, അഥ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ ‘അഹം ഇമേസം ചതുന്നം ദള്ഹധമ്മാനം ധനുഗ്ഗഹാനം സുസിക്ഖിതാനം കതഹത്ഥാനം കതൂപാസനാനം ചതുദ്ദിസാ കണ്ഡേ ഖിത്തേ അപതിട്ഠിതേ പഥവിയം ഗഹേത്വാ ആഹരിസ്സാമീ’തി. ‘‘തം കിം മഞ്ഞഥ, ഭിക്ഖവേ, ‘ജവനോ പുരിസോ പരമേന ജവേന സമന്നാഗതോ’തി അലം വചനായാ’’തി? ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി. യഥാ ച, ഭിക്ഖവേ, തസ്സ പുരിസസ്സ ജവോ, യഥാ ച ചന്ദിമസൂരിയാനം ജവോ, തതോ സീഘതരോ. യഥാ ച, ഭിക്ഖവേ, തസ്സ പുരിസസ്സ ജവോ, യഥാ ച ചന്ദിമസൂരിയാനം ജവോ, യഥാ ച യാ ദേവതാ ചന്ദിമസൂരിയാനം പുരതോ ധാവന്തി, താസം ദേവതാനം ജവോ, തതോ സീഘതരം ആയുസങ്ഖാരാ ഖീയന്തി, തസ്മാതിഹ, ഭിക്ഖവേ, ഏവം സിക്ഖിതബ്ബം ‘അപ്പമത്താ വിഹരിസ്സാമാ’തി. ഏവഞ്ഹി വോ, ഭിക്ഖവേ, സിക്ഖിതബ്ബ’’ന്തി –
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, cattāro daḷhadhammā dhanuggahā susikkhitā katahatthā katūpāsanā catuddisā ṭhitā assu, atha puriso āgaccheyya ‘ahaṃ imesaṃ catunnaṃ daḷhadhammānaṃ dhanuggahānaṃ susikkhitānaṃ katahatthānaṃ katūpāsanānaṃ catuddisā kaṇḍe khitte apatiṭṭhite pathaviyaṃ gahetvā āharissāmī’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, ‘javano puriso paramena javena samannāgato’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Evaṃ bhante’’ti. Yathā ca, bhikkhave, tassa purisassa javo, yathā ca candimasūriyānaṃ javo, tato sīghataro. Yathā ca, bhikkhave, tassa purisassa javo, yathā ca candimasūriyānaṃ javo, yathā ca yā devatā candimasūriyānaṃ purato dhāvanti, tāsaṃ devatānaṃ javo, tato sīghataraṃ āyusaṅkhārā khīyanti, tasmātiha, bhikkhave, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘appamattā viharissāmā’ti. Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti –
ഇമസ്സ സുത്തസ്സ കഥിതദിവസതോ ദുതിയദിവസേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മസഭായം കഥം സമുട്ഠാപേസും ‘‘ആവുസോ, സത്ഥാ അത്തനോ ബുദ്ധവിസയേ ഠത്വാ ഇമേസം സത്താനം ആയുസങ്ഖാരേ ഇത്തരേ ദുബ്ബലേ കത്വാ പരിദീപേന്തോ പുഥുജ്ജനഭിക്ഖൂ അതിവിയ സന്താസം പാപേസി, അഹോ ബുദ്ധബലം നാമാ’’തി. സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘അനച്ഛരിയം, ഭിക്ഖവേ, സ്വാഹം ഇദാനി സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ ആയുസങ്ഖാരാനം ഇത്തരഭാവം ദസ്സേത്വാ ഭിക്ഖൂ സംവേജേത്വാ ധമ്മം ദേസേമി, മയാ ഹി പുബ്ബേ അഹേതുകഹംസയോനിയം നിബ്ബത്തേനപി ആയുസങ്ഖാരാനം ഇത്തരഭാവം ദസ്സേത്വാ ബാരാണസിരാജാനം ആദിം കത്വാ സകലരാജപരിസം സംവേജേത്വാ ധമ്മോ ദേസിതോ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Imassa suttassa kathitadivasato dutiyadivase bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, satthā attano buddhavisaye ṭhatvā imesaṃ sattānaṃ āyusaṅkhāre ittare dubbale katvā paridīpento puthujjanabhikkhū ativiya santāsaṃ pāpesi, aho buddhabalaṃ nāmā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, svāhaṃ idāni sabbaññutaṃ patto āyusaṅkhārānaṃ ittarabhāvaṃ dassetvā bhikkhū saṃvejetvā dhammaṃ desemi, mayā hi pubbe ahetukahaṃsayoniyaṃ nibbattenapi āyusaṅkhārānaṃ ittarabhāvaṃ dassetvā bārāṇasirājānaṃ ādiṃ katvā sakalarājaparisaṃ saṃvejetvā dhammo desito’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ ബോധിസത്തോ ജവനഹംസയോനിയം നിബ്ബത്തിത്വാ നവുതിഹംസസഹസ്സപരിവുതോ ചിത്തകൂടേ പടിവസതി. സോ ഏകദിവസം ജമ്ബുദീപതലേ ഏകസ്മിം സരേ സപരിവാരോ സയംജാതസാലിം ഖാദിത്വാ ആകാസേ സുവണ്ണകിലഞ്ജം പത്ഥരന്തോ വിയ മഹന്തേന പരിവാരേന ബാരാണസിനഗരസ്സ മത്ഥകേന മന്ദമന്ദായ വിലാസഗതിയാ ചിത്തകൂടം ഗച്ഛതി. അഥ നം ബാരാണസിരാജാ ദിസ്വാ ‘‘ഇമിനാപി മാദിസേന രഞ്ഞാ ഭവിതബ്ബ’’ന്തി അമച്ചാനം വത്വാ തസ്മിം സിനേഹം ഉപ്പാദേത്വാ മാലാഗന്ധവിലേപനം ഗഹേത്വാ മഹാസത്തം ഓലോകേത്വാ സബ്ബതൂരിയാനി പഗ്ഗണ്ഹാപേസി. മഹാസത്തോ അത്തനോ സക്കാരം കരോന്തം ദിസ്വാ ഹംസേ പുച്ഛി ‘‘രാജാ , മമ ഏവരൂപം സക്കാരം കരോന്തോ കിം പച്ചാസീസതീ’’തി? ‘‘തുമ്ഹേഹി സദ്ധിം മിത്തഭാവം ദേവാ’’തി. ‘‘തേന ഹി രഞ്ഞോ അമ്ഹേഹി സദ്ധിം മിത്തഭാവോ ഹോതൂ’’തി രഞ്ഞാ സദ്ധിം മിത്തഭാവം കത്വാ പക്കാമി. അഥേകദിവസം രഞ്ഞോ ഉയ്യാനം ഗതകാലേ അനോതത്തദഹം ഗന്ത്വാ ഏകേന പക്ഖേന ഉദകം, ഏകേന ചന്ദനചുണ്ണം ആദായ ആഗന്ത്വാ രാജാനം തേന ഉദകേന ന്ഹാപേത്വാ ചന്ദനചുണ്ണേന ഓകിരിത്വാ മഹാജനസ്സ പസ്സന്തസ്സേവ സപരിവാരോ ചിത്തകൂടം അഗമാസി. തതോ പട്ഠായ രാജാ മഹാസത്തം ദട്ഠുകാമോ ഹുത്വാ ‘‘സഹായോ മേ അജ്ജ ആഗമിസ്സതി, സഹായോ മേ അജ്ജ ആഗമിസ്സതീ’’തി ആഗമനമഗ്ഗം ഓലോകേന്തോ അച്ഛതി.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto javanahaṃsayoniyaṃ nibbattitvā navutihaṃsasahassaparivuto cittakūṭe paṭivasati. So ekadivasaṃ jambudīpatale ekasmiṃ sare saparivāro sayaṃjātasāliṃ khāditvā ākāse suvaṇṇakilañjaṃ pattharanto viya mahantena parivārena bārāṇasinagarassa matthakena mandamandāya vilāsagatiyā cittakūṭaṃ gacchati. Atha naṃ bārāṇasirājā disvā ‘‘imināpi mādisena raññā bhavitabba’’nti amaccānaṃ vatvā tasmiṃ sinehaṃ uppādetvā mālāgandhavilepanaṃ gahetvā mahāsattaṃ oloketvā sabbatūriyāni paggaṇhāpesi. Mahāsatto attano sakkāraṃ karontaṃ disvā haṃse pucchi ‘‘rājā , mama evarūpaṃ sakkāraṃ karonto kiṃ paccāsīsatī’’ti? ‘‘Tumhehi saddhiṃ mittabhāvaṃ devā’’ti. ‘‘Tena hi rañño amhehi saddhiṃ mittabhāvo hotū’’ti raññā saddhiṃ mittabhāvaṃ katvā pakkāmi. Athekadivasaṃ rañño uyyānaṃ gatakāle anotattadahaṃ gantvā ekena pakkhena udakaṃ, ekena candanacuṇṇaṃ ādāya āgantvā rājānaṃ tena udakena nhāpetvā candanacuṇṇena okiritvā mahājanassa passantasseva saparivāro cittakūṭaṃ agamāsi. Tato paṭṭhāya rājā mahāsattaṃ daṭṭhukāmo hutvā ‘‘sahāyo me ajja āgamissati, sahāyo me ajja āgamissatī’’ti āgamanamaggaṃ olokento acchati.
തദാ മഹാസത്തസ്സ കനിട്ഠാ ദ്വേ ഹംസപോതകാ ‘‘സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിസ്സാമാ’’തി മന്തേത്വാ മഹാസത്തസ്സ ആരോചേസും ‘‘മയം സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിസ്സാമാ’’തി. ‘‘താതാ, സൂരിയജവോ നാമ സീഘോ, സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിതും ന സക്ഖിസ്സഥ, അന്തരാവ വിനസ്സിസ്സഥ, മാ ഗമിത്ഥാ’’തി. തേ ദുതിയമ്പി തതിയമ്പി യാചിംസു, ബോധിസത്തോപി തേ യാവതതിയം വാരേസിയേവ. തേ മാനഥദ്ധാ അത്തനോ ബലം അജാനന്താ മഹാസത്തസ്സ അനാചിക്ഖിത്വാവ ‘‘സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിസ്സാമാ’’തി സൂരിയേ അനുഗ്ഗതേയേവ ഗന്ത്വാ യുഗന്ധരമത്ഥകേ നിസീദിംസു. മഹാസത്തോ തേ അദിസ്വാ ‘‘കഹം നു ഖോ ഗതാ’’തി പുച്ഛിത്വാ തം പവത്തിം സുത്വാ ചിന്തേസി ‘‘തേ സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിതും ന സക്ഖിസ്സന്തി, അന്തരാവ വിനസ്സിസ്സന്തി, ജീവിതം തേസം ദസ്സാമീ’’തി. സോപി ഗന്ത്വാ യുഗന്ധരമത്ഥകേയേവ നിസീദി. അഥ ഉഗ്ഗതേ സൂരിയമണ്ഡലേ ഹംസപോതകാ ഉപ്പതിത്വാ സൂരിയേന സദ്ധിം പക്ഖന്ദിംസു, മഹാസത്തോപി തേഹി സദ്ധിം പക്ഖന്ദി. കനിട്ഠഭാതികോ യാവ പുബ്ബണ്ഹസമയാ ജവിത്വാ കിലമി, പക്ഖസന്ധീസു അഗ്ഗിഉട്ഠാനകാലോ വിയ അഹോസി. സോ ബോധിസത്തസ്സ സഞ്ഞം അദാസി ‘‘ഭാതിക, ന സക്കോമീ’’തി. അഥ നം മഹാസത്തോ ‘‘മാ ഭായി, ജീവിതം തേ ദസ്സാമീ’’തി പക്ഖപഞ്ജരേന പരിക്ഖിപിത്വാ അസ്സാസേത്വാ ചിത്തകൂടപബ്ബതം നേത്വാ ഹംസാനം മജ്ഝേ ഠപേത്വാ പുന പക്ഖന്ദിത്വാ സൂരിയം പത്വാ ഇതരേന സദ്ധിം പായാസി. സോപി യാവ ഉപകട്ഠമജ്ഝന്ഹികാ സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിത്വാ കിലമി, പക്ഖസന്ധീസു അഗ്ഗിഉട്ഠാനകാലോ വിയ അഹോസി. തദാ ബോധിസത്തസ്സ സഞ്ഞം അദാസി ‘‘ഭാതിക, ന സക്കോമീ’’തി. തമ്പി മഹാസത്തോ തഥേവ സമസ്സാസേത്വാ പക്ഖപഞ്ജരേനാദായ ചിത്തകൂടമേവ അഗമാസി. തസ്മിം ഖണേ സൂരിയോ നഭമജ്ഝം പാപുണി.
Tadā mahāsattassa kaniṭṭhā dve haṃsapotakā ‘‘sūriyena saddhiṃ javissāmā’’ti mantetvā mahāsattassa ārocesuṃ ‘‘mayaṃ sūriyena saddhiṃ javissāmā’’ti. ‘‘Tātā, sūriyajavo nāma sīgho, sūriyena saddhiṃ javituṃ na sakkhissatha, antarāva vinassissatha, mā gamitthā’’ti. Te dutiyampi tatiyampi yāciṃsu, bodhisattopi te yāvatatiyaṃ vāresiyeva. Te mānathaddhā attano balaṃ ajānantā mahāsattassa anācikkhitvāva ‘‘sūriyena saddhiṃ javissāmā’’ti sūriye anuggateyeva gantvā yugandharamatthake nisīdiṃsu. Mahāsatto te adisvā ‘‘kahaṃ nu kho gatā’’ti pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā cintesi ‘‘te sūriyena saddhiṃ javituṃ na sakkhissanti, antarāva vinassissanti, jīvitaṃ tesaṃ dassāmī’’ti. Sopi gantvā yugandharamatthakeyeva nisīdi. Atha uggate sūriyamaṇḍale haṃsapotakā uppatitvā sūriyena saddhiṃ pakkhandiṃsu, mahāsattopi tehi saddhiṃ pakkhandi. Kaniṭṭhabhātiko yāva pubbaṇhasamayā javitvā kilami, pakkhasandhīsu aggiuṭṭhānakālo viya ahosi. So bodhisattassa saññaṃ adāsi ‘‘bhātika, na sakkomī’’ti. Atha naṃ mahāsatto ‘‘mā bhāyi, jīvitaṃ te dassāmī’’ti pakkhapañjarena parikkhipitvā assāsetvā cittakūṭapabbataṃ netvā haṃsānaṃ majjhe ṭhapetvā puna pakkhanditvā sūriyaṃ patvā itarena saddhiṃ pāyāsi. Sopi yāva upakaṭṭhamajjhanhikā sūriyena saddhiṃ javitvā kilami, pakkhasandhīsu aggiuṭṭhānakālo viya ahosi. Tadā bodhisattassa saññaṃ adāsi ‘‘bhātika, na sakkomī’’ti. Tampi mahāsatto tatheva samassāsetvā pakkhapañjarenādāya cittakūṭameva agamāsi. Tasmiṃ khaṇe sūriyo nabhamajjhaṃ pāpuṇi.
അഥ മഹാസത്തോ ‘‘മമ അജ്ജ സരീരബലം വീമംസിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ ഏകവേഗേന പക്ഖന്ദിത്വാ യുഗന്ധരമത്ഥകേ നിസീദിത്വാ തതോ ഉപ്പതിത്വാ ഏകവേഗേന സൂരിയം പാപുണിത്വാ കാലേന പുരതോ, കാലേന പച്ഛതോ ജവിത്വാ ചിന്തേസി ‘‘മയ്ഹം സൂരിയേന സദ്ധിം ജവനം നാമ നിരത്ഥകം അയോനിസോമനസികാരസമ്ഭൂതം, കിം മേ ഇമിനാ, ബാരാണസിം ഗന്ത്വാ മമ സഹായകസ്സ രഞ്ഞോ അത്ഥയുത്തം ധമ്മയുത്തം കഥം കഥേസ്സാമീ’’തി. സോ നിവത്തിത്വാ സൂരിയേ നഭമജ്ഝം അനതിക്കന്തേയേവ സകലചക്കവാളഗബ്ഭം അന്തന്തേന അനുസംയായിത്വാ വേഗം പരിഹാപേന്തോ സകലജമ്ബുദീപം അന്തന്തേന അനുസംയായിത്വാ ബാരാണസിം പാപുണി. ദ്വാദസയോജനികം സകലനഗരം ഹംസച്ഛന്നം വിയ അഹോസി, ഛിദ്ദം നാമ ന പഞ്ഞായി, അനുക്കമേന വേഗേ പരിഹായന്തേ ആകാസേ ഛിദ്ദാനി പഞ്ഞായിംസു. മഹാസത്തോ വേഗം പരിഹാപേത്വാ ആകാസതോ ഓതരിത്വാ സീഹപഞ്ജരസ്സ അഭിമുഖട്ഠാനേ അട്ഠാസി. രാജാ ‘‘ആഗതോ മേ സഹായോ’’തി സോമനസ്സപ്പത്തോ തസ്സ നിസീദനത്ഥായ കഞ്ചനപീഠം പഞ്ഞപേത്വാ ‘‘സമ്മ, പവിസ, ഇധ നിസീദാ’’തി വത്വാ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Atha mahāsatto ‘‘mama ajja sarīrabalaṃ vīmaṃsissāmī’’ti cintetvā ekavegena pakkhanditvā yugandharamatthake nisīditvā tato uppatitvā ekavegena sūriyaṃ pāpuṇitvā kālena purato, kālena pacchato javitvā cintesi ‘‘mayhaṃ sūriyena saddhiṃ javanaṃ nāma niratthakaṃ ayonisomanasikārasambhūtaṃ, kiṃ me iminā, bārāṇasiṃ gantvā mama sahāyakassa rañño atthayuttaṃ dhammayuttaṃ kathaṃ kathessāmī’’ti. So nivattitvā sūriye nabhamajjhaṃ anatikkanteyeva sakalacakkavāḷagabbhaṃ antantena anusaṃyāyitvā vegaṃ parihāpento sakalajambudīpaṃ antantena anusaṃyāyitvā bārāṇasiṃ pāpuṇi. Dvādasayojanikaṃ sakalanagaraṃ haṃsacchannaṃ viya ahosi, chiddaṃ nāma na paññāyi, anukkamena vege parihāyante ākāse chiddāni paññāyiṃsu. Mahāsatto vegaṃ parihāpetvā ākāsato otaritvā sīhapañjarassa abhimukhaṭṭhāne aṭṭhāsi. Rājā ‘‘āgato me sahāyo’’ti somanassappatto tassa nisīdanatthāya kañcanapīṭhaṃ paññapetvā ‘‘samma, pavisa, idha nisīdā’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
൨൭.
27.
‘‘ഇധേവ ഹംസ നിപത, പിയം മേ തവ ദസ്സനം;
‘‘Idheva haṃsa nipata, piyaṃ me tava dassanaṃ;
ഇസ്സരോസി അനുപ്പത്തോ, യമിധത്ഥി പവേദയാ’’തി.
Issarosi anuppatto, yamidhatthi pavedayā’’ti.
തത്ഥ ‘‘ഇധാ’’തി കഞ്ചനപീഠം സന്ധായാഹ. നിപതാതി നിസീദ. ഇസ്സരോസീതി ത്വം ഇമസ്സ ഠാനസ്സ ഇസ്സരോ സാമി ഹുത്വാ ആഗതോസീതി വദതി. യമിധത്ഥി പവേദയാതി യം ഇമസ്മിം നിവേസനേ അത്ഥി, തം അപരിസങ്കന്തോ അമ്ഹാകം കഥേഹീതി.
Tattha ‘‘idhā’’ti kañcanapīṭhaṃ sandhāyāha. Nipatāti nisīda. Issarosīti tvaṃ imassa ṭhānassa issaro sāmi hutvā āgatosīti vadati. Yamidhatthi pavedayāti yaṃ imasmiṃ nivesane atthi, taṃ aparisaṅkanto amhākaṃ kathehīti.
മഹാസത്തോ കഞ്ചനപീഠേ നിസീദി. രാജാ സതപാകസഹസ്സപാകേഹി തേലേഹി തസ്സ പക്ഖന്തരാനി മക്ഖേത്വാ കഞ്ചനതട്ടകേ മധുലാജേ ച മധുരോദകഞ്ച സക്ഖരോദകഞ്ച ദാപേത്വാ മധുരപടിസന്ഥാരം കത്വാ ‘‘സമ്മ, ത്വം ഏകകോവ ആഗതോസി, കുഹിം അഗമിത്ഥാ’’തി പുച്ഛി. സോ തം പവത്തിം വിത്ഥാരേന കഥേസി. അഥ നം രാജാ ആഹ ‘‘സമ്മ, മമപി സൂരിയേന സദ്ധിം ജവിതവേഗം ദസ്സേഹീ’’തി. മഹാരാജ, ന സക്കാ സോ വേഗോ ദസ്സേതുന്തി. തേന ഹി മേ സരിക്ഖകമത്തം ദസ്സേഹീതി. സാധു, മഹാരാജ, സരിക്ഖകമത്തം ദസ്സേസ്സാമി, അക്ഖണവേധീ ധനുഗ്ഗഹേ സന്നിപാതേഹീതി. രാജാ സന്നിപാതേസി. മഹാസത്തോ ചത്താരോ ധനുഗ്ഗഹേ ഗഹേത്വാ നിവേസനാ ഓരുയ്ഹ രാജങ്ഗണേ സിലാഥമ്ഭം നിഖണാപേത്വാ അത്തനോ ഗീവായം ഘണ്ടം ബന്ധാപേത്വാ സിലാഥമ്ഭമത്ഥകേ നിസീദിത്വാ ചത്താരോ ധനുഗ്ഗഹേ ഥമ്ഭം നിസ്സായ ചതുദ്ദിസാഭിമുഖേ ഠപേത്വാ ‘‘മഹാരാജ, ഇമേ ചത്താരോ ജനാ ഏകപ്പഹാരേനേവ ചതുദ്ദിസാഭിമുഖാ ചത്താരി കണ്ഡാനി ഖിപന്തു, താനി അഹം പഥവിം അപ്പത്താനേവ ആഹരിത്വാ ഏതേസം പാദമൂലേ പാതേസ്സാമി. മമ കണ്ഡഗഹണത്ഥായ ഗതഭാവം ഘണ്ടസദ്ദസഞ്ഞായ ജാനേയ്യാസി, മം പന ന പസ്സിസ്സസീ’’തി വത്വാ തേഹി ഏകപ്പഹാരേനേവ ഖിത്തകണ്ഡാനി ആഹരിത്വാ തേസം പാദമൂലേ പാതേത്വാ സിലാഥമ്ഭമത്ഥകേ നിസിന്നമേവ അത്താനം ദസ്സേത്വാ ‘‘ദിട്ഠോ തേ, മഹാരാജ, മയ്ഹം വേഗോ’’തി വത്വാ ‘‘മഹാരാജ, അയം വേഗോ മയ്ഹം നേവ ഉത്തമോ, മജ്ഝിമോ, പരിത്തോ ലാമകവേഗോ ഏസ, ഏവം സീഘോ, മഹാരാജ, അമ്ഹാകം വേഗോ’’തി ആഹ.
Mahāsatto kañcanapīṭhe nisīdi. Rājā satapākasahassapākehi telehi tassa pakkhantarāni makkhetvā kañcanataṭṭake madhulāje ca madhurodakañca sakkharodakañca dāpetvā madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘samma, tvaṃ ekakova āgatosi, kuhiṃ agamitthā’’ti pucchi. So taṃ pavattiṃ vitthārena kathesi. Atha naṃ rājā āha ‘‘samma, mamapi sūriyena saddhiṃ javitavegaṃ dassehī’’ti. Mahārāja, na sakkā so vego dassetunti. Tena hi me sarikkhakamattaṃ dassehīti. Sādhu, mahārāja, sarikkhakamattaṃ dassessāmi, akkhaṇavedhī dhanuggahe sannipātehīti. Rājā sannipātesi. Mahāsatto cattāro dhanuggahe gahetvā nivesanā oruyha rājaṅgaṇe silāthambhaṃ nikhaṇāpetvā attano gīvāyaṃ ghaṇṭaṃ bandhāpetvā silāthambhamatthake nisīditvā cattāro dhanuggahe thambhaṃ nissāya catuddisābhimukhe ṭhapetvā ‘‘mahārāja, ime cattāro janā ekappahāreneva catuddisābhimukhā cattāri kaṇḍāni khipantu, tāni ahaṃ pathaviṃ appattāneva āharitvā etesaṃ pādamūle pātessāmi. Mama kaṇḍagahaṇatthāya gatabhāvaṃ ghaṇṭasaddasaññāya jāneyyāsi, maṃ pana na passissasī’’ti vatvā tehi ekappahāreneva khittakaṇḍāni āharitvā tesaṃ pādamūle pātetvā silāthambhamatthake nisinnameva attānaṃ dassetvā ‘‘diṭṭho te, mahārāja, mayhaṃ vego’’ti vatvā ‘‘mahārāja, ayaṃ vego mayhaṃ neva uttamo, majjhimo, paritto lāmakavego esa, evaṃ sīgho, mahārāja, amhākaṃ vego’’ti āha.
അഥ നം രാജാ പുച്ഛി ‘‘സമ്മ, അത്ഥി പന തുമ്ഹാകം വേഗതോ അഞ്ഞോ സീഘതരോ വേഗോ’’തി? ‘‘ആമ, മഹാരാജ, അമ്ഹാകം ഉത്തമവേഗതോപി സതഗുണേന സഹസ്സഗുണേന സതസഹസ്സഗുണേന ഇമേസം സത്താനം ആയുസങ്ഖാരാ സീഘതരം ഖീയന്തി ഭിജ്ജന്തി, ഖയം ഗച്ഛന്തീ’’തി ഖണികനിരോധവസേന രൂപധമ്മാനം നിരോധം ദസ്സേതി, തതോ നാമധമ്മാനം. രാജാ മഹാസത്തസ്സ കഥം സുത്വാ മരണഭയഭീതോ സതിം പച്ചുപട്ഠാപേതും അസക്കോന്തോ ഭൂമിയം പതി, മഹാജനോ ഉത്രാസം പത്തോ അഹോസി. രഞ്ഞോ മുഖം ഉദകേന സിഞ്ചിത്വാ സതിം ലഭാപേസി. അഥ നം മഹാസത്തോ ‘‘മഹാരാജ, മാ ഭായി, മരണസ്സതിം ഭാവേഹി, ധമ്മം ചരാഹി, ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കരോഹി, അപ്പമത്തോ ഹോഹി, ദേവാ’’തി ഓവദി. അഥ രാജാ ‘‘സാമി, മയം തുമ്ഹാദിസേന ഞാണബലസമ്പന്നേന ആചരിയേന വിനാ വസിതും ന സക്ഖിസ്സാമ, ചിത്തകൂടം അഗന്ത്വാ മയ്ഹം ധമ്മം ദേസേന്തോ മയ്ഹം ഓവാദാചരിയോ ഹുത്വാ ഇധേവ വസാഹീ’’തി യാചന്തോ ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി –
Atha naṃ rājā pucchi ‘‘samma, atthi pana tumhākaṃ vegato añño sīghataro vego’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, amhākaṃ uttamavegatopi sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena imesaṃ sattānaṃ āyusaṅkhārā sīghataraṃ khīyanti bhijjanti, khayaṃ gacchantī’’ti khaṇikanirodhavasena rūpadhammānaṃ nirodhaṃ dasseti, tato nāmadhammānaṃ. Rājā mahāsattassa kathaṃ sutvā maraṇabhayabhīto satiṃ paccupaṭṭhāpetuṃ asakkonto bhūmiyaṃ pati, mahājano utrāsaṃ patto ahosi. Rañño mukhaṃ udakena siñcitvā satiṃ labhāpesi. Atha naṃ mahāsatto ‘‘mahārāja, mā bhāyi, maraṇassatiṃ bhāvehi, dhammaṃ carāhi, dānādīni puññāni karohi, appamatto hohi, devā’’ti ovadi. Atha rājā ‘‘sāmi, mayaṃ tumhādisena ñāṇabalasampannena ācariyena vinā vasituṃ na sakkhissāma, cittakūṭaṃ agantvā mayhaṃ dhammaṃ desento mayhaṃ ovādācariyo hutvā idheva vasāhī’’ti yācanto dve gāthā abhāsi –
൨൮.
28.
‘‘സവനേന ഏകസ്സ പിയാ ഭവന്തി, ദിസ്വാ പനേകസ്സ വിയേതി ഛന്ദോ;
‘‘Savanena ekassa piyā bhavanti, disvā panekassa viyeti chando;
ദിസ്വാ ച സുത്വാ ച പിയാ ഭവന്തി, കച്ചിന്നു മേ പീയസി ദസ്സനേന.
Disvā ca sutvā ca piyā bhavanti, kaccinnu me pīyasi dassanena.
൨൯.
29.
‘‘സവനേന പിയോ മേസി, ഭിയ്യോ ചാഗമ്മ ദസ്സനം;
‘‘Savanena piyo mesi, bhiyyo cāgamma dassanaṃ;
ഏവം പിയദസ്സനോ മേ, വസ ഹംസ മമന്തികേ’’തി.
Evaṃ piyadassano me, vasa haṃsa mamantike’’ti.
താസം അത്ഥോ – സമ്മ ഹംസരാജ സവനേന ഏകസ്സ ഏകച്ചേ പിയാ ഹോന്തി, ‘‘ഏവം ഗുണോ നാമാ’’തി സുത്വാ സവനേന പിയായതി, ഏകസ്സ പന ഏകച്ചേ ദിസ്വാവ ഛന്ദോ വിഗച്ഛതി, പേമം അന്തരധായതി , ഖാദിതും ആഗതാ യക്ഖാ വിയ ഉപട്ഠഹന്തി, ഏകസ്സ ഏകച്ചേ ദിസ്വാ ച സുത്വാ ചാതി ഉഭയഥാപി പിയാ ഹോന്തി, തേന തം പുച്ഛാമി. കച്ചിന്നു മേ പീയസി ദസ്സനേനാതി കച്ചി നു ത്വം മം പിയായസി, മയ്ഹം പന ത്വം സവനേന പിയോവ, ദസ്സനം പനാഗമ്മ അതിപിയോവ. ഏവം മമ പിയദസ്സനോ സമാനോ ചിത്തകൂടം അഗന്ത്വാ ഇധ മമ സന്തികേ വസാതി.
Tāsaṃ attho – samma haṃsarāja savanena ekassa ekacce piyā honti, ‘‘evaṃ guṇo nāmā’’ti sutvā savanena piyāyati, ekassa pana ekacce disvāva chando vigacchati, pemaṃ antaradhāyati , khādituṃ āgatā yakkhā viya upaṭṭhahanti, ekassa ekacce disvā ca sutvā cāti ubhayathāpi piyā honti, tena taṃ pucchāmi. Kaccinnu me pīyasi dassanenāti kacci nu tvaṃ maṃ piyāyasi, mayhaṃ pana tvaṃ savanena piyova, dassanaṃ panāgamma atipiyova. Evaṃ mama piyadassano samāno cittakūṭaṃ agantvā idha mama santike vasāti.
ബോധിസത്തോ ആഹ –
Bodhisatto āha –
൩൦.
30.
‘‘വസേയ്യാമ തവാഗാരേ, നിച്ചം സക്കതപൂജിതാ;
‘‘Vaseyyāma tavāgāre, niccaṃ sakkatapūjitā;
മത്തോ ച ഏകദാ വജ്ജേ, ഹംസരാജം പചന്തു മേ’’തി.
Matto ca ekadā vajje, haṃsarājaṃ pacantu me’’ti.
തത്ഥ മത്തോ ച ഏകദാതി മഹാരാജ, മയം തവ ഘരേ നിച്ചം പൂജിതാ വസേയ്യാമ, ത്വം പന കദാചി സുരാമദമത്തോ മംസഖാദനത്ഥം ‘‘ഹംസരാജം പചന്തു മേ’’തി വദേയ്യാസി, അഥ ഏവം തവ അനുജീവിനോ മം മാരേത്വാ പചേയ്യും, തദാഹം കിം കരിസ്സാമീതി.
Tattha matto ca ekadāti mahārāja, mayaṃ tava ghare niccaṃ pūjitā vaseyyāma, tvaṃ pana kadāci surāmadamatto maṃsakhādanatthaṃ ‘‘haṃsarājaṃ pacantu me’’ti vadeyyāsi, atha evaṃ tava anujīvino maṃ māretvā paceyyuṃ, tadāhaṃ kiṃ karissāmīti.
അഥസ്സ രാജാ ‘‘തേന ഹി മജ്ജമേവ ന പിവിസ്സാമീ’’തി പടിഞ്ഞം ദാതും ഇമം ഗാഥമാഹ –
Athassa rājā ‘‘tena hi majjameva na pivissāmī’’ti paṭiññaṃ dātuṃ imaṃ gāthamāha –
൩൧.
31.
‘‘ധിരത്ഥു തം മജ്ജപാനം, യം മേ പിയതരം തയാ;
‘‘Dhiratthu taṃ majjapānaṃ, yaṃ me piyataraṃ tayā;
ന ചാപി മജ്ജം പിസ്സാമി, യാവ മേ വച്ഛസീ ഘരേ’’തി.
Na cāpi majjaṃ pissāmi, yāva me vacchasī ghare’’ti.
തതോ പരം ബോധിസത്തോ ഛ ഗാഥാ ആഹ –
Tato paraṃ bodhisatto cha gāthā āha –
൩൨.
32.
‘‘സുവിജാനം സിങ്ഗാലാനം, സകുണാനഞ്ച വസ്സിതം;
‘‘Suvijānaṃ siṅgālānaṃ, sakuṇānañca vassitaṃ;
മനുസ്സവസ്സിതം രാജ, ദുബ്ബിജാനതരം തതോ.
Manussavassitaṃ rāja, dubbijānataraṃ tato.
൩൩.
33.
‘‘അപി ചേ മഞ്ഞതീ പോസോ, ഞാതി മിത്തോ സഖാതി വാ;
‘‘Api ce maññatī poso, ñāti mitto sakhāti vā;
യോ പുബ്ബേ സുമനോ ഹുത്വാ, പച്ഛാ സമ്പജ്ജതേ ദിസോ.
Yo pubbe sumano hutvā, pacchā sampajjate diso.
൩൪.
34.
‘‘യസ്മിം മനോ നിവിസതി, അവിദൂരേ സഹാപി സോ;
‘‘Yasmiṃ mano nivisati, avidūre sahāpi so;
സന്തികേപി ഹി സോ ദൂരേ, യസ്മിം നാവിസതേ മനോ.
Santikepi hi so dūre, yasmiṃ nāvisate mano.
൩൫.
35.
‘‘അന്തോപി സോ ഹോതി പസന്നചിത്തോ, പാരം സമുദ്ദസ്സ പസന്നചിത്തോ;
‘‘Antopi so hoti pasannacitto, pāraṃ samuddassa pasannacitto;
അന്തോപി സോ ഹോതി പദുട്ഠചിത്തോ, പാരം സമുദ്ദസ്സ പദുട്ഠചിത്തോ.
Antopi so hoti paduṭṭhacitto, pāraṃ samuddassa paduṭṭhacitto.
൩൬.
36.
‘‘സംവസന്താ വിവസന്തി, യേ ദിസാ തേ രഥേസഭ;
‘‘Saṃvasantā vivasanti, ye disā te rathesabha;
ആരാ സന്തോ സംവസന്തി, മനസാ രട്ഠവഡ്ഢന.
Ārā santo saṃvasanti, manasā raṭṭhavaḍḍhana.
൩൭.
37.
‘‘അതിചിരം നിവാസേന, പിയോ ഭവതി അപ്പിയോ;
‘‘Aticiraṃ nivāsena, piyo bhavati appiyo;
ആമന്ത ഖോ തം ഗച്ഛാമ, പുരാ തേ ഹോമ അപ്പിയാ’’തി.
Āmanta kho taṃ gacchāma, purā te homa appiyā’’ti.
തത്ഥ വസ്സിതന്തി മഹാരാജ, തിരച്ഛാനഗതാ ഉജുഹദയാ, തേന തേസം വസ്സിതം സുവിജാനം, മനുസ്സാ പന കക്ഖളാ, തസ്മാ തേസം വചനം ദുബ്ബിജാനതരന്തി അത്ഥോ. യോ പുബ്ബേതി യോ പുഗ്ഗലോ പഠമമേവ അത്തമനോ ഹുത്വാ ‘‘ത്വം മയ്ഹം ഞാതകോ മിത്തോ പാണസമോ സഖാ’’തി അപി ഏവം മഞ്ഞതി, സ്വേവ പച്ഛാ ദിസോ വേരീ സമ്പജ്ജതി, ഏവം ദുബ്ബിജാനം നാമ മനുസ്സഹദയന്തി. നിവിസതീതി മഹാരാജ, യസ്മിം പുഗ്ഗലേ പേമവസേന മനോ നിവിസതി, സോ ദൂരേ വസന്തോപി അവിദൂരേ സഹാപി വസതിയേവ നാമ. യസ്മിം പന പുഗ്ഗലേ മനോ ന നിവിസതി അപേതി, സോ സന്തികേ വസന്തോപി ദൂരേയേവ.
Tattha vassitanti mahārāja, tiracchānagatā ujuhadayā, tena tesaṃ vassitaṃ suvijānaṃ, manussā pana kakkhaḷā, tasmā tesaṃ vacanaṃ dubbijānataranti attho. Yo pubbeti yo puggalo paṭhamameva attamano hutvā ‘‘tvaṃ mayhaṃ ñātako mitto pāṇasamo sakhā’’ti api evaṃ maññati, sveva pacchā diso verī sampajjati, evaṃ dubbijānaṃ nāma manussahadayanti. Nivisatīti mahārāja, yasmiṃ puggale pemavasena mano nivisati, so dūre vasantopi avidūre sahāpi vasatiyeva nāma. Yasmiṃ pana puggale mano na nivisati apeti, so santike vasantopi dūreyeva.
അന്തോപി സോ ഹോതീതി മഹാരാജ, യോ സഹായോ പസന്നചിത്തോ, സോ ചിത്തേന അല്ലീനത്താ പാരം സമുദ്ദസ്സ വസന്തോപി അന്തോയേവ ഹോതി. യോ പന പദുട്ഠചിത്തോ, സോ ചിത്തേന അനല്ലീനത്താ അന്തോ വസന്തോപി പാരം സമുദ്ദസ്സ നാമ. യേ ദിസാ തേതി യേ വേരിനോ പച്ചത്ഥികാ, തേ ഏകതോ വസന്താപി ദൂരേ വസന്തിയേവ നാമ. സന്തോ പന പണ്ഡിതാ ആരാ ഠിതാപി മേത്താഭാവിതേന മനസാ ആവജ്ജേന്താ സംവസന്തിയേവ. പുരാ തേ ഹോമാതി യാവ തവ അപ്പിയാ ന ഹോമ, താവദേവ തം ആമന്തേത്വാ ഗച്ഛാമാതി വദതി.
Antopi so hotīti mahārāja, yo sahāyo pasannacitto, so cittena allīnattā pāraṃ samuddassa vasantopi antoyeva hoti. Yo pana paduṭṭhacitto, so cittena anallīnattā anto vasantopi pāraṃ samuddassa nāma. Ye disā teti ye verino paccatthikā, te ekato vasantāpi dūre vasantiyeva nāma. Santo pana paṇḍitā ārā ṭhitāpi mettābhāvitena manasā āvajjentā saṃvasantiyeva. Purā te homāti yāva tava appiyā na homa, tāvadeva taṃ āmantetvā gacchāmāti vadati.
അഥ നം രാജാ ആഹ –
Atha naṃ rājā āha –
൩൮.
38.
‘‘ഏവം ചേ യാചമാനാനം, അഞ്ജലിം നാവബുജ്ഝസി;
‘‘Evaṃ ce yācamānānaṃ, añjaliṃ nāvabujjhasi;
പരിചാരകാനം സതം, വചനം ന കരോസി നോ;
Paricārakānaṃ sataṃ, vacanaṃ na karosi no;
ഏവം തം അഭിയാചാമ, പുന കയിരാസി പരിയായ’’ന്തി.
Evaṃ taṃ abhiyācāma, puna kayirāsi pariyāya’’nti.
തത്ഥ ഏവം ചേതി സചേ ഹംസരാജ, ഏവം അഞ്ജലിം പഗ്ഗയ്ഹ യാചമാനാനം അമ്ഹാകം ഇമം അഞ്ജലിം നാവബുജ്ഝസി, തവ പരിചാരകാനം സമാനാനം വചനം ന കരോസി, അഥ നം ഏവം യാചാമ. പുന കയിരാസി പരിയായന്തി കാലേന കാലം ഇധ ആഗമനായ വാരം കരേയ്യാസീതി അത്ഥോ.
Tattha evaṃ ceti sace haṃsarāja, evaṃ añjaliṃ paggayha yācamānānaṃ amhākaṃ imaṃ añjaliṃ nāvabujjhasi, tava paricārakānaṃ samānānaṃ vacanaṃ na karosi, atha naṃ evaṃ yācāma. Puna kayirāsi pariyāyanti kālena kālaṃ idha āgamanāya vāraṃ kareyyāsīti attho.
തതോ ബോധിസത്തോ ആഹ –
Tato bodhisatto āha –
൩൯.
39.
‘‘ഏവം ചേ നോ വിഹരതം, അന്തരായോ ന ഹേസ്സതി;
‘‘Evaṃ ce no viharataṃ, antarāyo na hessati;
തുയ്ഹം ചാപി മഹാരാജ, മയ്ഹഞ്ച രട്ഠവഡ്ഢന;
Tuyhaṃ cāpi mahārāja, mayhañca raṭṭhavaḍḍhana;
അപ്പേവ നാമ പസ്സേമു, അഹോരത്താനമച്ചയേ’’തി.
Appeva nāma passemu, ahorattānamaccaye’’ti.
തത്ഥ ഏവം ചേ നോതി മഹാരാജ, മാ ചിന്തയിത്ഥ, സചേ അമ്ഹാകമ്പി ഏവം വിഹരന്താനം ജീവിതന്തരായോ ന ഭവിസ്സതി, അപ്പേവ നാമ ഉഭോ അഞ്ഞമഞ്ഞം പസ്സിസ്സാമ, അപിച ത്വം മയാ ദിന്നം ഓവാദമേവ മമ ഠാനേ ഠപേത്വാ ഏവം ഇത്തരജീവിതേ ലോകസന്നിവാസേ അപ്പമത്തോ ഹുത്വാ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ ദസ രാജധമ്മേ അകോപേത്വാ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേഹി, ഏവഞ്ഹി മേ ഓവാദം കരോന്തോ മം പസ്സിസ്സതിയേവാതി. ഏവം മഹാസത്തോ രാജാനം ഓവദിത്വാ ചിത്തകൂടപബ്ബതമേവ ഗതോ.
Tattha evaṃ ce noti mahārāja, mā cintayittha, sace amhākampi evaṃ viharantānaṃ jīvitantarāyo na bhavissati, appeva nāma ubho aññamaññaṃ passissāma, apica tvaṃ mayā dinnaṃ ovādameva mama ṭhāne ṭhapetvā evaṃ ittarajīvite lokasannivāse appamatto hutvā dānādīni puññāni karonto dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kārehi, evañhi me ovādaṃ karonto maṃ passissatiyevāti. Evaṃ mahāsatto rājānaṃ ovaditvā cittakūṭapabbatameva gato.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ഏവം, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ തിരച്ഛാനയോനിയം നിബ്ബത്തേനപി മയാ ആയുസങ്ഖാരാനം ദുബ്ബലഭാവം ദസ്സേത്വാ ധമ്മോ ദേസിതോ’’തി വത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ രാജാ ആനന്ദോ അഹോസി, കനിട്ഠോ മോഗ്ഗല്ലാനോ, മജ്ഝിമോ സാരിപുത്തോ, സേസഹംസഗണാ ബുദ്ധപരിസാ, ജവനഹംസോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbe tiracchānayoniyaṃ nibbattenapi mayā āyusaṅkhārānaṃ dubbalabhāvaṃ dassetvā dhammo desito’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, kaniṭṭho moggallāno, majjhimo sāriputto, sesahaṃsagaṇā buddhaparisā, javanahaṃso pana ahameva ahosi’’nti.
ജവനഹംസജാതകവണ്ണനാ തതിയാ.
Javanahaṃsajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൪൭൬. ജവനഹംസജാതകം • 476. Javanahaṃsajātakaṃ