Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౧౨. ద్వాదసమవగ్గో

    12. Dvādasamavaggo

    ౧. జేన్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    1. Jentattheragāthāvaṇṇanā

    దుప్పబ్బజ్జం వే దురధివాసా గేహాతి ఆయస్మతో జేన్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తో సిఖిస్స భగవతో కాలే దేవపుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి. సో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నచిత్తో కింకిరాతపుప్ఫేహి పూజం అకాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే మగధరట్ఠే జేన్తగామే ఏకస్స మణ్డలికరాజస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, జేన్తోతిస్స నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో దహరకాలేయేవ హేతుసమ్పత్తియా చోదియమానో పబ్బజ్జానిన్నమానసో హుత్వా పున చిన్తేసి – ‘‘పబ్బజ్జా నామ దుక్కరా, ఘరాపి దురావాసా, ధమ్మో చ గమ్భీరో, భోగా చ దురధిగమా, కిం ను ఖో కత్తబ్బ’’న్తి ఏవం పన చిన్తాబహులో హుత్వా విచరన్తో ఏకదివసం సత్థు సన్తికం గన్త్వా ధమ్మం సుణి. సుతకాలతో పట్ఠాయ పబ్బజ్జాభిరతో హుత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా కమ్మట్ఠానం గహేత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా సుఖాయ పటిపదాయ ఖిప్పాభిఞ్ఞాయ అరహత్తం సచ్ఛాకాసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౬.౨౧-౨౪) –

    Duppabbajjaṃve duradhivāsā gehāti āyasmato jentattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto sikhissa bhagavato kāle devaputto hutvā nibbatti. So ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kiṃkirātapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe jentagāme ekassa maṇḍalikarājassa putto hutvā nibbatti, jentotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto daharakāleyeva hetusampattiyā codiyamāno pabbajjāninnamānaso hutvā puna cintesi – ‘‘pabbajjā nāma dukkarā, gharāpi durāvāsā, dhammo ca gambhīro, bhogā ca duradhigamā, kiṃ nu kho kattabba’’nti evaṃ pana cintābahulo hutvā vicaranto ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇi. Sutakālato paṭṭhāya pabbajjābhirato hutvā satthu santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.21-24) –

    ‘‘దేవపుత్తో అహం సన్తో, పూజయిం సిఖినాయకం;

    ‘‘Devaputto ahaṃ santo, pūjayiṃ sikhināyakaṃ;

    కక్కారుపుప్ఫం పగ్గయ్హ, బుద్ధస్స అభిరోపయిం.

    Kakkārupupphaṃ paggayha, buddhassa abhiropayiṃ.

    ‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం పుప్ఫమభిరోపయిం;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ఇతో చ నవమే కప్పే, రాజా సత్తుత్తమో అహుం;

    ‘‘Ito ca navame kappe, rājā sattuttamo ahuṃ;

    సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖన్తో, ‘‘అసక్ఖిం వతాహం ఆదితో మయ్హం ఉప్పన్నవితక్కం ఛిన్దితు’’న్తి సోమనస్సజాతో వితక్కస్స ఉప్పన్నాకారం తస్స చ సమ్మదేవ ఛిన్నతం దస్సేన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhanto, ‘‘asakkhiṃ vatāhaṃ ādito mayhaṃ uppannavitakkaṃ chinditu’’nti somanassajāto vitakkassa uppannākāraṃ tassa ca sammadeva chinnataṃ dassento –

    ౧౧౧.

    111.

    ‘‘దుప్పబ్బజ్జం వే దురధివాసా గేహా, ధమ్మో గమ్భీరో దురధిగమా భోగా;

    ‘‘Duppabbajjaṃ ve duradhivāsā gehā, dhammo gambhīro duradhigamā bhogā;

    కిచ్ఛా వుత్తి నో ఇతరీతరేనేవ, యుత్తం చిన్తేతుం సతతమనిచ్చత’’న్తి. –

    Kicchā vutti no itarītareneva, yuttaṃ cintetuṃ satatamaniccata’’nti. –

    గాథం అభాసి.

    Gāthaṃ abhāsi.

    తత్థ దుప్పబ్బజ్జన్తి అప్పం వా మహన్తం వా భోగక్ఖన్ధఞ్చేవ ఞాతిపరివట్టఞ్చ పహాయ ఇమస్మిం సాసనే ఉరం దత్వా పబ్బజనస్స దుక్కరత్తా దుక్ఖం పబ్బజనం, దుక్కరా పబ్బజ్జాతి దుప్పబ్బజ్జం. వేతి నిపాతమత్తం, దళ్హత్థో వా ‘‘పబ్బజ్జా దుక్ఖా’’తి . గేహఞ్చే ఆవసేయ్యం, దురధివాసా గేహా, యస్మా గేహం అధివసన్తేన రఞ్ఞా రాజకిచ్చం, ఇస్సరేన ఇస్సరకిచ్చం, గహపతినా గహపతికిచ్చం కత్తబ్బం హోతి, పరిజనో చేవ సమణబ్రాహ్మణా చ సఙ్గహేతబ్బా, తస్మిం తస్మిఞ్చ కత్తబ్బే కరియమానేపి ఘరావాసో ఛిద్దఘటో వియ మహాసముద్దో వియ చ దుప్పూరో, తస్మా గేహా నామేతే అధివసితుం ఆవసితుం దుక్ఖా దుక్కరాతి కత్వా దురధివాసా దురావాసాతి. పబ్బజ్జఞ్చే అనుతిట్ఠేయ్యం ధమ్మో గమ్భీరో, యదత్థా పబ్బజ్జా, సో పబ్బజితేన అధిగన్తబ్బో పటివేధసద్ధమ్మో గమ్భీరో, గమ్భీరఞాణగోచరత్తా దుద్దసో, దుప్పటివిజ్ఝో ధమ్మస్స గమ్భీరభావేన దుప్పటివిజ్ఝత్తా. గేహఞ్చే ఆవసేయ్యం, దురధిగమా భోగా యేహి వినా న సక్కా గేహం ఆవసితుం, తే భోగా దుక్ఖేన కసిరేన అధిగన్తబ్బతాయ దురధిగమా. ఏవం సన్తే ఘరావాసం పహాయ పబ్బజ్జంయేవ అనుతిట్ఠేయ్యం, ఏవమ్పి కిచ్ఛా వుత్తి నో ఇతరీతరేన ఇధ ఇమస్మిం బుద్ధసాసనే ఇతరీతరేన యథాలద్ధేన పచ్చయేన అమ్హాకం వుత్తి జీవికా కిచ్ఛా దుక్ఖా, ఘరావాసానం దురధివాసతాయ భోగానఞ్చ దురధిగమతాయ గేహే ఇతరీతరేన పచ్చయేన యాపేతబ్బతాయ కిచ్ఛా కసిరా వుత్తి అమ్హాకం, తత్థ కిం కాతుం వట్టతీతి? యుత్తం చిన్తేతుం సతతమనిచ్చతం సకలం దివసం పుబ్బరత్తాపరరత్తఞ్చ తేభూమకధమ్మజాతం అనిచ్చతన్తి, తతో ఉప్పాదవయవన్తతో ఆదిఅన్తవన్తతో తావకాలికతో చ న నిచ్చన్తి ‘‘అనిచ్చ’’న్తి చిన్తేతుం విపస్సితుం యుత్తం. అనిచ్చానుపస్సనాయ సిద్ధాయ ఇతరానుపస్సనా సుఖేనేవ సిజ్ఝన్తీతి అనిచ్చానుపస్సనావ ఏత్థ వుత్తా, అనిచ్చస్స దుక్ఖానత్తతానం అబ్యభిచరణతో సాసనికస్స సుఖగ్గహణతో చ. తేనాహ – ‘‘యదనిచ్చం తం దుక్ఖం, యం దుక్ఖం తదనత్తా’’తి (సం॰ ని॰ ౩.౧౫), ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మం’’ (మహావ॰ ౧౬; దీ॰ ని॰ ౨.౩౭౧; సం॰ ని॰ ౫.౧౦౮౧), ‘‘వయధమ్మా సఙ్ఖారా’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౨౧౮) చ తదమినా ఏవం అఞ్ఞమఞ్ఞం పటిపక్ఖవసేన అపరాపరం ఉప్పన్నే వితక్కే నిగ్గహేత్వా అనిచ్చతాముఖేన విపస్సనం ఆరభిత్వా ఇదాని కతకిచ్చో జాతోతి దస్సేతి. తేన వుత్తం ‘‘అత్తనో పటిపత్తి’’న్తిఆది. ఇదమేవ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసి.

    Tattha duppabbajjanti appaṃ vā mahantaṃ vā bhogakkhandhañceva ñātiparivaṭṭañca pahāya imasmiṃ sāsane uraṃ datvā pabbajanassa dukkarattā dukkhaṃ pabbajanaṃ, dukkarā pabbajjāti duppabbajjaṃ. Veti nipātamattaṃ, daḷhattho vā ‘‘pabbajjā dukkhā’’ti . Gehañce āvaseyyaṃ, duradhivāsā gehā, yasmā gehaṃ adhivasantena raññā rājakiccaṃ, issarena issarakiccaṃ, gahapatinā gahapatikiccaṃ kattabbaṃ hoti, parijano ceva samaṇabrāhmaṇā ca saṅgahetabbā, tasmiṃ tasmiñca kattabbe kariyamānepi gharāvāso chiddaghaṭo viya mahāsamuddo viya ca duppūro, tasmā gehā nāmete adhivasituṃ āvasituṃ dukkhā dukkarāti katvā duradhivāsā durāvāsāti. Pabbajjañce anutiṭṭheyyaṃ dhammo gambhīro, yadatthā pabbajjā, so pabbajitena adhigantabbo paṭivedhasaddhammo gambhīro, gambhīrañāṇagocarattā duddaso, duppaṭivijjho dhammassa gambhīrabhāvena duppaṭivijjhattā. Gehañce āvaseyyaṃ, duradhigamā bhogā yehi vinā na sakkā gehaṃ āvasituṃ, te bhogā dukkhena kasirena adhigantabbatāya duradhigamā. Evaṃ sante gharāvāsaṃ pahāya pabbajjaṃyeva anutiṭṭheyyaṃ, evampi kicchā vutti no itarītarena idha imasmiṃ buddhasāsane itarītarena yathāladdhena paccayena amhākaṃ vutti jīvikā kicchā dukkhā, gharāvāsānaṃ duradhivāsatāya bhogānañca duradhigamatāya gehe itarītarena paccayena yāpetabbatāya kicchā kasirā vutti amhākaṃ, tattha kiṃ kātuṃ vaṭṭatīti? Yuttaṃ cintetuṃ satatamaniccataṃ sakalaṃ divasaṃ pubbarattāpararattañca tebhūmakadhammajātaṃ aniccatanti, tato uppādavayavantato ādiantavantato tāvakālikato ca na niccanti ‘‘anicca’’nti cintetuṃ vipassituṃ yuttaṃ. Aniccānupassanāya siddhāya itarānupassanā sukheneva sijjhantīti aniccānupassanāva ettha vuttā, aniccassa dukkhānattatānaṃ abyabhicaraṇato sāsanikassa sukhaggahaṇato ca. Tenāha – ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15), ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammaṃ’’ (mahāva. 16; dī. ni. 2.371; saṃ. ni. 5.1081), ‘‘vayadhammā saṅkhārā’’ti (dī. ni. 2.218) ca tadaminā evaṃ aññamaññaṃ paṭipakkhavasena aparāparaṃ uppanne vitakke niggahetvā aniccatāmukhena vipassanaṃ ārabhitvā idāni katakicco jātoti dasseti. Tena vuttaṃ ‘‘attano paṭipatti’’ntiādi. Idameva therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.

    జేన్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Jentattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. జేన్తత్థేరగాథా • 1. Jentattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact