Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൨. ദ്വാദസമവഗ്ഗോ
12. Dvādasamavaggo
൧. ജേന്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
1. Jentattheragāthāvaṇṇanā
ദുപ്പബ്ബജ്ജം വേ ദുരധിവാസാ ഗേഹാതി ആയസ്മതോ ജേന്തത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനന്തോ സിഖിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ദേവപുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. സോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം ദിസ്വാ പസന്നചിത്തോ കിംകിരാതപുപ്ഫേഹി പൂജം അകാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ മഗധരട്ഠേ ജേന്തഗാമേ ഏകസ്സ മണ്ഡലികരാജസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, ജേന്തോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ദഹരകാലേയേവ ഹേതുസമ്പത്തിയാ ചോദിയമാനോ പബ്ബജ്ജാനിന്നമാനസോ ഹുത്വാ പുന ചിന്തേസി – ‘‘പബ്ബജ്ജാ നാമ ദുക്കരാ, ഘരാപി ദുരാവാസാ, ധമ്മോ ച ഗമ്ഭീരോ, ഭോഗാ ച ദുരധിഗമാ, കിം നു ഖോ കത്തബ്ബ’’ന്തി ഏവം പന ചിന്താബഹുലോ ഹുത്വാ വിചരന്തോ ഏകദിവസം സത്ഥു സന്തികം ഗന്ത്വാ ധമ്മം സുണി. സുതകാലതോ പട്ഠായ പബ്ബജ്ജാഭിരതോ ഹുത്വാ സത്ഥു സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ സുഖായ പടിപദായ ഖിപ്പാഭിഞ്ഞായ അരഹത്തം സച്ഛാകാസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൬.൨൧-൨൪) –
Duppabbajjaṃve duradhivāsā gehāti āyasmato jentattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto sikhissa bhagavato kāle devaputto hutvā nibbatti. So ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kiṃkirātapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe jentagāme ekassa maṇḍalikarājassa putto hutvā nibbatti, jentotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto daharakāleyeva hetusampattiyā codiyamāno pabbajjāninnamānaso hutvā puna cintesi – ‘‘pabbajjā nāma dukkarā, gharāpi durāvāsā, dhammo ca gambhīro, bhogā ca duradhigamā, kiṃ nu kho kattabba’’nti evaṃ pana cintābahulo hutvā vicaranto ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇi. Sutakālato paṭṭhāya pabbajjābhirato hutvā satthu santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.21-24) –
‘‘ദേവപുത്തോ അഹം സന്തോ, പൂജയിം സിഖിനായകം;
‘‘Devaputto ahaṃ santo, pūjayiṃ sikhināyakaṃ;
കക്കാരുപുപ്ഫം പഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.
Kakkārupupphaṃ paggayha, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ഇതോ ച നവമേ കപ്പേ, രാജാ സത്തുത്തമോ അഹും;
‘‘Ito ca navame kappe, rājā sattuttamo ahuṃ;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അത്തനോ പടിപത്തിം പച്ചവേക്ഖന്തോ, ‘‘അസക്ഖിം വതാഹം ആദിതോ മയ്ഹം ഉപ്പന്നവിതക്കം ഛിന്ദിതു’’ന്തി സോമനസ്സജാതോ വിതക്കസ്സ ഉപ്പന്നാകാരം തസ്സ ച സമ്മദേവ ഛിന്നതം ദസ്സേന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhanto, ‘‘asakkhiṃ vatāhaṃ ādito mayhaṃ uppannavitakkaṃ chinditu’’nti somanassajāto vitakkassa uppannākāraṃ tassa ca sammadeva chinnataṃ dassento –
൧൧൧.
111.
‘‘ദുപ്പബ്ബജ്ജം വേ ദുരധിവാസാ ഗേഹാ, ധമ്മോ ഗമ്ഭീരോ ദുരധിഗമാ ഭോഗാ;
‘‘Duppabbajjaṃ ve duradhivāsā gehā, dhammo gambhīro duradhigamā bhogā;
കിച്ഛാ വുത്തി നോ ഇതരീതരേനേവ, യുത്തം ചിന്തേതും സതതമനിച്ചത’’ന്തി. –
Kicchā vutti no itarītareneva, yuttaṃ cintetuṃ satatamaniccata’’nti. –
ഗാഥം അഭാസി.
Gāthaṃ abhāsi.
തത്ഥ ദുപ്പബ്ബജ്ജന്തി അപ്പം വാ മഹന്തം വാ ഭോഗക്ഖന്ധഞ്ചേവ ഞാതിപരിവട്ടഞ്ച പഹായ ഇമസ്മിം സാസനേ ഉരം ദത്വാ പബ്ബജനസ്സ ദുക്കരത്താ ദുക്ഖം പബ്ബജനം, ദുക്കരാ പബ്ബജ്ജാതി ദുപ്പബ്ബജ്ജം. വേതി നിപാതമത്തം, ദള്ഹത്ഥോ വാ ‘‘പബ്ബജ്ജാ ദുക്ഖാ’’തി . ഗേഹഞ്ചേ ആവസേയ്യം, ദുരധിവാസാ ഗേഹാ, യസ്മാ ഗേഹം അധിവസന്തേന രഞ്ഞാ രാജകിച്ചം, ഇസ്സരേന ഇസ്സരകിച്ചം, ഗഹപതിനാ ഗഹപതികിച്ചം കത്തബ്ബം ഹോതി, പരിജനോ ചേവ സമണബ്രാഹ്മണാ ച സങ്ഗഹേതബ്ബാ, തസ്മിം തസ്മിഞ്ച കത്തബ്ബേ കരിയമാനേപി ഘരാവാസോ ഛിദ്ദഘടോ വിയ മഹാസമുദ്ദോ വിയ ച ദുപ്പൂരോ, തസ്മാ ഗേഹാ നാമേതേ അധിവസിതും ആവസിതും ദുക്ഖാ ദുക്കരാതി കത്വാ ദുരധിവാസാ ദുരാവാസാതി. പബ്ബജ്ജഞ്ചേ അനുതിട്ഠേയ്യം ധമ്മോ ഗമ്ഭീരോ, യദത്ഥാ പബ്ബജ്ജാ, സോ പബ്ബജിതേന അധിഗന്തബ്ബോ പടിവേധസദ്ധമ്മോ ഗമ്ഭീരോ, ഗമ്ഭീരഞാണഗോചരത്താ ദുദ്ദസോ, ദുപ്പടിവിജ്ഝോ ധമ്മസ്സ ഗമ്ഭീരഭാവേന ദുപ്പടിവിജ്ഝത്താ. ഗേഹഞ്ചേ ആവസേയ്യം, ദുരധിഗമാ ഭോഗാ യേഹി വിനാ ന സക്കാ ഗേഹം ആവസിതും, തേ ഭോഗാ ദുക്ഖേന കസിരേന അധിഗന്തബ്ബതായ ദുരധിഗമാ. ഏവം സന്തേ ഘരാവാസം പഹായ പബ്ബജ്ജംയേവ അനുതിട്ഠേയ്യം, ഏവമ്പി കിച്ഛാ വുത്തി നോ ഇതരീതരേന ഇധ ഇമസ്മിം ബുദ്ധസാസനേ ഇതരീതരേന യഥാലദ്ധേന പച്ചയേന അമ്ഹാകം വുത്തി ജീവികാ കിച്ഛാ ദുക്ഖാ, ഘരാവാസാനം ദുരധിവാസതായ ഭോഗാനഞ്ച ദുരധിഗമതായ ഗേഹേ ഇതരീതരേന പച്ചയേന യാപേതബ്ബതായ കിച്ഛാ കസിരാ വുത്തി അമ്ഹാകം, തത്ഥ കിം കാതും വട്ടതീതി? യുത്തം ചിന്തേതും സതതമനിച്ചതം സകലം ദിവസം പുബ്ബരത്താപരരത്തഞ്ച തേഭൂമകധമ്മജാതം അനിച്ചതന്തി, തതോ ഉപ്പാദവയവന്തതോ ആദിഅന്തവന്തതോ താവകാലികതോ ച ന നിച്ചന്തി ‘‘അനിച്ച’’ന്തി ചിന്തേതും വിപസ്സിതും യുത്തം. അനിച്ചാനുപസ്സനായ സിദ്ധായ ഇതരാനുപസ്സനാ സുഖേനേവ സിജ്ഝന്തീതി അനിച്ചാനുപസ്സനാവ ഏത്ഥ വുത്താ, അനിച്ചസ്സ ദുക്ഖാനത്തതാനം അബ്യഭിചരണതോ സാസനികസ്സ സുഖഗ്ഗഹണതോ ച. തേനാഹ – ‘‘യദനിച്ചം തം ദുക്ഖം, യം ദുക്ഖം തദനത്താ’’തി (സം॰ നി॰ ൩.൧൫), ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മം’’ (മഹാവ॰ ൧൬; ദീ॰ നി॰ ൨.൩൭൧; സം॰ നി॰ ൫.൧൦൮൧), ‘‘വയധമ്മാ സങ്ഖാരാ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൨.൨൧൮) ച തദമിനാ ഏവം അഞ്ഞമഞ്ഞം പടിപക്ഖവസേന അപരാപരം ഉപ്പന്നേ വിതക്കേ നിഗ്ഗഹേത്വാ അനിച്ചതാമുഖേന വിപസ്സനം ആരഭിത്വാ ഇദാനി കതകിച്ചോ ജാതോതി ദസ്സേതി. തേന വുത്തം ‘‘അത്തനോ പടിപത്തി’’ന്തിആദി. ഇദമേവ ഥേരസ്സ അഞ്ഞാബ്യാകരണം അഹോസി.
Tattha duppabbajjanti appaṃ vā mahantaṃ vā bhogakkhandhañceva ñātiparivaṭṭañca pahāya imasmiṃ sāsane uraṃ datvā pabbajanassa dukkarattā dukkhaṃ pabbajanaṃ, dukkarā pabbajjāti duppabbajjaṃ. Veti nipātamattaṃ, daḷhattho vā ‘‘pabbajjā dukkhā’’ti . Gehañce āvaseyyaṃ, duradhivāsā gehā, yasmā gehaṃ adhivasantena raññā rājakiccaṃ, issarena issarakiccaṃ, gahapatinā gahapatikiccaṃ kattabbaṃ hoti, parijano ceva samaṇabrāhmaṇā ca saṅgahetabbā, tasmiṃ tasmiñca kattabbe kariyamānepi gharāvāso chiddaghaṭo viya mahāsamuddo viya ca duppūro, tasmā gehā nāmete adhivasituṃ āvasituṃ dukkhā dukkarāti katvā duradhivāsā durāvāsāti. Pabbajjañce anutiṭṭheyyaṃ dhammo gambhīro, yadatthā pabbajjā, so pabbajitena adhigantabbo paṭivedhasaddhammo gambhīro, gambhīrañāṇagocarattā duddaso, duppaṭivijjho dhammassa gambhīrabhāvena duppaṭivijjhattā. Gehañce āvaseyyaṃ, duradhigamā bhogā yehi vinā na sakkā gehaṃ āvasituṃ, te bhogā dukkhena kasirena adhigantabbatāya duradhigamā. Evaṃ sante gharāvāsaṃ pahāya pabbajjaṃyeva anutiṭṭheyyaṃ, evampi kicchā vutti no itarītarena idha imasmiṃ buddhasāsane itarītarena yathāladdhena paccayena amhākaṃ vutti jīvikā kicchā dukkhā, gharāvāsānaṃ duradhivāsatāya bhogānañca duradhigamatāya gehe itarītarena paccayena yāpetabbatāya kicchā kasirā vutti amhākaṃ, tattha kiṃ kātuṃ vaṭṭatīti? Yuttaṃ cintetuṃ satatamaniccataṃ sakalaṃ divasaṃ pubbarattāpararattañca tebhūmakadhammajātaṃ aniccatanti, tato uppādavayavantato ādiantavantato tāvakālikato ca na niccanti ‘‘anicca’’nti cintetuṃ vipassituṃ yuttaṃ. Aniccānupassanāya siddhāya itarānupassanā sukheneva sijjhantīti aniccānupassanāva ettha vuttā, aniccassa dukkhānattatānaṃ abyabhicaraṇato sāsanikassa sukhaggahaṇato ca. Tenāha – ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15), ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammaṃ’’ (mahāva. 16; dī. ni. 2.371; saṃ. ni. 5.1081), ‘‘vayadhammā saṅkhārā’’ti (dī. ni. 2.218) ca tadaminā evaṃ aññamaññaṃ paṭipakkhavasena aparāparaṃ uppanne vitakke niggahetvā aniccatāmukhena vipassanaṃ ārabhitvā idāni katakicco jātoti dasseti. Tena vuttaṃ ‘‘attano paṭipatti’’ntiādi. Idameva therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ജേന്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Jentattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. ജേന്തത്ഥേരഗാഥാ • 1. Jentattheragāthā