| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๘. เชตวนสุตฺตวณฺณนา
8. Jetavanasuttavaṇṇanā
๔๘. เอสิตคุณตฺตา เอสิยมานคุณตฺตา จ อิสี, อเสกฺขา เสกฺขกลฺยาณปุถุชฺชนา จฯ อิสีนํ สโงฺฆ อิสิสโงฺฆฯ อิสิสเงฺฆน นิเสวิตํฯ เตนาห ‘‘ภิกฺขุสงฺฆนิเสวิต’’นฺติฯ
48. Esitaguṇattā esiyamānaguṇattā ca isī, asekkhā sekkhakalyāṇaputhujjanā ca. Isīnaṃ saṅgho isisaṅgho. Isisaṅghena nisevitaṃ. Tenāha ‘‘bhikkhusaṅghanisevita’’nti.
ตํ กาเรนฺตสฺส คนฺธกุฎิปาสาทกูฎาคาราทิวเสน สินิทฺธสนฺทจฺฉายรุกฺขลตาวเสน ภูมิภาคสมฺปตฺติยา จ อนญฺญสาธารณํ อติรมณียํ ตํ เชตวนํ จิตฺตํ โตเสติ, ตถา อริยานํ นิวาสภาเวนปีติ อาห ‘‘เอวํ ปฐมคาถาย เชตวนสฺส วณฺณํ กเถตฺวา’’ติฯ เตนาห ภควา – ‘‘ยตฺถ อรหโนฺต วิหรนฺติ, ตํ ภูมิรามเณยฺยก’’นฺติ (ธ. ป. ๙๘; เถรคา. ๙๙๑)ฯ อปจยคามิเจตนา สตฺตานํ วิสุทฺธิํ อาวหติ กมฺมกฺขยาย สํวตฺตนโตติ อาห ‘‘กมฺมนฺติ มคฺคเจตนา’’ติฯ จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ วิทิตกรณเฎฺฐน กิเลสานํ วิชฺฌนเฎฺฐน จ วิชฺชา ฯ มคฺคปญฺญา สมฺมาทิฎฺฐีติ อาห ‘‘วิชฺชาติ มคฺคปญฺญา’’ติฯ สมาธิปกฺขิกา ธมฺมา สมฺมาวายามสติสมาธโยฯ ยถา หิ วิชฺชาปิ วิชฺชาภาคิยา, เอวํ สมาธิปิ สมาธิปกฺขิโกฯ สีลํ เอตสฺส อตฺถีติ สีลนฺติ อาห ‘‘สีเล ปติฎฺฐิตสฺส ชีวิตํ อุตฺตม’’นฺติฯ ทิฎฺฐิสงฺกปฺปาติ สมฺมาทิฎฺฐิสงฺกปฺปาฯ ตตฺถ สมฺมาสงฺกปฺปสฺส สมฺมาทิฎฺฐิยา อุปการภาเวน วิชฺชาภาโว วุโตฺตฯ ตถา หิ โส ปญฺญากฺขนฺธสงฺคหิโตติ วุจฺจติฯ ยถา จ สมฺมาสงฺกปฺปาทโย ปญฺญากฺขนฺธสงฺคหิตา, เอวํ วายามสติโย สมาธิกฺขนฺธสงฺคหิตาติ อาห ‘‘วายามสติสมาธโย’’ติฯ ธโมฺมติ หิ อิธ สมาธิ อธิเปฺปโต ‘‘เอวํธมฺมา เต ภควโนฺต อเหสุ’’นฺติอาทีสุ (ที. นิ. ๒.๑๓; ม. นิ. ๓.๑๙๗; สํ. นิ. ๕.๓๗๘) วิยฯ วาจากมฺมนฺตาชีวาติ สมฺมาวาจากมฺมนฺตาชีวาฯ มคฺคปริยาปนฺนา เอว เหเต สงฺคหิตาฯ เตนาห ‘‘เอเตน อฎฺฐงฺคิกมเคฺคนา’’ติฯ
Taṃ kārentassa gandhakuṭipāsādakūṭāgārādivasena siniddhasandacchāyarukkhalatāvasena bhūmibhāgasampattiyā ca anaññasādhāraṇaṃ atiramaṇīyaṃ taṃ jetavanaṃ cittaṃ toseti, tathā ariyānaṃ nivāsabhāvenapīti āha ‘‘evaṃ paṭhamagāthāya jetavanassa vaṇṇaṃ kathetvā’’ti. Tenāha bhagavā – ‘‘yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti (dha. pa. 98; theragā. 991). Apacayagāmicetanā sattānaṃ visuddhiṃ āvahati kammakkhayāya saṃvattanatoti āha ‘‘kammanti maggacetanā’’ti. Catunnaṃ ariyasaccānaṃ viditakaraṇaṭṭhena kilesānaṃ vijjhanaṭṭhena ca vijjā. Maggapaññā sammādiṭṭhīti āha ‘‘vijjāti maggapaññā’’ti. Samādhipakkhikā dhammā sammāvāyāmasatisamādhayo. Yathā hi vijjāpi vijjābhāgiyā, evaṃ samādhipi samādhipakkhiko. Sīlaṃ etassa atthīti sīlanti āha ‘‘sīle patiṭṭhitassa jīvitaṃ uttama’’nti. Diṭṭhisaṅkappāti sammādiṭṭhisaṅkappā. Tattha sammāsaṅkappassa sammādiṭṭhiyā upakārabhāvena vijjābhāvo vutto. Tathā hi so paññākkhandhasaṅgahitoti vuccati. Yathā ca sammāsaṅkappādayo paññākkhandhasaṅgahitā, evaṃ vāyāmasatiyo samādhikkhandhasaṅgahitāti āha ‘‘vāyāmasatisamādhayo’’ti. Dhammoti hi idha samādhi adhippeto ‘‘evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.13; ma. ni. 3.197; saṃ. ni. 5.378) viya. Vācākammantājīvāti sammāvācākammantājīvā. Maggapariyāpannā eva hete saṅgahitā. Tenāha ‘‘etena aṭṭhaṅgikamaggenā’’ti.
อุปาเยน วิธินา อริยมโคฺค ภาเวตโพฺพฯ เตนาห ‘‘สมาธิปกฺขิยธมฺม’’นฺติฯ สมฺมาสมาธิปกฺขิยํ วิปสฺสนาธมฺมเญฺจว มคฺคธมฺมญฺจฯ ‘‘อริยํ โว, ภิกฺขเว, สมฺมาสมาธิํ เทเสสฺสามิ สอุปนิสํ สปริกฺขาร’’นฺติ (ม. นิ. ๓.๑๓๖) หิ วจนโต สมฺมาทิฎฺฐิอาทโย มคฺคธมฺมา สมฺมาสมาธิปริกฺขาราฯ วิจิเนยฺยาติ วีมํเสยฺย, ภาเวยฺยาติ อโตฺถฯ ตตฺถาติ เหตุมฺหิ ภุมฺมวจนํฯ อริยมคฺคเหตุกา หิ สตฺตานํ วิสุทฺธิฯ เตนาห ‘‘ตสฺมิํ อริยมเคฺค วิสุชฺฌตี’’ติฯ ปญฺจกฺขนฺธธมฺมํ วิจิเนยฺยาติ ปจฺจุปฺปเนฺน ปญฺจกฺขเนฺธ วิปเสฺสยฺยฯ เตสุ วิปสฺสิยมาเนสุ วิปสฺสนาย อุกฺกํสคตาย ยทเคฺคน ทุกฺขสจฺจํ ปริญฺญาปฎิเวเธน ปฎิวิชฺฌียติ, ตทเคฺคน สมุทยสจฺจํ ปหานปฎิเวเธน ปฎิวิชฺฌียติ, นิโรธสจฺจํ สจฺฉิกิริยาปฎิเวเธน, มคฺคสจฺจํ ภาวนาปฎิเวเธน ปฎิวิชฺฌียตีติ เอวํ เตสุ จตูสุ สเจฺจสุ วิสุชฺฌตีติ อิมสฺมิํ ปเกฺข นิมิตฺตเตฺถ เอว ภุมฺมํ, เตสุ สเจฺจสุ ปฎิวิชฺฌิยมาเนสูติ อโตฺถฯ
Upāyena vidhinā ariyamaggo bhāvetabbo. Tenāha ‘‘samādhipakkhiyadhamma’’nti. Sammāsamādhipakkhiyaṃ vipassanādhammañceva maggadhammañca. ‘‘Ariyaṃ vo, bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmi saupanisaṃ saparikkhāra’’nti (ma. ni. 3.136) hi vacanato sammādiṭṭhiādayo maggadhammā sammāsamādhiparikkhārā. Vicineyyāti vīmaṃseyya, bhāveyyāti attho. Tatthāti hetumhi bhummavacanaṃ. Ariyamaggahetukā hi sattānaṃ visuddhi. Tenāha ‘‘tasmiṃ ariyamagge visujjhatī’’ti. Pañcakkhandhadhammaṃ vicineyyāti paccuppanne pañcakkhandhe vipasseyya. Tesu vipassiyamānesu vipassanāya ukkaṃsagatāya yadaggena dukkhasaccaṃ pariññāpaṭivedhena paṭivijjhīyati, tadaggena samudayasaccaṃ pahānapaṭivedhena paṭivijjhīyati, nirodhasaccaṃ sacchikiriyāpaṭivedhena, maggasaccaṃ bhāvanāpaṭivedhena paṭivijjhīyatīti evaṃ tesu catūsu saccesu visujjhatīti imasmiṃ pakkhe nimittatthe eva bhummaṃ, tesu saccesu paṭivijjhiyamānesūti attho.
อวธารณวจนนฺติ ววตฺถาปนวจนํ, อวธารณนฺติ อโตฺถฯ ‘‘สาริปุโตฺตวา’’ติ จ อวธารณํ สาวเกสุ สาริปุโตฺตว เสโยฺยติ อิมมตฺถํ ทีเปติ ตเสฺสวุกฺกํสภาวโตฯ กิเลสอุปสเมนาติ อิมินา มหาเถรสฺส ตาทิโส กิเลสวูปสโมติ ทเสฺสติฯ ตสฺส สาวกวิสเย ปญฺญาย ปารมิปฺปตฺติ อโหสิฯ ยทิ เอวํ ‘‘โยปิ ปารงฺคโต ภิกฺขุ, เอตาวปรโม สิยา’’ติ อิทํ เตสํ พุทฺธานํ ญาณวิสเย ปญฺญาปารมิปฺปตฺตานํ วเสเนว วุตฺตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ อวธารณมฺปิ วิมุตฺติยา นานตฺตา ตีหิ วิมุตฺตีหิ ปารงฺคเต สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ เตนาห – ‘‘ปารํ คโตติ นิพฺพานํ คโต’’ติอาทิฯ น เถเรน อุตฺตริตโร นาม อตฺถิ ลพฺภติ, ลพฺภติ เจ, เอวเมว ลเพฺภยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ
Avadhāraṇavacananti vavatthāpanavacanaṃ, avadhāraṇanti attho. ‘‘Sāriputtovā’’ti ca avadhāraṇaṃ sāvakesu sāriputtova seyyoti imamatthaṃ dīpeti tassevukkaṃsabhāvato. Kilesaupasamenāti iminā mahātherassa tādiso kilesavūpasamoti dasseti. Tassa sāvakavisaye paññāya pāramippatti ahosi. Yadi evaṃ ‘‘yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā’’ti idaṃ tesaṃ buddhānaṃ ñāṇavisaye paññāpāramippattānaṃ vaseneva vuttanti daṭṭhabbaṃ. Avadhāraṇampi vimuttiyā nānattā tīhi vimuttīhi pāraṅgate sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tenāha – ‘‘pāraṃ gatoti nibbānaṃgato’’tiādi. Na therena uttaritaro nāma atthi labbhati, labbhati ce, evameva labbheyyāti adhippāyo.
เชตวนสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Jetavanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๘. เชตวนสุตฺตํ • 8. Jetavanasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๘. เชตวนสุตฺตวณฺณนา • 8. Jetavanasuttavaṇṇanā
