| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
த⁴ம்முத்³தே³ஸவாரோ
Dhammuddesavāro
ஜா²னங்க³ராஸிவண்ணனா
Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
விதக்கேதீதி விதக்கோ; விதக்கனங் வா விதக்கோ; ஊஹனந்தி வுத்தங் ஹோதி. ஸ்வாயங் ஆரம்மணே சித்தஸ்ஸ அபி⁴னிரோபனலக்க²ணோ. ஸோ ஹி ஆரம்மணே சித்தங் ஆரோபேதி. யதா² ஹி கோசி ராஜவல்லப⁴ங் ஞாதிங் வா மித்தங் வா நிஸ்ஸாய ராஜகே³ஹங் ஆரோஹதி, ஏவங் விதக்கங் நிஸ்ஸாய சித்தங் ஆரம்மணங் ஆரோஹதி. தஸ்மா ஸோ ஆரம்மணே சித்தஸ்ஸ அபி⁴னிரோபனலக்க²ணோதி வுத்தோ. நாக³ஸேனத்தே²ரோ பனாஹ – ஆகோடனலக்க²ணோ விதக்கோ. ‘‘யதா², மஹாராஜ, பே⁴ரீ ஆகோடிதா அத² பச்சா² அனுரவதி அனுஸத்³தா³யதி, ஏவமேவ கோ², மஹாராஜ, யதா² ஆகோடனா ஏவங் விதக்கோ த³ட்ட²ப்³போ³. யதா² பச்சா² அனுரவனா அனுஸத்³தா³யனா ஏவங் விசாரோ த³ட்ட²ப்³போ³’’தி (மி॰ ப॰ 2.3.14 தோ²கங் விஸதி³ஸங்). ஸ்வாயங் ஆஹனநபரியாஹனநரஸோ. ததா² ஹி தேன யோகா³வசரோ ஆரம்மணங் விதக்காஹதங் விதக்கபரியாஹதங் கரோதீதி வுச்சதி. ஆரம்மணே சித்தஸ்ஸ ஆனயனபச்சுபட்டா²னோ.
Vitakketīti vitakko; vitakkanaṃ vā vitakko; ūhananti vuttaṃ hoti. Svāyaṃ ārammaṇe cittassa abhiniropanalakkhaṇo. So hi ārammaṇe cittaṃ āropeti. Yathā hi koci rājavallabhaṃ ñātiṃ vā mittaṃ vā nissāya rājagehaṃ ārohati, evaṃ vitakkaṃ nissāya cittaṃ ārammaṇaṃ ārohati. Tasmā so ārammaṇe cittassa abhiniropanalakkhaṇoti vutto. Nāgasenatthero panāha – ākoṭanalakkhaṇo vitakko. ‘‘Yathā, mahārāja, bherī ākoṭitā atha pacchā anuravati anusaddāyati, evameva kho, mahārāja, yathā ākoṭanā evaṃ vitakko daṭṭhabbo. Yathā pacchā anuravanā anusaddāyanā evaṃ vicāro daṭṭhabbo’’ti (mi. pa. 2.3.14 thokaṃ visadisaṃ). Svāyaṃ āhananapariyāhananaraso. Tathā hi tena yogāvacaro ārammaṇaṃ vitakkāhataṃ vitakkapariyāhataṃ karotīti vuccati. Ārammaṇe cittassa ānayanapaccupaṭṭhāno.
ஆரம்மணே தேன சித்தங் விசரதீதி விசாரோ; விசரணங் வா விசாரோ. அனுஸஞ்சரணந்தி வுத்தங் ஹோதி. ஸ்வாயங் ஆரம்மணானுமஜ்ஜனலக்க²ணோ. தத்த² ஸஹஜாதானுயோஜனரஸோ. சித்தஸ்ஸ அனுப்பப³ந்த⁴பச்சுபட்டா²னோ. ஸந்தேபி ச நேஸங் கத்த²சி அவியோகே³ ஓளாரிகட்டே²ன புப்³ப³ங்க³மட்டே²ன ச க⁴ண்டாபி⁴கா⁴தோ விய அபி⁴னிரோபனட்டே²ன ச சேதஸோ பட²மாபி⁴னிபாதோ விதக்கோ . ஸுகு²மட்டே²ன அனுமஜ்ஜனஸபா⁴வட்டே²ன ச க⁴ண்டானுரவோ விய அனுப்பப³ந்தோ⁴ விசாரோ. விப்பா²ரவா செத்த² விதக்கோ, பட²முப்பத்திகாலே பரிப்ப²ந்த³பூ⁴தோ சித்தஸ்ஸ. ஆகாஸே உப்பதிதுகாமஸ்ஸ பக்கி²னோ பக்க²விக்கே²போ விய. பது³மாபி⁴முக²பாதோ விய ச க³ந்தா⁴னுப³த்³த⁴சேதஸோ ப⁴மரஸ்ஸ. ஸந்தவுத்தி விசாரோ நாதிபரிப்ப²ந்த³னபா⁴வோ சித்தஸ்ஸ, ஆகாஸே உப்பதிதஸ்ஸ பக்கி²னோ பக்க²ப்பஸாரணங் விய, பரிப்³ப⁴மனங் விய ச பது³மாபி⁴முக²பதிதஸ்ஸ ப⁴மரஸ்ஸ பது³மஸ்ஸ உபரிபா⁴கே³.
Ārammaṇe tena cittaṃ vicaratīti vicāro; vicaraṇaṃ vā vicāro. Anusañcaraṇanti vuttaṃ hoti. Svāyaṃ ārammaṇānumajjanalakkhaṇo. Tattha sahajātānuyojanaraso. Cittassa anuppabandhapaccupaṭṭhāno. Santepi ca nesaṃ katthaci aviyoge oḷārikaṭṭhena pubbaṅgamaṭṭhena ca ghaṇṭābhighāto viya abhiniropanaṭṭhena ca cetaso paṭhamābhinipāto vitakko . Sukhumaṭṭhena anumajjanasabhāvaṭṭhena ca ghaṇṭānuravo viya anuppabandho vicāro. Vipphāravā cettha vitakko, paṭhamuppattikāle paripphandabhūto cittassa. Ākāse uppatitukāmassa pakkhino pakkhavikkhepo viya. Padumābhimukhapāto viya ca gandhānubaddhacetaso bhamarassa. Santavutti vicāro nātiparipphandanabhāvo cittassa, ākāse uppatitassa pakkhino pakkhappasāraṇaṃ viya, paribbhamanaṃ viya ca padumābhimukhapatitassa bhamarassa padumassa uparibhāge.
அட்ட²கதா²யங் பன ‘‘ஆகாஸே க³ச்ச²தோ மஹாஸகுணஸ்ஸ உபோ⁴ஹி பக்கே²ஹி வாதங் க³ஹெத்வா பக்கே² ஸன்னிஸீதா³பெத்வா க³மனங் விய ஆரம்மணே சேதஸோ அபி⁴னிரோபனபா⁴வேன பவத்தோ விதக்கோ. ஸோ ஹி ஏகக்³கோ³ ஹுத்வா அப்பேதி வாதக்³க³ஹணத்த²ங் பக்கே² ப²ந்தா³பயமானஸ்ஸ க³மனங் விய. அனுமஜ்ஜபா⁴வேன பவத்தோ விசாரோ. ஸோ ஹி ஆரம்மணங் அனுமஜ்ஜதீதி வுத்தங், தங் அனுப்பப³ந்த⁴னேன பவத்தியங் அதிவிய யுஜ்ஜதி. ஸோ பன நேஸங் விஸேஸோ பட²மது³தியஜ்ஜா²னேஸு பாகடோ ஹோதி. அபிச மலக்³க³ஹிதங் கங்ஸபா⁴ஜனங் ஏகேன ஹத்தே²ன த³ள்ஹங் க³ஹெத்வா இதரேன ஹத்தே²ன சுண்ணதேலவாலண்டு³பகேன பரிமஜ்ஜந்தஸ்ஸ த³ள்ஹக்³க³ஹணஹத்தோ² விய விதக்கோ, பரிமஜ்ஜனஹத்தோ² விய விசாரோ. ததா² கும்ப⁴காரஸ்ஸ த³ண்ட³ப்பஹாரேன சக்கங் ப⁴மயித்வா பா⁴ஜனங் கரொந்தஸ்ஸ உப்பீளனஹத்தோ² விய விதக்கோ, இதோ சிதோ ச ஸஞ்சரணஹத்தோ² விய விசாரோ. ததா² மண்ட³லங் கரொந்தஸ்ஸ மஜ்ஜே² ஸன்னிரும்பி⁴த்வா டி²தகண்டகோ விய அபி⁴னிரோபனோ விதக்கோ, ப³ஹிபரிப்³ப⁴மனகண்டகோ விய அனுமஜ்ஜமானோ விசாரோ.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ākāse gacchato mahāsakuṇassa ubhohi pakkhehi vātaṃ gahetvā pakkhe sannisīdāpetvā gamanaṃ viya ārammaṇe cetaso abhiniropanabhāvena pavatto vitakko. So hi ekaggo hutvā appeti vātaggahaṇatthaṃ pakkhe phandāpayamānassa gamanaṃ viya. Anumajjabhāvena pavatto vicāro. So hi ārammaṇaṃ anumajjatīti vuttaṃ, taṃ anuppabandhanena pavattiyaṃ ativiya yujjati. So pana nesaṃ viseso paṭhamadutiyajjhānesu pākaṭo hoti. Apica malaggahitaṃ kaṃsabhājanaṃ ekena hatthena daḷhaṃ gahetvā itarena hatthena cuṇṇatelavālaṇḍupakena parimajjantassa daḷhaggahaṇahattho viya vitakko, parimajjanahattho viya vicāro. Tathā kumbhakārassa daṇḍappahārena cakkaṃ bhamayitvā bhājanaṃ karontassa uppīḷanahattho viya vitakko, ito cito ca sañcaraṇahattho viya vicāro. Tathā maṇḍalaṃ karontassa majjhe sannirumbhitvā ṭhitakaṇṭako viya abhiniropano vitakko, bahiparibbhamanakaṇṭako viya anumajjamāno vicāro.
பிணயதீதி பீதி. ஸா ஸம்பியாயனலக்க²ணா. காயசித்தபீணனரஸா, ப²ரணரஸா வா. ஓத³க்³யபச்சுபட்டா²னா. ஸா பனேஸா கு²த்³தி³காபீதி, க²ணிகாபீதி, ஓக்கந்திகாபீதி, உப்³பே³கா³பீதி, ப²ரணாபீதீதி பஞ்சவிதா⁴ ஹோதி.
Piṇayatīti pīti. Sā sampiyāyanalakkhaṇā. Kāyacittapīṇanarasā, pharaṇarasā vā. Odagyapaccupaṭṭhānā. Sā panesā khuddikāpīti, khaṇikāpīti, okkantikāpīti, ubbegāpīti, pharaṇāpītīti pañcavidhā hoti.
தத்த² கு²த்³தி³காபீதி ஸரீரே லோமஹங்ஸமத்தமேவ காதுங் ஸக்கோதி. க²ணிகாபீதி க²ணே க²ணே விஜ்ஜுப்பாத³ஸதி³ஸா ஹோதி. ஓக்கந்திகாபீதி , ஸமுத்³த³தீரங் வீசி விய, காயங் ஓக்கமித்வா ஓக்கமித்வா பி⁴ஜ்ஜதி. உப்³பே³கா³பீதி ப³லவதீ ஹோதி, காயங் உத்³த⁴க்³க³ங் கத்வா ஆகாஸே லங்கா⁴பனப்பமாணப்பத்தா. ததா² ஹி புண்ணவல்லிகவாஸீ மஹாதிஸ்ஸத்தே²ரோ புண்ணமதி³வஸே ஸாயங் சேதியங்க³ணங் க³ந்த்வா சந்தா³லோகங் தி³ஸ்வா மஹாசேதியாபி⁴முகோ² ஹுத்வா ‘இமாய வத வேலாய சதஸ்ஸோ பரிஸா மஹாசேதியங் வந்த³ந்தீ’தி பகதியா தி³ட்டா²ரம்மணவஸேன பு³த்³தா⁴ரம்மணங் உப்³பே³க³ங் பீதிங் உப்பாதெ³த்வா ஸுதா⁴தலே பஹடசித்ரகெ³ண்டு³கோ விய ஆகாஸே உப்பதித்வா மஹாசேதியங்க³ணேயேவ அட்டா²ஸி.
Tattha khuddikāpīti sarīre lomahaṃsamattameva kātuṃ sakkoti. Khaṇikāpīti khaṇe khaṇe vijjuppādasadisā hoti. Okkantikāpīti , samuddatīraṃ vīci viya, kāyaṃ okkamitvā okkamitvā bhijjati. Ubbegāpīti balavatī hoti, kāyaṃ uddhaggaṃ katvā ākāse laṅghāpanappamāṇappattā. Tathā hi puṇṇavallikavāsī mahātissatthero puṇṇamadivase sāyaṃ cetiyaṅgaṇaṃ gantvā candālokaṃ disvā mahācetiyābhimukho hutvā ‘imāya vata velāya catasso parisā mahācetiyaṃ vandantī’ti pakatiyā diṭṭhārammaṇavasena buddhārammaṇaṃ ubbegaṃ pītiṃ uppādetvā sudhātale pahaṭacitrageṇḍuko viya ākāse uppatitvā mahācetiyaṅgaṇeyeva aṭṭhāsi.
ததா² கி³ரிகண்ட³கவிஹாரஸ்ஸ உபனிஸ்ஸயே வத்தகாலககா³மே ஏகா குலதீ⁴தாபி ப³லவபு³த்³தா⁴ரம்மணாய உப்³பே³கா³ய பீதியா ஆகாஸே லங்கே⁴ஸி. தஸ்ஸா கிர மாதாபிதரோ ஸாயங் த⁴ம்மஸவனத்தா²ய விஹாரங் க³ச்ச²ந்தா ‘அம்ம, த்வங் க³ருபா⁴ரா, அகாலே விசரிதுங் ந ஸக்கோஸி, மயங் துய்ஹங் பத்திங் கத்வா த⁴ம்மங் ஸொஸ்ஸாமா’தி அக³மங்ஸு. ஸா க³ந்துகாமாபி தேஸங் வசனங் படிபா³ஹிதுங் அஸக்கொந்தீ க⁴ரே ஓஹீயித்வா க⁴ரத்³வாரே ட²த்வா சந்தா³லோகேன கி³ரிகண்ட³கே ஆகாஸசேதியங்க³ணங் ஓலோகெந்தீ சேதியஸ்ஸ தீ³பபூஜங் அத்³த³ஸ. சதஸ்ஸோ ச பரிஸா மாலாக³ந்தா⁴தீ³ஹி சேதியபூஜங் கத்வா பத³க்கி²ணங் கரொந்தியோ பி⁴க்கு²ஸங்க⁴ஸ்ஸ ச க³ணஸஜ்ஜா²யஸத்³த³ங் அஸ்ஸோஸி. அத²ஸ்ஸா ‘த⁴ஞ்ஞா வதிமே மனுஸ்ஸா யே விஹாரங் க³ந்த்வா ஏவரூபே சேதியங்க³ணே அனுஸஞ்சரிதுங் ஏவரூபஞ்ச மது⁴ரங் த⁴ம்மகத²ங் ஸோதுங் லப⁴ந்தீ’தி முத்தராஸிஸதி³ஸங் சேதியங் பஸ்ஸந்தியா ஏவ உப்³பே³கா³பீதி உத³பாதி³. ஸா ஆகாஸே லங்கி⁴த்வா மாதாபிதூனங் புரிமதரங்யேவ ஆகாஸதோ சேதியங்க³ணே ஓருய்ஹ சேதியங் வந்தி³த்வா த⁴ம்மங் ஸுணமானா அட்டா²ஸி. அத² நங் மாதாபிதரோ ஆக³ந்த்வா ‘அம்ம, த்வங் கதரேன மக்³கே³ன ஆக³தாஸீ’தி புச்சி²ங்ஸு. ஸா ‘ஆகாஸேன ஆக³தாம்ஹி, ந மக்³கே³னா’தி வத்வா ‘அம்ம, ஆகாஸேன நாம கீ²ணாஸவா ஸஞ்சரந்தி, த்வங் கத²ங் ஆக³தா’தி புட்டா² ஆஹ – ‘மய்ஹங் சந்தா³லோகேன சேதியங் ஓலோகெந்தியா டி²தாய பு³த்³தா⁴ரம்மணா ப³லவபீதி உப்பஜ்ஜதி, அதா²ஹங் நேவ அத்தனோ டி²தபா⁴வங் ந நிஸின்னபா⁴வங் அஞ்ஞாஸிங், க³ஹிதனிமித்தேனேவ பன ஆகாஸங் லங்கி⁴த்வா சேதியங்க³ணே பதிட்டி²தாம்ஹீ’தி. ஏவங் உப்³பே³கா³பீதி ஆகாஸே லங்கா⁴பனப்பமாணா ஹோதி.
Tathā girikaṇḍakavihārassa upanissaye vattakālakagāme ekā kuladhītāpi balavabuddhārammaṇāya ubbegāya pītiyā ākāse laṅghesi. Tassā kira mātāpitaro sāyaṃ dhammasavanatthāya vihāraṃ gacchantā ‘amma, tvaṃ garubhārā, akāle vicarituṃ na sakkosi, mayaṃ tuyhaṃ pattiṃ katvā dhammaṃ sossāmā’ti agamaṃsu. Sā gantukāmāpi tesaṃ vacanaṃ paṭibāhituṃ asakkontī ghare ohīyitvā gharadvāre ṭhatvā candālokena girikaṇḍake ākāsacetiyaṅgaṇaṃ olokentī cetiyassa dīpapūjaṃ addasa. Catasso ca parisā mālāgandhādīhi cetiyapūjaṃ katvā padakkhiṇaṃ karontiyo bhikkhusaṅghassa ca gaṇasajjhāyasaddaṃ assosi. Athassā ‘dhaññā vatime manussā ye vihāraṃ gantvā evarūpe cetiyaṅgaṇe anusañcarituṃ evarūpañca madhuraṃ dhammakathaṃ sotuṃ labhantī’ti muttarāsisadisaṃ cetiyaṃ passantiyā eva ubbegāpīti udapādi. Sā ākāse laṅghitvā mātāpitūnaṃ purimataraṃyeva ākāsato cetiyaṅgaṇe oruyha cetiyaṃ vanditvā dhammaṃ suṇamānā aṭṭhāsi. Atha naṃ mātāpitaro āgantvā ‘amma, tvaṃ katarena maggena āgatāsī’ti pucchiṃsu. Sā ‘ākāsena āgatāmhi, na maggenā’ti vatvā ‘amma, ākāsena nāma khīṇāsavā sañcaranti, tvaṃ kathaṃ āgatā’ti puṭṭhā āha – ‘mayhaṃ candālokena cetiyaṃ olokentiyā ṭhitāya buddhārammaṇā balavapīti uppajjati, athāhaṃ neva attano ṭhitabhāvaṃ na nisinnabhāvaṃ aññāsiṃ, gahitanimitteneva pana ākāsaṃ laṅghitvā cetiyaṅgaṇe patiṭṭhitāmhī’ti. Evaṃ ubbegāpīti ākāse laṅghāpanappamāṇā hoti.
ப²ரணபீதியா பன உப்பன்னாய ஸகலஸரீரங் த⁴மித்வா பூரிதவத்தி² விய, மஹதா உத³கோகே⁴ன பக்க²ந்த³பப்³ப³தகுச்சி² விய ச அனுபரிப்பு²டங் ஹோதி. ஸா பனேஸா பஞ்சவிதா⁴ பீதி க³ப்³ப⁴ங் க³ண்ஹந்தீ பரிபாகங் க³ச்ச²ந்தீ து³வித⁴ங் பஸ்ஸத்³தி⁴ங் பரிபூரேதி – காயபஸ்ஸத்³தி⁴ஞ்ச சித்தபஸ்ஸத்³தி⁴ஞ்ச. பஸ்ஸத்³தி⁴ க³ப்³ப⁴ங் க³ண்ஹந்தீ பரிபாகங் க³ச்ச²ந்தீ து³வித⁴ங் ஸுக²ங் பரிபூரேதி – காயிகங் சேதஸிகஞ்ச. ஸுக²ங் க³ப்³ப⁴ங் க³ண்ஹந்தங் பரிபாகங் க³ச்ச²ந்தங் திவித⁴ங் ஸமாதி⁴ங் பரிபூரேதி – க²ணிகஸமாதி⁴ங் உபசாரஸமாதி⁴ங் அப்பனாஸமாதி⁴ந்தி. தாஸு ட²பெத்வா அப்பனாஸமாதி⁴பூரிகங் இதரா த்³வேபி இத⁴ யுஜ்ஜந்தி.
Pharaṇapītiyā pana uppannāya sakalasarīraṃ dhamitvā pūritavatthi viya, mahatā udakoghena pakkhandapabbatakucchi viya ca anuparipphuṭaṃ hoti. Sā panesā pañcavidhā pīti gabbhaṃ gaṇhantī paripākaṃ gacchantī duvidhaṃ passaddhiṃ paripūreti – kāyapassaddhiñca cittapassaddhiñca. Passaddhi gabbhaṃ gaṇhantī paripākaṃ gacchantī duvidhaṃ sukhaṃ paripūreti – kāyikaṃ cetasikañca. Sukhaṃ gabbhaṃ gaṇhantaṃ paripākaṃ gacchantaṃ tividhaṃ samādhiṃ paripūreti – khaṇikasamādhiṃ upacārasamādhiṃ appanāsamādhinti. Tāsu ṭhapetvā appanāsamādhipūrikaṃ itarā dvepi idha yujjanti.
ஸுக²யதீதி ஸுக²ங்; யஸ்ஸ உப்பஜ்ஜதி தங் ஸுகி²தங் கரோதீதி அத்தோ². ஸுட்டு² வா கா²த³தி, க²னதி ச காயசித்தாபா³த⁴ந்தி ஸுக²ங். ஸோமனஸ்ஸவேத³னாயேதங் நாமங். தஸ்ஸ லக்க²ணாதீ³னி வேத³னாபதே³ வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³பா³னி.
Sukhayatīti sukhaṃ; yassa uppajjati taṃ sukhitaṃ karotīti attho. Suṭṭhu vā khādati, khanati ca kāyacittābādhanti sukhaṃ. Somanassavedanāyetaṃ nāmaṃ. Tassa lakkhaṇādīni vedanāpade vuttanayeneva veditabbāni.
அபரோ நயோ – ஸாதலக்க²ணங் ஸுக²ங், ஸம்பயுத்தானங் உபப்³ரூஹனரஸங், அனுக்³க³ஹணபச்சுபட்டா²னங். ஸதிபி ச நேஸங் பீதிஸுகா²னங் கத்த²சி அவிப்பயோகே³, இட்டா²ரம்மணபடிலாப⁴துட்டி² பீதி; படிலத்³த⁴ரஸானுப⁴வனங் ஸுக²ங். யத்த² பீதி தத்த² ஸுக²ங். யத்த² ஸுக²ங் தத்த² ந நியமதோ பீதி. ஸங்கா²ரக்க²ந்த⁴ஸங்க³ஹிதா பீதி, வேத³னாக்க²ந்த⁴ஸங்க³ஹிதங் ஸுக²ங். கந்தாரகி²ன்னஸ்ஸ வனந்தோத³கத³ஸ்ஸனஸவனேஸு விய பீதி. வனச்சா²யாபவேஸனஉத³கபரிபோ⁴கே³ஸு விய ஸுக²ங்.
Aparo nayo – sātalakkhaṇaṃ sukhaṃ, sampayuttānaṃ upabrūhanarasaṃ, anuggahaṇapaccupaṭṭhānaṃ. Satipi ca nesaṃ pītisukhānaṃ katthaci avippayoge, iṭṭhārammaṇapaṭilābhatuṭṭhi pīti; paṭiladdharasānubhavanaṃ sukhaṃ. Yattha pīti tattha sukhaṃ. Yattha sukhaṃ tattha na niyamato pīti. Saṅkhārakkhandhasaṅgahitā pīti, vedanākkhandhasaṅgahitaṃ sukhaṃ. Kantārakhinnassa vanantodakadassanasavanesu viya pīti. Vanacchāyāpavesanaudakaparibhogesu viya sukhaṃ.
யதா² ஹி புரிஸோ மஹாகந்தாரமக்³க³ங் படிபன்னோ க⁴ம்மபரேதோ தஸிதோ பிபாஸிதோ படிபதே² புரிஸங் தி³ஸ்வா ‘கத்த² பானீயங் அத்தீ²’தி புச்செ²ய்ய. ஸோ ‘அடவிங் உத்தரித்வா ஜாதஸ்ஸரவனஸண்டோ³ அத்தி², தத்த² க³ந்த்வா லபி⁴ஸ்ஸஸீ’தி வதெ³ய்ய. ஸோ தஸ்ஸ கத²ங் ஸுத்வா ஹட்ட²பஹட்டோ² ப⁴வெய்ய. ததோ க³ச்ச²ந்தோ பூ⁴மியங் பதிதானி உப்பலத³லனாலபத்தாதீ³னி தி³ஸ்வா ஸுட்டு²தரங் ஹட்ட²பஹட்டோ² ஹுத்வா க³ச்ச²ந்தோ அல்லவத்தே² அல்லகேஸே புரிஸே பஸ்ஸெய்ய, வனகுக்குடமோராதீ³னங் ஸத்³த³ங் ஸுணெய்ய, ஜாதஸ்ஸரபரியந்தே ஜாதங் மணிஜாலஸதி³ஸங் நீலவனஸண்ட³ங் பஸ்ஸெய்ய, ஸரே ஜாதானி உப்பலபது³மகுமுதா³தீ³னி பஸ்ஸெய்ய, அச்ச²ங் விப்பஸன்னங் உத³கங் பஸ்ஸெய்ய. ஸோ பி⁴ய்யோ பி⁴ய்யோ ஹட்ட²பஹட்டோ² ஹுத்வா ஜாதஸ்ஸரங் ஓதரித்வா யதா²ருசி ந்ஹத்வா ச பிவித்வா ச படிப்பஸ்ஸத்³த⁴த³ரதோ² பி⁴ஸமுளாலபொக்க²ராதீ³னி கா²தி³த்வா நீலுப்பலாதீ³னி பிளந்தி⁴த்வா மந்தா³லகமூலானி க²ந்தே⁴ கரித்வா உத்தரித்வா ஸாடகங் நிவாஸெத்வா, உத³கஸாடகங் ஆதபே கத்வா, ஸீதச்சா²யாய மந்த³மந்தே³ வாதே பஹரந்தே நிபன்னோ ‘அஹோ ஸுக²ங், அஹோ ஸுக²’ந்தி வதெ³ய்ய. ஏவங்ஸம்பத³மித³ங் த³ட்ட²ப்³ப³ங்.
Yathā hi puriso mahākantāramaggaṃ paṭipanno ghammapareto tasito pipāsito paṭipathe purisaṃ disvā ‘kattha pānīyaṃ atthī’ti puccheyya. So ‘aṭaviṃ uttaritvā jātassaravanasaṇḍo atthi, tattha gantvā labhissasī’ti vadeyya. So tassa kathaṃ sutvā haṭṭhapahaṭṭho bhaveyya. Tato gacchanto bhūmiyaṃ patitāni uppaladalanālapattādīni disvā suṭṭhutaraṃ haṭṭhapahaṭṭho hutvā gacchanto allavatthe allakese purise passeyya, vanakukkuṭamorādīnaṃ saddaṃ suṇeyya, jātassarapariyante jātaṃ maṇijālasadisaṃ nīlavanasaṇḍaṃ passeyya, sare jātāni uppalapadumakumudādīni passeyya, acchaṃ vippasannaṃ udakaṃ passeyya. So bhiyyo bhiyyo haṭṭhapahaṭṭho hutvā jātassaraṃ otaritvā yathāruci nhatvā ca pivitvā ca paṭippassaddhadaratho bhisamuḷālapokkharādīni khāditvā nīluppalādīni piḷandhitvā mandālakamūlāni khandhe karitvā uttaritvā sāṭakaṃ nivāsetvā, udakasāṭakaṃ ātape katvā, sītacchāyāya mandamande vāte paharante nipanno ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti vadeyya. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
தஸ்ஸ ஹி புரிஸஸ்ஸ ஜாதஸ்ஸரவனஸண்ட³ஸவனதோ பட்டா²ய யாவ உத³கத³ஸ்ஸனா ஹட்ட²பஹட்ட²காலோ விய புப்³ப³பா⁴கா³ரம்மணே ஹட்ட²பஹட்டா²காரா பீதி. ந்ஹத்வா ச பிவித்வா ச ஸீதச்சா²யாய மந்த³மந்தே³ வாதே பஹரந்தே ‘அஹோ ஸுக²ங், அஹோ ஸுக²’ந்தி வத³தோ நிபன்னகாலோ விய ப³லவப்பத்தங் ஆரம்மணரஸானுப⁴வனாகாரஸண்டி²தங் ஸுக²ங். தஸ்மிங் தஸ்மிங் ஸமயே பாகடபா⁴வதோ சேதங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். யத்த² பன பீதி ஸுக²ம்பி தத்த² அத்தீ²தி வுத்தமேவேதங்.
Tassa hi purisassa jātassaravanasaṇḍasavanato paṭṭhāya yāva udakadassanā haṭṭhapahaṭṭhakālo viya pubbabhāgārammaṇe haṭṭhapahaṭṭhākārā pīti. Nhatvā ca pivitvā ca sītacchāyāya mandamande vāte paharante ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti vadato nipannakālo viya balavappattaṃ ārammaṇarasānubhavanākārasaṇṭhitaṃ sukhaṃ. Tasmiṃ tasmiṃ samaye pākaṭabhāvato cetaṃ vuttanti veditabbaṃ. Yattha pana pīti sukhampi tattha atthīti vuttamevetaṃ.
சித்தஸ்ஸேகக்³க³தாதி சித்தஸ்ஸ ஏகக்³க³பா⁴வோ; ஸமாதி⁴ஸ்ஸேதங் நாமங். லக்க²ணாதீ³ஸு பனஸ்ஸ அட்ட²கதா²யங் தாவ வுத்தங் – ‘‘பாமொக்க²லக்க²ணோ ச ஸமாதி⁴ அவிக்கே²பலக்க²ணோ ச’’. யதா² ஹி கூடாகா³ரகண்ணிகா ஸேஸத³ப்³ப³ஸம்பா⁴ரானங் ஆப³ந்த⁴னதோ பமுகா² ஹோதி ஏவமேவ ஸப்³ப³குஸலத⁴ம்மானங் ஸமாதி⁴சித்தேன இஜ்ஜ²னதோ ஸப்³பே³ஸம்பி தேஸங் த⁴ம்மானங் ஸமாதி⁴ பாமொக்கோ² ஹோதி. தேன வுத்தங் –
Cittassekaggatāti cittassa ekaggabhāvo; samādhissetaṃ nāmaṃ. Lakkhaṇādīsu panassa aṭṭhakathāyaṃ tāva vuttaṃ – ‘‘pāmokkhalakkhaṇo ca samādhi avikkhepalakkhaṇo ca’’. Yathā hi kūṭāgārakaṇṇikā sesadabbasambhārānaṃ ābandhanato pamukhā hoti evameva sabbakusaladhammānaṃ samādhicittena ijjhanato sabbesampi tesaṃ dhammānaṃ samādhi pāmokkho hoti. Tena vuttaṃ –
‘‘யதா², மஹாராஜ, கூடாகா³ரஸ்ஸ யா காசி கோ³பானஸியோ ஸப்³பா³ தா கூடங்க³மா ஹொந்தி, கூடனின்னா கூடஸமோஸரணா, கூடங் தாஸங் அக்³க³மக்கா²யதி, ஏவமேவ கோ², மஹாராஜ, யே கேசி குஸலா த⁴ம்மா ஸப்³பே³ தே ஸமாதி⁴னின்னா ஹொந்தி, ஸமாதி⁴போணா, ஸமாதி⁴பப்³பா⁴ரா, ஸமாதி⁴ தேஸங் அக்³க³மக்கா²யதீ’’தி (மி॰ ப॰ 2.1.14).
‘‘Yathā, mahārāja, kūṭāgārassa yā kāci gopānasiyo sabbā tā kūṭaṅgamā honti, kūṭaninnā kūṭasamosaraṇā, kūṭaṃ tāsaṃ aggamakkhāyati, evameva kho, mahārāja, ye keci kusalā dhammā sabbe te samādhininnā honti, samādhipoṇā, samādhipabbhārā, samādhi tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (mi. pa. 2.1.14).
யதா² ச ஸேனங்க³ங் பத்வா ராஜா நாம யத்த² யத்த² ஸேனா ஓஸீத³தி தங் தங் டா²னங் க³ச்ச²தி, தஸ்ஸ க³தக³தட்டா²னே ஸேனா பரிபூரதி, பரஸேனா பி⁴ஜ்ஜித்வா ராஜானமேவ அனுவத்ததி, ஏவமேவ ஸஹஜாதத⁴ம்மானங் விக்கி²பிதுங் விப்பகிரிதுங் அப்பதா³னதோ ஸமாதி⁴ அவிக்கே²பலக்க²ணோ நாம ஹோதீதி.
Yathā ca senaṅgaṃ patvā rājā nāma yattha yattha senā osīdati taṃ taṃ ṭhānaṃ gacchati, tassa gatagataṭṭhāne senā paripūrati, parasenā bhijjitvā rājānameva anuvattati, evameva sahajātadhammānaṃ vikkhipituṃ vippakirituṃ appadānato samādhi avikkhepalakkhaṇo nāma hotīti.
அபரோ பன நயோ – அயங் சித்தஸ்ஸேகக்³க³தாஸங்கா²தோ ஸமாதி⁴ நாம அவிஸாரலக்க²ணோ வா அவிக்கே²பலக்க²ணோ வா, ஸஹஜாதத⁴ம்மானங், ஸம்பிண்ட³னரஸோ ந்ஹானியசுண்ணானங் உத³கங் விய, உபஸமபச்சுபட்டா²னோ ஞாணபச்சுபட்டா²னோ வா. ‘‘ஸமாஹிதோ யதா²பூ⁴தங் ஜானாதி பஸ்ஸதீ’’தி ஹி வுத்தங். விஸேஸதோ ஸுக²பத³ட்டா²னோ, நிவாதே தீ³பச்சீனங் டி²தி விய சேதஸோ டி²தீதி த³ட்ட²ப்³போ³.
Aparo pana nayo – ayaṃ cittassekaggatāsaṅkhāto samādhi nāma avisāralakkhaṇo vā avikkhepalakkhaṇo vā, sahajātadhammānaṃ, sampiṇḍanaraso nhāniyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya, upasamapaccupaṭṭhāno ñāṇapaccupaṭṭhāno vā. ‘‘Samāhito yathābhūtaṃ jānāti passatī’’ti hi vuttaṃ. Visesato sukhapadaṭṭhāno, nivāte dīpaccīnaṃ ṭhiti viya cetaso ṭhitīti daṭṭhabbo.
