| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
झानङ्गरासिवण्णना
Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
वितक्केतीति धम्मतो अञ्ञस्स कत्तुनिवत्तनत्थं धम्ममेव कत्तारं निद्दिसति। तस्स पन वसवत्तिभावनिवारणत्थं ‘‘वितक्कनं वा’’ति भावनिद्देसो। रूपं रूपन्ति पथवी पथवीति वा आकोटेन्तो विय होतीति आकोटनलक्खणो। आदितो, अभिमुखं वा हननं आहननं, परितो, परिवत्तेत्वा वा आहननं परियाहननं। विचारतो ओळारिकट्ठेन विचारस्सेव पुब्बङ्गमट्ठेन अनुरवतो ओळारिको तस्स च पुब्बङ्गमो घण्टाभिघातो विय होति वितक्को। सो यथा घण्टाभिघातो पठमाभिनिपातो होति, एवं आरम्मणाभिमुखनिरोपनट्ठेन पठमाभिनिपातो होति। विप्फारवाति विचलनयुत्तो। अनुप्पबन्धेन पवत्तियन्ति उपचारे वा अप्पनायं वा सन्तानेन पवत्तियं। तत्थ हि वितक्को निच्चलो हुत्वा आरम्मणं अनुपविसित्वा पवत्तति। मण्डलन्ति खलमण्डलं।
Vitakketīti dhammato aññassa kattunivattanatthaṃ dhammameva kattāraṃ niddisati. Tassa pana vasavattibhāvanivāraṇatthaṃ ‘‘vitakkanaṃ vā’’ti bhāvaniddeso. Rūpaṃ rūpanti pathavī pathavīti vā ākoṭento viya hotīti ākoṭanalakkhaṇo. Ādito, abhimukhaṃ vā hananaṃ āhananaṃ, parito, parivattetvā vā āhananaṃ pariyāhananaṃ. Vicārato oḷārikaṭṭhena vicārasseva pubbaṅgamaṭṭhena anuravato oḷāriko tassa ca pubbaṅgamo ghaṇṭābhighāto viya hoti vitakko. So yathā ghaṇṭābhighāto paṭhamābhinipāto hoti, evaṃ ārammaṇābhimukhaniropanaṭṭhena paṭhamābhinipāto hoti. Vipphāravāti vicalanayutto. Anuppabandhena pavattiyanti upacāre vā appanāyaṃ vā santānena pavattiyaṃ. Tattha hi vitakko niccalo hutvā ārammaṇaṃ anupavisitvā pavattati. Maṇḍalanti khalamaṇḍalaṃ.
पिणयतीति तप्पेति, वड्ढेति वा। फरणरसाति पणीतरूपेहि कायस्स ब्यापनरसा। उदग्गभावो ओदग्यं। खुद्दिका लहुं लोमहंसनमत्तं कत्वा भिन्ना न पुन उप्पज्जति। खणिका बहुलं उप्पज्जति। उब्बेगतो फरणा निच्चलत्ता चिरट्ठितिकत्ता च पणीततरा। पस्सद्धिया निमित्तभावेन गब्भं गण्हन्ती। अप्पनासम्पयुत्ताव पीति अप्पनासमाधिपूरिकाति कत्वा सा ठपिता। इतरा द्वे खणिकोपचारसमाधिपूरिका पीती।
Piṇayatīti tappeti, vaḍḍheti vā. Pharaṇarasāti paṇītarūpehi kāyassa byāpanarasā. Udaggabhāvo odagyaṃ. Khuddikā lahuṃ lomahaṃsanamattaṃ katvā bhinnā na puna uppajjati. Khaṇikā bahulaṃ uppajjati. Ubbegato pharaṇā niccalattā ciraṭṭhitikattā ca paṇītatarā. Passaddhiyā nimittabhāvena gabbhaṃ gaṇhantī. Appanāsampayuttāva pīti appanāsamādhipūrikāti katvā sā ṭhapitā. Itarā dve khaṇikopacārasamādhipūrikā pītī.
समाधिचित्तेनाति समाधिसहितचित्तेन। अविसारो अत्तनो एव अविसरणसभावो। अविक्खेपो सम्पयुत्तानं अविक्खित्तता। येन सम्पयुत्ता अविक्खित्ता होन्ति, सो धम्मो अविक्खेपोति। विसेसतोति येभुय्येन। सुखविरहितोपि हि अत्थि समाधीति। पदीपनिदस्सनेन सन्तानट्ठितिभावं समाधिस्स दस्सेति।
Samādhicittenāti samādhisahitacittena. Avisāro attano eva avisaraṇasabhāvo. Avikkhepo sampayuttānaṃ avikkhittatā. Yena sampayuttā avikkhittā honti, so dhammo avikkhepoti. Visesatoti yebhuyyena. Sukhavirahitopi hi atthi samādhīti. Padīpanidassanena santānaṭṭhitibhāvaṃ samādhissa dasseti.
झानङ्गरासिवण्णना निट्ठिता।
Jhānaṅgarāsivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / झानङ्गरासिवण्णना • Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
