| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ฌานงฺคราสิวณฺณนา
Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
วิตเกฺกตีติ ธมฺมโต อญฺญสฺส กตฺตุนิวตฺตนตฺถํ ธมฺมเมว กตฺตารํ นิทฺทิสติฯ ตสฺส ปน วสวตฺติภาวนิวารณตฺถํ ‘‘วิตกฺกนํ วา’’ติ ภาวนิเทฺทโสฯ รูปํ รูปนฺติ ปถวี ปถวีติ วา อาโกเฎโนฺต วิย โหตีติ อาโกฎนลกฺขโณฯ อาทิโต, อภิมุขํ วา หนนํ อาหนนํ, ปริโต, ปริวเตฺตตฺวา วา อาหนนํ ปริยาหนนํฯ วิจารโต โอฬาริกเฎฺฐน วิจารเสฺสว ปุพฺพงฺคมเฎฺฐน อนุรวโต โอฬาริโก ตสฺส จ ปุพฺพงฺคโม ฆณฺฎาภิฆาโต วิย โหติ วิตโกฺกฯ โส ยถา ฆณฺฎาภิฆาโต ปฐมาภินิปาโต โหติ, เอวํ อารมฺมณาภิมุขนิโรปนเฎฺฐน ปฐมาภินิปาโต โหติฯ วิปฺผารวาติ วิจลนยุโตฺตฯ อนุปฺปพเนฺธน ปวตฺติยนฺติ อุปจาเร วา อปฺปนายํ วา สนฺตาเนน ปวตฺติยํฯ ตตฺถ หิ วิตโกฺก นิจฺจโล หุตฺวา อารมฺมณํ อนุปวิสิตฺวา ปวตฺตติฯ มณฺฑลนฺติ ขลมณฺฑลํฯ
Vitakketīti dhammato aññassa kattunivattanatthaṃ dhammameva kattāraṃ niddisati. Tassa pana vasavattibhāvanivāraṇatthaṃ ‘‘vitakkanaṃ vā’’ti bhāvaniddeso. Rūpaṃ rūpanti pathavī pathavīti vā ākoṭento viya hotīti ākoṭanalakkhaṇo. Ādito, abhimukhaṃ vā hananaṃ āhananaṃ, parito, parivattetvā vā āhananaṃ pariyāhananaṃ. Vicārato oḷārikaṭṭhena vicārasseva pubbaṅgamaṭṭhena anuravato oḷāriko tassa ca pubbaṅgamo ghaṇṭābhighāto viya hoti vitakko. So yathā ghaṇṭābhighāto paṭhamābhinipāto hoti, evaṃ ārammaṇābhimukhaniropanaṭṭhena paṭhamābhinipāto hoti. Vipphāravāti vicalanayutto. Anuppabandhena pavattiyanti upacāre vā appanāyaṃ vā santānena pavattiyaṃ. Tattha hi vitakko niccalo hutvā ārammaṇaṃ anupavisitvā pavattati. Maṇḍalanti khalamaṇḍalaṃ.
ปิณยตีติ ตเปฺปติ, วเฑฺฒติ วาฯ ผรณรสาติ ปณีตรูเปหิ กายสฺส พฺยาปนรสาฯ อุทคฺคภาโว โอทคฺยํฯ ขุทฺทิกา ลหุํ โลมหํสนมตฺตํ กตฺวา ภินฺนา น ปุน อุปฺปชฺชติฯ ขณิกา พหุลํ อุปฺปชฺชติฯ อุเพฺพคโต ผรณา นิจฺจลตฺตา จิรฎฺฐิติกตฺตา จ ปณีตตราฯ ปสฺสทฺธิยา นิมิตฺตภาเวน คพฺภํ คณฺหนฺตีฯ อปฺปนาสมฺปยุตฺตาว ปีติ อปฺปนาสมาธิปูริกาติ กตฺวา สา ฐปิตาฯ อิตรา เทฺว ขณิโกปจารสมาธิปูริกา ปีตีฯ
Piṇayatīti tappeti, vaḍḍheti vā. Pharaṇarasāti paṇītarūpehi kāyassa byāpanarasā. Udaggabhāvo odagyaṃ. Khuddikā lahuṃ lomahaṃsanamattaṃ katvā bhinnā na puna uppajjati. Khaṇikā bahulaṃ uppajjati. Ubbegato pharaṇā niccalattā ciraṭṭhitikattā ca paṇītatarā. Passaddhiyā nimittabhāvena gabbhaṃ gaṇhantī. Appanāsampayuttāva pīti appanāsamādhipūrikāti katvā sā ṭhapitā. Itarā dve khaṇikopacārasamādhipūrikā pītī.
สมาธิจิเตฺตนาติ สมาธิสหิตจิเตฺตนฯ อวิสาโร อตฺตโน เอว อวิสรณสภาโวฯ อวิเกฺขโป สมฺปยุตฺตานํ อวิกฺขิตฺตตาฯ เยน สมฺปยุตฺตา อวิกฺขิตฺตา โหนฺติ, โส ธโมฺม อวิเกฺขโปติฯ วิเสสโตติ เยภุเยฺยนฯ สุขวิรหิโตปิ หิ อตฺถิ สมาธีติฯ ปทีปนิทสฺสเนน สนฺตานฎฺฐิติภาวํ สมาธิสฺส ทเสฺสติฯ
Samādhicittenāti samādhisahitacittena. Avisāro attano eva avisaraṇasabhāvo. Avikkhepo sampayuttānaṃ avikkhittatā. Yena sampayuttā avikkhittā honti, so dhammo avikkhepoti. Visesatoti yebhuyyena. Sukhavirahitopi hi atthi samādhīti. Padīpanidassanena santānaṭṭhitibhāvaṃ samādhissa dasseti.
ฌานงฺคราสิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Jhānaṅgarāsivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ฌานงฺคราสิวณฺณนา • Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
