| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ඣානඞ්‌ගරාසිවණ්‌ණනා
Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
විතක්‌කනන්‌ති විතක්‌කනකිරියා, සා ච විතක්‌කස්‌ස අත්‌තනො පච්‌චයෙහි පවත්‌තිමත්‌තමෙවාති භාවනිද්‌දෙසො වසවත්‌තිභාවනිවාරණාය හොති. යස්‌මිං ආරම්‌මණෙ චිත්‌තං අභිනිරොපෙති, තං තස්‌ස ගහණයොග්‍යං කරොන්‌තො විතක්‌කො ආකොටෙන්‌තො විය පරිවත්‌තෙන්‌තො විය ච හොතීති තස්‌ස ආකොටනලක්‌ඛණතා පරියාහනනරසතා ච වුත්‌තා. ඉදඤ්‌ච ලක්‌ඛණං කිච්‌චසන්‌නිස්‌සිතං කත්‌වා වුත්‌තං. ධම්‌මානඤ්‌හි සභාවවිනිමුත්‌තා කාචි කිරියා නාම නත්‌ථි, තථා ගහෙතබ්‌බාකාරො. බොධනෙය්‍යජනානුරොධෙන පන පරමත්‌ථතො එකසභාවොපි සභාවධම්‌මො පරියායවචනෙහි විය සමාරොපිතරූපෙහි බහූහි පකාරෙහි පකාසීයති. එවඤ්‌හි සො සුට්‌ඨු පකාසිතො හොතීති.
Vitakkananti vitakkanakiriyā, sā ca vitakkassa attano paccayehi pavattimattamevāti bhāvaniddeso vasavattibhāvanivāraṇāya hoti. Yasmiṃ ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti, taṃ tassa gahaṇayogyaṃ karonto vitakko ākoṭento viya parivattento viya ca hotīti tassa ākoṭanalakkhaṇatā pariyāhananarasatā ca vuttā. Idañca lakkhaṇaṃ kiccasannissitaṃ katvā vuttaṃ. Dhammānañhi sabhāvavinimuttā kāci kiriyā nāma natthi, tathā gahetabbākāro. Bodhaneyyajanānurodhena pana paramatthato ekasabhāvopi sabhāvadhammo pariyāyavacanehi viya samāropitarūpehi bahūhi pakārehi pakāsīyati. Evañhi so suṭṭhu pakāsito hotīti.
විප්‌ඵාරො නාම විතක්‌කස්‌ස ථිනමිද්‌ධපටිපක්‌ඛො ආරම්‌මණෙ අනොලීනතා අසඞ්‌කොචො, සො පන අභිනිරොපනභාවතො චලනං විය හොතීති අධිප්‌පායෙන ‘‘විප්‌ඵාරවාති විචලනයුත්‌තො’’ති වුත්‌තං. උපචාරප්‌පනාසු සන්‌තානෙන පවත්‌තියන්‌ති එතෙන යථා අපුබ්‌බාරම්‌මණෙ පඨමාභිනිපාතභූතො විතක්‌කො විප්‌ඵාරවා හොති, න තථා එකස්‌මිංයෙව ආරම්‌මණෙ නිරන්‌තරං අනුප්‌පබන්‌ධවසෙන පවත්‌තියං, නාතිවිප්‌ඵාරවා පන තත්‌ථ හොති සන්‌නිසින්‌නභාවතොති දස්‌සෙති. තෙනෙවාහ ‘‘නිච්‌චලො හුත්‌වා’’තිආදි.
Vipphāro nāma vitakkassa thinamiddhapaṭipakkho ārammaṇe anolīnatā asaṅkoco, so pana abhiniropanabhāvato calanaṃ viya hotīti adhippāyena ‘‘vipphāravāti vicalanayutto’’ti vuttaṃ. Upacārappanāsu santānena pavattiyanti etena yathā apubbārammaṇe paṭhamābhinipātabhūto vitakko vipphāravā hoti, na tathā ekasmiṃyeva ārammaṇe nirantaraṃ anuppabandhavasena pavattiyaṃ, nātivipphāravā pana tattha hoti sannisinnabhāvatoti dasseti. Tenevāha ‘‘niccalo hutvā’’tiādi.
‘‘පීතිසුඛෙන අභිසන්‌දෙතී’’තිආදිවචනතො (දී. නි. 1.226; ම. නි. 1.427) පීතියා ඵරණං කායවිසයන්‌ති යථා තං හොති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘පණීතරූපෙහී’’ති වුත්‌තං.
‘‘Pītisukhena abhisandetī’’tiādivacanato (dī. ni. 1.226; ma. ni. 1.427) pītiyā pharaṇaṃ kāyavisayanti yathā taṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘paṇītarūpehī’’ti vuttaṃ.
විසාරස්‌ස බ්‍යග්‌ගභාවස්‌ස පටිපක්‌ඛො සභාවො අවිසාරො, න විසාරාභාවමත්‌තං. අවිසාරාවික්‌ඛෙපානං සමාධානභාවතො අත්‌ථතො විසෙසාභාවෙපි සමුඛෙන සම්‌පයුත්‌තමුඛෙන ච උභයං වුත්‌තන්‌ති දස්‌සෙතුං ‘‘අවිසා…පෙ.… වික්‌ඛෙපො’’ති වුත්‌තං. විසෙසතොති අතිසයෙනාති වා අත්‌ථො ගහෙතබ්‌බො. සුඛඤ්‌හි සමාධිස්‌ස විසෙසකාරණං ‘‘සුඛිනො චිත්‌තං සමාධියතී’’ති (දී. නි. 3.359; අ. නි. 3.96; 6.10; 11.12) වචනතො.
Visārassa byaggabhāvassa paṭipakkho sabhāvo avisāro, na visārābhāvamattaṃ. Avisārāvikkhepānaṃ samādhānabhāvato atthato visesābhāvepi samukhena sampayuttamukhena ca ubhayaṃ vuttanti dassetuṃ ‘‘avisā…pe… vikkhepo’’ti vuttaṃ. Visesatoti atisayenāti vā attho gahetabbo. Sukhañhi samādhissa visesakāraṇaṃ ‘‘sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (dī. ni. 3.359; a. ni. 3.96; 6.10; 11.12) vacanato.
Related texts:
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ඣානඞ්‌ගරාසිවණ්‌ණනා • Jhānaṅgarāsivaṇṇanā
