Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ౧౭. ఝానపచ్చయనిద్దేసవణ్ణనా

    17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā

    ౧౭. వితక్కవిచారపీతిసోమనస్సదోమనస్సుపేక్ఖాచిత్తేకగ్గతాసఙ్ఖాతానీతి ఏత్థ యదిపి సోమనస్సదోమనస్ససఙ్ఖాతాని ఝానఙ్గాని నత్థి, సుఖదుక్ఖసఙ్ఖాతాని పన సోమనస్సదోమనస్సభూతానేవ ఝానఙ్గాని, న కాయికసుఖదుక్ఖభూతానీతి ఇమస్స దస్సనత్థం సోమనస్సదోమనస్సగ్గహణం కతం. నను చ ‘‘ద్విపఞ్చవిఞ్ఞాణవజ్జేసూ’’తి వచనేనేవ కాయికసుఖదుక్ఖాని వజ్జితానీతి సుఖదుక్ఖగ్గహణమేవ కత్తబ్బన్తి? న, ఝానఙ్గసుఖదుక్ఖానం ఝానఙ్గభావవిసేసనతో. ‘‘ద్విపఞ్చవిఞ్ఞాణవజ్జేసు సుఖదుక్ఖుపేక్ఖాచిత్తేకగ్గతాసఙ్ఖాతానీ’’తి హి వుత్తే ద్విపఞ్చవిఞ్ఞాణేసు ఉపేక్ఖాచిత్తేకగ్గతాహి సద్ధిం కాయికసుఖదుక్ఖానిపి వజ్జితానీతి ఏత్తకమేవ విఞ్ఞాయతి, న పన యాని సుఖదుక్ఖాని ఝానఙ్గాని హోన్తి, తేసం ఝానఙ్గభూతో సుఖభావో దుక్ఖభావో చ విసేసితో, తస్మా సోమనస్సదోమనస్సభావవిసిట్ఠోయేవ సుఖదుక్ఖభావో సుఖదుక్ఖానం ఝానఙ్గభావోతి దస్సనత్థం సోమనస్సదోమనస్సగ్గహణం కరోతి. తేన ‘‘ద్విపఞ్చవిఞ్ఞాణవజ్జేసూ’’తి వచనేన వజ్జియమానానమ్పి సుఖదుక్ఖానం సోమనస్సదోమనస్సభావాభావతో ఝానఙ్గభావాభావోతి దస్సితం హోతి. యథావజ్జితా పన సుఖదుక్ఖోపేక్ఖేకగ్గతా కస్మా వజ్జితాతి? యత్థ ఝానఙ్గాని ఉద్ధరీయన్తి చిత్తుప్పాదకణ్డే, తత్థ చ ఝానఙ్గన్తి అనుద్ధటత్తా. కస్మా పన న ఉద్ధటాతి తం దస్సేతుం ‘‘పఞ్చన్నం పన విఞ్ఞాణకాయాన’’న్తిఆదిమాహ.

    17. Vitakkavicārapītisomanassadomanassupekkhācittekaggatāsaṅkhātānīti ettha yadipi somanassadomanassasaṅkhātāni jhānaṅgāni natthi, sukhadukkhasaṅkhātāni pana somanassadomanassabhūtāneva jhānaṅgāni, na kāyikasukhadukkhabhūtānīti imassa dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ kataṃ. Nanu ca ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacaneneva kāyikasukhadukkhāni vajjitānīti sukhadukkhaggahaṇameva kattabbanti? Na, jhānaṅgasukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvavisesanato. ‘‘Dvipañcaviññāṇavajjesu sukhadukkhupekkhācittekaggatāsaṅkhātānī’’ti hi vutte dvipañcaviññāṇesu upekkhācittekaggatāhi saddhiṃ kāyikasukhadukkhānipi vajjitānīti ettakameva viññāyati, na pana yāni sukhadukkhāni jhānaṅgāni honti, tesaṃ jhānaṅgabhūto sukhabhāvo dukkhabhāvo ca visesito, tasmā somanassadomanassabhāvavisiṭṭhoyeva sukhadukkhabhāvo sukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvoti dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ karoti. Tena ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacanena vajjiyamānānampi sukhadukkhānaṃ somanassadomanassabhāvābhāvato jhānaṅgabhāvābhāvoti dassitaṃ hoti. Yathāvajjitā pana sukhadukkhopekkhekaggatā kasmā vajjitāti? Yattha jhānaṅgāni uddharīyanti cittuppādakaṇḍe, tattha ca jhānaṅganti anuddhaṭattā. Kasmā pana na uddhaṭāti taṃ dassetuṃ ‘‘pañcannaṃ pana viññāṇakāyāna’’ntiādimāha.

    అభినిపాతమత్తత్తాతి ఏతేన ఆవజ్జనసమ్పటిచ్ఛనమత్తాయపి చిన్తనాపవత్తియా అభావం దస్సేతి. ‘‘తేసు విజ్జమానానిపి ఉపేక్ఖాసుఖదుక్ఖానీ’’తి పోరాణపాఠో. తత్థ ఉపేక్ఖాసుఖదుక్ఖేహేవ తంసమానలక్ఖణాయ చిత్తేకగ్గతాయపి యథావుత్తేనేవ కారణేన అనుద్ధటభావో దస్సితోతి దట్ఠబ్బో. పుబ్బే పన సత్త అఙ్గాని దస్సేన్తేన చత్తారి అఙ్గాని వజ్జితానీతి తేసం వజ్జనే కారణం దస్సేన్తేన న సమానలక్ఖణేన లేసేన దస్సేతబ్బం. అట్ఠకథా హేసాతి. యది చ లేసేన దస్సేతబ్బం, యథావుత్తేసుపి తీసు ఏకమేవ వత్తబ్బం సియా, తిణ్ణం పన వచనేన తతో అఞ్ఞస్స ఝానఙ్గన్తి ఉద్ధటభావో ఆపజ్జతి, యథావుత్తకారణతో అఞ్ఞేన కారణేన అనుద్ధటభావో వా, తస్మా తందోసపరిహరణత్థం ‘‘ఉపేక్ఖాచిత్తేకగ్గతాసుఖదుక్ఖానీ’’తి పఠన్తి. యే పన ‘‘ఝానఙ్గభూతేహి సోమనస్సాదీహి సుఖదుక్ఖేన అవిభూతభావేన పాకటతాయ ఇన్ద్రియకిచ్చయుత్తతాయ చ సమానానం సుఖాదీనం ఝానఙ్గన్తి అనుద్ధటభావే కారణం వత్తబ్బం, న చిత్తేకగ్గతాయాతి సా ఏత్థ న గహితా’’తి వదన్తి, తేసం తం రుచిమత్తం. యది ఝానఙ్గసమానానం ఝానఙ్గన్తి అనుద్ధటభావే కారణం వత్తబ్బం, చిత్తేకగ్గతా చేత్థ ఝానఙ్గభూతాయ విచికిచ్ఛాయుత్తమనోధాతుఆదీసు చిత్తేకగ్గతాయ సమానాతి తస్సా అనుద్ధటభావే కారణం వత్తబ్బమేవాతి. సేసాహేతుకేసుపి ఝానఙ్గం ఉద్ధటమేవ ఉద్ధరణట్ఠానే చిత్తుప్పాదకణ్డేతి అధిప్పాయో.

    Abhinipātamattattāti etena āvajjanasampaṭicchanamattāyapi cintanāpavattiyā abhāvaṃ dasseti. ‘‘Tesu vijjamānānipi upekkhāsukhadukkhānī’’ti porāṇapāṭho. Tattha upekkhāsukhadukkheheva taṃsamānalakkhaṇāya cittekaggatāyapi yathāvutteneva kāraṇena anuddhaṭabhāvo dassitoti daṭṭhabbo. Pubbe pana satta aṅgāni dassentena cattāri aṅgāni vajjitānīti tesaṃ vajjane kāraṇaṃ dassentena na samānalakkhaṇena lesena dassetabbaṃ. Aṭṭhakathā hesāti. Yadi ca lesena dassetabbaṃ, yathāvuttesupi tīsu ekameva vattabbaṃ siyā, tiṇṇaṃ pana vacanena tato aññassa jhānaṅganti uddhaṭabhāvo āpajjati, yathāvuttakāraṇato aññena kāraṇena anuddhaṭabhāvo vā, tasmā taṃdosapariharaṇatthaṃ ‘‘upekkhācittekaggatāsukhadukkhānī’’ti paṭhanti. Ye pana ‘‘jhānaṅgabhūtehi somanassādīhi sukhadukkhena avibhūtabhāvena pākaṭatāya indriyakiccayuttatāya ca samānānaṃ sukhādīnaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, na cittekaggatāyāti sā ettha na gahitā’’ti vadanti, tesaṃ taṃ rucimattaṃ. Yadi jhānaṅgasamānānaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, cittekaggatā cettha jhānaṅgabhūtāya vicikicchāyuttamanodhātuādīsu cittekaggatāya samānāti tassā anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbamevāti. Sesāhetukesupi jhānaṅgaṃ uddhaṭameva uddharaṇaṭṭhāne cittuppādakaṇḍeti adhippāyo.

    ఝానపచ్చయనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / పట్ఠానపాళి • Paṭṭhānapāḷi / (౨) పచ్చయనిద్దేసో • (2) Paccayaniddeso

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౧౭. ఝానపచ్చయనిద్దేసవణ్ణనా • 17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact