| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๑๗. ฌานปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา
17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
๑๗. โสมนสฺสโทมนสฺสสงฺขาตานีติ โสมนสฺสโทมนสฺสปริยาเยน วุตฺตานิ, ฌานงฺคภาววิเสสนโต วา โสมนสฺสโทมนสฺสภูตาเนว สุขทุกฺขานิ ฌานงฺคานิ, น อิตรสุขทุกฺขานีติ ฌานงฺคภูตานํเยว สุขทุกฺขานํ ฌานงฺคภาวทสฺสนตฺถํ โสมนสฺสโทมนสฺสคฺคหณํ กตํฯ อิทานิ ยถาวุตฺตเมว ‘‘ทฺวิปญฺจวิญฺญาเณสู’’ติอาทินา วิตฺถารโต วิภาเวติ, ตํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ เตนาติ วิเสสนภูเตน โสมนสฺสโทมนสฺสคฺคหเณนฯ
17. Somanassadomanassasaṅkhātānīti somanassadomanassapariyāyena vuttāni, jhānaṅgabhāvavisesanato vā somanassadomanassabhūtāneva sukhadukkhāni jhānaṅgāni, na itarasukhadukkhānīti jhānaṅgabhūtānaṃyeva sukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvadassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ kataṃ. Idāni yathāvuttameva ‘‘dvipañcaviññāṇesū’’tiādinā vitthārato vibhāveti, taṃ suviññeyyameva. Tenāti visesanabhūtena somanassadomanassaggahaṇena.
อภินิปาตมตฺตตฺตาติ อารมฺมณกรณมตฺตภาวโตฯ จินฺตนาปวตฺติยา อุปนิชฺฌายนปวตฺติยาฯ ยถาวุเตฺตเนว การเณนาติ ‘‘อุปนิชฺฌานาการสฺส อภาวโต’’ติ เอเตน การเณนฯ ปุเพฺพติอาทิโตฯ จตฺตาริ องฺคานิ วชฺชิตานีติ สตฺตสุ อเงฺคสุ ทสฺสิยมาเนสุ จตฺตาริ องฺคานิ วชฺชิตานิฯ อฎฺฐกถา เหสาติ เลเสน อปกาเสตพฺพตาย การณมาหฯ ตีสุปิ เอกเมว วตฺตพฺพํ สิยา, ตํสมานลกฺขณตาย อิตเรสํ ติณฺณมฺปิ คหณํ โหตีติฯ ติณฺณํ ปน วจเนนาติ อุเปกฺขาสุขทุกฺขานํ อฌานงฺคตาทสฺสนเตฺถน วจเนนฯ ตโต อุเปกฺขาทิโต อญฺญสฺส ธมฺมสฺส จิเตฺตกคฺคตาย ฌานงฺคนฺติ อุทฺธฎภาโว อาปชฺชติ อฌานเงฺคสุ อคฺคหิตตฺตาฯ ยถาวุตฺตการณโตติ ‘‘อุปนิชฺฌานาการสฺส อภาวโต’’ติ วุตฺตการณโต อเญฺญน การเณน อนุทฺธฎภาโว วา อาปชฺชติ อนุปนิชฺฌายนสภาเวหิ สทฺธิํ อคฺคหิตตฺตา อุปนิชฺฌายนาการภาวโต อเญฺญเนว การเณน จิเตฺตกคฺคตาย ปาฬิยํ อนุทฺธฎภาโว อาปชฺชติฯ ตํโทสปริหรณตฺถนฺติ ยถาวุตฺตโทสวินิโมจนตฺถํฯ
Abhinipātamattattāti ārammaṇakaraṇamattabhāvato. Cintanāpavattiyā upanijjhāyanapavattiyā. Yathāvutteneva kāraṇenāti ‘‘upanijjhānākārassa abhāvato’’ti etena kāraṇena. Pubbetiādito. Cattāri aṅgāni vajjitānīti sattasu aṅgesu dassiyamānesu cattāri aṅgāni vajjitāni. Aṭṭhakathā hesāti lesena apakāsetabbatāya kāraṇamāha. Tīsupi ekameva vattabbaṃ siyā, taṃsamānalakkhaṇatāya itaresaṃ tiṇṇampi gahaṇaṃ hotīti. Tiṇṇaṃ pana vacanenāti upekkhāsukhadukkhānaṃ ajhānaṅgatādassanatthena vacanena. Tato upekkhādito aññassa dhammassa cittekaggatāya jhānaṅganti uddhaṭabhāvo āpajjati ajhānaṅgesu aggahitattā. Yathāvuttakāraṇatoti ‘‘upanijjhānākārassa abhāvato’’ti vuttakāraṇato aññena kāraṇena anuddhaṭabhāvo vā āpajjati anupanijjhāyanasabhāvehi saddhiṃ aggahitattā upanijjhāyanākārabhāvato aññeneva kāraṇena cittekaggatāya pāḷiyaṃ anuddhaṭabhāvo āpajjati. Taṃdosapariharaṇatthanti yathāvuttadosavinimocanatthaṃ.
เย ปนาติอาทิ ปทการมตฺตทสฺสนํฯ โสมนสฺสาทีหีติ โสมนสฺสโทมนสฺสฌานงฺคุเปกฺขาหิฯ อวิภูตภาโว อุเปกฺขนํฯ อุเปกฺขา หิ อวิภูตกิจฺจา วุตฺตาฯ สมานานํ เกสํ? สุขาทีนํ, เกหิ? โสมนสฺสาทีหิ, กถํ? สุข…เป.… ยุตฺตตาติ โยชนาฯ น จิเตฺตกคฺคตายาติ สุขาทีหิ, ตทเญฺญหิ อภินิโรปนาทีหิ จ อนินฺทฺริยกิจฺจตาย จ อนุปนิชฺฌายนกิจฺจตาย จ อสมานตาย ปญฺจวิญฺญาเณสุ จิเตฺตกคฺคตาย ฌานงฺคนฺติ อนุทฺธฎภาเว การณํ น วตฺตพฺพนฺติฯ สาติ จิเตฺตกคฺคตาฯ เอตฺถาติ ‘‘อุเปกฺขาสุขทุกฺขานี’’ติ เอตสฺมิํ อฎฺฐกถาวจเน น คหิตาฯ วิจิกิจฺฉายุตฺตมโนธาตุอาทีสูติ วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺตจิเตฺต มโนธาตุยา สมฺปฎิจฺฉนาทีสุ จฯ ตสฺสาปิ จิเตฺตกคฺคตายปิฯ
Yepanātiādi padakāramattadassanaṃ. Somanassādīhīti somanassadomanassajhānaṅgupekkhāhi. Avibhūtabhāvo upekkhanaṃ. Upekkhā hi avibhūtakiccā vuttā. Samānānaṃ kesaṃ? Sukhādīnaṃ, kehi? Somanassādīhi, kathaṃ? Sukha…pe… yuttatāti yojanā. Na cittekaggatāyāti sukhādīhi, tadaññehi abhiniropanādīhi ca anindriyakiccatāya ca anupanijjhāyanakiccatāya ca asamānatāya pañcaviññāṇesu cittekaggatāya jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ na vattabbanti. Sāti cittekaggatā. Etthāti ‘‘upekkhāsukhadukkhānī’’ti etasmiṃ aṭṭhakathāvacane na gahitā. Vicikicchāyuttamanodhātuādīsūti vicikicchāsampayuttacitte manodhātuyā sampaṭicchanādīsu ca. Tassāpi cittekaggatāyapi.
ฌานปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / (๒) ปจฺจยนิเทฺทโส • (2) Paccayaniddeso
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๑๗. ฌานปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา • 17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
