| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
១៧. ឈានបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
១៧. វិតក្កវិចារបីតិសោមនស្សទោមនស្សុបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាសង្ខាតានីតិ ឯត្ថ យទិបិ សោមនស្សទោមនស្សសង្ខាតានិ ឈានង្គានិ នត្ថិ, សុខទុក្ខសង្ខាតានិ បន សោមនស្សទោមនស្សភូតានេវ ឈានង្គានិ, ន កាយិកសុខទុក្ខភូតានីតិ ឥមស្ស ទស្សនត្ថំ សោមនស្សទោមនស្សគ្គហណំ កតំ។ ននុ ច ‘‘ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណវជ្ជេសូ’’តិ វចនេនេវ កាយិកសុខទុក្ខានិ វជ្ជិតានីតិ សុខទុក្ខគ្គហណមេវ កត្តព្ពន្តិ? ន, ឈានង្គសុខទុក្ខានំ ឈានង្គភាវវិសេសនតោ។ ‘‘ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណវជ្ជេសុ សុខទុក្ខុបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាសង្ខាតានី’’តិ ហិ វុត្តេ ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណេសុ ឧបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាហិ សទ្ធិំ កាយិកសុខទុក្ខានិបិ វជ្ជិតានីតិ ឯត្តកមេវ វិញ្ញាយតិ, ន បន យានិ សុខទុក្ខានិ ឈានង្គានិ ហោន្តិ, តេសំ ឈានង្គភូតោ សុខភាវោ ទុក្ខភាវោ ច វិសេសិតោ, តស្មា សោមនស្សទោមនស្សភាវវិសិដ្ឋោយេវ សុខទុក្ខភាវោ សុខទុក្ខានំ ឈានង្គភាវោតិ ទស្សនត្ថំ សោមនស្សទោមនស្សគ្គហណំ ករោតិ។ តេន ‘‘ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណវជ្ជេសូ’’តិ វចនេន វជ្ជិយមានានម្បិ សុខទុក្ខានំ សោមនស្សទោមនស្សភាវាភាវតោ ឈានង្គភាវាភាវោតិ ទស្សិតំ ហោតិ។ យថាវជ្ជិតា បន សុខទុក្ខោបេក្ខេកគ្គតា កស្មា វជ្ជិតាតិ? យត្ថ ឈានង្គានិ ឧទ្ធរីយន្តិ ចិត្តុប្បាទកណ្ឌេ, តត្ថ ច ឈានង្គន្តិ អនុទ្ធដត្តា។ កស្មា បន ន ឧទ្ធដាតិ តំ ទស្សេតុំ ‘‘បញ្ចន្នំ បន វិញ្ញាណកាយាន’’ន្តិអាទិមាហ។
17. Vitakkavicārapītisomanassadomanassupekkhācittekaggatāsaṅkhātānīti ettha yadipi somanassadomanassasaṅkhātāni jhānaṅgāni natthi, sukhadukkhasaṅkhātāni pana somanassadomanassabhūtāneva jhānaṅgāni, na kāyikasukhadukkhabhūtānīti imassa dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ kataṃ. Nanu ca ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacaneneva kāyikasukhadukkhāni vajjitānīti sukhadukkhaggahaṇameva kattabbanti? Na, jhānaṅgasukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvavisesanato. ‘‘Dvipañcaviññāṇavajjesu sukhadukkhupekkhācittekaggatāsaṅkhātānī’’ti hi vutte dvipañcaviññāṇesu upekkhācittekaggatāhi saddhiṃ kāyikasukhadukkhānipi vajjitānīti ettakameva viññāyati, na pana yāni sukhadukkhāni jhānaṅgāni honti, tesaṃ jhānaṅgabhūto sukhabhāvo dukkhabhāvo ca visesito, tasmā somanassadomanassabhāvavisiṭṭhoyeva sukhadukkhabhāvo sukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvoti dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ karoti. Tena ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacanena vajjiyamānānampi sukhadukkhānaṃ somanassadomanassabhāvābhāvato jhānaṅgabhāvābhāvoti dassitaṃ hoti. Yathāvajjitā pana sukhadukkhopekkhekaggatā kasmā vajjitāti? Yattha jhānaṅgāni uddharīyanti cittuppādakaṇḍe, tattha ca jhānaṅganti anuddhaṭattā. Kasmā pana na uddhaṭāti taṃ dassetuṃ ‘‘pañcannaṃ pana viññāṇakāyāna’’ntiādimāha.
អភិនិបាតមត្តត្តាតិ ឯតេន អាវជ្ជនសម្បដិច្ឆនមត្តាយបិ ចិន្តនាបវត្តិយា អភាវំ ទស្សេតិ។ ‘‘តេសុ វិជ្ជមានានិបិ ឧបេក្ខាសុខទុក្ខានី’’តិ បោរាណបាឋោ។ តត្ថ ឧបេក្ខាសុខទុក្ខេហេវ តំសមានលក្ខណាយ ចិត្តេកគ្គតាយបិ យថាវុត្តេនេវ ការណេន អនុទ្ធដភាវោ ទស្សិតោតិ ទដ្ឋព្ពោ។ បុព្ពេ បន សត្ត អង្គានិ ទស្សេន្តេន ចត្តារិ អង្គានិ វជ្ជិតានីតិ តេសំ វជ្ជនេ ការណំ ទស្សេន្តេន ន សមានលក្ខណេន លេសេន ទស្សេតព្ពំ។ អដ្ឋកថា ហេសាតិ។ យទិ ច លេសេន ទស្សេតព្ពំ, យថាវុត្តេសុបិ តីសុ ឯកមេវ វត្តព្ពំ សិយា, តិណ្ណំ បន វចនេន តតោ អញ្ញស្ស ឈានង្គន្តិ ឧទ្ធដភាវោ អាបជ្ជតិ, យថាវុត្តការណតោ អញ្ញេន ការណេន អនុទ្ធដភាវោ វា, តស្មា តំទោសបរិហរណត្ថំ ‘‘ឧបេក្ខាចិត្តេកគ្គតាសុខទុក្ខានី’’តិ បឋន្តិ។ យេ បន ‘‘ឈានង្គភូតេហិ សោមនស្សាទីហិ សុខទុក្ខេន អវិភូតភាវេន បាកដតាយ ឥន្ទ្រិយកិច្ចយុត្តតាយ ច សមានានំ សុខាទីនំ ឈានង្គន្តិ អនុទ្ធដភាវេ ការណំ វត្តព្ពំ, ន ចិត្តេកគ្គតាយាតិ សា ឯត្ថ ន គហិតា’’តិ វទន្តិ, តេសំ តំ រុចិមត្តំ។ យទិ ឈានង្គសមានានំ ឈានង្គន្តិ អនុទ្ធដភាវេ ការណំ វត្តព្ពំ, ចិត្តេកគ្គតា ចេត្ថ ឈានង្គភូតាយ វិចិកិច្ឆាយុត្តមនោធាតុអាទីសុ ចិត្តេកគ្គតាយ សមានាតិ តស្សា អនុទ្ធដភាវេ ការណំ វត្តព្ពមេវាតិ។ សេសាហេតុកេសុបិ ឈានង្គំ ឧទ្ធដមេវ ឧទ្ធរណដ្ឋានេ ចិត្តុប្បាទកណ្ឌេតិ អធិប្បាយោ។
Abhinipātamattattāti etena āvajjanasampaṭicchanamattāyapi cintanāpavattiyā abhāvaṃ dasseti. ‘‘Tesu vijjamānānipi upekkhāsukhadukkhānī’’ti porāṇapāṭho. Tattha upekkhāsukhadukkheheva taṃsamānalakkhaṇāya cittekaggatāyapi yathāvutteneva kāraṇena anuddhaṭabhāvo dassitoti daṭṭhabbo. Pubbe pana satta aṅgāni dassentena cattāri aṅgāni vajjitānīti tesaṃ vajjane kāraṇaṃ dassentena na samānalakkhaṇena lesena dassetabbaṃ. Aṭṭhakathā hesāti. Yadi ca lesena dassetabbaṃ, yathāvuttesupi tīsu ekameva vattabbaṃ siyā, tiṇṇaṃ pana vacanena tato aññassa jhānaṅganti uddhaṭabhāvo āpajjati, yathāvuttakāraṇato aññena kāraṇena anuddhaṭabhāvo vā, tasmā taṃdosapariharaṇatthaṃ ‘‘upekkhācittekaggatāsukhadukkhānī’’ti paṭhanti. Ye pana ‘‘jhānaṅgabhūtehi somanassādīhi sukhadukkhena avibhūtabhāvena pākaṭatāya indriyakiccayuttatāya ca samānānaṃ sukhādīnaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, na cittekaggatāyāti sā ettha na gahitā’’ti vadanti, tesaṃ taṃ rucimattaṃ. Yadi jhānaṅgasamānānaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, cittekaggatā cettha jhānaṅgabhūtāya vicikicchāyuttamanodhātuādīsu cittekaggatāya samānāti tassā anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbamevāti. Sesāhetukesupi jhānaṅgaṃ uddhaṭameva uddharaṇaṭṭhāne cittuppādakaṇḍeti adhippāyo.
ឈានបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ១៧. ឈានបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា • 17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
