| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
೧೭. ಝಾನಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
೧೭. ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಙ್ಖಾತಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಯದಿಪಿ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ನತ್ಥಿ, ಸುಖದುಕ್ಖಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಭೂತಾನೇವ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ, ನ ಕಾಯಿಕಸುಖದುಕ್ಖಭೂತಾನೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ನನು ಚ ‘‘ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜೇಸೂ’’ತಿ ವಚನೇನೇವ ಕಾಯಿಕಸುಖದುಕ್ಖಾನಿ ವಜ್ಜಿತಾನೀತಿ ಸುಖದುಕ್ಖಗ್ಗಹಣಮೇವ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ನ, ಝಾನಙ್ಗಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ ಝಾನಙ್ಗಭಾವವಿಸೇಸನತೋ। ‘‘ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜೇಸು ಸುಖದುಕ್ಖುಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಙ್ಖಾತಾನೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಯಿಕಸುಖದುಕ್ಖಾನಿಪಿ ವಜ್ಜಿತಾನೀತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಪನ ಯಾನಿ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಝಾನಙ್ಗಭೂತೋ ಸುಖಭಾವೋ ದುಕ್ಖಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಭಾವವಿಸಿಟ್ಠೋಯೇವ ಸುಖದುಕ್ಖಭಾವೋ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ ಝಾನಙ್ಗಭಾವೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಗ್ಗಹಣಂ ಕರೋತಿ। ತೇನ ‘‘ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜೇಸೂ’’ತಿ ವಚನೇನ ವಜ್ಜಿಯಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಭಾವಾಭಾವತೋ ಝಾನಙ್ಗಭಾವಾಭಾವೋತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಯಥಾವಜ್ಜಿತಾ ಪನ ಸುಖದುಕ್ಖೋಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾ ಕಸ್ಮಾ ವಜ್ಜಿತಾತಿ? ಯತ್ಥ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಉದ್ಧರೀಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕಣ್ಡೇ, ತತ್ಥ ಚ ಝಾನಙ್ಗನ್ತಿ ಅನುದ್ಧಟತ್ತಾ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನ ಉದ್ಧಟಾತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪನ ವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
17. Vitakkavicārapītisomanassadomanassupekkhācittekaggatāsaṅkhātānīti ettha yadipi somanassadomanassasaṅkhātāni jhānaṅgāni natthi, sukhadukkhasaṅkhātāni pana somanassadomanassabhūtāneva jhānaṅgāni, na kāyikasukhadukkhabhūtānīti imassa dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ kataṃ. Nanu ca ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacaneneva kāyikasukhadukkhāni vajjitānīti sukhadukkhaggahaṇameva kattabbanti? Na, jhānaṅgasukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvavisesanato. ‘‘Dvipañcaviññāṇavajjesu sukhadukkhupekkhācittekaggatāsaṅkhātānī’’ti hi vutte dvipañcaviññāṇesu upekkhācittekaggatāhi saddhiṃ kāyikasukhadukkhānipi vajjitānīti ettakameva viññāyati, na pana yāni sukhadukkhāni jhānaṅgāni honti, tesaṃ jhānaṅgabhūto sukhabhāvo dukkhabhāvo ca visesito, tasmā somanassadomanassabhāvavisiṭṭhoyeva sukhadukkhabhāvo sukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvoti dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ karoti. Tena ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacanena vajjiyamānānampi sukhadukkhānaṃ somanassadomanassabhāvābhāvato jhānaṅgabhāvābhāvoti dassitaṃ hoti. Yathāvajjitā pana sukhadukkhopekkhekaggatā kasmā vajjitāti? Yattha jhānaṅgāni uddharīyanti cittuppādakaṇḍe, tattha ca jhānaṅganti anuddhaṭattā. Kasmā pana na uddhaṭāti taṃ dassetuṃ ‘‘pañcannaṃ pana viññāṇakāyāna’’ntiādimāha.
ಅಭಿನಿಪಾತಮತ್ತತ್ತಾತಿ ಏತೇನ ಆವಜ್ಜನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಮತ್ತಾಯಪಿ ಚಿನ್ತನಾಪವತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ತೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಿಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸುಖದುಕ್ಖಾನೀ’’ತಿ ಪೋರಾಣಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಾಸುಖದುಕ್ಖೇಹೇವ ತಂಸಮಾನಲಕ್ಖಣಾಯ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯಪಿ ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಅನುದ್ಧಟಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಸತ್ತ ಅಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ವಜ್ಜಿತಾನೀತಿ ತೇಸಂ ವಜ್ಜನೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ನ ಸಮಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಲೇಸೇನ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾ ಹೇಸಾತಿ। ಯದಿ ಚ ಲೇಸೇನ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ, ಯಥಾವುತ್ತೇಸುಪಿ ತೀಸು ಏಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ವಚನೇನ ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಝಾನಙ್ಗನ್ತಿ ಉದ್ಧಟಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಯಥಾವುತ್ತಕಾರಣತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ಅನುದ್ಧಟಭಾವೋ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ತಂದೋಸಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ‘‘ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸುಖದುಕ್ಖಾನೀ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ಯೇ ಪನ ‘‘ಝಾನಙ್ಗಭೂತೇಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಾದೀಹಿ ಸುಖದುಕ್ಖೇನ ಅವಿಭೂತಭಾವೇನ ಪಾಕಟತಾಯ ಇನ್ದ್ರಿಯಕಿಚ್ಚಯುತ್ತತಾಯ ಚ ಸಮಾನಾನಂ ಸುಖಾದೀನಂ ಝಾನಙ್ಗನ್ತಿ ಅನುದ್ಧಟಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯಾತಿ ಸಾ ಏತ್ಥ ನ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತಂ ರುಚಿಮತ್ತಂ। ಯದಿ ಝಾನಙ್ಗಸಮಾನಾನಂ ಝಾನಙ್ಗನ್ತಿ ಅನುದ್ಧಟಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಚೇತ್ಥ ಝಾನಙ್ಗಭೂತಾಯ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯುತ್ತಮನೋಧಾತುಆದೀಸು ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯ ಸಮಾನಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಅನುದ್ಧಟಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವಾತಿ। ಸೇಸಾಹೇತುಕೇಸುಪಿ ಝಾನಙ್ಗಂ ಉದ್ಧಟಮೇವ ಉದ್ಧರಣಟ್ಠಾನೇ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕಣ್ಡೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Abhinipātamattattāti etena āvajjanasampaṭicchanamattāyapi cintanāpavattiyā abhāvaṃ dasseti. ‘‘Tesu vijjamānānipi upekkhāsukhadukkhānī’’ti porāṇapāṭho. Tattha upekkhāsukhadukkheheva taṃsamānalakkhaṇāya cittekaggatāyapi yathāvutteneva kāraṇena anuddhaṭabhāvo dassitoti daṭṭhabbo. Pubbe pana satta aṅgāni dassentena cattāri aṅgāni vajjitānīti tesaṃ vajjane kāraṇaṃ dassentena na samānalakkhaṇena lesena dassetabbaṃ. Aṭṭhakathā hesāti. Yadi ca lesena dassetabbaṃ, yathāvuttesupi tīsu ekameva vattabbaṃ siyā, tiṇṇaṃ pana vacanena tato aññassa jhānaṅganti uddhaṭabhāvo āpajjati, yathāvuttakāraṇato aññena kāraṇena anuddhaṭabhāvo vā, tasmā taṃdosapariharaṇatthaṃ ‘‘upekkhācittekaggatāsukhadukkhānī’’ti paṭhanti. Ye pana ‘‘jhānaṅgabhūtehi somanassādīhi sukhadukkhena avibhūtabhāvena pākaṭatāya indriyakiccayuttatāya ca samānānaṃ sukhādīnaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, na cittekaggatāyāti sā ettha na gahitā’’ti vadanti, tesaṃ taṃ rucimattaṃ. Yadi jhānaṅgasamānānaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, cittekaggatā cettha jhānaṅgabhūtāya vicikicchāyuttamanodhātuādīsu cittekaggatāya samānāti tassā anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbamevāti. Sesāhetukesupi jhānaṅgaṃ uddhaṭameva uddharaṇaṭṭhāne cittuppādakaṇḍeti adhippāyo.
ಝಾನಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • Paṭṭhānapāḷi / (೨) ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ • (2) Paccayaniddeso
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೧೭. ಝಾನಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
