| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๕. ฌานสุตฺตวณฺณนา
5. Jhānasuttavaṇṇanā
๓๖. ปญฺจเม อนิจฺจโตติ อิมินา นิจฺจปฺปฎิเกฺขปโต เตสํ อนิจฺจตมาหฯ ตโต เอว อุทยวยวนฺตโต วิปริณามโต ตาวกาลิกโต จ เต อนิจฺจาติ โชติตํ โหติฯ ยญฺหิ นิจฺจํ น โหติ, ตํ อุทยวยปริจฺฉินฺนชราย มรเณน จาติ เทฺวธา วิปริณตํ อิตฺตรกฺขณเมว จ โหติฯ ทุกฺขโตติ น สุขโตฯ อิมินา สุขปฺปฎิเกฺขปโต เตสํ ทุกฺขตมาหฯ ตโต เอว จ อภิณฺหปฺปฎิปีฬนโต ทุกฺขวตฺถุโต จ เต ทุกฺขาติ โชติตํ โหติฯ อุทยวยวนฺตตาย หิ เต อภิณฺหปฺปฎิปีฬนโต นิรนฺตรทุกฺขตาย ทุกฺขเสฺสว จ อธิฎฺฐานภูโตฯ ปจฺจยยาปนียตาย โรคมูลตาย จ โรคโตฯ ทุกฺขตาสูลโยคโต กิเลสาสุจิปคฺฆรโต อุปฺปาทชราภเงฺคหิ อุทฺธุมาตปกฺกภิชฺชนโต จ คณฺฑโตฯ ปีฬาชนนโต อโนฺตตุทนโต ทุนฺนีหรณโต จ สลฺลโตฯ อวฑฺฒิอาวหนโต อฆวตฺถุโต จ อฆโตฯ อเสริภาวชนนโต อาพาธปฺปติฎฺฐานตาย จ อาพาธโตฯ อวสวตฺตนโต อวิเธยฺยตาย จ ปรโตฯ พฺยาธิชรามรเณหิ ปลุชฺชนียตาย ปโลกโตฯ สามินิวาสีการกเวทกอธิฎฺฐายกวิรหโต สุญฺญโตฯ อตฺตปฺปฎิเกฺขปเฎฺฐน อนตฺตโตฯ รูปาทิธมฺมาปิ ยถา น เอตฺถ อตฺตา อตฺถีติ อนตฺตา, เอวํ สยมฺปิ อตฺตา น โหนฺตีติ อนตฺตาฯ เตน อพฺยาปารโต นิรีหโต ตุจฺฉโต อนตฺตาติ ทีปิตํ โหติฯ
36. Pañcame aniccatoti iminā niccappaṭikkhepato tesaṃ aniccatamāha. Tato eva udayavayavantato vipariṇāmato tāvakālikato ca te aniccāti jotitaṃ hoti. Yañhi niccaṃ na hoti, taṃ udayavayaparicchinnajarāya maraṇena cāti dvedhā vipariṇataṃ ittarakkhaṇameva ca hoti. Dukkhatoti na sukhato. Iminā sukhappaṭikkhepato tesaṃ dukkhatamāha. Tato eva ca abhiṇhappaṭipīḷanato dukkhavatthuto ca te dukkhāti jotitaṃ hoti. Udayavayavantatāya hi te abhiṇhappaṭipīḷanato nirantaradukkhatāya dukkhasseva ca adhiṭṭhānabhūto. Paccayayāpanīyatāya rogamūlatāya ca rogato. Dukkhatāsūlayogato kilesāsucipaggharato uppādajarābhaṅgehi uddhumātapakkabhijjanato ca gaṇḍato. Pīḷājananato antotudanato dunnīharaṇato ca sallato. Avaḍḍhiāvahanato aghavatthuto ca aghato. Aseribhāvajananato ābādhappatiṭṭhānatāya ca ābādhato. Avasavattanato avidheyyatāya ca parato. Byādhijarāmaraṇehi palujjanīyatāya palokato. Sāminivāsīkārakavedakaadhiṭṭhāyakavirahato suññato. Attappaṭikkhepaṭṭhena anattato. Rūpādidhammāpi yathā na ettha attā atthīti anattā, evaṃ sayampi attā na hontīti anattā. Tena abyāpārato nirīhato tucchato anattāti dīpitaṃ hoti.
ลกฺขณตฺตยเมว สุขาวโพธนตฺถํ เอกาทสหิ ปเทหิ วิภชิตฺวา คหิตนฺติ ทเสฺสตุํ ‘‘ยสฺมา อนิจฺจโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อโนฺตสมาปตฺติยนฺติ สมาปตฺตีนํ สหชาตตาย สมาปตฺตีนํ อพฺภนฺตเร จิตฺตํ ปฎิสํหรตีติ ตปฺปฎิพทฺธฉนฺทราคาทิกิเลสวิกฺขมฺภเนน วิปสฺสนาจิตฺตํ ปฎิสํหรติฯ เตนาห ‘‘โมเจติ อปเนตี’’ติฯ สวนวเสนาติ ‘‘สพฺพสงฺขารสมโถ’’ติอาทินา สวนวเสนฯ ถุติวเสนาติ ตเถว โถมนาวเสน คุณโต สํกิตฺตนวเสนฯ ปริยตฺติวเสนาติ ตสฺส ธมฺมสฺส ปริยาปุณนวเสนฯ ปญฺญตฺติวเสนาติ ตทตฺถสฺส ปญฺญาปนวเสนฯ อารมฺมณกรณวเสเนว อุปสํหรติ มคฺคจิตฺตํ, ‘‘เอตํ สนฺต’’นฺติอาทิ ปน อวธารณนิวตฺติตตฺถทสฺสนํฯ ยถา วิปสฺสนา ‘‘เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีต’’นฺติอาทินา อสงฺขตาย ธาตุยา จิตฺตํ อุปสํหรติ, เอวํ มโคฺค นิพฺพานํ สจฺฉิกิริยาภิสมยวเสน อภิสเมโนฺต ตตฺถ ลพฺภมาเน สเพฺพปิ วิเสเส อสโมฺมหโต ปฎิวิชฺฌโนฺต ตตฺถ จิตฺตํ อุปสํหรติฯ เตนาห ‘‘อิมินา ปน อากาเรนา’’ติอาทิฯ
Lakkhaṇattayameva sukhāvabodhanatthaṃ ekādasahi padehi vibhajitvā gahitanti dassetuṃ ‘‘yasmā aniccato’’tiādi vuttaṃ. Antosamāpattiyanti samāpattīnaṃ sahajātatāya samāpattīnaṃ abbhantare cittaṃ paṭisaṃharatīti tappaṭibaddhachandarāgādikilesavikkhambhanena vipassanācittaṃ paṭisaṃharati. Tenāha ‘‘moceti apanetī’’ti. Savanavasenāti ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’tiādinā savanavasena. Thutivasenāti tatheva thomanāvasena guṇato saṃkittanavasena. Pariyattivasenāti tassa dhammassa pariyāpuṇanavasena. Paññattivasenāti tadatthassa paññāpanavasena. Ārammaṇakaraṇavaseneva upasaṃharati maggacittaṃ, ‘‘etaṃ santa’’ntiādi pana avadhāraṇanivattitatthadassanaṃ. Yathā vipassanā ‘‘etaṃ santaṃ etaṃ paṇīta’’ntiādinā asaṅkhatāya dhātuyā cittaṃ upasaṃharati, evaṃ maggo nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisamento tattha labbhamāne sabbepi visese asammohato paṭivijjhanto tattha cittaṃ upasaṃharati. Tenāha ‘‘iminā pana ākārenā’’tiādi.
โส ตตฺถ ฐิโตติ โส อทนฺธวิปสฺสโก โยคี ตตฺถ ตาย อนิจฺจาทิลกฺขณตฺตยารมฺมณาย วิปสฺสนาย ฐิโตฯ สพฺพโสติ สพฺพตฺถ ตสฺส ตสฺส มคฺคสฺส อธิคมาย นิพฺพตฺติตสมถวิปสฺสนาสุฯ อสโกฺกโนฺต อนาคามี โหตีติ เหฎฺฐิมมคฺคาวหาสุ เอว สมถวิปสฺสนาย ฉนฺทราคํ ปหาย อคฺคมคฺคาวหาสุ นิกนฺติํ ปริยาทาตุํ อสโกฺกโนฺต อนาคามิตายเมว สณฺฐาติฯ
So tattha ṭhitoti so adandhavipassako yogī tattha tāya aniccādilakkhaṇattayārammaṇāya vipassanāya ṭhito. Sabbasoti sabbattha tassa tassa maggassa adhigamāya nibbattitasamathavipassanāsu. Asakkonto anāgāmī hotīti heṭṭhimamaggāvahāsu eva samathavipassanāya chandarāgaṃ pahāya aggamaggāvahāsu nikantiṃ pariyādātuṃ asakkonto anāgāmitāyameva saṇṭhāti.
สมติกฺกนฺตตฺตาติ สมถวเสน วิปสฺสนาวเสน จาติ สพฺพถาปิ รูปสฺส สมติกฺกนฺตตฺตาฯ เตนาห ‘‘อยํ หี’’ติอาทิฯ อเนนาติ โยคินาฯ ตํ อติกฺกมฺมาติ อิทํ โย ปฐมํ ปญฺจโวการเอกโวการปริยาปเนฺน ธเมฺม สมฺมเทว สมฺมสิตฺวา เต วิสฺสเชฺชตฺวา ตโต อรูปสมาปตฺติํ สมาปชฺชิตฺวา อรูปธเมฺม สมฺมสติ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อิทานิ อรูปํ สมฺมสตี’’ติฯ
Samatikkantattāti samathavasena vipassanāvasena cāti sabbathāpi rūpassa samatikkantattā. Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Anenāti yoginā. Taṃ atikkammāti idaṃ yo paṭhamaṃ pañcavokāraekavokārapariyāpanne dhamme sammadeva sammasitvā te vissajjetvā tato arūpasamāpattiṃ samāpajjitvā arūpadhamme sammasati, taṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘idāni arūpaṃ sammasatī’’ti.
ฌานสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Jhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๕. ฌานสุตฺตํ • 5. Jhānasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๕. ฌานสุตฺตวณฺณนา • 5. Jhānasuttavaṇṇanā
