Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi |
౧౨. ఝానవిభఙ్గో
12. Jhānavibhaṅgo
౧. సుత్తన్తభాజనీయం
1. Suttantabhājanīyaṃ
౫౦౮. ఇధ భిక్ఖు పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో విహరతి, ఆచారగోచరసమ్పన్నో, అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ, సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో భోజనే మత్తఞ్ఞూ పుబ్బరత్తాపరరత్తం జాగరియానుయోగమనుయుత్తో సాతచ్చం నేపక్కం బోధిపక్ఖికానం ధమ్మానం భావనానుయోగమనుయుత్తో. సో అభిక్కన్తే పటిక్కన్తే సమ్పజానకారీ హోతి, ఆలోకితే విలోకితే సమ్పజానకారీ హోతి, సమిఞ్జితే 1 పసారితే సమ్పజానకారీ హోతి, సఙ్ఘాటిపత్తచీవరధారణే సమ్పజానకారీ హోతి, అసితే పీతే ఖాయితే సాయితే సమ్పజానకారీ హోతి, ఉచ్చారపస్సావకమ్మే సమ్పజానకారీ హోతి, గతే ఠితే నిసిన్నే సుత్తే జాగరితే భాసితే తుణ్హీభావే సమ్పజానకారీ హోతి. సో వివిత్తం సేనాసనం భజతి అరఞ్ఞం రుక్ఖమూలం పబ్బతం కన్దరం గిరిగుహం సుసానం వనపత్థం అబ్భోకాసం పలాలపుఞ్జం అప్పసద్దం అప్పనిగ్ఘోసం విజనవాతం మనుస్సరాహస్సేయ్యకం 2 పటిసల్లానసారుప్పం. సో అరఞ్ఞగతో వా రుక్ఖమూలగతో వా సుఞ్ఞాగారగతో వా నిసీదతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా ఉజుం కాయం పణిధాయ పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా. సో అభిజ్ఝం లోకే పహాయ విగతాభిజ్ఝేన చేతసా విహరతి, అభిజ్ఝాయ చిత్తం పరిసోధేతి. బ్యాపాదపదోసం పహాయ అబ్యాపన్నచిత్తో విహరతి సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ, బ్యాపాదపదోసా చిత్తం పరిసోధేతి. థినమిద్ధం పహాయ విగతథినమిద్ధో విహరతి ఆలోకసఞ్ఞీ సతో సమ్పజానో, థినమిద్ధా చిత్తం పరిసోధేతి. ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం పహాయ అనుద్ధతో విహరతి అజ్ఝత్తం వూపసన్తచిత్తో , ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చా చిత్తం పరిసోధేతి. విచికిచ్ఛం పహాయ తిణ్ణవిచికిచ్ఛో విహరతి అకథంకథీ కుసలేసు ధమ్మేసు, విచికిచ్ఛాయ చిత్తం పరిసోధేతి. సో ఇమే పఞ్చ నీవరణే పహాయ చేతసో ఉపక్కిలేసే పఞ్ఞాయ దుబ్బలీకరణే వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; పీతియా చ విరాగా ఉపేక్ఖకో చ విహరతి సతో చ సమ్పజానో సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేతి, యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తి – ‘‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’’తి తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా పటిఘసఞ్ఞానం అత్థఙ్గమా నానత్తసఞ్ఞానం అమనసికారా ‘‘అనన్తో ఆకాసో’’తి ఆకాసానఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’’న్తి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘‘నత్థి కిఞ్చీ’’తి ఆకిఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి; సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి.
508. Idha bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto sātaccaṃ nepakkaṃ bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto. So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite 3 pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ vijanavātaṃ manussarāhasseyyakaṃ 4 paṭisallānasāruppaṃ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto , uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti. So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘ananto ākāso’’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘natthi kiñcī’’ti ākiñcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
మాతికా
Mātikā
౫౦౯. ‘‘ఇధా’’తి ఇమిస్సా దిట్ఠియా, ఇమిస్సా ఖన్తియా, ఇమిస్సా రుచియా, ఇమస్మిం ఆదాయే, ఇమస్మిం ధమ్మే, ఇమస్మిం వినయే, ఇమస్మిం ధమ్మవినయే, ఇమస్మిం పావచనే, ఇమస్మిం బ్రహ్మచరియే, ఇమస్మిం సత్థుసాసనే. తేన వుచ్చతి ‘‘ఇధా’’తి.
509. ‘‘Idhā’’ti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati ‘‘idhā’’ti.
౫౧౦. ‘‘భిక్ఖూ’’తి సమఞ్ఞాయ భిక్ఖు, పటిఞ్ఞాయ భిక్ఖు, భిక్ఖతీతి భిక్ఖు, భిక్ఖకోతి భిక్ఖు, భిక్ఖాచరియం అజ్ఝుపగతోతి భిక్ఖు, భిన్నపటధరోతి భిక్ఖు, భిన్దతి పాపకే అకుసలే ధమ్మేతి భిక్ఖు, భిన్నత్తా పాపకానం అకుసలానం ధమ్మానం భిక్ఖు, ఓధిసో కిలేసానం పహానా భిక్ఖు, అనోధిసో కిలేసానం పహానా భిక్ఖు, సేక్ఖో భిక్ఖు, అసేక్ఖో భిక్ఖు, నేవసేక్ఖనాసేక్ఖో భిక్ఖు, అగ్గో భిక్ఖు, భద్రో భిక్ఖు, మణ్డో భిక్ఖు, సారో భిక్ఖు, సమగ్గేన సఙ్ఘేన ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన అకుప్పేన ఠానారహేన ఉపసమ్పన్నో భిక్ఖు.
510. ‘‘Bhikkhū’’ti samaññāya bhikkhu, paṭiññāya bhikkhu, bhikkhatīti bhikkhu, bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, bhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bhikkhu, odhiso kilesānaṃ pahānā bhikkhu, anodhiso kilesānaṃ pahānā bhikkhu, sekkho bhikkhu, asekkho bhikkhu, nevasekkhanāsekkho bhikkhu, aggo bhikkhu, bhadro bhikkhu, maṇḍo bhikkhu, sāro bhikkhu, samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampanno bhikkhu.
౫౧౧. ‘‘పాతిమోక్ఖ’’న్తి సీలం పతిట్ఠా ఆది చరణం సంయమో సంవరో మోక్ఖం పామోక్ఖం కుసలానం ధమ్మానం సమాపత్తియా. సంవరోతి. కాయికో అవీతిక్కమో, వాచసికో అవీతిక్కమో , కాయికవాచసికో అవీతిక్కమో. సంవుతోతి. ఇమినా పాతిమోక్ఖసంవరేన ఉపేతో హోతి సముపేతో ఉపాగతో సముపాగతో ఉపపన్నో సమ్పన్నో సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో’’తి.
511. ‘‘Pātimokkha’’nti sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mokkhaṃ pāmokkhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā. Saṃvaroti. Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo , kāyikavācasiko avītikkamo. Saṃvutoti. Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato. Tena vuccati ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti.
౫౧౨. ‘‘విహరతీ’’తి ఇరియతి వత్తతి పాలేతి యపేతి యాపేతి చరతి విహరతి. తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
512. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౧౩. ‘‘ఆచారగోచరసమ్పన్నో’’తి అత్థి ఆచారో, అత్థి అనాచారో.
513. ‘‘Ācāragocarasampanno’’ti atthi ācāro, atthi anācāro.
తత్థ కతమో అనాచారో? కాయికో వీతిక్కమో, వాచసికో వీతిక్కమో, కాయికవాచసికో వీతిక్కమో – అయం వుచ్చతి ‘‘అనాచారో’’. సబ్బమ్పి దుస్సీల్యం అనాచారో. ఇధేకచ్చో వేళుదానేన వా పత్తదానేన వా పుప్ఫదానేన వా ఫలదానేన వా సినానదానేన వా దన్తకట్ఠదానేన వా చాటుకమ్యతాయ వా ముగ్గసూప్యతాయ 5 వా పారిభటయతాయ వా జఙ్ఘపేసనికేన వా అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన వా బుద్ధపటికుట్ఠేన మిచ్ఛాఆజీవేన జీవికం కప్పేతి – అయం వుచ్చతి ‘‘అనాచారో’’.
Tattha katamo anācāro? Kāyiko vītikkamo, vācasiko vītikkamo, kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati ‘‘anācāro’’. Sabbampi dussīlyaṃ anācāro. Idhekacco veḷudānena vā pattadānena vā pupphadānena vā phaladānena vā sinānadānena vā dantakaṭṭhadānena vā cāṭukamyatāya vā muggasūpyatāya 6 vā pāribhaṭayatāya vā jaṅghapesanikena vā aññataraññatarena vā buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘anācāro’’.
తత్థ కతమో ఆచారో? కాయికో అవీతిక్కమో, వాచసికో అవీతిక్కమో, కాయికవాచసికో అవీతిక్కమో – అయం వుచ్చతి ‘‘ఆచారో’’ . సబ్బోపి సీలసంవరో ఆచారో. ఇధేకచ్చో న వేళుదానేన న పత్తదానేన న పుప్ఫదానేన న ఫలదానేన న సినానదానేన న దన్తకట్ఠదానేన న చాటుకమ్యతాయ న ముగ్గసూప్యతాయ న పారిభటయతాయ న జఙ్ఘపేసనికేన న అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన బుద్ధపటికుట్ఠేన మిచ్ఛాఆజీవేన జీవికం కప్పేతి – అయం వుచ్చతి ‘‘ఆచారో’’.
Tattha katamo ācāro? Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati ‘‘ācāro’’ . Sabbopi sīlasaṃvaro ācāro. Idhekacco na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na dantakaṭṭhadānena na cāṭukamyatāya na muggasūpyatāya na pāribhaṭayatāya na jaṅghapesanikena na aññataraññatarena buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘ācāro’’.
౫౧౪. ‘‘గోచరో’’తి అత్థి గోచరో, అత్థి అగోచరో.
514. ‘‘Gocaro’’ti atthi gocaro, atthi agocaro.
తత్థ కతమో అగోచరో? ఇధేకచ్చో వేసియాగోచరో వా హోతి విధవాగోచరో వా థుల్లకుమారిగోచరో వా పణ్డకగోచరో వా భిక్ఖునిగోచరో వా పానాగారగోచరో వా, సంసట్ఠో విహరతి రాజూహి రాజమహామత్తేహి తిత్థియేహి తిత్థియసావకేహి అననులోమికేన సంసగ్గేన ; యాని వా పన తాని కులాని అస్సద్ధాని అప్పసన్నాని అనోపానభూతాని అక్కోసకపరిభాసకాని అనత్థకామాని అహితకామాని అఫాసుకకామాని అయోగక్ఖేమకామాని భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానం, తథారూపాని కులాని సేవతి భజతి పయిరుపాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘అగోచరో’’.
Tattha katamo agocaro? Idhekacco vesiyāgocaro vā hoti vidhavāgocaro vā thullakumārigocaro vā paṇḍakagocaro vā bhikkhunigocaro vā pānāgāragocaro vā, saṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṃsaggena ; yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitakāmāni aphāsukakāmāni ayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati ‘‘agocaro’’.
తత్థ కతమో గోచరో? ఇధేకచ్చో న వేసియాగోచరో హోతి న విధవాగోచరో న థుల్లకుమారిగోచరో న పణ్డకగోచరో న భిక్ఖునిగోచరో న పానాగారగోచరో, అసంసట్ఠో విహరతి రాజూహి రాజమహామత్తేహి తిత్థియేహి తిత్థియసావకేహి అననులోమికేన సంసగ్గేన; యాని వా పన తాని కులాని సద్ధాని పసన్నాని ఓపానభూతాని కాసావపజ్జోతాని ఇసివాతపటివాతాని అత్థకామాని హితకామాని ఫాసుకకామాని యోగక్ఖేమకామాని భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానం, తథారూపాని కులాని సేవతి భజతి పయిరుపాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘గోచరో’’. ఇతి ఇమినా చ ఆచారేన ఇమినా చ గోచరేన ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘ఆచారగోచరసమ్పన్నో’’తి.
Tattha katamo gocaro? Idhekacco na vesiyāgocaro hoti na vidhavāgocaro na thullakumārigocaro na paṇḍakagocaro na bhikkhunigocaro na pānāgāragocaro, asaṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṃsaggena; yāni vā pana tāni kulāni saddhāni pasannāni opānabhūtāni kāsāvapajjotāni isivātapaṭivātāni atthakāmāni hitakāmāni phāsukakāmāni yogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati ‘‘gocaro’’. Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘ācāragocarasampanno’’ti.
౫౧౫. ‘‘అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ’’తి తత్థ కతమే అణుమత్తా వజ్జా? యాని తాని వజ్జాని అప్పమత్తకాని ఓరమత్తకాని లహుసాని లహుసమ్మతాని సంయమకరణీయాని సంవరకరణీయాని చిత్తుప్పాదకరణీయాని మనసికారపటిబద్ధాని – ఇమే వుచ్చన్తి ‘‘అణుమత్తా వజ్జా’’. ఇతి ఇమేసు అణుమత్తేసు వజ్జేసు వజ్జదస్సావీ చ హోతి భయదస్సావీ చ ఆదీనవదస్సావీ చ నిస్సరణదస్సావీ చ. తేన వుచ్చతి ‘‘అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ’’తి.
515. ‘‘Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī’’ti tattha katame aṇumattā vajjā? Yāni tāni vajjāni appamattakāni oramattakāni lahusāni lahusammatāni saṃyamakaraṇīyāni saṃvarakaraṇīyāni cittuppādakaraṇīyāni manasikārapaṭibaddhāni – ime vuccanti ‘‘aṇumattā vajjā’’. Iti imesu aṇumattesu vajjesu vajjadassāvī ca hoti bhayadassāvī ca ādīnavadassāvī ca nissaraṇadassāvī ca. Tena vuccati ‘‘aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī’’ti.
౫౧౬. ‘‘సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసూ’’తి తత్థ కతమా సిక్ఖా? చతస్సో సిక్ఖా – భిక్ఖూనం భిక్ఖుసిక్ఖా, భిక్ఖునీనం భిక్ఖునిసిక్ఖా, ఉపాసకానం ఉపాసకసిక్ఖా, ఉపాసికానం ఉపాసికసిక్ఖా. ఇమా వుచ్చన్తి ‘‘సిక్ఖాయో’’. ఇతి ఇమాసు సిక్ఖాసు సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం అసేసం నిస్సేసం సమాదాయ వత్తతి. తేన వుచ్చతి ‘‘సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసూ’’తి.
516. ‘‘Samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti tattha katamā sikkhā? Catasso sikkhā – bhikkhūnaṃ bhikkhusikkhā, bhikkhunīnaṃ bhikkhunisikkhā, upāsakānaṃ upāsakasikkhā, upāsikānaṃ upāsikasikkhā. Imā vuccanti ‘‘sikkhāyo’’. Iti imāsu sikkhāsu sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ samādāya vattati. Tena vuccati ‘‘samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti.
౫౧౭. ‘‘ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో’’తి అత్థి ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతా, అత్థి అగుత్తద్వారతా.
517. ‘‘Indriyesu guttadvāro’’ti atthi indriyesu guttadvāratā, atthi aguttadvāratā.
తత్థ కతమా ఇన్ద్రియేసు అగుత్తద్వారతా? ఇధేకచ్చో చక్ఖునా రూపం దిస్వా నిమిత్తగ్గాహీ హోతి అనుబ్యఞ్జనగ్గాహీ. యత్వాధికరణమేనం చక్ఖున్ద్రియం అసంవుతం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అన్వాస్సవేయ్యుం, తస్స సంవరాయ న పటిపజ్జతి, న రక్ఖతి చక్ఖున్ద్రియం, చక్ఖున్ద్రియే న సంవరం ఆపజ్జతి. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… ఘానేన గన్ధం ఘాయిత్వా…పే॰… జివ్హాయ రసం సాయిత్వా…పే॰… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసిత్వా…పే॰… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ నిమిత్తగ్గాహీ హోతి అనుబ్యఞ్జనగ్గాహీ. యత్వాధికరణమేనం మనిన్ద్రియం అసంవుతం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అన్వాస్సవేయ్యుం, తస్స సంవరాయ న పటిపజ్జతి, న రక్ఖతి మనిన్ద్రియం, మనిన్ద్రియే న సంవరం ఆపజ్జతి. యా ఇమేసం ఛన్నం ఇన్ద్రియానం అగుత్తి అగోపనా అనారక్ఖో అసంవరో – అయం వుచ్చతి ‘‘ఇన్ద్రియేసు అగుత్తద్వారతా’’.
Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati ‘‘indriyesu aguttadvāratā’’.
తత్థ కతమా ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతా? ఇధేకచ్చో చక్ఖునా రూపం దిస్వా న నిమిత్తగ్గాహీ హోతి నానుబ్యఞ్జనగ్గాహీ. యత్వాధికరణమేనం చక్ఖున్ద్రియం అసంవుతం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అన్వాస్సవేయ్యుం, తస్స సంవరాయ పటిపజ్జతి, రక్ఖతి చక్ఖున్ద్రియం, చక్ఖున్ద్రియే సంవరం ఆపజ్జతి. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… ఘానేన గన్ధం ఘాయిత్వా…పే॰… జివ్హాయ రసం సాయిత్వా…పే॰… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసిత్వా…పే॰… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ న నిమిత్తగ్గాహీ హోతి నానుబ్యఞ్జనగ్గాహీ. ఞత్వాధికరణమేనం మనిన్ద్రియం అసంవుతం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అన్వాస్సవేయ్యుం, తస్స సంవరాయ పటిపజ్జతి, రక్ఖతి మనిన్ద్రియం, మనిన్ద్రియే సంవరం ఆపజ్జతి. యా ఇమేసం ఛన్నం ఇన్ద్రియానం గుత్తి గోపనా ఆరక్ఖో సంవరో – అయం వుచ్చతి ‘‘ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతా’’. ఇమాయ ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతాయ ఉపేతో హోతి సముపేతో…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో’’తి.
Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Ñatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati ‘‘indriyesu guttadvāratā’’. Imāya indriyesu guttadvāratāya upeto hoti samupeto…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘indriyesu guttadvāro’’ti.
౫౧౮. ‘‘భోజనే మత్తఞ్ఞూ’’తి అత్థి భోజనే మత్తఞ్ఞుతా, అత్థి భోజనే అమత్తఞ్ఞుతా.
518. ‘‘Bhojane mattaññū’’ti atthi bhojane mattaññutā, atthi bhojane amattaññutā.
తత్థ కతమా భోజనే అమత్తఞ్ఞుతా? ఇధేకచ్చో అప్పటిసఙ్ఖా అయోనిసో ఆహారం ఆహారేతి దవాయ మదాయ మణ్డనాయ విభూసనాయ. యా తత్థ అసన్తుట్ఠితా అమత్తఞ్ఞుతా అప్పటిసఙ్ఖా భోజనే – అయం వుచ్చతి ‘‘భోజనే అమత్తఞ్ఞుతా’’తి.
Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya. Yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati ‘‘bhojane amattaññutā’’ti.
తత్థ కతమా భోజనే మత్తఞ్ఞుతా? ఇధేకచ్చో పటిసఙ్ఖా యోనిసో ఆహారం ఆహారేతి – ‘‘నేవ దవాయ న మదాయ న మణ్డనాయ న విభూసనాయ, యావదేవ ఇమస్స కాయస్స ఠితియా యాపనాయ విహింసూపరతియా బ్రహ్మచరియానుగ్గహాయ, ఇతి పురాణఞ్చ వేదనం పటిహఙ్ఖామి నవఞ్చ వేదనం న ఉప్పాదేస్సామి యాత్రా చ మే భవిస్సతి అనవజ్జతా చ ఫాసు విహారో చా’’తి. యా తత్థ సన్తుట్ఠితా మత్తఞ్ఞుతా పటిసఙ్ఖా భోజనే – అయం వుచ్చతి ‘‘భోజనే మత్తఞ్ఞుతా’’. ఇమాయ భోజనే మత్తఞ్ఞుతాయ ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘భోజనే మత్తఞ్ఞూ’’తి.
Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsu vihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati ‘‘bhojane mattaññutā’’. Imāya bhojane mattaññutāya upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘bhojane mattaññū’’ti.
౫౧౯. కథఞ్చ భిక్ఖు పుబ్బరత్తాపరరత్తం జాగరియానుయోగమనుయుత్తో హోతి? ఇధ భిక్ఖు దివసం చఙ్కమేన నిసజ్జాయ ఆవరణీయేహి ధమ్మేహి చిత్తం పరిసోధేతి, రత్తియా పఠమయామం చఙ్కమేన నిసజ్జాయ ఆవరణీయేహి ధమ్మేహి చిత్తం పరిసోధేతి, రత్తియా మజ్ఝిమయామం దక్ఖిణేన పస్సేన సీహసేయ్యం కప్పేతి పాదే పాదం 7 అచ్చాధాయ సతో సమ్పజానో ఉట్ఠానసఞ్ఞం మనసికరిత్వా, రత్తియా పచ్ఛిమయామం పచ్చుట్ఠాయ చఙ్కమేన నిసజ్జాయ ఆవరణీయేహి ధమ్మేహి చిత్తం పరిసోధేతి. ఏవం భిక్ఖు పుబ్బరత్తాపరరత్తం జాగరియానుయోగమనుయుత్తో.
519. Kathañca bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti? Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamayāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā majjhimayāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ 8 accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā, rattiyā pacchimayāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Evaṃ bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto.
౫౨౦. ‘‘సాతచ్చ’’న్తి. యో చేతసికో వీరియారమ్భో…పే॰… సమ్మావాయామో.
520. ‘‘Sātacca’’nti. Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo.
౫౨౧. ‘‘నేపక్క’’న్తి. యా పఞ్ఞా పజాననా…పే॰… అమోహో ధమ్మవిచయో సమ్మాదిట్ఠి.
521. ‘‘Nepakka’’nti. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
౫౨౨. ‘‘బోధిపక్ఖికానం ధమ్మానం భావనానుయోగమనుయుత్తో’’తి. తత్థ కతమే బోధిపక్ఖికా ధమ్మా? సత్త బోజ్ఝఙ్గా – సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో, వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గో . ఇమే వుచ్చన్తి ‘‘బోధిపక్ఖికా ధమ్మా’’. ఇతి తే బోధిపక్ఖికే ధమ్మే ఆసేవతి భావేతి బహులీకరోతి. తేన వుచ్చతి ‘‘బోధిపక్ఖికానం ధమ్మానం భావనానుయోగమనుయుత్తో’’తి.
522. ‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti. Tattha katame bodhipakkhikā dhammā? Satta bojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo . Ime vuccanti ‘‘bodhipakkhikā dhammā’’. Iti te bodhipakkhike dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti.
౫౨౩. కథఞ్చ భిక్ఖు అభిక్కన్తే పటిక్కన్తే సమ్పజానకారీ హోతి, ఆలోకితే విలోకితే సమ్పజానకారీ హోతి, సమిఞ్జితే పసారితే సమ్పజానకారీ హోతి, సఙ్ఘాటిపత్తచీవరధారణే సమ్పజానకారీ హోతి, అసితే పీతే ఖాయితే సాయితే సమ్పజానకారీ హోతి , ఉచ్చారపస్సావకమ్మే సమ్పజానకారీ హోతి; గతే ఠితే నిసిన్నే సుత్తే జాగరితే భాసితే తుణ్హీభావే సమ్పజానకారీ హోతి? ఇధ భిక్ఖు సతో సమ్పజానో అభిక్కమతి, సతో సమ్పజానో పటిక్కమతి, సతో సమ్పజానో ఆలోకేతి, సతో సమ్పజానో విలోకేతి, సతో సమ్పజానో సమిఞ్జేతి, సతో సమ్పజానో పసారేతి, సతో సమ్పజానకారీ హోతి, సఙ్ఘాటిపత్తచీవరధారణే సతో సమ్పజానకారీ హోతి, అసితే పీతే ఖాయితే సాయితే సతో సమ్పజానకారీ హోతి, ఉచ్చారపస్సావకమ్మే సతో సమ్పజానకారీ హోతి, గతే ఠితే నిసిన్నే సుత్తే జాగరితే భాసితే తుణ్హీభావే సతో సమ్పజానకారీ హోతీతి.
523. Kathañca bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti , uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti; gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti? Idha bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sato sampajānakārī hotīti.
౫౨౪. తత్థ కతమా సతి? యా సతి అనుస్సతి పటిస్సతి సతి సరణతా ధారణతా అపిలాపనతా అసమ్ముసనతా సతి సతిన్ద్రియం సతిబలం సమ్మాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘సతి’’.
524. Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
౫౨౫. ‘‘సమ్పజానో’’తి తత్థ కతమం సమ్పజఞ్ఞం? యా పఞ్ఞా పజాననా విచయో పవిచయో ధమ్మవిచయో సల్లక్ఖణా ఉపలక్ఖణా పచ్చుపలక్ఖణా పణ్డిచ్చం కోసల్లం నేపుఞ్ఞం వేభబ్యా చిన్తా ఉపపరిక్ఖా భూరీమేధా పరిణాయికా విపస్సనా సమ్పజఞ్ఞం పతోదో పఞ్ఞా పఞ్ఞిన్ద్రియం పఞ్ఞాబలం పఞ్ఞాసత్థం పఞ్ఞాపాసాదో పఞ్ఞాఆలోకో పఞ్ఞాఓభాసో పఞ్ఞాపజ్జోతో పఞ్ఞారతనం అమోహో ధమ్మవిచయో సమ్మాదిట్ఠి – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సమ్పజఞ్ఞం’’. ఇతి ఇమాయ చ సతియా ఇమినా చ సమ్పజఞ్ఞేన ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. ఏవం భిక్ఖు సతో సమ్పజానో అభిక్కమతి, సతో సమ్పజానో పటిక్కమతి, సతో సమ్పజానో ఆలోకేతి, సతో సమ్పజానో విలోకేతి, సతో సమ్పజానో సమిఞ్జేతి, సతో సమ్పజానో పసారేతి, సతో సమ్పజానకారీ హోతి, సఙ్ఘాటిపత్తచీవరధారణే సతో సమ్పజానకారీ హోతి, అసితే పీతే ఖాయితే సాయితే సతో సమ్పజానకారీ హోతి, ఉచ్చారపస్సావకమ్మే సతో సమ్పజానకారీ హోతి, గతే ఠితే నిసిన్నే సుత్తే జాగరితే భాసితే తుణ్హీభావే సమ్పజానకారీ హోతి.
525. ‘‘Sampajāno’’ti tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrīmedhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Evaṃ bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
౫౨౬. ‘‘వివిత్త’’న్తి సన్తికే చేపి సేనాసనం హోతి, తఞ్చ అనాకిణ్ణం గహట్ఠేహి పబ్బజితేహి. తేన తం వివిత్తం. దూరే చేపి సేనాసనం హోతి, తఞ్చ అనాకిణ్ణం గహట్ఠేహి పబ్బజితేహి. తేన తం వివిత్తం.
526. ‘‘Vivitta’’nti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ vivittaṃ. Dūre cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ vivittaṃ.
౫౨౭. ‘‘సేనాసన’’న్తి మఞ్చోపి సేనాసనం, పీఠమ్పి సేనాసనం, భిసిపి సేనాసనం, బిబ్బోహనమ్పి 9 సేనాసనం, విహారోపి సేనాసనం, అడ్ఢయోగోపి సేనాసనం, పాసాదోపి సేనాసనం, అట్టోపి సేనాసనం, మాళోపి సేనాసనం, లేణమ్పి సేనాసనం, గుహాపి సేనాసనం, రుక్ఖమూలమ్పి సేనాసనం, వేళుగుమ్బోపి సేనాసనం. యత్థ వా పన భిక్ఖూ పటిక్కమన్తి సబ్బమేతం సేనాసనం.
527. ‘‘Senāsana’’nti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi senāsanaṃ, bhisipi senāsanaṃ, bibbohanampi 10 senāsanaṃ, vihāropi senāsanaṃ, aḍḍhayogopi senāsanaṃ, pāsādopi senāsanaṃ, aṭṭopi senāsanaṃ, māḷopi senāsanaṃ, leṇampi senāsanaṃ, guhāpi senāsanaṃ, rukkhamūlampi senāsanaṃ, veḷugumbopi senāsanaṃ. Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti sabbametaṃ senāsanaṃ.
౫౨౮. ‘‘వివిత్తం సేనాసనం భజతీ’’తి ఇమం వివిత్తం సేనాసనం భజతి సమ్భజతి సేవతి నిసేవతి సంసేవతి. తేన వుచ్చతి ‘‘వివిత్తం సేనాసనం భజతీ’’తి.
528. ‘‘Vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’ti imaṃ vivittaṃ senāsanaṃ bhajati sambhajati sevati nisevati saṃsevati. Tena vuccati ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’ti.
౫౨౯. ‘‘అరఞ్ఞ’’న్తి నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖీలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞం.
529. ‘‘Arañña’’nti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ.
౫౩౦. ‘‘రుక్ఖమూల’’న్తి రుక్ఖమూలంయేవ రుక్ఖమూలం. పబ్బతోయేవ పబ్బతో. కన్దరాయేవ కన్దరా. గిరిగుహాయేవ గిరిగుహా. సుసానంయేవ సుసానం. అబ్భోకాసోయేవ అబ్భోకాసో. పలాలపుఞ్జోయేవ పలాలపుఞ్జో.
530. ‘‘Rukkhamūla’’nti rukkhamūlaṃyeva rukkhamūlaṃ. Pabbatoyeva pabbato. Kandarāyeva kandarā. Giriguhāyeva giriguhā. Susānaṃyeva susānaṃ. Abbhokāsoyeva abbhokāso. Palālapuñjoyeva palālapuñjo.
౫౩౧. ‘‘వనపత్థ’’న్తి దూరానమేతం సేనాసనానం అధివచనం. ‘‘వనపత్థ’’న్తి వనసణ్డానమేతం సేనాసనానం అధివచనం. ‘‘వనపత్థ’’న్తి భీసనకానమేతం 11 సేనాసనానం అధివచనం. ‘‘వనపత్థ’’న్తి సలోమహంసానమేతం సేనాసనానం అధివచనం. ‘‘వనపత్థ’’న్తి పరియన్తానమేతం సేనాసనానం అధివచనం. ‘‘వనపత్థ’’న్తి న మనుస్సూపచారానమేతం సేనాసనానం అధివచనం. ‘‘వనపత్థ’’న్తి దురభిసమ్భవానమేతం సేనాసనానం అధివచనం.
531. ‘‘Vanapattha’’nti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti bhīsanakānametaṃ 12 senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti salomahaṃsānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti pariyantānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti durabhisambhavānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ.
౫౩౨. ‘‘అప్పసద్ద’’న్తి సన్తికే చేపి సేనాసనం హోతి, తఞ్చ అనాకిణ్ణం గహట్ఠేహి పబ్బజితేహి. తేన తం అప్పసద్దం. దూరే చేపి సేనాసనం హోతి, తఞ్చ అనాకిణ్ణం గహట్ఠేహి పబ్బజితేహి. తేన తం అప్పసద్దం.
532. ‘‘Appasadda’’nti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ appasaddaṃ. Dūre cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ appasaddaṃ.
౫౩౩. ‘‘అప్పనిగ్ఘోస’’న్తి యదేవ తం అప్పసద్దం తదేవ తం అప్పనిగ్ఘోసం. యదేవ తం అప్పనిగ్ఘోసం తదేవ తం విజనవాతం. యదేవ తం విజనవాతం తదేవ తం మనుస్సరాహస్సేయ్యకం. యదేవ తం మనుస్సరాహస్సేయ్యకం తదేవ తం పటిసల్లానసారుప్పం.
533. ‘‘Appanigghosa’’nti yadeva taṃ appasaddaṃ tadeva taṃ appanigghosaṃ. Yadeva taṃ appanigghosaṃ tadeva taṃ vijanavātaṃ. Yadeva taṃ vijanavātaṃ tadeva taṃ manussarāhasseyyakaṃ. Yadeva taṃ manussarāhasseyyakaṃ tadeva taṃ paṭisallānasāruppaṃ.
౫౩౪. ‘‘అరఞ్ఞగతో వా రుక్ఖమూలగతో వా సుఞ్ఞాగారగతో వా’’తి అరఞ్ఞగతో వా హోతి రుక్ఖమూలగతో వా సుఞ్ఞాగారగతో వా.
534. ‘‘Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā’’ti araññagato vā hoti rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā.
౫౩౫. ‘‘నిసీదతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా’’తి నిసిన్నో హోతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా.
535. ‘‘Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā.
౫౩౬. ‘‘ఉజుం కాయం పణిధాయా’’తి ఉజుకో హోతి కాయో ఠితో పణిహితో.
536. ‘‘Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’ti ujuko hoti kāyo ṭhito paṇihito.
౫౩౭. ‘‘పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా’’తి తత్థ కతమా సతి? యా సతి అనుస్సతి పటిస్సతి…పే॰… సమ్మాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘సతి’’. అయం సతి ఉపట్ఠితా హోతి సుపట్ఠితా నాసికగ్గే వా ముఖనిమిత్తే వా. తేన వుచ్చతి ‘‘పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా’’తి.
537. ‘‘Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’. Ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti supaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā. Tena vuccati ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
౫౩౮. ‘‘అభిజ్ఝం లోకే పహాయా’’తి తత్థ కతమా అభిజ్ఝా? యో రాగో సారాగో…పే॰… చిత్తస్స సారాగో – అయం వుచ్చతి ‘‘అభిజ్ఝా’’.
538. ‘‘Abhijjhaṃ loke pahāyā’’ti tattha katamā abhijjhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
తత్థ కతమో లోకో? పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా లోకో – అయం వుచ్చతి ‘‘లోకో’’. అయం అభిజ్ఝా ఇమమ్హి లోకే సన్తా హోతి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘అభిజ్ఝం లోకే పహాయా’’తి.
Tattha katamo loko? Pañcupādānakkhandhā loko – ayaṃ vuccati ‘‘loko’’. Ayaṃ abhijjhā imamhi loke santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’ti.
౫౩౯. ‘‘విగతాభిజ్ఝేన చేతసా’’తి తత్థ కతమం చిత్తం? యం చిత్తం మనో మానసం…పే॰… తజ్జామనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం విగతాభిజ్ఝం హోతి. తేన వుచ్చతి ‘‘విగతాభిజ్ఝేన చేతసా’’తి.
539. ‘‘Vigatābhijjhena cetasā’’ti tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ vigatābhijjhaṃ hoti. Tena vuccati ‘‘vigatābhijjhena cetasā’’ti.
౫౪౦. ‘‘విహరతీ’’తి ఇరియతి వత్తతి పాలేతి యపేతి యాపేతి చరతి విహరతి. తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
540. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౪౧. ‘‘అభిజ్ఝాయ చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి తత్థ కతమా అభిజ్ఝా? యో రాగో సారాగో…పే॰… చిత్తస్స సారాగో – అయం వుచ్చతి ‘‘అభిజ్ఝా’’.
541. ‘‘Abhijjhāya cittaṃ parisodhetī’’ti tattha katamā abhijjhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
తత్థ కతమం చిత్తం? యం చిత్తం మనో మానసం…పే॰… తజ్జామనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం ఇమాయ అభిజ్ఝాయ సోధేతి విసోధేతి పరిసోధేతి మోచేతి విమోచేతి పరిమోచేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘అభిజ్ఝాయ చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya abhijjhāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘abhijjhāya cittaṃ parisodhetī’’ti.
౫౪౨. ‘‘బ్యాపాదపదోసం పహాయా’’తి అత్థి బ్యాపాదో, అత్థి పదోసో.
542. ‘‘Byāpādapadosaṃ pahāyā’’ti atthi byāpādo, atthi padoso.
తత్థ కతమో బ్యాపాదో? యో చిత్తస్స ఆఘాతో పటిఘాతో పటిఘం పటివిరోధో కోపో పకోపో సమ్పకోపో దోసో పదోసో సమ్పదోసో చిత్తస్స బ్యాపత్తి మనోపదోసో కోధో కుజ్ఝనా కుజ్ఝితత్తం దోసో దుస్సనా దుస్సితత్తం 13 బ్యాపత్తి బ్యాపజ్జనా బ్యాపజ్జితత్తం విరోధో పటివిరోధో చణ్డిక్కం అసురోపో అనత్తమనతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘బ్యాపాదో’’.
Tattha katamo byāpādo? Yo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 14 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘byāpādo’’.
తత్థ కతమో పదోసో? యో బ్యాపాదో సో పదోసో, యో పదోసో సో బ్యాపాదో. ఇతి అయఞ్చ బ్యాపాదో అయఞ్చ పదోసో సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘బ్యాపాదపదోసం పహాయా’’తి.
Tattha katamo padoso? Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo. Iti ayañca byāpādo ayañca padoso santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘byāpādapadosaṃ pahāyā’’ti.
౫౪౩. ‘‘అబ్యాపన్నచిత్తో’’తి తత్థ కతమం చిత్తం? యం చిత్తం మనో మానసం…పే॰… తజ్జామనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం అబ్యాపన్నం హోతి. తేన వుచ్చతి ‘‘అబ్యాపన్నచిత్తో’’తి.
543. ‘‘Abyāpannacitto’’ti tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ abyāpannaṃ hoti. Tena vuccati ‘‘abyāpannacitto’’ti.
౫౪౪. ‘‘విహరతీ’’తి…పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
544. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౪౫. ‘‘బ్యాపాదపదోసా చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి. అత్థి బ్యాపాదో అత్థి పదోసో.
545. ‘‘Byāpādapadosā cittaṃ parisodhetī’’ti. Atthi byāpādo atthi padoso.
తత్థ కతమో బ్యాపాదో? యో చిత్తస్స ఆఘాతో…పే॰… చణ్డిక్కం అసురోపో అనత్తమనతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘బ్యాపాదో’’.
Tattha katamo byāpādo? Yo cittassa āghāto…pe… caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘byāpādo’’.
తత్థ కతమో పదోసో? యో బ్యాపాదో సో పదోసో, యో పదోసో సో బ్యాపాదో.
Tattha katamo padoso? Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo.
తత్థ కతమం చిత్తం? యం చిత్తం మనో మానసం…పే॰… తజ్జామనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం ఇమమ్హా బ్యాపాదపదోసా సోధేతి విసోధేతి పరిసోధేతి మోచేతి విమోచేతి పరిమోచేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘బ్యాపాదపదోసా చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā byāpādapadosā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘byāpādapadosā cittaṃ parisodhetī’’ti.
౫౪౬. ‘‘థినమిద్ధం పహాయా’’తి అత్థి థినం 15, అత్థి మిద్ధం.
546. ‘‘Thinamiddhaṃ pahāyā’’ti atthi thinaṃ 16, atthi middhaṃ.
తత్థ కతమం థినం? యా చిత్తస్స అకల్యతా అకమ్మఞ్ఞతా ఓలీయనా సల్లీయనా లీనం లీయనా లీయితత్తం థినం థియనా థియితత్తం 17 చిత్తస్స – ఇదం వుచ్చతి ‘‘థినం’’.
Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ 18 cittassa – idaṃ vuccati ‘‘thinaṃ’’.
తత్థ కతమం మిద్ధం? యా కాయస్స అకల్యతా అకమ్మఞ్ఞతా ఓనాహో పరియోనాహో అన్తోసమోరోధో మిద్ధం సుప్పం పచలాయికా సుప్పం సుప్పనా సుప్పితత్తం – ఇదం వుచ్చతి ‘‘మిద్ధం’’. ఇతి ఇదఞ్చ థినం ఇదఞ్చ మిద్ధం సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘థినమిద్ధం పహాయా’’తి.
Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṃ suppaṃ pacalāyikā suppaṃ suppanā suppitattaṃ – idaṃ vuccati ‘‘middhaṃ’’. Iti idañca thinaṃ idañca middhaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘thinamiddhaṃ pahāyā’’ti.
౫౪౭. ‘‘విగతథినమిద్ధో’’తి. తస్స థినమిద్ధస్స చత్తత్తా వన్తత్తా ముత్తత్తా పహీనత్తా పటినిస్సట్ఠత్తా పహీనపటినిస్సట్ఠత్తా. తేన వుచ్చతి ‘‘విగతథినమిద్ధో’’తి.
547. ‘‘Vigatathinamiddho’’ti. Tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā. Tena vuccati ‘‘vigatathinamiddho’’ti.
౫౪౮. ‘‘విహరతీ’’తి…పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
548. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౪౯. ‘‘ఆలోకసఞ్ఞీ’’తి. తత్థ కతమా సఞ్ఞా? యా సఞ్ఞా సఞ్జాననా సఞ్జానితత్తం – అయం వుచ్చతి ‘‘సఞ్ఞా’’. అయం సఞ్ఞా ఆలోకా హోతి వివటా పరిసుద్ధా పరియోదాతా. తేన వుచ్చతి ‘‘ఆలోకసఞ్ఞీ’’తి.
549. ‘‘Ālokasaññī’’ti. Tattha katamā saññā? Yā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saññā’’. Ayaṃ saññā ālokā hoti vivaṭā parisuddhā pariyodātā. Tena vuccati ‘‘ālokasaññī’’ti.
౫౫౦. ‘‘సతో సమ్పజానో’’తి. తత్థ కతమా సతి? యా సతి అనుస్సతి …పే॰… సమ్మాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘సతి’’.
550. ‘‘Sato sampajāno’’ti. Tattha katamā sati? Yā sati anussati …pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
తత్థ కతమం సమ్పజఞ్ఞం? యా పఞ్ఞా పజాననా…పే॰… అమోహో ధమ్మవిచయో సమ్మాదిట్ఠి – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సమ్పజఞ్ఞం’’. ఇతి ఇమాయ చ సతియా ఇమినా చ సమ్పజఞ్ఞేన ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘సతో సమ్పజానో’’తి.
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘sato sampajāno’’ti.
౫౫౧. ‘‘థినమిద్ధా చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి. అత్థి థినం, అత్థి మిద్ధం.
551. ‘‘Thinamiddhā cittaṃ parisodhetī’’ti. Atthi thinaṃ, atthi middhaṃ.
తత్థ కతమం థినం…పే॰… ఇదం వుచ్చతి ‘‘థినం’’.
Tattha katamaṃ thinaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘thinaṃ’’.
తత్థ కతమం మిద్ధం…పే॰… ఇదం వుచ్చతి ‘‘మిద్ధం’’.
Tattha katamaṃ middhaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘middhaṃ’’.
తత్థ కతమం చిత్తం…పే॰… ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం ఇమమ్హా థినమిద్ధా సోధేతి విసోధేతి పరిసోధేతి మోచేతి విమోచేతి పరిమోచేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘థినమిద్ధా చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి.
Tattha katamaṃ cittaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘thinamiddhā cittaṃ parisodhetī’’ti.
౫౫౨. ‘‘ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం పహాయా’’తి అత్థి ఉద్ధచ్చం, అత్థి కుక్కుచ్చం.
552. ‘‘Uddhaccakukkuccaṃ pahāyā’’ti atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
తత్థ కతమం ఉద్ధచ్చం? యం చిత్తస్స ఉద్ధచ్చం అవూపసమో చేతసో విక్ఖేపో భన్తత్తం చిత్తస్స – ఇదం వుచ్చతి ‘‘ఉద్ధచ్చం’’.
Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘uddhaccaṃ’’.
తత్థ కతమం కుక్కుచ్చం? అకప్పియే కప్పియసఞ్ఞితా, కప్పియే అకప్పియసఞ్ఞితా, అవజ్జే వజ్జసఞ్ఞితా, వజ్జే అవజ్జసఞ్ఞితా, యం ఏవరూపం కుక్కుచ్చం కుక్కుచ్చాయనా కుక్కుచ్చాయితత్తం చేతసో విప్పటిసారో మనోవిలేఖా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘కుక్కుచ్చం’’. ఇతి ఇదఞ్చ ఉద్ధచ్చం ఇదఞ్చ కుక్కుచ్చం సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం పహాయా’’తి.
Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā, yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekhā – idaṃ vuccati ‘‘kukkuccaṃ’’. Iti idañca uddhaccaṃ idañca kukkuccaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘uddhaccakukkuccaṃ pahāyā’’ti.
౫౫౩. ‘‘అనుద్ధతో’’తి తస్స ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చస్స చత్తత్తా వన్తత్తా ముత్తత్తా పహీనత్తా పటినిస్సట్ఠత్తా పహీనపటినిస్సట్ఠత్తా. తేన వుచ్చతి ‘‘అనుద్ధతో’’తి.
553. ‘‘Anuddhato’’ti tassa uddhaccakukkuccassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā. Tena vuccati ‘‘anuddhato’’ti.
౫౫౪. ‘‘విహరతీ’’తి …పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
554. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౫౫. ‘‘వూపసన్తచిత్తో’’తి . తత్థ కతమం చిత్తం? యం చిత్తం మనో మానసం…పే॰… తజ్జామనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం అజ్ఝత్తం సన్తం హోతి సమితం వూపసన్తం. తేన వుచ్చతి ‘‘అజ్ఝత్తం వూపసన్తచిత్తో’’తి.
555. ‘‘Vūpasantacitto’’ti . Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ ajjhattaṃ santaṃ hoti samitaṃ vūpasantaṃ. Tena vuccati ‘‘ajjhattaṃ vūpasantacitto’’ti.
౫౫౬. ‘‘ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చా చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి అత్థి ఉద్ధచ్చం, అత్థి కుక్కుచ్చం.
556. ‘‘Uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodhetī’’ti atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
తత్థ కతమం ఉద్ధచ్చం? యం చిత్తస్స ఉద్ధచ్చం అవూపసమో చేతసో విక్ఖేపో భన్తత్తం చిత్తస్స – ఇదం వుచ్చతి ‘‘ఉద్ధచ్చం’’.
Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘uddhaccaṃ’’.
తత్థ కతమం కుక్కుచ్చం…పే॰… ఇదం వుచ్చతి ‘‘కుక్కుచ్చం’’.
Tattha katamaṃ kukkuccaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘kukkuccaṃ’’.
తత్థ కతమం చిత్తం…పే॰… ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం ఇమమ్హా ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చా సోధేతి విసోధేతి పరిసోధేతి మోచేతి విమోచేతి పరిమోచేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చా చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి.
Tattha katamaṃ cittaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā uddhaccakukkuccā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodhetī’’ti.
౫౫౭. ‘‘విచికిచ్ఛం పహాయా’’తి, తత్థ కతమా విచికిచ్ఛా? యా కఙ్ఖా కఙ్ఖాయనా కఙ్ఖాయితత్తం విమతి విచికిచ్ఛా ద్వేళ్హకం ద్విధాపథో సంసయో అనేకంసగ్గాహో ఆసప్పనా పరిసప్పనా అపరియోగాహణా ఛమ్భితత్తం చిత్తస్స మనోవిలేఖో – అయం వుచ్చతి ‘‘విచికిచ్ఛా’’. అయం విచికిచ్ఛా సన్తా హోతి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘విచికిచ్ఛం పహాయా’’తి.
557. ‘‘Vicikicchaṃ pahāyā’’ti, tattha katamā vicikicchā? Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvidhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhaṇā chambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchā’’. Ayaṃ vicikicchā santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘vicikicchaṃ pahāyā’’ti.
౫౫౮. ‘‘తిణ్ణవిచికిచ్ఛో’’తి, ఇమం విచికిచ్ఛం తిణ్ణో హోతి ఉత్తిణ్ణో నిత్తిణ్ణో పారఙ్గతో పారమనుప్పత్తో. తేన వుచ్చతి ‘‘తిణ్ణవిచికిచ్ఛో’’తి.
558. ‘‘Tiṇṇavicikiccho’’ti, imaṃ vicikicchaṃ tiṇṇo hoti uttiṇṇo nittiṇṇo pāraṅgato pāramanuppatto. Tena vuccati ‘‘tiṇṇavicikiccho’’ti.
౫౫౯. ‘‘అకథంకథీ కుసలేసు ధమ్మేసూ’’తి ఇమాయ విచికిచ్ఛాయ కుసలేసు ధమ్మేసు న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి అకథంకథీ హోతి నిక్కథంకథీ వికథంకథో. తేన వుచ్చతి ‘‘అకథంకథీ కుసలేసు ధమ్మేసూ’’తి.
559. ‘‘Akathaṃkathī kusalesu dhammesū’’ti imāya vicikicchāya kusalesu dhammesu na kaṅkhati na vicikicchati akathaṃkathī hoti nikkathaṃkathī vikathaṃkatho. Tena vuccati ‘‘akathaṃkathī kusalesu dhammesū’’ti.
౫౬౦. ‘‘విచికిచ్ఛాయ చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి, తత్థ కతమా విచికిచ్ఛా? యా కఙ్ఖా కఙ్ఖాయనా కఙ్ఖాయితత్తం ఛమ్భితత్తం చిత్తస్స మనోవిలేఖో – అయం వుచ్చతి ‘‘విచికిచ్ఛా’’.
560. ‘‘Vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti, tattha katamā vicikicchā? Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ chambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchā’’.
తత్థ కతమం చిత్తం? యం చిత్తం మనో మానసం…పే॰… తజ్జామనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం వుచ్చతి ‘‘చిత్తం’’. ఇదం చిత్తం ఇమాయ విచికిచ్ఛాయ సోధేతి విసోధేతి పరిసోధేతి మోచేతి విమోచేతి పరిమోచేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘విచికిచ్ఛాయ చిత్తం పరిసోధేతీ’’తి.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya vicikicchāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti.
౫౬౧. ‘‘ఇమే పఞ్చ నీవరణే పహాయా’’తి ఇమే పఞ్చ నీవరణా సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘ఇమే పఞ్చ నీవరణే పహాయా’’తి.
561. ‘‘Ime pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti ime pañca nīvaraṇā santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti.
౫౬౨. ‘‘చేతసో ఉపక్కిలేసే’’తి ఇమే పఞ్చ నీవరణా చిత్తస్స ఉపక్కిలేసా.
562. ‘‘Cetaso upakkilese’’ti ime pañca nīvaraṇā cittassa upakkilesā.
౫౬౩. ‘‘పఞ్ఞాయ దుబ్బలీకరణే’’తి ఇమేహి పఞ్చహి నీవరణేహి అనుప్పన్నా చేవ పఞ్ఞా న ఉప్పజ్జతి ఉప్పన్నా చ పఞ్ఞా నిరుజ్ఝతి. తేన వుచ్చతి ‘‘పఞ్ఞాయ దుబ్బలీకరణే’’తి.
563. ‘‘Paññāya dubbalīkaraṇe’’ti imehi pañcahi nīvaraṇehi anuppannā ceva paññā na uppajjati uppannā ca paññā nirujjhati. Tena vuccati ‘‘paññāya dubbalīkaraṇe’’ti.
౫౬౪. ‘‘వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహీ’’తి తత్థ కతమే కామా? ఛన్దో కామో, రాగో కామో, ఛన్దరాగో కామో, సఙ్కప్పో కామో, రాగో కామో, సఙ్కప్పరాగో కామో – ఇమే వుచ్చన్తి ‘‘కామా’’.
564. ‘‘Vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti tattha katame kāmā? Chando kāmo, rāgo kāmo, chandarāgo kāmo, saṅkappo kāmo, rāgo kāmo, saṅkapparāgo kāmo – ime vuccanti ‘‘kāmā’’.
తత్థ కతమే అకుసలా ధమ్మా? కామచ్ఛన్దో, బ్యాపాదో, థినం, మిద్ధం, ఉద్ధచ్చం, కుక్కుచ్చం, విచికిచ్ఛా – ఇమే వుచ్చన్తి ‘‘అకుసలా ధమ్మా’’. ఇతి ఇమేహి చ కామేహి ఇమేహి చ అకుసలేహి ధమ్మేహి వివిత్తో హోతి. తేన వుచ్చతి ‘‘వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహీ’’తి.
Tattha katame akusalā dhammā? Kāmacchando, byāpādo, thinaṃ, middhaṃ, uddhaccaṃ, kukkuccaṃ, vicikicchā – ime vuccanti ‘‘akusalā dhammā’’. Iti imehi ca kāmehi imehi ca akusalehi dhammehi vivitto hoti. Tena vuccati ‘‘vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti.
౫౬౫. ‘‘సవితక్కం సవిచార’’న్తి అత్థి వితక్కో, అత్థి విచారో.
565. ‘‘Savitakkaṃ savicāra’’nti atthi vitakko, atthi vicāro.
తత్థ కతమో వితక్కో? యో తక్కో వితక్కో సఙ్కప్పో అప్పనా బ్యప్పనా చేతసో అభినిరోపనా సమ్మాసఙ్కప్పో – అయం వుచ్చతి ‘‘వితక్కో’’.
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
తత్థ కతమో విచారో? యో చారో విచారో అనువిచారో ఉపవిచారో చిత్తస్స అనుసన్ధనతా అనుపేక్ఖనతా – అయం వుచ్చతి విచారో. ఇతి ఇమినా చ వితక్కేన ఇమినా చ విచారేన ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘సవితక్కం సవిచార’’న్తి.
Tattha katamo vicāro? Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati vicāro. Iti iminā ca vitakkena iminā ca vicārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘savitakkaṃ savicāra’’nti.
౫౬౬. ‘‘వివేకజ’’న్తి వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా – తే ఇమస్మిం వివేకే జాతా హోన్తి సఞ్జాతా నిబ్బత్తా అభినిబ్బత్తా పాతుభూతా. తేన వుచ్చతి ‘‘వివేకజ’’న్తి.
566. ‘‘Vivekaja’’nti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā – te imasmiṃ viveke jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā. Tena vuccati ‘‘vivekaja’’nti.
౫౬౭. ‘‘పీతిసుఖ’’న్తి అత్థి పీతి, అత్థి సుఖం.
567. ‘‘Pītisukha’’nti atthi pīti, atthi sukhaṃ.
తత్థ కతమా పీతి? యా పీతి పామోజ్జం ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘పీతి’’.
Tattha katamā pīti? Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’.
తత్థ కతమం సుఖం? యం చేతసికం సాతం చేతసికం సుఖం చేతోసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం చేతోసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సుఖం’’. ఇదం సుఖం ఇమాయ పీతియా సహగతం హోతి సహజాతం సంసట్ఠం సమ్పయుత్తం. తేన వుచ్చతి ‘‘పీతిసుఖ’’న్తి.
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘pītisukha’’nti.
౫౬౮. ‘‘పఠమ’’న్తి గణనానుపుబ్బతా 19 పఠమం. ఇదం పఠమం సమాపజ్జతీతి పఠమం.
568. ‘‘Paṭhama’’nti gaṇanānupubbatā 20 paṭhamaṃ. Idaṃ paṭhamaṃ samāpajjatīti paṭhamaṃ.
౫౬౯. ‘‘ఝాన’’న్తి వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా.
569. ‘‘Jhāna’’nti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā.
౫౭౦. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో పఠమస్స ఝానస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
570. ‘‘Upasampajjā’’ti yo paṭhamassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౫౭౧. ‘‘విహరతీ’’తి …పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
571. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౭౨. ‘‘వితక్కవిచారానం వూపసమా’’తి, అత్థి వితక్కో, అత్థి విచారో.
572. ‘‘Vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti, atthi vitakko, atthi vicāro.
తత్థ కతమో వితక్కో? యో తక్కో వితక్కో…పే॰… సమ్మాసఙ్కప్పో – అయం వుచ్చతి ‘‘వితక్కో’’.
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
తత్థ కతమో విచారో? యో చారో విచారో అనువిచారో ఉపవిచారో చిత్తస్స అనుసన్ధనతా అనుపేక్ఖనతా – అయం వుచ్చతి ‘‘విచారో’’. ఇతి అయఞ్చ వితక్కో అయఞ్చ విచారో సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘వితక్కవిచారానం వూపసమా’’తి.
Tattha katamo vicāro? Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati ‘‘vicāro’’. Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti.
౫౭౩. ‘‘అజ్ఝత్త’’న్తి యం అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం.
573. ‘‘Ajjhatta’’nti yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ.
౫౭౪. ‘‘సమ్పసాదన’’న్తి యా సద్ధా సద్దహనా ఓకప్పనా అభిప్పసాదో.
574. ‘‘Sampasādana’’nti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo.
౫౭౫. ‘‘చేతసో ఏకోదిభావ’’న్తి యా చిత్తస్స ఠితి…పే॰… సమ్మాసమాధి.
575. ‘‘Cetaso ekodibhāva’’nti yā cittassa ṭhiti…pe… sammāsamādhi.
౫౭౬. ‘‘అవితక్కం అవిచార’’న్తి అత్థి వితక్కో, అత్థి విచారో.
576. ‘‘Avitakkaṃ avicāra’’nti atthi vitakko, atthi vicāro.
తత్థ కతమో వితక్కో? యో తక్కో వితక్కో…పే॰… సమ్మాసఙ్కప్పో – అయం వుచ్చతి ‘‘వితక్కో’’.
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
తత్థ కతమో విచారో? యో చారో అనుచారో విచారో అనువిచారో ఉపవిచారో చిత్తస్స అనుసన్ధనతా అనుపేక్ఖనతా – అయం వుచ్చతి ‘‘విచారో’’. ఇతి అయఞ్చ వితక్కో అయఞ్చ విచారో సన్తా హోతి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘అవితక్కం అవిచార’’న్తి.
Tattha katamo vicāro? Yo cāro anucāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati ‘‘vicāro’’. Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘avitakkaṃ avicāra’’nti.
౫౭౭. ‘‘సమాధిజ’’న్తి సమ్పసాదో పీతిసుఖం – తే ఇమస్మిం సమాధిమ్హి జాతా హోన్తి సఞ్జాతా నిబ్బత్తా అభినిబ్బత్తా పాతుభూతా. తేన వుచ్చతి ‘‘సమాధిజ’’న్తి.
577. ‘‘Samādhija’’nti sampasādo pītisukhaṃ – te imasmiṃ samādhimhi jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā. Tena vuccati ‘‘samādhija’’nti.
౫౭౮. ‘‘పీతిసుఖ’’న్తి అత్థి పీతి, అత్థి సుఖం.
578. ‘‘Pītisukha’’nti atthi pīti, atthi sukhaṃ.
తత్థ కతమా పీతి…పే॰… అయం వుచ్చతి ‘‘పీతి’’.
Tattha katamā pīti…pe… ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’.
తత్థ కతమం సుఖం…పే॰… ఇదం వుచ్చతి ‘‘సుఖం’’. ఇదం సుఖం ఇమాయ పీతియా సహగతం హోతి సహజాతం సంసట్ఠం సమ్పయుత్తం. తేన వుచ్చతి ‘‘పీతిసుఖ’’న్తి.
Tattha katamaṃ sukhaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘pītisukha’’nti.
౫౭౯. ‘‘దుతియ’’న్తి గణనానుపుబ్బతా దుతియం. ఇదం దుతియం సమాపజ్జతీతి దుతియం.
579. ‘‘Dutiya’’nti gaṇanānupubbatā dutiyaṃ. Idaṃ dutiyaṃ samāpajjatīti dutiyaṃ.
౫౮౦. ‘‘ఝాన’’న్తి సమ్పసాదో, పీతిసుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా.
580. ‘‘Jhāna’’nti sampasādo, pītisukhaṃ, cittassekaggatā.
౫౮౧. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో దుతియస్స ఝానస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
581. ‘‘Upasampajjā’’ti yo dutiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౫౮౨. ‘‘విహరతీ’’తి …పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
582. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౮౩. ‘‘పీతియా చ విరాగా’’తి తత్థ కతమా పీతి? యా పీతి పామోజ్జం ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘పీతి’’. అయం పీతి సన్తా హోతి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘పీతియా చ విరాగా’’తి.
583. ‘‘Pītiyā ca virāgā’’ti tattha katamā pīti? Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’. Ayaṃ pīti santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘pītiyā ca virāgā’’ti.
౫౮౪. ‘‘ఉపేక్ఖకో’’తి తత్థ కతమా ఉపేక్ఖా? యా ఉపేక్ఖా ఉపేక్ఖనా అజ్ఝుపేక్ఖనా మజ్ఝత్తతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘ఉపేక్ఖా’’. ఇమాయ ఉపేక్ఖాయ ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘ఉపేక్ఖకో’’తి.
584. ‘‘Upekkhako’’ti tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’. Imāya upekkhāya upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘upekkhako’’ti.
౫౮౫. ‘‘విహరతీ’’తి …పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
585. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౮౬. ‘‘సతో చ సమ్పజానో’’తి తత్థ కతమా సతి? యా సతి అనుస్సతి…పే॰… సమ్మాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘సతి’’.
586. ‘‘Sato ca sampajāno’’ti tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
తత్థ కతమం సమ్పజఞ్ఞం? యా పఞ్ఞా పజాననా…పే॰… అమోహో ధమ్మవిచయో సమ్మాదిట్ఠి – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సమ్పజఞ్ఞం’’. ఇతి ఇమాయ చ సతియా ఇమినా చ సమ్పజఞ్ఞేన ఉపేతో హోతి…పే॰… సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి ‘‘సతో చ సమ్పజానో’’తి.
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘sato ca sampajāno’’ti.
౫౮౭. ‘‘సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేతీ’’తి తత్థ కతమం సుఖం? యం చేతసికం సాతం చేతసికం సుఖం చేతోసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం చేతోసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సుఖం’’.
587. ‘‘Sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’.
తత్థ కతమో కాయో? సఞ్ఞాక్ఖన్ధో, సఙ్ఖారక్ఖన్ధో, విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో – అయం వుచ్చతి ‘‘కాయో’’. ఇదం సుఖం ఇమినా కాయేన పటిసంవేదేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేతీ’’తి.
Tattha katamo kāyo? Saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘kāyo’’. Idaṃ sukhaṃ iminā kāyena paṭisaṃvedeti. Tena vuccati ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti.
౫౮౮. ‘‘యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తీ’’తి తత్థ కతమే అరియా? అరియా వుచ్చన్తి బుద్ధా చ బుద్ధసావకా చ. తే ఇమం ఆచిక్ఖన్తి దేసేన్తి పఞ్ఞపేన్తి 21 పట్ఠపేన్తి వివరన్తి విభజన్తి ఉత్తానిం కరోన్తి పకాసేన్తి. తేన వుచ్చతి ‘‘యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తీ’’తి.
588. ‘‘Yaṃ taṃ ariyā ācikkhantī’’ti tattha katame ariyā? Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca. Te imaṃ ācikkhanti desenti paññapenti 22 paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṃ karonti pakāsenti. Tena vuccati ‘‘yaṃ taṃ ariyā ācikkhantī’’ti.
౫౮౯. ‘‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’’తి తత్థ కతమా ఉపేక్ఖా? యా ఉపేక్ఖా ఉపేక్ఖనా అజ్ఝుపేక్ఖనా మజ్ఝత్తతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘ఉపేక్ఖా’’.
589. ‘‘Upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
తత్థ కతమా సతి? యా సతి అనుస్సతి…పే॰… సమ్మాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘సతి’’.
Tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
తత్థ కతమం సుఖం? యం చేతసికం సాతం చేతసికం సుఖం చేతోసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం చేతోసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సుఖం’’. ఇతి ఇమాయ చ ఉపేక్ఖాయ ఇమాయ చ సతియా ఇమినా చ సుఖేన సమన్నాగతో ఇరియతి వత్తతి పాలేతి యపేతి యాపేతి చరతి విహరతి. తేన వుచ్చతి ‘‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’’తి.
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Iti imāya ca upekkhāya imāya ca satiyā iminā ca sukhena samannāgato iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti.
౫౯౦. ‘‘తతియ’’న్తి గణనానుపుబ్బతా తతియం. ఇదం తతియం సమాపజ్జతీతి తతియం.
590. ‘‘Tatiya’’nti gaṇanānupubbatā tatiyaṃ. Idaṃ tatiyaṃ samāpajjatīti tatiyaṃ.
౫౯౧. ‘‘ఝాన’’న్తి ఉపేక్ఖా, సతి, సమ్పజఞ్ఞం, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా.
591. ‘‘Jhāna’’nti upekkhā, sati, sampajaññaṃ, sukhaṃ, cittassekaggatā.
౫౯౨. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో తతియస్స ఝానస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
592. ‘‘Upasampajjā’’ti yo tatiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౫౯౩. ‘‘విహరతీ’’తి…పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
593. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౫౯౪. ‘‘సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా’’తి, అత్థి సుఖం, అత్థి దుక్ఖం.
594. ‘‘Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’ti, atthi sukhaṃ, atthi dukkhaṃ.
తత్థ కతమం సుఖం? యం కాయికం సాతం కాయికం సుఖం కాయసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం కాయసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సుఖం’’.
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’.
తత్థ కతమం దుక్ఖం? యం కాయికం అసాతం కాయికం దుక్ఖం కాయసమ్ఫస్సజం అసాతం దుక్ఖం వేదయితం కాయసమ్ఫస్సజా అసాతా దుక్ఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘దుక్ఖం’’. ఇతి ఇదఞ్చ సుఖం ఇదఞ్చ దుక్ఖం సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా’’తి.
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’. Iti idañca sukhaṃ idañca dukkhaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’ti.
౫౯౫. ‘‘పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా’’తి అత్థి సోమనస్సం, అత్థి దోమనస్సం.
595. ‘‘Pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā’’ti atthi somanassaṃ, atthi domanassaṃ.
తత్థ కతమం సోమనస్సం? యం చేతసికం సాతం చేతసికం సుఖం చేతోసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం చేతోసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘సోమనస్సం’’.
Tattha katamaṃ somanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘somanassaṃ’’.
తత్థ కతమం దోమనస్సం? యం చేతసికం అసాతం చేతసికం దుక్ఖం చేతోసమ్ఫస్సజం అసాతం దుక్ఖం వేదయితం చేతోసమ్ఫస్సజా అసాతా దుక్ఖా వేదనా – ఇదం వుచ్చతి ‘‘దోమనస్సం’’. ఇతి ఇదఞ్చ సోమనస్సం ఇదఞ్చ దోమనస్సం పుబ్బేవ సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా’’తి.
Tattha katamaṃ domanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’. Iti idañca somanassaṃ idañca domanassaṃ pubbeva santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā’’ti.
౫౯౬. ‘‘అదుక్ఖమసుఖ’’న్తి యం చేతసికం నేవ సాతం నాసాతం చేతోసమ్ఫస్సజం అదుక్ఖమసుఖం వేదయితం చేతోసమ్ఫస్సజా అదుక్ఖమసుఖా వేదనా. తేన వుచ్చతి ‘‘అదుక్ఖమసుఖ’’న్తి.
596. ‘‘Adukkhamasukha’’nti yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā. Tena vuccati ‘‘adukkhamasukha’’nti.
౫౯౭. ‘‘ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధి’’న్తి, తత్థ కతమా ఉపేక్ఖా? యా ఉపేక్ఖా ఉపేక్ఖనా అజ్ఝుపేక్ఖనా మజ్ఝత్తతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి ‘‘ఉపేక్ఖా’’.
597. ‘‘Upekkhāsatipārisuddhi’’nti, tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
తత్థ కతమా సతి? యా సతి అనుస్సతి…పే॰… సమ్మాసతి – అయం వుచ్చతి ‘‘సతి’’. అయం సతి ఇమాయ ఉపేక్ఖాయ వివటా హోతి పరిసుద్ధా పరియోదాతా. తేన వుచ్చతి ‘‘ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధి’’న్తి.
Tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’. Ayaṃ sati imāya upekkhāya vivaṭā hoti parisuddhā pariyodātā. Tena vuccati ‘‘upekkhāsatipārisuddhi’’nti.
౫౯౮. ‘‘చతుత్థ’’న్తి గణనానుపుబ్బతా చతుత్థం, ఇదం చతుత్థం సమాపజ్జతీతి చతుత్థం.
598. ‘‘Catuttha’’nti gaṇanānupubbatā catutthaṃ, idaṃ catutthaṃ samāpajjatīti catutthaṃ.
౫౯౯. ‘‘ఝాన’’న్తి ఉపేక్ఖా, సతి, చిత్తస్సేకగ్గతా.
599. ‘‘Jhāna’’nti upekkhā, sati, cittassekaggatā.
౬౦౦. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో చతుత్థస్స ఝానస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
600. ‘‘Upasampajjā’’ti yo catutthassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౬౦౧. ‘‘విహరతీ’’తి…పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
601. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౬౦౨. ‘‘సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా’’తి తత్థ కతమా రూపసఞ్ఞా? రూపావచరసమాపత్తిం సమాపన్నస్స వా ఉపపన్నస్స వా దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారిస్స వా సఞ్ఞా సఞ్జాననా సఞ్జానితత్తం – ఇమా వుచ్చన్తి ‘‘రూపసఞ్ఞాయో’’. ఇమా రూపసఞ్ఞాయో అతిక్కన్తో హోతి వీతిక్కన్తో సమతిక్కన్తో. తేన వుచ్చతి ‘‘సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా’’తి.
602. ‘‘Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti tattha katamā rūpasaññā? Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – imā vuccanti ‘‘rūpasaññāyo’’. Imā rūpasaññāyo atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti.
౬౦౩. ‘‘పటిఘసఞ్ఞానం అత్థఙ్గమా’’తి తత్థ కతమా పటిఘసఞ్ఞా? రూపసఞ్ఞా సద్దసఞ్ఞా…పే॰… ఫోట్ఠబ్బసఞ్ఞా – ఇమా వుచ్చన్తి పటిఘసఞ్ఞాయో. ఇమా పటిఘసఞ్ఞాయో సన్తా హోన్తి సమితా వూపసన్తా అత్థఙ్గతా అబ్భత్థఙ్గతా అప్పితా బ్యప్పితా సోసితా విసోసితా బ్యన్తీకతా. తేన వుచ్చతి ‘‘పటిఘసఞ్ఞానం అత్థఙ్గమా’’తి.
603. ‘‘Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā’’ti tattha katamā paṭighasaññā? Rūpasaññā saddasaññā…pe… phoṭṭhabbasaññā – imā vuccanti paṭighasaññāyo. Imā paṭighasaññāyo santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā’’ti.
౬౦౪. ‘‘నానత్తసఞ్ఞానం అమనసికారా’’తి తత్థ కతమా నానత్తసఞ్ఞా? అసమాపన్నస్స మనోధాతు సమఙ్గిస్స వా మనోవిఞ్ఞాణధాతు సమఙ్గిస్స వా సఞ్ఞా సఞ్జాననా సఞ్జానితత్తం – ఇమా వుచ్చన్తి ‘‘నానత్తసఞ్ఞాయో’’. ఇమా నానత్తసఞ్ఞాయో న మనసి కరోతి. తేన వుచ్చతి ‘‘నానత్తసఞ్ఞానం అమనసికారా’’తి.
604. ‘‘Nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti tattha katamā nānattasaññā? Asamāpannassa manodhātu samaṅgissa vā manoviññāṇadhātu samaṅgissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – imā vuccanti ‘‘nānattasaññāyo’’. Imā nānattasaññāyo na manasi karoti. Tena vuccati ‘‘nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti.
౬౦౫. ‘‘అనన్తో ఆకాసో’’తి, తత్థ కతమో ఆకాసో? యో ఆకాసో ఆకాసగతం అఘం అఘగతం వివరో వివరగతం అసమ్ఫుట్ఠం చతూహి మహాభూతేహి – అయం వుచ్చతి ‘‘ఆకాసో’’. తస్మిం ఆకాసే చిత్తం ఠపేతి సణ్ఠపేతి అనన్తం ఫరతి. తేన వుచ్చతి ‘‘అనన్తో ఆకాసో’’తి.
605. ‘‘Ananto ākāso’’ti, tattha katamo ākāso? Yo ākāso ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaro vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi – ayaṃ vuccati ‘‘ākāso’’. Tasmiṃ ākāse cittaṃ ṭhapeti saṇṭhapeti anantaṃ pharati. Tena vuccati ‘‘ananto ākāso’’ti.
౬౦౬. ‘‘ఆకాసానఞ్చాయతన’’న్తి ఆకాసానఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స వా ఉపపన్నస్స వా దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారిస్స వా చిత్తచేతసికా ధమ్మా.
606. ‘‘Ākāsānañcāyatana’’nti ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
౬౦౭. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో ఆకాసానఞ్చాయతనస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
607. ‘‘Upasampajjā’’ti yo ākāsānañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౬౦౮. ‘‘విహరతీ’’తి…పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
608. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౬౦౯. ‘‘సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మా’’తి ఇమం ఆకాసానఞ్చాయతనం అతిక్కన్తో హోతి వీతిక్కన్తో సమతిక్కన్తో. తేన వుచ్చతి ‘‘సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మా’’తి.
609. ‘‘Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ ākāsānañcāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
౬౧౦. ‘‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’’న్తి తంయేవ ఆకాసం విఞ్ఞాణేన ఫుట్ఠం మనసి కరోతి అనన్తం ఫరతి. తేన వుచ్చతి ‘‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’’న్తి.
610. ‘‘Anantaṃ viññāṇa’’nti taṃyeva ākāsaṃ viññāṇena phuṭṭhaṃ manasi karoti anantaṃ pharati. Tena vuccati ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti.
౬౧౧. ‘‘విఞ్ఞాణఞ్చాయతన’’న్తి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స వా ఉపపన్నస్స వా దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారిస్స వా చిత్తచేతసికా ధమ్మా.
611. ‘‘Viññāṇañcāyatana’’nti viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
౬౧౨. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
612. ‘‘Upasampajjā’’ti yo viññāṇañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౬౧౩. ‘‘విహరతీ’’తి…పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
613. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౬౧౪. ‘‘సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మా’’తి ఇమం విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం అతిక్కన్తో హోతి వీతిక్కన్తో సమతిక్కన్తో. తేన వుచ్చతి ‘‘సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మా’’తి.
614. ‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ viññāṇañcāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
౬౧౫. ‘‘నత్థి కిఞ్చీ’’తి తంయేవ విఞ్ఞాణం భావేతి విభావేతి అన్తరభావేతి, ‘‘నత్థి కిఞ్చీ’’తి పస్సతి. తేన వుచ్చతి ‘‘నత్థి కిఞ్చీ’’తి.
615. ‘‘Natthi kiñcī’’ti taṃyeva viññāṇaṃ bhāveti vibhāveti antarabhāveti, ‘‘natthi kiñcī’’ti passati. Tena vuccati ‘‘natthi kiñcī’’ti.
౬౧౬. ‘‘ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతన’’న్తి ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స వా ఉపపన్నస్స వా దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారిస్స వా చిత్తచేతసికా ధమ్మా.
616. ‘‘Ākiñcaññāyatana’’nti ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
౬౧౭. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
617. ‘‘Upasampajjā’’ti yo ākiñcaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౬౧౮. ‘‘విహరతీ’’తి …పే॰… తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
618. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
౬౧౯. ‘‘సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మా’’తి ఇమం ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం అతిక్కన్తో హోతి వీతిక్కన్తో సమతిక్కన్తో. తేన వుచ్చతి ‘‘సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మా’’తి.
619. ‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ ākiñcaññāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
‘‘నేవసఞ్ఞీనాసఞ్ఞీ’’తి తంయేవ ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సన్తతో మనసి కరోతి సఙ్ఖారావసేససమాపత్తిం భావేతి. తేన వుచ్చతి ‘‘నేవసఞ్ఞీనాసఞ్ఞీ’’తి 23.
‘‘Nevasaññīnāsaññī’’ti taṃyeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasi karoti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti. Tena vuccati ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti 24.
౬౨౦. ‘‘నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతన’’న్తి నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స వా ఉపపన్నస్స వా దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారిస్స వా చిత్తచేతసికా ధమ్మా.
620. ‘‘Nevasaññānāsaññāyatana’’nti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
౬౨౧. ‘‘ఉపసమ్పజ్జా’’తి యో నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనస్స లాభో పటిలాభో పత్తి సమ్పత్తి ఫుసనా సచ్ఛికిరియా ఉపసమ్పదా.
621. ‘‘Upasampajjā’’ti yo nevasaññānāsaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
౬౨౨. ‘‘విహరతీ’’తి ఇరియతి వత్తతి పాలేతి యపేతి యాపేతి చరతి విహరతి. తేన వుచ్చతి ‘‘విహరతీ’’తి.
622. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
సుత్తన్తభాజనీయం.
Suttantabhājanīyaṃ.
౨. అభిధమ్మభాజనీయం
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
౧. రూపావచరకుసలం
1. Rūpāvacarakusalaṃ
౬౨౩. చత్తారి ఝానాని – పఠమం ఝానం, దుతియం ఝానం, తతియం ఝానం, చతుత్థం ఝానం.
623. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
౬౨౪. తత్థ కతమం పఠమం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
624. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం దుతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం , తస్మిం సమయే తివఙ్గికం ఝానం హోతి – పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘దుతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ , tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం తతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి పీతియా చ విరాగా…పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘తతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ tatiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం చతుత్థం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి సుఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ catutthaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
చతుక్కం.
Catukkaṃ.
౬౨౫. ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
625. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి అవితక్కం విచారమత్తం వివేకజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే చతురఙ్గికం ఝానం హోతి – విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘దుతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే తివఙ్గికం ఝానం హోతి – పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘తతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి పీతియా చ విరాగా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి సుఖస్స చ పహానా…పే॰… పఞ్చమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఞ్చమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
పఞ్చకం.
Pañcakaṃ.
౨. అరూపావచరకుసలం
2. Arūpāvacarakusalaṃ
౬౨౬. ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే అరూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనసఞ్ఞాసహగతం సుఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
626. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
౩. లోకుత్తరకుసలం
3. Lokuttarakusalaṃ
౬౨౭. చత్తారి ఝానాని – పఠమం ఝానం, దుతియం ఝానం, తతియం ఝానం, చతుత్థం ఝానం.
627. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
౬౨౮. తత్థ కతమం పఠమం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
628. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం దుతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే తివఙ్గికం ఝానం హోతి – పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘దుతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం తతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా పీతియా చ విరాగా…పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘తతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ tatiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం చతుత్థం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా సుఖస్స చ పహానా …పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ catutthaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
చతుక్కం.
Catukkaṃ.
౬౨౯. ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
629. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి అవితక్కం విచారమత్తం వివేకజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే చతురఙ్గికం ఝానం హోతి విచారో పీతి సుఖం చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘దుతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti vicāro pīti sukhaṃ cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే తివఙ్గికం ఝానం హోతి – పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘తతియం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా పీతియా చ విరాగా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా సుఖస్స చ పహానా…పే॰… పఞ్చమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఞ్చమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
పఞ్చకం.
Pañcakaṃ.
౪. రూపావచరవిపాకా
4. Rūpāvacaravipākā
౬౩౦. చత్తారి ఝానాని – పఠమం ఝానం, దుతియం ఝానం, తతియం ఝానం, చతుత్థం ఝానం.
630. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
౬౩౧. తత్థ కతమం పఠమం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే ఫస్సో హోతి…పే॰… అవిక్ఖేపో హోతి. ఇమే ధమ్మా కుసలా. తస్సేవ రూపావచరస్స కుసలస్స కమ్మస్స కతత్తా ఉపచితత్తా విపాకం వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
631. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం దుతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే ఫస్సో హోతి…పే॰… అవిక్ఖేపో హోతి. ఇమే ధమ్మా కుసలా. తస్సేవ రూపావచరస్స కుసలస్స కమ్మస్స కతత్తా ఉపచితత్తా విపాకం వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం…పే॰… తతియం ఝానం…పే॰… చతుత్థం ఝానం…పే॰… పఠమం ఝానం…పే॰… పఞ్చమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఞ్చమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా…పే॰….
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā…pe….
౫. అరూపావచరవిపాకా
5. Arūpāvacaravipākā
౬౩౨. ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే అరూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనసఞ్ఞాసహగతం సుఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, తస్మిం సమయే ఫస్సో హోతి…పే॰… అవిక్ఖేపో హోతి. ఇమే ధమ్మా కుసలా. తస్సేవ అరూపావచరస్స కుసలస్స కమ్మస్స కతత్తా ఉపచితత్తా విపాకం సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనసఞ్ఞాసహగతం సుఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
632. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
౬. లోకుత్తరవిపాకా
6. Lokuttaravipākā
౬౩౩. చత్తారి ఝానాని – పఠమం ఝానం, దుతియం ఝానం, తతియం ఝానం, చతుత్థం ఝానం.
633. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
౬౩౪. తత్థ కతమం పఠమం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే ఫస్సో హోతి…పే॰… అవిక్ఖేపో హోతి. ఇమే ధమ్మా కుసలా. తస్సేవ లోకుత్తరస్స కుసలస్స ఝానస్స కతత్తా భావితత్తా విపాకం వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం సుఞ్ఞతం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
634. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం దుతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే లోకుత్తరం ఝానం భావేతి నియ్యానికం అపచయగామిం దిట్ఠిగతానం పహానాయ పఠమాయ భూమియా పత్తియా వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం, తస్మిం సమయే ఫస్సో హోతి…పే॰… అవిక్ఖేపో హోతి. ఇమే ధమ్మా కుసలా. తస్సేవ లోకుత్తరస్స కుసలస్స ఝానస్స కతత్తా భావితత్తా విపాకం వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం …పే॰… తతియం ఝానం…పే॰… చతుత్థం ఝానం…పే॰… పఠమం ఝానం…పే॰… పఞ్చమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి దుక్ఖపటిపదం దన్ధాభిఞ్ఞం సుఞ్ఞతం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఞ్చమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ …pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
౭. రూపారూపావచరకిరియా
7. Rūpārūpāvacarakiriyā
౬౩౫. చత్తారి ఝానాని – పఠమం ఝానం, దుతియం ఝానం, తతియం ఝానం, చతుత్థం ఝానం.
635. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
౬౩౬. తత్థ కతమం పఠమం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపావచరం ఝానం భావేతి కిరియం నేవ కుసలం నాకుసలం న చ కమ్మవిపాకం దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారం వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతి – వితక్కో, విచారో, పీతి, సుఖం, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఠమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
636. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
తత్థ కతమం దుతియం ఝానం? ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే రూపావచరం ఝానం భావేతి కిరియం నేవ కుసలం నాకుసలం న చ కమ్మవిపాకం దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారం వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం…పే॰… తతియం ఝానం…పే॰… చతుత్థం ఝానం…పే॰… పఠమం ఝానం…పే॰… పఞ్చమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి పథవీకసిణం, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘పఞ్చమం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తా.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
౬౩౭. ఇధ భిక్ఖు యస్మిం సమయే అరూపావచరం ఝానం భావేతి కిరియం నేవ కుసలం నాకుసలం న చ కమ్మవిపాకం దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారం సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనసఞ్ఞాసహగతం సుఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, తస్మిం సమయే దువఙ్గికం ఝానం హోతి – ఉపేక్ఖా, చిత్తస్సేకగ్గతా. ఇదం వుచ్చతి ‘‘చతుత్థం ఝానం’’. అవసేసా ధమ్మా ఝానసమ్పయుత్తాతి.
637. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttāti.
అభిధమ్మభాజనీయం.
Abhidhammabhājanīyaṃ.
౩. పఞ్హాపుచ్ఛకం
3. Pañhāpucchakaṃ
౬౩౮. చత్తారి ఝానాని – ఇధ భిక్ఖు వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… పీతియా చ విరాగా ఉపేక్ఖకో చ విహరతి సతో చ సమ్పజానో సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేతి, యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తి – ‘‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’’తి తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి.
638. Cattāri jhānāni – idha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
౬౩౯. చతున్నం ఝానానం కతి కుసలా, కతి అకుసలా, కతి అబ్యాకతా…పే॰… కతి సరణా, కతి అరణా?
639. Catunnaṃ jhānānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā…pe… kati saraṇā, kati araṇā?
౧. తికం
1. Tikaṃ
౬౪౦. సియా కుసలా, సియా అబ్యాకతా. తీణి ఝానాని – ఏత్థుప్పన్నం సుఖం వేదనం ఠపేత్వా సుఖాయ వేదనాయ సమ్పయుత్తా, చతుత్థం ఝానం – ఏత్థుప్పన్నం అదుక్ఖమసుఖం వేదనం ఠపేత్వా అదుక్ఖమసుఖాయ వేదనాయ సమ్పయుత్తం. సియా విపాకా, సియా విపాకధమ్మధమ్మా, సియా నేవవిపాకనవిపాకధమ్మధమ్మా. సియా ఉపాదిన్నుపాదానియా, సియా అనుపాదిన్నుపాదానియా, సియా అనుపాదిన్నఅనుపాదానియా. సియా అసంకిలిట్ఠసంకిలేసికా, సియా అసంకిలిట్ఠఅసంకిలేసికా. పఠమం ఝానం – ఏత్థుప్పన్నే వితక్కవిచారే ఠపేత్వా సవితక్కం సవిచారం, తీణి ఝానాని అవితక్కఅవిచారా. ద్వే ఝానాని – ఏత్థుప్పన్నం పీతిం ఠపేత్వా పీతిసహగతా, తీణి ఝానాని – ఏత్థుప్పన్నం సుఖం ఠపేత్వా సుఖసహగతా, చతుత్థం ఝానం – ఏత్థుప్పన్నం ఉపేక్ఖం ఠపేత్వా ఉపేక్ఖాసహగతం. నేవ దస్సనేన న భావనాయ పహాతబ్బా. నేవ దస్సనేన న భావనాయ పహాతబ్బహేతుకా. సియా ఆచయగామినో, సియా అపచయగామినో, సియా నేవాచయగామినాపచయగామినో. సియా సేక్ఖా, సియా అసేక్ఖా, సియా నేవసేక్ఖనాసేక్ఖా. సియా మహగ్గతా, సియా అప్పమాణా. తీణి ఝానాని న వత్తబ్బా పరిత్తారమ్మణాతిపి, మహగ్గతారమ్మణాతిపి, సియా అప్పమాణారమ్మణా , సియా న వత్తబ్బా అప్పమాణారమ్మణాతి; చతుత్థం ఝానం సియా పరిత్తారమ్మణం, సియా మహగ్గతారమ్మణం, సియా అప్పమాణారమ్మణం; సియా న వత్తబ్బం పరిత్తారమ్మణన్తిపి, మహగ్గతారమ్మణన్తిపి, అప్పమాణారమ్మణన్తిపి . సియా మజ్ఝిమా, సియా పణీతా. సియా సమ్మత్తనియతా, సియా అనియతా. తీణి ఝానాని న మగ్గారమ్మణా, సియా మగ్గహేతుకా, సియా మగ్గాధిపతినో, సియా న వత్తబ్బా మగ్గహేతుకాతిపి, మగ్గాధిపతినోతిపి; చతుత్థం ఝానం సియా మగ్గారమ్మణం, సియా మగ్గహేతుకం, సియా మగ్గాధిపతి, సియా న వత్తబ్బం మగ్గారమ్మణన్తిపి, మగ్గహేతుకన్తిపి మగ్గాధిపతీతిపి. సియా ఉప్పన్నా, సియా అనుప్పన్నా, సియా ఉప్పాదినో. సియా అతీతా, సియా అనాగతా, సియా పచ్చుప్పన్నా. తీణి ఝానాని న వత్తబ్బా అతీతారమ్మణాతిపి, అనాగతారమ్మణాతిపి, పచ్చుప్పన్నారమ్మణాతిపి; చతుత్థం ఝానం సియా అతీతారమ్మణం, సియా అనాగతారమ్మణం, సియా పచ్చుప్పన్నారమ్మణం, సియా న వత్తబ్బం అతీతారమ్మణన్తిపి, అనాగతారమ్మణన్తిపి, పచ్చుప్పన్నారమణన్తిపి. సియా అజ్ఝత్తా, సియా బహిద్ధా, సియా అజ్ఝత్తబహిద్ధా. తీణి ఝానాని బహిద్ధారమ్మణా, చతుత్థం ఝానం సియా అజ్ఝత్తారమ్మణం, సియా బహిద్ధారమ్మణం, సియా అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణం, సియా న వత్తబ్బం అజ్ఝత్తారమ్మణన్తిపి, బహిద్ధారమ్మణన్తిపి, అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణన్తిపి. అనిదస్సనఅప్పటిఘా.
640. Siyā kusalā, siyā abyākatā. Tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā sukhāya vedanāya sampayuttā, catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttaṃ. Siyā vipākā, siyā vipākadhammadhammā, siyā nevavipākanavipākadhammadhammā. Siyā upādinnupādāniyā, siyā anupādinnupādāniyā, siyā anupādinnaanupādāniyā. Siyā asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā, siyā asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppanne vitakkavicāre ṭhapetvā savitakkaṃ savicāraṃ, tīṇi jhānāni avitakkaavicārā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā pītisahagatā, tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā upekkhāsahagataṃ. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā. Siyā ācayagāmino, siyā apacayagāmino, siyā nevācayagāmināpacayagāmino. Siyā sekkhā, siyā asekkhā, siyā nevasekkhanāsekkhā. Siyā mahaggatā, siyā appamāṇā. Tīṇi jhānāni na vattabbā parittārammaṇātipi, mahaggatārammaṇātipi, siyā appamāṇārammaṇā , siyā na vattabbā appamāṇārammaṇāti; catutthaṃ jhānaṃ siyā parittārammaṇaṃ, siyā mahaggatārammaṇaṃ, siyā appamāṇārammaṇaṃ; siyā na vattabbaṃ parittārammaṇantipi, mahaggatārammaṇantipi, appamāṇārammaṇantipi . Siyā majjhimā, siyā paṇītā. Siyā sammattaniyatā, siyā aniyatā. Tīṇi jhānāni na maggārammaṇā, siyā maggahetukā, siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggahetukātipi, maggādhipatinotipi; catutthaṃ jhānaṃ siyā maggārammaṇaṃ, siyā maggahetukaṃ, siyā maggādhipati, siyā na vattabbaṃ maggārammaṇantipi, maggahetukantipi maggādhipatītipi. Siyā uppannā, siyā anuppannā, siyā uppādino. Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. Tīṇi jhānāni na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi, paccuppannārammaṇātipi; catutthaṃ jhānaṃ siyā atītārammaṇaṃ, siyā anāgatārammaṇaṃ, siyā paccuppannārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ atītārammaṇantipi, anāgatārammaṇantipi, paccuppannāramaṇantipi. Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā. Tīṇi jhānāni bahiddhārammaṇā, catutthaṃ jhānaṃ siyā ajjhattārammaṇaṃ, siyā bahiddhārammaṇaṃ, siyā ajjhattabahiddhārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ ajjhattārammaṇantipi, bahiddhārammaṇantipi, ajjhattabahiddhārammaṇantipi. Anidassanaappaṭighā.
౨. దుకం
2. Dukaṃ
౬౪౧. న హేతూ, సహేతుకా, హేతుసమ్పయుత్తా, న వత్తబ్బా ‘‘హేతూ చేవ సహేతుకా చా’’తి, సహేతుకా చేవ న చ హేతూ, న వత్తబ్బా ‘‘హేతూ చేవ హేతుసమ్పయుత్తా చా’’తి, హేతుసమ్పయుత్తా చేవ న చ హేతూ, న హేతూ సహేతుకా.
641. Na hetū, sahetukā, hetusampayuttā, na vattabbā ‘‘hetū ceva sahetukā cā’’ti, sahetukā ceva na ca hetū, na vattabbā ‘‘hetū ceva hetusampayuttā cā’’ti, hetusampayuttā ceva na ca hetū, na hetū sahetukā.
సప్పచ్చయా, సఙ్ఖతా, అనిదస్సనా, అప్పటిఘా, అరూపా , సియా లోకియా, సియా లోకుత్తరా, కేనచి విఞ్ఞేయ్యా, కేనచి న విఞ్ఞేయ్యా.
Sappaccayā, saṅkhatā, anidassanā, appaṭighā, arūpā , siyā lokiyā, siyā lokuttarā, kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.
నో ఆసవా, సియా సాసవా, సియా అనాసవా, ఆసవవిప్పయుత్తా, న వత్తబ్బా ‘‘ఆసవా చేవ సాసవా చా’’తి, సియా సాసవా చేవ నో చ ఆసవా, సియా న వత్తబ్బా ‘‘సాసవా చేవ నో చ ఆసవా’’తి. న వత్తబ్బా ‘‘ఆసవా చేవ ఆసవసమ్పయుత్తా చాతి’’పి, ఆసవసమ్పయుత్తా చేవ నో చ ఆసవాతిపి. సియా ఆసవవిప్పయుత్తా సాసవా, సియా ఆసవవిప్పయుత్తా అనాసవా.
No āsavā, siyā sāsavā, siyā anāsavā, āsavavippayuttā, na vattabbā ‘‘āsavā ceva sāsavā cā’’ti, siyā sāsavā ceva no ca āsavā, siyā na vattabbā ‘‘sāsavā ceva no ca āsavā’’ti. Na vattabbā ‘‘āsavā ceva āsavasampayuttā cāti’’pi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi. Siyā āsavavippayuttā sāsavā, siyā āsavavippayuttā anāsavā.
నో సంయోజనా…పే॰… నో గన్థా…పే॰… నో ఓఘా…పే॰… నో యోగా…పే॰… నో నీవరణా…పే॰… నో పరామాసా…పే॰… సారమ్మణా, నో చిత్తా, చేతసికా, చిత్తసమ్పయుత్తా, చిత్తసంసట్ఠా, చిత్తసముట్ఠానా, చిత్తసహభునో, చిత్తానుపరివత్తినో, చిత్తసంసట్ఠసముట్ఠానా, చిత్తసంసట్ఠసముట్ఠానసహభునో, చిత్తసంసట్ఠసముట్ఠానానుపరివత్తినో, బాహిరా, నో ఉపాదా, సియా ఉపాదిన్నా, సియా అనుపాదిన్నా.
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā…pe… sārammaṇā, no cittā, cetasikā, cittasampayuttā, cittasaṃsaṭṭhā, cittasamuṭṭhānā, cittasahabhuno, cittānuparivattino, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino, bāhirā, no upādā, siyā upādinnā, siyā anupādinnā.
నో ఉపాదానా…పే॰… నో కిలేసా…పే॰… న దస్సనేన పహాతబ్బా, న భావనాయ పహాతబ్బా, న దస్సనేన పహాతబ్బహేతుకా, న భావనాయ పహాతబ్బహేతుకా. పఠమం ఝానం – ఏత్థుప్పన్నం వితక్కం ఠపేత్వా సవితక్కం, తీణి ఝానాని అవితక్కా. పఠమం ఝానం – ఏత్థుప్పన్నం విచారం ఠపేత్వా సవిచారం, తీణి ఝానాని అవిచారా. ద్వే ఝానాని – ఏత్థుప్పన్నం పీతిం ఠపేత్వా సప్పీతికా, ద్వే ఝానాని అప్పీతికా. ద్వే ఝానాని – ఏత్థుప్పన్నం పీతిం ఠపేత్వా పీతిసహగతా, ద్వే ఝానాని న పీతిసహగతా. తీణి ఝానాని – ఏత్థుప్పన్నం సుఖం ఠపేత్వా సుఖసహగతా, చతుత్థం ఝానం న సుఖసహగతం. చతుత్థం ఝానం – ఏత్థుప్పన్నం ఉపేక్ఖం ఠపేత్వా ఉపేక్ఖాసహగతం, తీణి ఝానాని ఉపేక్ఖాసహగతా, న కామావచరా, సియా రూపావచరా, సియా న రూపావచరా, తీణి ఝానాని న అరూపావచరా, చతుత్థం ఝానం సియా అరూపావచరం, సియా న అరూపావచరం, సియా పరియాపన్నా, సియా అపరియాపన్నా, సియా నియ్యానికా, సియా అనియ్యానికా, సియా నియతా, సియా అనియతా, సియా సఉత్తరా, సియా అనుత్తరా, అరణాతి.
No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā, na bhāvanāya pahātabbā, na dassanena pahātabbahetukā, na bhāvanāya pahātabbahetukā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ vitakkaṃ ṭhapetvā savitakkaṃ, tīṇi jhānāni avitakkā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ vicāraṃ ṭhapetvā savicāraṃ, tīṇi jhānāni avicārā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā sappītikā, dve jhānāni appītikā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā pītisahagatā, dve jhānāni na pītisahagatā. Tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṃ jhānaṃ na sukhasahagataṃ. Catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā upekkhāsahagataṃ, tīṇi jhānāni upekkhāsahagatā, na kāmāvacarā, siyā rūpāvacarā, siyā na rūpāvacarā, tīṇi jhānāni na arūpāvacarā, catutthaṃ jhānaṃ siyā arūpāvacaraṃ, siyā na arūpāvacaraṃ, siyā pariyāpannā, siyā apariyāpannā, siyā niyyānikā, siyā aniyyānikā, siyā niyatā, siyā aniyatā, siyā sauttarā, siyā anuttarā, araṇāti.
పఞ్హాపుచ్ఛకం.
Pañhāpucchakaṃ.
ఝానవిభఙ్గో నిట్ఠితో.
Jhānavibhaṅgo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
౧. సుత్తన్తభాజనీయం • 1. Suttantabhājanīyaṃ
౨. అభిధమ్మభాజనీయవణ్ణనా • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
౩. పఞ్హాపుచ్ఛకవణ్ణనా • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ౧౨. ఝానవిభఙ్గో • 12. Jhānavibhaṅgo
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౧౨. ఝానవిభఙ్గో • 12. Jhānavibhaṅgo