Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိဘင္ဂပာဠိ • Vibhaṅgapāḷi |
၁၂. ဈာနဝိဘင္ဂော
12. Jhānavibhaṅgo
၁. သုတ္တန္တဘာဇနီယံ
1. Suttantabhājanīyaṃ
၅၀၈. ဣဓ ဘိက္ခု ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ, အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော, အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ, သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော သာတစ္စံ နေပက္ကံ ဗောဓိပက္ခိကာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သမိဉ္ဇိတေ 1 ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သင္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ပီတေ ခာယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပသ္သာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏ္ဟီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ ဝိဇနဝာတံ မနုသ္သရာဟသ္သေယ္ယကံ 2 ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပံ။ သော အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ နိသီဒတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ, အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဗ္ယာပာဒပဒောသံ ပဟာယ အဗ္ယာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပာဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ, ဗ္ယာပာဒပဒောသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓော ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော, ထိနမိဒ္ဓာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော , ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနသ္သဒောမနသ္သာနံ အတ္ထင္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘‘အနန္တော အာကာသော’’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏ’’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ အာကိဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။
508. Idha bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto sātaccaṃ nepakkaṃ bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto. So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite 3 pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ vijanavātaṃ manussarāhasseyyakaṃ 4 paṭisallānasāruppaṃ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto , uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti. So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘ananto ākāso’’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘natthi kiñcī’’ti ākiñcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
မာတိကာ
Mātikā
၅၀၉. ‘‘ဣဓာ’’တိ ဣမိသ္သာ ဒိဋ္ဌိယာ, ဣမိသ္သာ ခန္တိယာ, ဣမိသ္သာ ရုစိယာ, ဣမသ္မိံ အာဒာယေ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ, ဣမသ္မိံ ဝိနယေ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ, ဣမသ္မိံ ပာဝစနေ, ဣမသ္မိံ ဗ္ရဟ္မစရိယေ, ဣမသ္မိံ သတ္ထုသာသနေ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဣဓာ’’တိ။
509. ‘‘Idhā’’ti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati ‘‘idhā’’ti.
၅၁၀. ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ သမညာယ ဘိက္ခု, ပဋိညာယ ဘိက္ခု, ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခု, ဘိက္ခကောတိ ဘိက္ခု, ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု, ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု, ဘိန္ဒတိ ပာပကေ အကုသလေ ဓမ္မေတိ ဘိက္ခု, ဘိန္နတ္တာ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘိက္ခု, ဩဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု, အနောဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု, သေက္ခော ဘိက္ခု, အသေက္ခော ဘိက္ခု, နေဝသေက္ခနာသေက္ခော ဘိက္ခု, အဂ္ဂော ဘိက္ခု, ဘဒ္ရော ဘိက္ခု, မဏ္ဍော ဘိက္ခု, သာရော ဘိက္ခု, သမဂ္ဂေန သင္ဃေန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု။
510. ‘‘Bhikkhū’’ti samaññāya bhikkhu, paṭiññāya bhikkhu, bhikkhatīti bhikkhu, bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, bhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bhikkhu, odhiso kilesānaṃ pahānā bhikkhu, anodhiso kilesānaṃ pahānā bhikkhu, sekkho bhikkhu, asekkho bhikkhu, nevasekkhanāsekkho bhikkhu, aggo bhikkhu, bhadro bhikkhu, maṇḍo bhikkhu, sāro bhikkhu, samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampanno bhikkhu.
၅၁၁. ‘‘ပာတိမောက္ခ’’န္တိ သီလံ ပတိဋ္ဌာ အာဒိ စရဏံ သံယမော သံဝရော မောက္ခံ ပာမောက္ခံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ။ သံဝရောတိ။ ကာယိကော အဝီတိက္ကမော, ဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော , ကာယိကဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော။ သံဝုတောတိ။ ဣမိနာ ပာတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပာဂတော သမုပာဂတော ဥပပန္နော သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ။
511. ‘‘Pātimokkha’’nti sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mokkhaṃ pāmokkhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā. Saṃvaroti. Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo , kāyikavācasiko avītikkamo. Saṃvutoti. Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato. Tena vuccati ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti.
၅၁၂. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပာလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
512. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၁၃. ‘‘အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော’’တိ အတ္ထိ အာစာရော, အတ္ထိ အနာစာရော။
513. ‘‘Ācāragocarasampanno’’ti atthi ācāro, atthi anācāro.
တတ္ထ ကတမော အနာစာရော? ကာယိကော ဝီတိက္ကမော, ဝာစသိကော ဝီတိက္ကမော, ကာယိကဝာစသိကော ဝီတိက္ကမော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အနာစာရော’’။ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုသ္သီလ္ယံ အနာစာရော။ ဣဓေကစ္စော ဝေဠုဒာနေန ဝာ ပတ္တဒာနေန ဝာ ပုပ္ဖဒာနေန ဝာ ဖလဒာနေန ဝာ သိနာနဒာနေန ဝာ ဒန္တကဋ္ဌဒာနေန ဝာ စာဋုကမ္ယတာယ ဝာ မုဂ္ဂသူပ္ယတာယ 5 ဝာ ပာရိဘဋယတာယ ဝာ ဇင္ဃပေသနိကေန ဝာ အညတရညတရေန ဝာ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အနာစာရော’’။
Tattha katamo anācāro? Kāyiko vītikkamo, vācasiko vītikkamo, kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati ‘‘anācāro’’. Sabbampi dussīlyaṃ anācāro. Idhekacco veḷudānena vā pattadānena vā pupphadānena vā phaladānena vā sinānadānena vā dantakaṭṭhadānena vā cāṭukamyatāya vā muggasūpyatāya 6 vā pāribhaṭayatāya vā jaṅghapesanikena vā aññataraññatarena vā buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘anācāro’’.
တတ္ထ ကတမော အာစာရော? ကာယိကော အဝီတိက္ကမော, ဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော, ကာယိကဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အာစာရော’’ ။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော အာစာရော။ ဣဓေကစ္စော န ဝေဠုဒာနေန န ပတ္တဒာနေန န ပုပ္ဖဒာနေန န ဖလဒာနေန န သိနာနဒာနေန န ဒန္တကဋ္ဌဒာနေန န စာဋုကမ္ယတာယ န မုဂ္ဂသူပ္ယတာယ န ပာရိဘဋယတာယ န ဇင္ဃပေသနိကေန န အညတရညတရေန ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အာစာရော’’။
Tattha katamo ācāro? Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati ‘‘ācāro’’ . Sabbopi sīlasaṃvaro ācāro. Idhekacco na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na dantakaṭṭhadānena na cāṭukamyatāya na muggasūpyatāya na pāribhaṭayatāya na jaṅghapesanikena na aññataraññatarena buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘ācāro’’.
၅၁၄. ‘‘ဂောစရော’’တိ အတ္ထိ ဂောစရော, အတ္ထိ အဂောစရော။
514. ‘‘Gocaro’’ti atthi gocaro, atthi agocaro.
တတ္ထ ကတမော အဂောစရော? ဣဓေကစ္စော ဝေသိယာဂောစရော ဝာ ဟောတိ ဝိဓဝာဂောစရော ဝာ ထုလ္လကုမာရိဂောစရော ဝာ ပဏ္ဍကဂောစရော ဝာ ဘိက္ခုနိဂောစရော ဝာ ပာနာဂာရဂောစရော ဝာ, သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန ; ယာနိ ဝာ ပန တာနိ ကုလာနိ အသ္သဒ္ဓာနိ အပ္ပသန္နာနိ အနောပာနဘူတာနိ အက္ကောသကပရိဘာသကာနိ အနတ္ထကာမာနိ အဟိတကာမာနိ အဖာသုကကာမာနိ အယောဂက္ခေမကာမာနိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပာသကာနံ ဥပာသိကာနံ, တထာရူပာနိ ကုလာနိ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အဂောစရော’’။
Tattha katamo agocaro? Idhekacco vesiyāgocaro vā hoti vidhavāgocaro vā thullakumārigocaro vā paṇḍakagocaro vā bhikkhunigocaro vā pānāgāragocaro vā, saṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṃsaggena ; yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitakāmāni aphāsukakāmāni ayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati ‘‘agocaro’’.
တတ္ထ ကတမော ဂောစရော? ဣဓေကစ္စော န ဝေသိယာဂောစရော ဟောတိ န ဝိဓဝာဂောစရော န ထုလ္လကုမာရိဂောစရော န ပဏ္ဍကဂောစရော န ဘိက္ခုနိဂောစရော န ပာနာဂာရဂောစရော, အသံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန; ယာနိ ဝာ ပန တာနိ ကုလာနိ သဒ္ဓာနိ ပသန္နာနိ ဩပာနဘူတာနိ ကာသာဝပဇ္ဇောတာနိ ဣသိဝာတပဋိဝာတာနိ အတ္ထကာမာနိ ဟိတကာမာနိ ဖာသုကကာမာနိ ယောဂက္ခေမကာမာနိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပာသကာနံ ဥပာသိကာနံ, တထာရူပာနိ ကုလာနိ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဂောစရော’’။ ဣတိ ဣမိနာ စ အာစာရေန ဣမိနာ စ ဂောစရေန ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော’’တိ။
Tattha katamo gocaro? Idhekacco na vesiyāgocaro hoti na vidhavāgocaro na thullakumārigocaro na paṇḍakagocaro na bhikkhunigocaro na pānāgāragocaro, asaṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṃsaggena; yāni vā pana tāni kulāni saddhāni pasannāni opānabhūtāni kāsāvapajjotāni isivātapaṭivātāni atthakāmāni hitakāmāni phāsukakāmāni yogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati ‘‘gocaro’’. Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘ācāragocarasampanno’’ti.
၅၁၅. ‘‘အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ’’တိ တတ္ထ ကတမေ အဏုမတ္တာ ဝဇ္ဇာ? ယာနိ တာနိ ဝဇ္ဇာနိ အပ္ပမတ္တကာနိ ဩရမတ္တကာနိ လဟုသာနိ လဟုသမ္မတာနိ သံယမကရဏီယာနိ သံဝရကရဏီယာနိ စိတ္တုပ္ပာဒကရဏီယာနိ မနသိကာရပဋိဗဒ္ဓာနိ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ‘‘အဏုမတ္တာ ဝဇ္ဇာ’’။ ဣတိ ဣမေသု အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဝဇ္ဇဒသ္သာဝီ စ ဟောတိ ဘယဒသ္သာဝီ စ အာဒီနဝဒသ္သာဝီ စ နိသ္သရဏဒသ္သာဝီ စ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ’’တိ။
515. ‘‘Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī’’ti tattha katame aṇumattā vajjā? Yāni tāni vajjāni appamattakāni oramattakāni lahusāni lahusammatāni saṃyamakaraṇīyāni saṃvarakaraṇīyāni cittuppādakaraṇīyāni manasikārapaṭibaddhāni – ime vuccanti ‘‘aṇumattā vajjā’’. Iti imesu aṇumattesu vajjesu vajjadassāvī ca hoti bhayadassāvī ca ādīnavadassāvī ca nissaraṇadassāvī ca. Tena vuccati ‘‘aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī’’ti.
၅၁၆. ‘‘သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူ’’တိ တတ္ထ ကတမာ သိက္ခာ? စတသ္သော သိက္ခာ – ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုသိက္ခာ, ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခုနိသိက္ခာ, ဥပာသကာနံ ဥပာသကသိက္ခာ, ဥပာသိကာနံ ဥပာသိကသိက္ခာ။ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ‘‘သိက္ခာယော’’။ ဣတိ ဣမာသု သိက္ခာသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိသ္သေသံ သမာဒာယ ဝတ္တတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူ’’တိ။
516. ‘‘Samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti tattha katamā sikkhā? Catasso sikkhā – bhikkhūnaṃ bhikkhusikkhā, bhikkhunīnaṃ bhikkhunisikkhā, upāsakānaṃ upāsakasikkhā, upāsikānaṃ upāsikasikkhā. Imā vuccanti ‘‘sikkhāyo’’. Iti imāsu sikkhāsu sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ samādāya vattati. Tena vuccati ‘‘samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti.
၅၁၇. ‘‘ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော’’တိ အတ္ထိ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာ, အတ္ထိ အဂုတ္တဒ္ဝာရတာ။
517. ‘‘Indriyesu guttadvāro’’ti atthi indriyesu guttadvāratā, atthi aguttadvāratā.
တတ္ထ ကတမာ ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရတာ? ဣဓေကစ္စော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ။ ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ, န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ။ ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ, န ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ယာ ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အဂုတ္တိ အဂောပနာ အနာရက္ခော အသံဝရော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရတာ’’။
Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati ‘‘indriyesu aguttadvāratā’’.
တတ္ထ ကတမာ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာ? ဣဓေကစ္စော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ န နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ နာနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ။ ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ နာနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ။ ဉတ္ဝာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ယာ ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဂုတ္တိ ဂောပနာ အာရက္ခော သံဝရော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာ’’။ ဣမာယ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာယ ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော’’တိ။
Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Ñatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati ‘‘indriyesu guttadvāratā’’. Imāya indriyesu guttadvāratāya upeto hoti samupeto…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘indriyesu guttadvāro’’ti.
၅၁၈. ‘‘ဘောဇနေ မတ္တညူ’’တိ အတ္ထိ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ, အတ္ထိ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ။
518. ‘‘Bhojane mattaññū’’ti atthi bhojane mattaññutā, atthi bhojane amattaññutā.
တတ္ထ ကတမာ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ? ဣဓေကစ္စော အပ္ပဋိသင္ခာ အယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ ဒဝာယ မဒာယ မဏ္ဍနာယ ဝိဘူသနာယ။ ယာ တတ္ထ အသန္တုဋ္ဌိတာ အမတ္တညုတာ အပ္ပဋိသင္ခာ ဘောဇနေ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ’’တိ။
Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya. Yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati ‘‘bhojane amattaññutā’’ti.
တတ္ထ ကတမာ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ? ဣဓေကစ္စော ပဋိသင္ခာ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘‘နေဝ ဒဝာယ န မဒာယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ, ယာဝဒေဝ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ, ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမိ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမိ ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသု ဝိဟာရော စာ’’တိ။ ယာ တတ္ထ သန္တုဋ္ဌိတာ မတ္တညုတာ ပဋိသင္ခာ ဘောဇနေ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဘောဇနေ မတ္တညုတာ’’။ ဣမာယ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဘောဇနေ မတ္တညူ’’တိ။
Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsu vihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati ‘‘bhojane mattaññutā’’. Imāya bhojane mattaññutāya upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘bhojane mattaññū’’ti.
၅၁၉. ကထဉ္စ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ, ရတ္တိယာ ပဌမယာမံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမယာမံ ဒက္ခိဏေန ပသ္သေန သီဟသေယ္ယံ ကပ္ပေတိ ပာဒေ ပာဒံ 7 အစ္စာဓာယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိကရိတ္ဝာ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဧဝံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော။
519. Kathañca bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti? Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamayāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā majjhimayāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ 8 accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā, rattiyā pacchimayāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Evaṃ bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto.
၅၂၀. ‘‘သာတစ္စ’’န္တိ။ ယော စေတသိကော ဝီရိယာရမ္ဘော။ပေ.။ သမ္မာဝာယာမော။
520. ‘‘Sātacca’’nti. Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo.
၅၂၁. ‘‘နေပက္က’’န္တိ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
521. ‘‘Nepakka’’nti. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
၅၂၂. ‘‘ဗောဓိပက္ခိကာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ကတမေ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ? သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ – သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ‘‘ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ’’။ ဣတိ တေ ဗောဓိပက္ခိကေ ဓမ္မေ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဗောဓိပက္ခိကာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော’’တိ။
522. ‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti. Tattha katame bodhipakkhikā dhammā? Satta bojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo . Ime vuccanti ‘‘bodhipakkhikā dhammā’’. Iti te bodhipakkhike dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti.
၅၂၃. ကထဉ္စ ဘိက္ခု အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သင္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ပီတေ ခာယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ , ဥစ္စာရပသ္သာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ; ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏ္ဟီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခု သတော သမ္ပဇာနော အဘိက္ကမတိ, သတော သမ္ပဇာနော ပဋိက္ကမတိ, သတော သမ္ပဇာနော အာလောကေတိ, သတော သမ္ပဇာနော ဝိလောကေတိ, သတော သမ္ပဇာနော သမိဉ္ဇေတိ, သတော သမ္ပဇာနော ပသာရေတိ, သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သင္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ပီတေ ခာယိတေ သာယိတေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပသ္သာဝကမ္မေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏ္ဟီဘာဝေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ။
523. Kathañca bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti , uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti; gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti? Idha bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sato sampajānakārī hotīti.
၅၂၄. တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ ပဋိသ္သတိ သတိ သရဏတာ ဓာရဏတာ အပိလာပနတာ အသမ္မုသနတာ သတိ သတိန္ဒ္ရိယံ သတိဗလံ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သတိ’’။
524. Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
၅၂၅. ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ တတ္ထ ကတမံ သမ္ပဇညံ? ယာ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော ဓမ္မဝိစယော သလ္လက္ခဏာ ဥပလက္ခဏာ ပစ္စုပလက္ခဏာ ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗ္ယာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ ဘူရီမေဓာ ပရိဏာယိကာ ဝိပသ္သနာ သမ္ပဇညံ ပတောဒော ပညာ ပညိန္ဒ္ရိယံ ပညာဗလံ ပညာသတ္ထံ ပညာပာသာဒော ပညာအာလောကော ပညာဩဘာသော ပညာပဇ္ဇောတော ပညာရတနံ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သမ္ပဇညံ’’။ ဣတိ ဣမာယ စ သတိယာ ဣမိနာ စ သမ္ပဇညေန ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ ဧဝံ ဘိက္ခု သတော သမ္ပဇာနော အဘိက္ကမတိ, သတော သမ္ပဇာနော ပဋိက္ကမတိ, သတော သမ္ပဇာနော အာလောကေတိ, သတော သမ္ပဇာနော ဝိလောကေတိ, သတော သမ္ပဇာနော သမိဉ္ဇေတိ, သတော သမ္ပဇာနော ပသာရေတိ, သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သင္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ပီတေ ခာယိတေ သာယိတေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပသ္သာဝကမ္မေ သတော သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏ္ဟီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။
525. ‘‘Sampajāno’’ti tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrīmedhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Evaṃ bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
၅၂၆. ‘‘ဝိဝိတ္တ’’န္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ, တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ။ တေန တံ ဝိဝိတ္တံ။ ဒူရေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ, တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ။ တေန တံ ဝိဝိတ္တံ။
526. ‘‘Vivitta’’nti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ vivittaṃ. Dūre cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ vivittaṃ.
၅၂၇. ‘‘သေနာသန’’န္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ, ပီဌမ္ပိ သေနာသနံ, ဘိသိပိ သေနာသနံ, ဗိဗ္ဗောဟနမ္ပိ 9 သေနာသနံ, ဝိဟာရောပိ သေနာသနံ, အဍ္ဎယောဂောပိ သေနာသနံ, ပာသာဒောပိ သေနာသနံ, အဋ္ဋောပိ သေနာသနံ, မာဠောပိ သေနာသနံ, လေဏမ္ပိ သေနာသနံ, ဂုဟာပိ သေနာသနံ, ရုက္ခမူလမ္ပိ သေနာသနံ, ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ သေနာသနံ။ ယတ္ထ ဝာ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ သဗ္ဗမေတံ သေနာသနံ။
527. ‘‘Senāsana’’nti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi senāsanaṃ, bhisipi senāsanaṃ, bibbohanampi 10 senāsanaṃ, vihāropi senāsanaṃ, aḍḍhayogopi senāsanaṃ, pāsādopi senāsanaṃ, aṭṭopi senāsanaṃ, māḷopi senāsanaṃ, leṇampi senāsanaṃ, guhāpi senāsanaṃ, rukkhamūlampi senāsanaṃ, veḷugumbopi senāsanaṃ. Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti sabbametaṃ senāsanaṃ.
၅၂၈. ‘‘ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတီ’’တိ ဣမံ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ သမ္ဘဇတိ သေဝတိ နိသေဝတိ သံသေဝတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတီ’’တိ။
528. ‘‘Vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’ti imaṃ vivittaṃ senāsanaṃ bhajati sambhajati sevati nisevati saṃsevati. Tena vuccati ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’ti.
၅၂၉. ‘‘အရည’’န္တိ နိက္ခမိတ္ဝာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရညံ။
529. ‘‘Arañña’’nti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ.
၅၃၀. ‘‘ရုက္ခမူလ’’န္တိ ရုက္ခမူလံယေဝ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတောယေဝ ပဗ္ဗတော။ ကန္ဒရာယေဝ ကန္ဒရာ။ ဂိရိဂုဟာယေဝ ဂိရိဂုဟာ။ သုသာနံယေဝ သုသာနံ။ အဗ္ဘောကာသောယေဝ အဗ္ဘောကာသော။ ပလာလပုဉ္ဇောယေဝ ပလာလပုဉ္ဇော။
530. ‘‘Rukkhamūla’’nti rukkhamūlaṃyeva rukkhamūlaṃ. Pabbatoyeva pabbato. Kandarāyeva kandarā. Giriguhāyeva giriguhā. Susānaṃyeva susānaṃ. Abbhokāsoyeva abbhokāso. Palālapuñjoyeva palālapuñjo.
၅၃၁. ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ဝနသဏ္ဍာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ဘီသနကာနမေတံ 11 သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ သလောမဟံသာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ပရိယန္တာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ န မနုသ္သူပစာရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ဒုရဘိသမ္ဘဝာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ။
531. ‘‘Vanapattha’’nti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti bhīsanakānametaṃ 12 senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti salomahaṃsānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti pariyantānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti durabhisambhavānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ.
၅၃၂. ‘‘အပ္ပသဒ္ဒ’’န္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ, တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ။ တေန တံ အပ္ပသဒ္ဒံ။ ဒူရေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ, တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ။ တေန တံ အပ္ပသဒ္ဒံ။
532. ‘‘Appasadda’’nti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ appasaddaṃ. Dūre cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ appasaddaṃ.
၅၃၃. ‘‘အပ္ပနိဂ္ဃောသ’’န္တိ ယဒေဝ တံ အပ္ပသဒ္ဒံ တဒေဝ တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ။ ယဒေဝ တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ တဒေဝ တံ ဝိဇနဝာတံ။ ယဒေဝ တံ ဝိဇနဝာတံ တဒေဝ တံ မနုသ္သရာဟသ္သေယ္ယကံ။ ယဒေဝ တံ မနုသ္သရာဟသ္သေယ္ယကံ တဒေဝ တံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပံ။
533. ‘‘Appanigghosa’’nti yadeva taṃ appasaddaṃ tadeva taṃ appanigghosaṃ. Yadeva taṃ appanigghosaṃ tadeva taṃ vijanavātaṃ. Yadeva taṃ vijanavātaṃ tadeva taṃ manussarāhasseyyakaṃ. Yadeva taṃ manussarāhasseyyakaṃ tadeva taṃ paṭisallānasāruppaṃ.
၅၃၄. ‘‘အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ’’တိ အရညဂတော ဝာ ဟောတိ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ။
534. ‘‘Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā’’ti araññagato vā hoti rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā.
၅၃၅. ‘‘နိသီဒတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ’’တိ နိသိန္နော ဟောတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ။
535. ‘‘Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā.
၅၃၆. ‘‘ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာ’’တိ ဥဇုကော ဟောတိ ကာယော ဌိတော ပဏိဟိတော။
536. ‘‘Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’ti ujuko hoti kāyo ṭhito paṇihito.
၅၃၇. ‘‘ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ’’တိ တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ ပဋိသ္သတိ။ပေ.။ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သတိ’’။ အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သုပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝာ မုခနိမိတ္တေ ဝာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ’’တိ။
537. ‘‘Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’. Ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti supaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā. Tena vuccati ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
၅၃၈. ‘‘အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာ’’တိ တတ္ထ ကတမာ အဘိဇ္ဈာ? ယော ရာဂော သာရာဂော။ပေ.။ စိတ္တသ္သ သာရာဂော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အဘိဇ္ဈာ’’။
538. ‘‘Abhijjhaṃ loke pahāyā’’ti tattha katamā abhijjhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
တတ္ထ ကတမော လောကော? ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ လောကော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘လောကော’’။ အယံ အဘိဇ္ဈာ ဣမမ္ဟိ လောကေ သန္တာ ဟောတိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာ’’တိ။
Tattha katamo loko? Pañcupādānakkhandhā loko – ayaṃ vuccati ‘‘loko’’. Ayaṃ abhijjhā imamhi loke santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’ti.
၅၃၉. ‘‘ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ’’တိ တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ? ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ ဝိဂတာဘိဇ္ဈံ ဟောတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ’’တိ။
539. ‘‘Vigatābhijjhena cetasā’’ti tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ vigatābhijjhaṃ hoti. Tena vuccati ‘‘vigatābhijjhena cetasā’’ti.
၅၄၀. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပာလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
540. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၄၁. ‘‘အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ တတ္ထ ကတမာ အဘိဇ္ဈာ? ယော ရာဂော သာရာဂော။ပေ.။ စိတ္တသ္သ သာရာဂော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အဘိဇ္ဈာ’’။
541. ‘‘Abhijjhāya cittaṃ parisodhetī’’ti tattha katamā abhijjhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ? ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ ဣမာယ အဘိဇ္ဈာယ သောဓေတိ ဝိသောဓေတိ ပရိသောဓေတိ မောစေတိ ဝိမောစေတိ ပရိမောစေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya abhijjhāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘abhijjhāya cittaṃ parisodhetī’’ti.
၅၄၂. ‘‘ဗ္ယာပာဒပဒောသံ ပဟာယာ’’တိ အတ္ထိ ဗ္ယာပာဒော, အတ္ထိ ပဒောသော။
542. ‘‘Byāpādapadosaṃ pahāyā’’ti atthi byāpādo, atthi padoso.
တတ္ထ ကတမော ဗ္ယာပာဒော? ယော စိတ္တသ္သ အာဃာတော ပဋိဃာတော ပဋိဃံ ပဋိဝိရောဓော ကောပော ပကောပော သမ္ပကောပော ဒောသော ပဒောသော သမ္ပဒောသော စိတ္တသ္သ ဗ္ယာပတ္တိ မနောပဒောသော ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ ဒောသော ဒုသ္သနာ ဒုသ္သိတတ္တံ 13 ဗ္ယာပတ္တိ ဗ္ယာပဇ္ဇနာ ဗ္ယာပဇ္ဇိတတ္တံ ဝိရောဓော ပဋိဝိရောဓော စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပော အနတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဗ္ယာပာဒော’’။
Tattha katamo byāpādo? Yo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 14 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘byāpādo’’.
တတ္ထ ကတမော ပဒောသော? ယော ဗ္ယာပာဒော သော ပဒောသော, ယော ပဒောသော သော ဗ္ယာပာဒော။ ဣတိ အယဉ္စ ဗ္ယာပာဒော အယဉ္စ ပဒောသော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဗ္ယာပာဒပဒောသံ ပဟာယာ’’တိ။
Tattha katamo padoso? Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo. Iti ayañca byāpādo ayañca padoso santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘byāpādapadosaṃ pahāyā’’ti.
၅၄၃. ‘‘အဗ္ယာပန္နစိတ္တော’’တိ တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ? ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ အဗ္ယာပန္နံ ဟောတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဗ္ယာပန္နစိတ္တော’’တိ။
543. ‘‘Abyāpannacitto’’ti tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ abyāpannaṃ hoti. Tena vuccati ‘‘abyāpannacitto’’ti.
၅၄၄. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
544. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၄၅. ‘‘ဗ္ယာပာဒပဒောသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။ အတ္ထိ ဗ္ယာပာဒော အတ္ထိ ပဒောသော။
545. ‘‘Byāpādapadosā cittaṃ parisodhetī’’ti. Atthi byāpādo atthi padoso.
တတ္ထ ကတမော ဗ္ယာပာဒော? ယော စိတ္တသ္သ အာဃာတော။ပေ.။ စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပော အနတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဗ္ယာပာဒော’’။
Tattha katamo byāpādo? Yo cittassa āghāto…pe… caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘byāpādo’’.
တတ္ထ ကတမော ပဒောသော? ယော ဗ္ယာပာဒော သော ပဒောသော, ယော ပဒောသော သော ဗ္ယာပာဒော။
Tattha katamo padoso? Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo.
တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ? ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ ဣမမ္ဟာ ဗ္ယာပာဒပဒောသာ သောဓေတိ ဝိသောဓေတိ ပရိသောဓေတိ မောစေတိ ဝိမောစေတိ ပရိမောစေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဗ္ယာပာဒပဒောသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā byāpādapadosā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘byāpādapadosā cittaṃ parisodhetī’’ti.
၅၄၆. ‘‘ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယာ’’တိ အတ္ထိ ထိနံ 15, အတ္ထိ မိဒ္ဓံ။
546. ‘‘Thinamiddhaṃ pahāyā’’ti atthi thinaṃ 16, atthi middhaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ထိနံ? ယာ စိတ္တသ္သ အကလ္ယတာ အကမ္မညတာ ဩလီယနာ သလ္လီယနာ လီနံ လီယနာ လီယိတတ္တံ ထိနံ ထိယနာ ထိယိတတ္တံ 17 စိတ္တသ္သ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ထိနံ’’။
Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ 18 cittassa – idaṃ vuccati ‘‘thinaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ ကာယသ္သ အကလ္ယတာ အကမ္မညတာ ဩနာဟော ပရိယောနာဟော အန္တောသမောရောဓော မိဒ္ဓံ သုပ္ပံ ပစလာယိကာ သုပ္ပံ သုပ္ပနာ သုပ္ပိတတ္တံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘မိဒ္ဓံ’’။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ထိနံ ဣဒဉ္စ မိဒ္ဓံ သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယာ’’တိ။
Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṃ suppaṃ pacalāyikā suppaṃ suppanā suppitattaṃ – idaṃ vuccati ‘‘middhaṃ’’. Iti idañca thinaṃ idañca middhaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘thinamiddhaṃ pahāyā’’ti.
၅၄၇. ‘‘ဝိဂတထိနမိဒ္ဓော’’တိ။ တသ္သ ထိနမိဒ္ဓသ္သ စတ္တတ္တာ ဝန္တတ္တာ မုတ္တတ္တာ ပဟီနတ္တာ ပဋိနိသ္သဋ္ဌတ္တာ ပဟီနပဋိနိသ္သဋ္ဌတ္တာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဂတထိနမိဒ္ဓော’’တိ။
547. ‘‘Vigatathinamiddho’’ti. Tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā. Tena vuccati ‘‘vigatathinamiddho’’ti.
၅၄၈. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
548. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၄၉. ‘‘အာလောကသညီ’’တိ။ တတ္ထ ကတမာ သညာ? ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သညာ’’။ အယံ သညာ အာလောကာ ဟောတိ ဝိဝဋာ ပရိသုဒ္ဓာ ပရိယောဒာတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အာလောကသညီ’’တိ။
549. ‘‘Ālokasaññī’’ti. Tattha katamā saññā? Yā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saññā’’. Ayaṃ saññā ālokā hoti vivaṭā parisuddhā pariyodātā. Tena vuccati ‘‘ālokasaññī’’ti.
၅၅၀. ‘‘သတော သမ္ပဇာနော’’တိ။ တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ ။ပေ.။ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သတိ’’။
550. ‘‘Sato sampajāno’’ti. Tattha katamā sati? Yā sati anussati …pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
တတ္ထ ကတမံ သမ္ပဇညံ? ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သမ္ပဇညံ’’။ ဣတိ ဣမာယ စ သတိယာ ဣမိနာ စ သမ္ပဇညေန ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော’’တိ။
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘sato sampajāno’’ti.
၅၅၁. ‘‘ထိနမိဒ္ဓာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။ အတ္ထိ ထိနံ, အတ္ထိ မိဒ္ဓံ။
551. ‘‘Thinamiddhā cittaṃ parisodhetī’’ti. Atthi thinaṃ, atthi middhaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ထိနံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ထိနံ’’။
Tattha katamaṃ thinaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘thinaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘မိဒ္ဓံ’’။
Tattha katamaṃ middhaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘middhaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ ဣမမ္ဟာ ထိနမိဒ္ဓာ သောဓေတိ ဝိသောဓေတိ ပရိသောဓေတိ မောစေတိ ဝိမောစေတိ ပရိမောစေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ထိနမိဒ္ဓာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။
Tattha katamaṃ cittaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘thinamiddhā cittaṃ parisodhetī’’ti.
၅၅၂. ‘‘ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယာ’’တိ အတ္ထိ ဥဒ္ဓစ္စံ, အတ္ထိ ကုက္ကုစ္စံ။
552. ‘‘Uddhaccakukkuccaṃ pahāyā’’ti atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ဥဒ္ဓစ္စံ? ယံ စိတ္တသ္သ ဥဒ္ဓစ္စံ အဝူပသမော စေတသော ဝိက္ခေပော ဘန္တတ္တံ စိတ္တသ္သ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ’’။
Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘uddhaccaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ ကုက္ကုစ္စံ? အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ, ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ, အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇသညိတာ, ဝဇ္ဇေ အဝဇ္ဇသညိတာ, ယံ ဧဝရူပံ ကုက္ကုစ္စံ ကုက္ကုစ္စာယနာ ကုက္ကုစ္စာယိတတ္တံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကုက္ကုစ္စံ’’။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ ဣဒဉ္စ ကုက္ကုစ္စံ သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယာ’’တိ။
Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā, yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekhā – idaṃ vuccati ‘‘kukkuccaṃ’’. Iti idañca uddhaccaṃ idañca kukkuccaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘uddhaccakukkuccaṃ pahāyā’’ti.
၅၅၃. ‘‘အနုဒ္ဓတော’’တိ တသ္သ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စသ္သ စတ္တတ္တာ ဝန္တတ္တာ မုတ္တတ္တာ ပဟီနတ္တာ ပဋိနိသ္သဋ္ဌတ္တာ ပဟီနပဋိနိသ္သဋ္ဌတ္တာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အနုဒ္ဓတော’’တိ။
553. ‘‘Anuddhato’’ti tassa uddhaccakukkuccassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā. Tena vuccati ‘‘anuddhato’’ti.
၅၅၄. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
554. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၅၅. ‘‘ဝူပသန္တစိတ္တော’’တိ ။ တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ? ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သန္တံ ဟောတိ သမိတံ ဝူပသန္တံ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော’’တိ။
555. ‘‘Vūpasantacitto’’ti . Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ ajjhattaṃ santaṃ hoti samitaṃ vūpasantaṃ. Tena vuccati ‘‘ajjhattaṃ vūpasantacitto’’ti.
၅၅၆. ‘‘ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ အတ္ထိ ဥဒ္ဓစ္စံ, အတ္ထိ ကုက္ကုစ္စံ။
556. ‘‘Uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodhetī’’ti atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ဥဒ္ဓစ္စံ? ယံ စိတ္တသ္သ ဥဒ္ဓစ္စံ အဝူပသမော စေတသော ဝိက္ခေပော ဘန္တတ္တံ စိတ္တသ္သ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ’’။
Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘uddhaccaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ ကုက္ကုစ္စံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကုက္ကုစ္စံ’’။
Tattha katamaṃ kukkuccaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘kukkuccaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ ဣမမ္ဟာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ သောဓေတိ ဝိသောဓေတိ ပရိသောဓေတိ မောစေတိ ဝိမောစေတိ ပရိမောစေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။
Tattha katamaṃ cittaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā uddhaccakukkuccā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodhetī’’ti.
၅၅၇. ‘‘ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယာ’’တိ, တတ္ထ ကတမာ ဝိစိကိစ္ဆာ? ယာ ကင္ခာ ကင္ခာယနာ ကင္ခာယိတတ္တံ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒ္ဝေဠ္ဟကံ ဒ္ဝိဓာပထော သံသယော အနေကံသဂ္ဂာဟော အာသပ္ပနာ ပရိသပ္ပနာ အပရိယောဂာဟဏာ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တသ္သ မနောဝိလေခော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာ’’။ အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ သန္တာ ဟောတိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယာ’’တိ။
557. ‘‘Vicikicchaṃ pahāyā’’ti, tattha katamā vicikicchā? Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvidhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhaṇā chambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchā’’. Ayaṃ vicikicchā santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘vicikicchaṃ pahāyā’’ti.
၅၅၈. ‘‘တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော’’တိ, ဣမံ ဝိစိကိစ္ဆံ တိဏ္ဏော ဟောတိ ဥတ္တိဏ္ဏော နိတ္တိဏ္ဏော ပာရင္ဂတော ပာရမနုပ္ပတ္တော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော’’တိ။
558. ‘‘Tiṇṇavicikiccho’’ti, imaṃ vicikicchaṃ tiṇṇo hoti uttiṇṇo nittiṇṇo pāraṅgato pāramanuppatto. Tena vuccati ‘‘tiṇṇavicikiccho’’ti.
၅၅၉. ‘‘အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဣမာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ ကုသလေသု ဓမ္မေသု န ကင္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အကထံကထီ ဟောတိ နိက္ကထံကထီ ဝိကထံကထော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ။
559. ‘‘Akathaṃkathī kusalesu dhammesū’’ti imāya vicikicchāya kusalesu dhammesu na kaṅkhati na vicikicchati akathaṃkathī hoti nikkathaṃkathī vikathaṃkatho. Tena vuccati ‘‘akathaṃkathī kusalesu dhammesū’’ti.
၅၆၀. ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ, တတ္ထ ကတမာ ဝိစိကိစ္ဆာ? ယာ ကင္ခာ ကင္ခာယနာ ကင္ခာယိတတ္တံ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တသ္သ မနောဝိလေခော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာ’’။
560. ‘‘Vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti, tattha katamā vicikicchā? Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ chambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchā’’.
တတ္ထ ကတမံ စိတ္တံ? ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စိတ္တံ’’။ ဣဒံ စိတ္တံ ဣမာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ သောဓေတိ ဝိသောဓေတိ ပရိသောဓေတိ မောစေတိ ဝိမောစေတိ ပရိမောစေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ။
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya vicikicchāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti.
၅၆၁. ‘‘ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယာ’’တိ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယာ’’တိ။
561. ‘‘Ime pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti ime pañca nīvaraṇā santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti.
၅၆၂. ‘‘စေတသော ဥပက္ကိလေသေ’’တိ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ စိတ္တသ္သ ဥပက္ကိလေသာ။
562. ‘‘Cetaso upakkilese’’ti ime pañca nīvaraṇā cittassa upakkilesā.
၅၆၃. ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ’’တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ အနုပ္ပန္နာ စေဝ ပညာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နာ စ ပညာ နိရုဇ္ဈတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ’’တိ။
563. ‘‘Paññāya dubbalīkaraṇe’’ti imehi pañcahi nīvaraṇehi anuppannā ceva paññā na uppajjati uppannā ca paññā nirujjhati. Tena vuccati ‘‘paññāya dubbalīkaraṇe’’ti.
၅၆၄. ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ တတ္ထ ကတမေ ကာမာ? ဆန္ဒော ကာမော, ရာဂော ကာမော, ဆန္ဒရာဂော ကာမော, သင္ကပ္ပော ကာမော, ရာဂော ကာမော, သင္ကပ္ပရာဂော ကာမော – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ‘‘ကာမာ’’။
564. ‘‘Vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti tattha katame kāmā? Chando kāmo, rāgo kāmo, chandarāgo kāmo, saṅkappo kāmo, rāgo kāmo, saṅkapparāgo kāmo – ime vuccanti ‘‘kāmā’’.
တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ? ကာမစ္ဆန္ဒော, ဗ္ယာပာဒော, ထိနံ, မိဒ္ဓံ, ဥဒ္ဓစ္စံ, ကုက္ကုစ္စံ, ဝိစိကိစ္ဆာ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ‘‘အကုသလာ ဓမ္မာ’’။ ဣတိ ဣမေဟိ စ ကာမေဟိ ဣမေဟိ စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ။
Tattha katame akusalā dhammā? Kāmacchando, byāpādo, thinaṃ, middhaṃ, uddhaccaṃ, kukkuccaṃ, vicikicchā – ime vuccanti ‘‘akusalā dhammā’’. Iti imehi ca kāmehi imehi ca akusalehi dhammehi vivitto hoti. Tena vuccati ‘‘vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti.
၅၆၅. ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ အတ္ထိ ဝိတက္ကော, အတ္ထိ ဝိစာရော။
565. ‘‘Savitakkaṃ savicāra’’nti atthi vitakko, atthi vicāro.
တတ္ထ ကတမော ဝိတက္ကော? ယော တက္ကော ဝိတက္ကော သင္ကပ္ပော အပ္ပနာ ဗ္ယပ္ပနာ စေတသော အဘိနိရောပနာ သမ္မာသင္ကပ္ပော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိတက္ကော’’။
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
တတ္ထ ကတမော ဝိစာရော? ယော စာရော ဝိစာရော အနုဝိစာရော ဥပဝိစာရော စိတ္တသ္သ အနုသန္ဓနတာ အနုပေက္ခနတာ – အယံ ဝုစ္စတိ ဝိစာရော။ ဣတိ ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ။
Tattha katamo vicāro? Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati vicāro. Iti iminā ca vitakkena iminā ca vicārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘savitakkaṃ savicāra’’nti.
၅၆၆. ‘‘ဝိဝေကဇ’’န္တိ ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ – တေ ဣမသ္မိံ ဝိဝေကေ ဇာတာ ဟောန္တိ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ပာတုဘူတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဝေကဇ’’န္တိ။
566. ‘‘Vivekaja’’nti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā – te imasmiṃ viveke jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā. Tena vuccati ‘‘vivekaja’’nti.
၅၆၇. ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ အတ္ထိ ပီတိ, အတ္ထိ သုခံ။
567. ‘‘Pītisukha’’nti atthi pīti, atthi sukhaṃ.
တတ္ထ ကတမာ ပီတိ? ယာ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပီတိ’’။
Tattha katamā pīti? Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’.
တတ္ထ ကတမံ သုခံ? ယံ စေတသိကံ သာတံ စေတသိကံ သုခံ စေတောသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သုခံ’’။ ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ ဟောတိ သဟဇာတံ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တံ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ။
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘pītisukha’’nti.
၅၆၈. ‘‘ပဌမ’’န္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ 19 ပဌမံ။ ဣဒံ ပဌမံ သမာပဇ္ဇတီတိ ပဌမံ။
568. ‘‘Paṭhama’’nti gaṇanānupubbatā 20 paṭhamaṃ. Idaṃ paṭhamaṃ samāpajjatīti paṭhamaṃ.
၅၆၉. ‘‘ဈာန’’န္တိ ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။
569. ‘‘Jhāna’’nti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā.
၅၇၀. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော ပဌမသ္သ ဈာနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
570. ‘‘Upasampajjā’’ti yo paṭhamassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၅၇၁. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
571. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၇၂. ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ, အတ္ထိ ဝိတက္ကော, အတ္ထိ ဝိစာရော။
572. ‘‘Vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti, atthi vitakko, atthi vicāro.
တတ္ထ ကတမော ဝိတက္ကော? ယော တက္ကော ဝိတက္ကော။ပေ.။ သမ္မာသင္ကပ္ပော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိတက္ကော’’။
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
တတ္ထ ကတမော ဝိစာရော? ယော စာရော ဝိစာရော အနုဝိစာရော ဥပဝိစာရော စိတ္တသ္သ အနုသန္ဓနတာ အနုပေက္ခနတာ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိစာရော’’။ ဣတိ အယဉ္စ ဝိတက္ကော အယဉ္စ ဝိစာရော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ။
Tattha katamo vicāro? Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati ‘‘vicāro’’. Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti.
၅၇၃. ‘‘အဇ္ဈတ္တ’’န္တိ ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ။
573. ‘‘Ajjhatta’’nti yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ.
၅၇၄. ‘‘သမ္ပသာဒန’’န္တိ ယာ သဒ္ဓာ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ အဘိပ္ပသာဒော။
574. ‘‘Sampasādana’’nti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo.
၅၇၅. ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိ ယာ စိတ္တသ္သ ဌိတိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။
575. ‘‘Cetaso ekodibhāva’’nti yā cittassa ṭhiti…pe… sammāsamādhi.
၅၇၆. ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ အတ္ထိ ဝိတက္ကော, အတ္ထိ ဝိစာရော။
576. ‘‘Avitakkaṃ avicāra’’nti atthi vitakko, atthi vicāro.
တတ္ထ ကတမော ဝိတက္ကော? ယော တက္ကော ဝိတက္ကော။ပေ.။ သမ္မာသင္ကပ္ပော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိတက္ကော’’။
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
တတ္ထ ကတမော ဝိစာရော? ယော စာရော အနုစာရော ဝိစာရော အနုဝိစာရော ဥပဝိစာရော စိတ္တသ္သ အနုသန္ဓနတာ အနုပေက္ခနတာ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိစာရော’’။ ဣတိ အယဉ္စ ဝိတက္ကော အယဉ္စ ဝိစာရော သန္တာ ဟောတိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ။
Tattha katamo vicāro? Yo cāro anucāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati ‘‘vicāro’’. Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘avitakkaṃ avicāra’’nti.
၅၇၇. ‘‘သမာဓိဇ’’န္တိ သမ္ပသာဒော ပီတိသုခံ – တေ ဣမသ္မိံ သမာဓိမ္ဟိ ဇာတာ ဟောန္တိ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ပာတုဘူတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သမာဓိဇ’’န္တိ။
577. ‘‘Samādhija’’nti sampasādo pītisukhaṃ – te imasmiṃ samādhimhi jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā. Tena vuccati ‘‘samādhija’’nti.
၅၇၈. ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ အတ္ထိ ပီတိ, အတ္ထိ သုခံ။
578. ‘‘Pītisukha’’nti atthi pīti, atthi sukhaṃ.
တတ္ထ ကတမာ ပီတိ။ပေ.။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပီတိ’’။
Tattha katamā pīti…pe… ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’.
တတ္ထ ကတမံ သုခံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သုခံ’’။ ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ ဟောတိ သဟဇာတံ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တံ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ။
Tattha katamaṃ sukhaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘pītisukha’’nti.
၅၇၉. ‘‘ဒုတိယ’’န္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ဒုတိယံ။ ဣဒံ ဒုတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိ ဒုတိယံ။
579. ‘‘Dutiya’’nti gaṇanānupubbatā dutiyaṃ. Idaṃ dutiyaṃ samāpajjatīti dutiyaṃ.
၅၈၀. ‘‘ဈာန’’န္တိ သမ္ပသာဒော, ပီတိသုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။
580. ‘‘Jhāna’’nti sampasādo, pītisukhaṃ, cittassekaggatā.
၅၈၁. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော ဒုတိယသ္သ ဈာနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
581. ‘‘Upasampajjā’’ti yo dutiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၅၈၂. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
582. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၈၃. ‘‘ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ’’တိ တတ္ထ ကတမာ ပီတိ? ယာ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပီတိ’’။ အယံ ပီတိ သန္တာ ဟောတိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ’’တိ။
583. ‘‘Pītiyā ca virāgā’’ti tattha katamā pīti? Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’. Ayaṃ pīti santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘pītiyā ca virāgā’’ti.
၅၈၄. ‘‘ဥပေက္ခကော’’တိ တတ္ထ ကတမာ ဥပေက္ခာ? ယာ ဥပေက္ခာ ဥပေက္ခနာ အဇ္ဈုပေက္ခနာ မဇ္ဈတ္တတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥပေက္ခာ’’။ ဣမာယ ဥပေက္ခာယ ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဥပေက္ခကော’’တိ။
584. ‘‘Upekkhako’’ti tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’. Imāya upekkhāya upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘upekkhako’’ti.
၅၈၅. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
585. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၈၆. ‘‘သတော စ သမ္ပဇာနော’’တိ တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ။ပေ.။ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သတိ’’။
586. ‘‘Sato ca sampajāno’’ti tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
တတ္ထ ကတမံ သမ္ပဇညံ? ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သမ္ပဇညံ’’။ ဣတိ ဣမာယ စ သတိယာ ဣမိနာ စ သမ္ပဇညေန ဥပေတော ဟောတိ။ပေ.။ သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သတော စ သမ္ပဇာနော’’တိ။
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘sato ca sampajāno’’ti.
၅၈၇. ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ တတ္ထ ကတမံ သုခံ? ယံ စေတသိကံ သာတံ စေတသိကံ သုခံ စေတောသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သုခံ’’။
587. ‘‘Sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’.
တတ္ထ ကတမော ကာယော? သညာက္ခန္ဓော, သင္ခာရက္ခန္ဓော, ဝိညာဏက္ခန္ဓော – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကာယော’’။ ဣဒံ သုခံ ဣမိနာ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ။
Tattha katamo kāyo? Saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘kāyo’’. Idaṃ sukhaṃ iminā kāyena paṭisaṃvedeti. Tena vuccati ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti.
၅၈၈. ‘‘ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တီ’’တိ တတ္ထ ကတမေ အရိယာ? အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓာ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ။ တေ ဣမံ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ 21 ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနိံ ကရောန္တိ ပကာသေန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တီ’’တိ။
588. ‘‘Yaṃ taṃ ariyā ācikkhantī’’ti tattha katame ariyā? Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca. Te imaṃ ācikkhanti desenti paññapenti 22 paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṃ karonti pakāsenti. Tena vuccati ‘‘yaṃ taṃ ariyā ācikkhantī’’ti.
၅၈၉. ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ တတ္ထ ကတမာ ဥပေက္ခာ? ယာ ဥပေက္ခာ ဥပေက္ခနာ အဇ္ဈုပေက္ခနာ မဇ္ဈတ္တတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥပေက္ခာ’’။
589. ‘‘Upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ။ပေ.။ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သတိ’’။
Tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
တတ္ထ ကတမံ သုခံ? ယံ စေတသိကံ သာတံ စေတသိကံ သုခံ စေတောသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သုခံ’’။ ဣတိ ဣမာယ စ ဥပေက္ခာယ ဣမာယ စ သတိယာ ဣမိနာ စ သုခေန သမန္နာဂတော ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပာလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ။
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Iti imāya ca upekkhāya imāya ca satiyā iminā ca sukhena samannāgato iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti.
၅၉၀. ‘‘တတိယ’’န္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ တတိယံ။ ဣဒံ တတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိ တတိယံ။
590. ‘‘Tatiya’’nti gaṇanānupubbatā tatiyaṃ. Idaṃ tatiyaṃ samāpajjatīti tatiyaṃ.
၅၉၁. ‘‘ဈာန’’န္တိ ဥပေက္ခာ, သတိ, သမ္ပဇညံ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။
591. ‘‘Jhāna’’nti upekkhā, sati, sampajaññaṃ, sukhaṃ, cittassekaggatā.
၅၉၂. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော တတိယသ္သ ဈာနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
592. ‘‘Upasampajjā’’ti yo tatiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၅၉၃. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
593. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၅၉၄. ‘‘သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ’’တိ, အတ္ထိ သုခံ, အတ္ထိ ဒုက္ခံ။
594. ‘‘Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’ti, atthi sukhaṃ, atthi dukkhaṃ.
တတ္ထ ကတမံ သုခံ? ယံ ကာယိကံ သာတံ ကာယိကံ သုခံ ကာယသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ ကာယသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သုခံ’’။
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ? ယံ ကာယိကံ အသာတံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ကာယသမ္ဖသ္သဇံ အသာတံ ဒုက္ခံ ဝေဒယိတံ ကာယသမ္ဖသ္သဇာ အသာတာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုက္ခံ’’။ ဣတိ ဣဒဉ္စ သုခံ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ’’တိ။
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’. Iti idañca sukhaṃ idañca dukkhaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’ti.
၅၉၅. ‘‘ပုဗ္ဗေဝ သောမနသ္သဒောမနသ္သာနံ အတ္ထင္ဂမာ’’တိ အတ္ထိ သောမနသ္သံ, အတ္ထိ ဒောမနသ္သံ။
595. ‘‘Pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā’’ti atthi somanassaṃ, atthi domanassaṃ.
တတ္ထ ကတမံ သောမနသ္သံ? ယံ စေတသိကံ သာတံ စေတသိကံ သုခံ စေတောသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘သောမနသ္သံ’’။
Tattha katamaṃ somanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘somanassaṃ’’.
တတ္ထ ကတမံ ဒောမနသ္သံ? ယံ စေတသိကံ အသာတံ စေတသိကံ ဒုက္ခံ စေတောသမ္ဖသ္သဇံ အသာတံ ဒုက္ခံ ဝေဒယိတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇာ အသာတာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒောမနသ္သံ’’။ ဣတိ ဣဒဉ္စ သောမနသ္သံ ဣဒဉ္စ ဒောမနသ္သံ ပုဗ္ဗေဝ သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ သောမနသ္သဒောမနသ္သာနံ အတ္ထင္ဂမာ’’တိ။
Tattha katamaṃ domanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’. Iti idañca somanassaṃ idañca domanassaṃ pubbeva santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā’’ti.
၅၉၆. ‘‘အဒုက္ခမသုခ’’န္တိ ယံ စေတသိကံ နေဝ သာတံ နာသာတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒယိတံ စေတောသမ္ဖသ္သဇာ အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အဒုက္ခမသုခ’’န္တိ။
596. ‘‘Adukkhamasukha’’nti yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā. Tena vuccati ‘‘adukkhamasukha’’nti.
၅၉၇. ‘‘ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ, တတ္ထ ကတမာ ဥပေက္ခာ? ယာ ဥပေက္ခာ ဥပေက္ခနာ အဇ္ဈုပေက္ခနာ မဇ္ဈတ္တတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥပေက္ခာ’’။
597. ‘‘Upekkhāsatipārisuddhi’’nti, tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ။ပေ.။ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သတိ’’။ အယံ သတိ ဣမာယ ဥပေက္ခာယ ဝိဝဋာ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓာ ပရိယောဒာတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ။
Tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’. Ayaṃ sati imāya upekkhāya vivaṭā hoti parisuddhā pariyodātā. Tena vuccati ‘‘upekkhāsatipārisuddhi’’nti.
၅၉၈. ‘‘စတုတ္ထ’’န္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ စတုတ္ထံ, ဣဒံ စတုတ္ထံ သမာပဇ္ဇတီတိ စတုတ္ထံ။
598. ‘‘Catuttha’’nti gaṇanānupubbatā catutthaṃ, idaṃ catutthaṃ samāpajjatīti catutthaṃ.
၅၉၉. ‘‘ဈာန’’န္တိ ဥပေက္ခာ, သတိ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။
599. ‘‘Jhāna’’nti upekkhā, sati, cittassekaggatā.
၆၀၀. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော စတုတ္ထသ္သ ဈာနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
600. ‘‘Upasampajjā’’ti yo catutthassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၆၀၁. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
601. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၆၀၂. ‘‘သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ’’တိ တတ္ထ ကတမာ ရူပသညာ? ရူပာဝစရသမာပတ္တိံ သမာပန္နသ္သ ဝာ ဥပပန္နသ္သ ဝာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိသ္သ ဝာ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ – ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ‘‘ရူပသညာယော’’။ ဣမာ ရူပသညာယော အတိက္ကန္တော ဟောတိ ဝီတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ’’တိ။
602. ‘‘Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti tattha katamā rūpasaññā? Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – imā vuccanti ‘‘rūpasaññāyo’’. Imā rūpasaññāyo atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti.
၆၀၃. ‘‘ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ’’တိ တတ္ထ ကတမာ ပဋိဃသညာ? ရူပသညာ သဒ္ဒသညာ။ပေ.။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ – ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ပဋိဃသညာယော။ ဣမာ ပဋိဃသညာယော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗ္ယပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗ္ယန္တီကတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ’’တိ။
603. ‘‘Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā’’ti tattha katamā paṭighasaññā? Rūpasaññā saddasaññā…pe… phoṭṭhabbasaññā – imā vuccanti paṭighasaññāyo. Imā paṭighasaññāyo santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā’’ti.
၆၀၄. ‘‘နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ တတ္ထ ကတမာ နာနတ္တသညာ? အသမာပန္နသ္သ မနောဓာတု သမင္ဂိသ္သ ဝာ မနောဝိညာဏဓာတု သမင္ဂိသ္သ ဝာ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ – ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ‘‘နာနတ္တသညာယော’’။ ဣမာ နာနတ္တသညာယော န မနသိ ကရောတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ။
604. ‘‘Nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti tattha katamā nānattasaññā? Asamāpannassa manodhātu samaṅgissa vā manoviññāṇadhātu samaṅgissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – imā vuccanti ‘‘nānattasaññāyo’’. Imā nānattasaññāyo na manasi karoti. Tena vuccati ‘‘nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti.
၆၀၅. ‘‘အနန္တော အာကာသော’’တိ, တတ္ထ ကတမော အာကာသော? ယော အာကာသော အာကာသဂတံ အဃံ အဃဂတံ ဝိဝရော ဝိဝရဂတံ အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အာကာသော’’။ တသ္မိံ အာကာသေ စိတ္တံ ဌပေတိ သဏ္ဌပေတိ အနန္တံ ဖရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အနန္တော အာကာသော’’တိ။
605. ‘‘Ananto ākāso’’ti, tattha katamo ākāso? Yo ākāso ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaro vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi – ayaṃ vuccati ‘‘ākāso’’. Tasmiṃ ākāse cittaṃ ṭhapeti saṇṭhapeti anantaṃ pharati. Tena vuccati ‘‘ananto ākāso’’ti.
၆၀၆. ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတန’’န္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နသ္သ ဝာ ဥပပန္နသ္သ ဝာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိသ္သ ဝာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ။
606. ‘‘Ākāsānañcāyatana’’nti ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
၆၀၇. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော အာကာသာနဉ္စာယတနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
607. ‘‘Upasampajjā’’ti yo ākāsānañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၆၀၈. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
608. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၆၀၉. ‘‘သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ ဣမံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ အတိက္ကန္တော ဟောတိ ဝီတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ။
609. ‘‘Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ ākāsānañcāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
၆၁၀. ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏ’’န္တိ တံယေဝ အာကာသံ ဝိညာဏေန ဖုဋ္ဌံ မနသိ ကရောတိ အနန္တံ ဖရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏ’’န္တိ။
610. ‘‘Anantaṃ viññāṇa’’nti taṃyeva ākāsaṃ viññāṇena phuṭṭhaṃ manasi karoti anantaṃ pharati. Tena vuccati ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti.
၆၁၁. ‘‘ဝိညာဏဉ္စာယတန’’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပန္နသ္သ ဝာ ဥပပန္နသ္သ ဝာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိသ္သ ဝာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ။
611. ‘‘Viññāṇañcāyatana’’nti viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
၆၁၂. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော ဝိညာဏဉ္စာယတနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
612. ‘‘Upasampajjā’’ti yo viññāṇañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၆၁၃. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
613. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၆၁၄. ‘‘သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ ဣမံ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ အတိက္ကန္တော ဟောတိ ဝီတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ။
614. ‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ viññāṇañcāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
၆၁၅. ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ တံယေဝ ဝိညာဏံ ဘာဝေတိ ဝိဘာဝေတိ အန္တရဘာဝေတိ, ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ။
615. ‘‘Natthi kiñcī’’ti taṃyeva viññāṇaṃ bhāveti vibhāveti antarabhāveti, ‘‘natthi kiñcī’’ti passati. Tena vuccati ‘‘natthi kiñcī’’ti.
၆၁၆. ‘‘အာကိဉ္စညာယတန’’န္တိ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နသ္သ ဝာ ဥပပန္နသ္သ ဝာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိသ္သ ဝာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ။
616. ‘‘Ākiñcaññāyatana’’nti ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
၆၁၇. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော အာကိဉ္စညာယတနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
617. ‘‘Upasampajjā’’ti yo ākiñcaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၆၁၈. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
618. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
၆၁၉. ‘‘သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ ဣမံ အာကိဉ္စညာယတနံ အတိက္ကန္တော ဟောတိ ဝီတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ။
619. ‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ ākiñcaññāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
‘‘နေဝသညီနာသညီ’’တိ တံယေဝ အာကိဉ္စညာယတနံ သန္တတော မနသိ ကရောတိ သင္ခာရာဝသေသသမာပတ္တိံ ဘာဝေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘နေဝသညီနာသညီ’’တိ 23။
‘‘Nevasaññīnāsaññī’’ti taṃyeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasi karoti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti. Tena vuccati ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti 24.
၆၂၀. ‘‘နေဝသညာနာသညာယတန’’န္တိ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပန္နသ္သ ဝာ ဥပပန္နသ္သ ဝာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိသ္သ ဝာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ။
620. ‘‘Nevasaññānāsaññāyatana’’nti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
၆၂၁. ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ယော နေဝသညာနာသညာယတနသ္သ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒာ။
621. ‘‘Upasampajjā’’ti yo nevasaññānāsaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
၆၂၂. ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပာလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ။
622. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
သုတ္တန္တဘာဇနီယံ။
Suttantabhājanīyaṃ.
၂. အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
၁. ရူပာဝစရကုသလံ
1. Rūpāvacarakusalaṃ
၆၂၃. စတ္တာရိ ဈာနာနိ – ပဌမံ ဈာနံ, ဒုတိယံ ဈာနံ, တတိယံ ဈာနံ, စတုတ္ထံ ဈာနံ။
623. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
၆၂၄. တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
624. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ ဒုတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ , တသ္မိံ သမယေ တိဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ , tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ တတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘တတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ tatiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ စတုတ္ထံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ catutthaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
စတုက္ကံ။
Catukkaṃ.
၆၂၅. ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
625. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိတက္ကံ ဝိစာရမတ္တံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ စတုရင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ တိဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘တတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဉ္စမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ပဉ္စကံ။
Pañcakaṃ.
၂. အရူပာဝစရကုသလံ
2. Arūpāvacarakusalaṃ
၆၂၆. ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ အရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
626. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
၃. လောကုတ္တရကုသလံ
3. Lokuttarakusalaṃ
၆၂၇. စတ္တာရိ ဈာနာနိ – ပဌမံ ဈာနံ, ဒုတိယံ ဈာနံ, တတိယံ ဈာနံ, စတုတ္ထံ ဈာနံ။
627. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
၆၂၈. တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
628. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ ဒုတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ တိဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ တတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘တတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ tatiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ စတုတ္ထံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ သုခသ္သ စ ပဟာနာ ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ catutthaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
စတုက္ကံ။
Catukkaṃ.
၆၂၉. ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
629. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိတက္ကံ ဝိစာရမတ္တံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ စတုရင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti vicāro pīti sukhaṃ cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ တိဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘တတိယံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဉ္စမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ပဉ္စကံ။
Pañcakaṃ.
၄. ရူပာဝစရဝိပာကာ
4. Rūpāvacaravipākā
၆၃၀. စတ္တာရိ ဈာနာနိ – ပဌမံ ဈာနံ, ဒုတိယံ ဈာနံ, တတိယံ ဈာနံ, စတုတ္ထံ ဈာနံ။
630. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
၆၃၁. တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဖသ္သော ဟောတိ။ပေ.။ အဝိက္ခေပော ဟောတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ တသ္သေဝ ရူပာဝစရသ္သ ကုသလသ္သ ကမ္မသ္သ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပာကံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
631. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ ဒုတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဖသ္သော ဟောတိ။ပေ.။ အဝိက္ခေပော ဟောတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ တသ္သေဝ ရူပာဝစရသ္သ ကုသလသ္သ ကမ္မသ္သ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပာကံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ။ပေ.။ ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဉ္စမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။ပေ.။။
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā…pe….
၅. အရူပာဝစရဝိပာကာ
5. Arūpāvacaravipākā
၆၃၂. ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ အရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တသ္မိံ သမယေ ဖသ္သော ဟောတိ။ပေ.။ အဝိက္ခေပော ဟောတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ တသ္သေဝ အရူပာဝစရသ္သ ကုသလသ္သ ကမ္မသ္သ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပာကံ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
632. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
၆. လောကုတ္တရဝိပာကာ
6. Lokuttaravipākā
၆၃၃. စတ္တာရိ ဈာနာနိ – ပဌမံ ဈာနံ, ဒုတိယံ ဈာနံ, တတိယံ ဈာနံ, စတုတ္ထံ ဈာနံ။
633. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
၆၃၄. တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ဖသ္သော ဟောတိ။ပေ.။ အဝိက္ခေပော ဟောတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ တသ္သေဝ လောကုတ္တရသ္သ ကုသလသ္သ ဈာနသ္သ ကတတ္တာ ဘာဝိတတ္တာ ဝိပာကံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ သုညတံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
634. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ ဒုတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယ္ယာနိကံ အပစယဂာမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ, တသ္မိံ သမယေ ဖသ္သော ဟောတိ။ပေ.။ အဝိက္ခေပော ဟောတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ တသ္သေဝ လောကုတ္တရသ္သ ကုသလသ္သ ဈာနသ္သ ကတတ္တာ ဘာဝိတတ္တာ ဝိပာကံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ။ပေ.။ ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ သုညတံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဉ္စမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ …pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
၇. ရူပာရူပာဝစရကိရိယာ
7. Rūpārūpāvacarakiriyā
၆၃၅. စတ္တာရိ ဈာနာနိ – ပဌမံ ဈာနံ, ဒုတိယံ ဈာနံ, တတိယံ ဈာနံ, စတုတ္ထံ ဈာနံ။
635. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
၆၃၆. တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပာဝစရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ ကိရိယံ နေဝ ကုသလံ နာကုသလံ န စ ကမ္မဝိပာကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဝိတက္ကော, ဝိစာရော, ပီတိ, သုခံ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
636. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
တတ္ထ ကတမံ ဒုတိယံ ဈာနံ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ ရူပာဝစရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ ကိရိယံ နေဝ ကုသလံ နာကုသလံ န စ ကမ္မဝိပာကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ။ပေ.။ ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပဉ္စမံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
၆၃၇. ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ အရူပာဝစရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ ကိရိယံ နေဝ ကုသလံ နာကုသလံ န စ ကမ္မဝိပာကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ – ဥပေက္ခာ, စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ‘‘စတုတ္ထံ ဈာနံ’’။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာတိ။
637. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttāti.
အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ။
Abhidhammabhājanīyaṃ.
၃. ပဉ္ဟာပုစ္ဆကံ
3. Pañhāpucchakaṃ
၆၃၈. စတ္တာရိ ဈာနာနိ – ဣဓ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ပေ.။ သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနသ္သဒောမနသ္သာနံ အတ္ထင္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။
638. Cattāri jhānāni – idha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
၆၃၉. စတုန္နံ ဈာနာနံ ကတိ ကုသလာ, ကတိ အကုသလာ, ကတိ အဗ္ယာကတာ။ပေ.။ ကတိ သရဏာ, ကတိ အရဏာ?
639. Catunnaṃ jhānānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā…pe… kati saraṇā, kati araṇā?
၁. တိကံ
1. Tikaṃ
၆၄၀. သိယာ ကုသလာ, သိယာ အဗ္ယာကတာ။ တီဏိ ဈာနာနိ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ သုခံ ဝေဒနံ ဌပေတ္ဝာ သုခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ, စတုတ္ထံ ဈာနံ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဌပေတ္ဝာ အဒုက္ခမသုခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တံ။ သိယာ ဝိပာကာ, သိယာ ဝိပာကဓမ္မဓမ္မာ, သိယာ နေဝဝိပာကနဝိပာကဓမ္မဓမ္မာ။ သိယာ ဥပာဒိန္နုပာဒာနိယာ, သိယာ အနုပာဒိန္နုပာဒာနိယာ, သိယာ အနုပာဒိန္နအနုပာဒာနိယာ။ သိယာ အသံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ, သိယာ အသံကိလိဋ္ဌအသံကိလေသိကာ။ ပဌမံ ဈာနံ – ဧတ္ထုပ္ပန္နေ ဝိတက္ကဝိစာရေ ဌပေတ္ဝာ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ, တီဏိ ဈာနာနိ အဝိတက္ကအဝိစာရာ။ ဒ္ဝေ ဈာနာနိ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ပီတိံ ဌပေတ္ဝာ ပီတိသဟဂတာ, တီဏိ ဈာနာနိ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ သုခံ ဌပေတ္ဝာ သုခသဟဂတာ, စတုတ္ထံ ဈာနံ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဥပေက္ခံ ဌပေတ္ဝာ ဥပေက္ခာသဟဂတံ။ နေဝ ဒသ္သနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ။ နေဝ ဒသ္သနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ။ သိယာ အာစယဂာမိနော, သိယာ အပစယဂာမိနော, သိယာ နေဝာစယဂာမိနာပစယဂာမိနော။ သိယာ သေက္ခာ, သိယာ အသေက္ခာ, သိယာ နေဝသေက္ခနာသေက္ခာ။ သိယာ မဟဂ္ဂတာ, သိယာ အပ္ပမာဏာ။ တီဏိ ဈာနာနိ န ဝတ္တဗ္ဗာ ပရိတ္တာရမ္မဏာတိပိ, မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာတိပိ, သိယာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ , သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာတိ; စတုတ္ထံ ဈာနံ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, သိယာ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, သိယာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ; သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗံ ပရိတ္တာရမ္မဏန္တိပိ, မဟဂ္ဂတာရမ္မဏန္တိပိ, အပ္ပမာဏာရမ္မဏန္တိပိ ။ သိယာ မဇ္ဈိမာ, သိယာ ပဏီတာ။ သိယာ သမ္မတ္တနိယတာ, သိယာ အနိယတာ။ တီဏိ ဈာနာနိ န မဂ္ဂာရမ္မဏာ, သိယာ မဂ္ဂဟေတုကာ, သိယာ မဂ္ဂာဓိပတိနော, သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗာ မဂ္ဂဟေတုကာတိပိ, မဂ္ဂာဓိပတိနောတိပိ; စတုတ္ထံ ဈာနံ သိယာ မဂ္ဂာရမ္မဏံ, သိယာ မဂ္ဂဟေတုကံ, သိယာ မဂ္ဂာဓိပတိ, သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗံ မဂ္ဂာရမ္မဏန္တိပိ, မဂ္ဂဟေတုကန္တိပိ မဂ္ဂာဓိပတီတိပိ။ သိယာ ဥပ္ပန္နာ, သိယာ အနုပ္ပန္နာ, သိယာ ဥပ္ပာဒိနော။ သိယာ အတီတာ, သိယာ အနာဂတာ, သိယာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ တီဏိ ဈာနာနိ န ဝတ္တဗ္ဗာ အတီတာရမ္မဏာတိပိ, အနာဂတာရမ္မဏာတိပိ, ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာတိပိ; စတုတ္ထံ ဈာနံ သိယာ အတီတာရမ္မဏံ, သိယာ အနာဂတာရမ္မဏံ, သိယာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ, သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗံ အတီတာရမ္မဏန္တိပိ, အနာဂတာရမ္မဏန္တိပိ, ပစ္စုပ္ပန္နာရမဏန္တိပိ။ သိယာ အဇ္ဈတ္တာ, သိယာ ဗဟိဒ္ဓာ, သိယာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓာ။ တီဏိ ဈာနာနိ ဗဟိဒ္ဓာရမ္မဏာ, စတုတ္ထံ ဈာနံ သိယာ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ, သိယာ ဗဟိဒ္ဓာရမ္မဏံ, သိယာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓာရမ္မဏံ, သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗံ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိပိ, ဗဟိဒ္ဓာရမ္မဏန္တိပိ, အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓာရမ္မဏန္တိပိ။ အနိဒသ္သနအပ္ပဋိဃာ။
640. Siyā kusalā, siyā abyākatā. Tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā sukhāya vedanāya sampayuttā, catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttaṃ. Siyā vipākā, siyā vipākadhammadhammā, siyā nevavipākanavipākadhammadhammā. Siyā upādinnupādāniyā, siyā anupādinnupādāniyā, siyā anupādinnaanupādāniyā. Siyā asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā, siyā asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppanne vitakkavicāre ṭhapetvā savitakkaṃ savicāraṃ, tīṇi jhānāni avitakkaavicārā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā pītisahagatā, tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā upekkhāsahagataṃ. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā. Siyā ācayagāmino, siyā apacayagāmino, siyā nevācayagāmināpacayagāmino. Siyā sekkhā, siyā asekkhā, siyā nevasekkhanāsekkhā. Siyā mahaggatā, siyā appamāṇā. Tīṇi jhānāni na vattabbā parittārammaṇātipi, mahaggatārammaṇātipi, siyā appamāṇārammaṇā , siyā na vattabbā appamāṇārammaṇāti; catutthaṃ jhānaṃ siyā parittārammaṇaṃ, siyā mahaggatārammaṇaṃ, siyā appamāṇārammaṇaṃ; siyā na vattabbaṃ parittārammaṇantipi, mahaggatārammaṇantipi, appamāṇārammaṇantipi . Siyā majjhimā, siyā paṇītā. Siyā sammattaniyatā, siyā aniyatā. Tīṇi jhānāni na maggārammaṇā, siyā maggahetukā, siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggahetukātipi, maggādhipatinotipi; catutthaṃ jhānaṃ siyā maggārammaṇaṃ, siyā maggahetukaṃ, siyā maggādhipati, siyā na vattabbaṃ maggārammaṇantipi, maggahetukantipi maggādhipatītipi. Siyā uppannā, siyā anuppannā, siyā uppādino. Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. Tīṇi jhānāni na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi, paccuppannārammaṇātipi; catutthaṃ jhānaṃ siyā atītārammaṇaṃ, siyā anāgatārammaṇaṃ, siyā paccuppannārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ atītārammaṇantipi, anāgatārammaṇantipi, paccuppannāramaṇantipi. Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā. Tīṇi jhānāni bahiddhārammaṇā, catutthaṃ jhānaṃ siyā ajjhattārammaṇaṃ, siyā bahiddhārammaṇaṃ, siyā ajjhattabahiddhārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ ajjhattārammaṇantipi, bahiddhārammaṇantipi, ajjhattabahiddhārammaṇantipi. Anidassanaappaṭighā.
၂. ဒုကံ
2. Dukaṃ
၆၄၁. န ဟေတူ, သဟေတုကာ, ဟေတုသမ္ပယုတ္တာ, န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဟေတူ စေဝ သဟေတုကာ စာ’’တိ, သဟေတုကာ စေဝ န စ ဟေတူ, န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာ စာ’’တိ, ဟေတုသမ္ပယုတ္တာ စေဝ န စ ဟေတူ, န ဟေတူ သဟေတုကာ။
641. Na hetū, sahetukā, hetusampayuttā, na vattabbā ‘‘hetū ceva sahetukā cā’’ti, sahetukā ceva na ca hetū, na vattabbā ‘‘hetū ceva hetusampayuttā cā’’ti, hetusampayuttā ceva na ca hetū, na hetū sahetukā.
သပ္ပစ္စယာ, သင္ခတာ, အနိဒသ္သနာ, အပ္ပဋိဃာ, အရူပာ , သိယာ လောကိယာ, သိယာ လောကုတ္တရာ, ကေနစိ ဝိညေယ္ယာ, ကေနစိ န ဝိညေယ္ယာ။
Sappaccayā, saṅkhatā, anidassanā, appaṭighā, arūpā , siyā lokiyā, siyā lokuttarā, kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.
နော အာသဝာ, သိယာ သာသဝာ, သိယာ အနာသဝာ, အာသဝဝိပ္ပယုတ္တာ, န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အာသဝာ စေဝ သာသဝာ စာ’’တိ, သိယာ သာသဝာ စေဝ နော စ အာသဝာ, သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘သာသဝာ စေဝ နော စ အာသဝာ’’တိ။ န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အာသဝာ စေဝ အာသဝသမ္ပယုတ္တာ စာတိ’’ပိ, အာသဝသမ္ပယုတ္တာ စေဝ နော စ အာသဝာတိပိ။ သိယာ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တာ သာသဝာ, သိယာ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တာ အနာသဝာ။
No āsavā, siyā sāsavā, siyā anāsavā, āsavavippayuttā, na vattabbā ‘‘āsavā ceva sāsavā cā’’ti, siyā sāsavā ceva no ca āsavā, siyā na vattabbā ‘‘sāsavā ceva no ca āsavā’’ti. Na vattabbā ‘‘āsavā ceva āsavasampayuttā cāti’’pi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi. Siyā āsavavippayuttā sāsavā, siyā āsavavippayuttā anāsavā.
နော သံယောဇနာ။ပေ.။ နော ဂန္ထာ။ပေ.။ နော ဩဃာ။ပေ.။ နော ယောဂာ။ပေ.။ နော နီဝရဏာ။ပေ.။ နော ပရာမာသာ။ပေ.။ သာရမ္မဏာ, နော စိတ္တာ, စေတသိကာ, စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ, စိတ္တသံသဋ္ဌာ, စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ, စိတ္တသဟဘုနော, စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော, စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာ, စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနသဟဘုနော, စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာနုပရိဝတ္တိနော, ဗာဟိရာ, နော ဥပာဒာ, သိယာ ဥပာဒိန္နာ, သိယာ အနုပာဒိန္နာ။
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā…pe… sārammaṇā, no cittā, cetasikā, cittasampayuttā, cittasaṃsaṭṭhā, cittasamuṭṭhānā, cittasahabhuno, cittānuparivattino, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino, bāhirā, no upādā, siyā upādinnā, siyā anupādinnā.
နော ဥပာဒာနာ။ပေ.။ နော ကိလေသာ။ပေ.။ န ဒသ္သနေန ပဟာတဗ္ဗာ, န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ, န ဒသ္သနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ, န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ။ ပဌမံ ဈာနံ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဝိတက္ကံ ဌပေတ္ဝာ သဝိတက္ကံ, တီဏိ ဈာနာနိ အဝိတက္ကာ။ ပဌမံ ဈာနံ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဝိစာရံ ဌပေတ္ဝာ သဝိစာရံ, တီဏိ ဈာနာနိ အဝိစာရာ။ ဒ္ဝေ ဈာနာနိ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ပီတိံ ဌပေတ္ဝာ သပ္ပီတိကာ, ဒ္ဝေ ဈာနာနိ အပ္ပီတိကာ။ ဒ္ဝေ ဈာနာနိ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ပီတိံ ဌပေတ္ဝာ ပီတိသဟဂတာ, ဒ္ဝေ ဈာနာနိ န ပီတိသဟဂတာ။ တီဏိ ဈာနာနိ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ သုခံ ဌပေတ္ဝာ သုခသဟဂတာ, စတုတ္ထံ ဈာနံ န သုခသဟဂတံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ – ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဥပေက္ခံ ဌပေတ္ဝာ ဥပေက္ခာသဟဂတံ, တီဏိ ဈာနာနိ ဥပေက္ခာသဟဂတာ, န ကာမာဝစရာ, သိယာ ရူပာဝစရာ, သိယာ န ရူပာဝစရာ, တီဏိ ဈာနာနိ န အရူပာဝစရာ, စတုတ္ထံ ဈာနံ သိယာ အရူပာဝစရံ, သိယာ န အရူပာဝစရံ, သိယာ ပရိယာပန္နာ, သိယာ အပရိယာပန္နာ, သိယာ နိယ္ယာနိကာ, သိယာ အနိယ္ယာနိကာ, သိယာ နိယတာ, သိယာ အနိယတာ, သိယာ သဥတ္တရာ, သိယာ အနုတ္တရာ, အရဏာတိ။
No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā, na bhāvanāya pahātabbā, na dassanena pahātabbahetukā, na bhāvanāya pahātabbahetukā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ vitakkaṃ ṭhapetvā savitakkaṃ, tīṇi jhānāni avitakkā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ vicāraṃ ṭhapetvā savicāraṃ, tīṇi jhānāni avicārā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā sappītikā, dve jhānāni appītikā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā pītisahagatā, dve jhānāni na pītisahagatā. Tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṃ jhānaṃ na sukhasahagataṃ. Catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā upekkhāsahagataṃ, tīṇi jhānāni upekkhāsahagatā, na kāmāvacarā, siyā rūpāvacarā, siyā na rūpāvacarā, tīṇi jhānāni na arūpāvacarā, catutthaṃ jhānaṃ siyā arūpāvacaraṃ, siyā na arūpāvacaraṃ, siyā pariyāpannā, siyā apariyāpannā, siyā niyyānikā, siyā aniyyānikā, siyā niyatā, siyā aniyatā, siyā sauttarā, siyā anuttarā, araṇāti.
ပဉ္ဟာပုစ္ဆကံ။
Pañhāpucchakaṃ.
ဈာနဝိဘင္ဂော နိဋ္ဌိတော။
Jhānavibhaṅgo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / သမ္မောဟဝိနောဒနီ-အဋ္ဌကထာ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
၁. သုတ္တန္တဘာဇနီယံ • 1. Suttantabhājanīyaṃ
၂. အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
၃. ပဉ္ဟာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဝိဘင္ဂ-မူလဋီကာ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ၁၂. ဈာနဝိဘင္ဂော • 12. Jhānavibhaṅgo
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဝိဘင္ဂ-အနုဋီကာ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ၁၂. ဈာနဝိဘင္ဂော • 12. Jhānavibhaṅgo