| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā |
੧੨. ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ
12. Jhānavibhaṅgo
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ
1. Suttantabhājanīyaṃ
ਮਾਤਿਕਾવਣ੍ਣਨਾ
Mātikāvaṇṇanā
੫੦੮. ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ, ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੋਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਸੁਭਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋਤਿ ਅਸੁਭਝਾਨਾਨਿ, ਅਨੁਸ੍ਸਤਿਝਾਨਾਨਿ ਚ। ਸਤਿ ਸਮਣਭਾવਕਰਪੁਬ੍ਬਭਾਗਕਰਣੀਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣਭਾવੋਪਿ ਸਿਦ੍ਧੋਯੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਾ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਕਾਰਣੇ ਹਿ ਸਿਦ੍ਧੇ ਫਲਮ੍ਪਿ ਸਿਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਸਰੂਪਂ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ, ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વਿਭਾਗਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਾਮਕਾਯਾਦਿવਸੇਨਾਤਿ ਨਾਮਕਾਯਪਦਕਾਯਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕਾਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ। ਇਮਿਨਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਭੂਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਭਾવਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰੋ ਸਤ੍ਥੁਆਣਾਨਤਿਕ੍ਕਮੋਯੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘વਚ…ਪੇ॰… ਤਬ੍ਬੇਸੂ’’ਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੂਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੇਸੁ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਭਾਗੇਸੁ। ਤੇਸੁ ਸਮਾਦਾਨਮੇવ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਪੂਰਣવਸੇਨ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੇਸੂ’’ਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਕਦੇਸਭੂਤਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸ ਅવਯવਭੂਤਾ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਿਕ੍ਖਾ ਹਿ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਾ ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਸੇਸਸਿਕ੍ਖਾ ਪਨ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰવਸੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੧੬)।
508. Pātimokkhasaṃvarādīti ādi-saddena indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, satisampajaññaṃ, jāgariyānuyogoti evamādike saṅgaṇhāti. Asubhānussatiyoti asubhajhānāni, anussatijhānāni ca. Sati samaṇabhāvakarapubbabhāgakaraṇīyasampattiyaṃ samaṇabhāvopi siddhoyeva hotīti āha ‘‘suññā…pe… dassetī’’ti. Kāraṇe hi siddhe phalampi siddhameva hotīti. Sikkhāpadānaṃ sarūpaṃ, sikkhitabbākāraṃ, saṅkhepato vibhāgañca dassetuṃ ‘‘sikkhāpadesū’’tiādi vuttaṃ. Tattha nāmakāyādivasenāti nāmakāyapadakāyabyañjanakāyavasena vuttesu. Iminā sikkhāpadānaṃ sikkhāya adhigamūpāyabhūtapaññattisabhāvataṃ dasseti. Tesu sikkhitabbākāro satthuāṇānatikkamoyevāti āha ‘‘vaca…pe… tabbesū’’ti. Sikkhākoṭṭhāsesūti vuttappabhedesu adhisīlasikkhābhāgesu. Tesu samādānameva sikkhitabbākāroti vuttaṃ ‘‘paripūraṇavasena sikkhitabbesū’’ti. Sikkhāpadekadesabhūtāti sikkhāpadasamudāyassa avayavabhūtā. Bhikkhusikkhā hi idhādhippetā ‘‘idha bhikkhū’’ti vuttattā. Tathā hi vakkhati ‘‘sesasikkhā pana atthuddhāravasena sikkhāsaddassa atthadassanatthaṃ vuttā’’ti (vibha. aṭṭha. 516).
ਮਾਤਿਕਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mātikāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Niddesavaṇṇanā
੫੦੯. ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਤਤ੍ਤਾ। ਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਰਣવਸੇਨੇવ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਖਮਨਰੁਚ੍ਚਨਾਦਯੋ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਿਯ ਅਨੁਸ੍ਸવਾਕਾਰਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਾਦਿਮੁਖੇਨ। ਅવਿਪਰੀਤਟ੍ਠੋ ਏਕਨ੍ਤਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਿਕ੍ਖਿਯਮਾਨੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਯਮਾਨੋ । ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਾਲ਼ਿਂ વਦਤਿ। ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਨ੍ਤਿ ਸੀਲਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਂ। ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧਾਨ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੮੩; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੯੦; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੩੦) વਚਨਤੋ ਆਹ ‘‘ਅਨੁਸਾਸਨਦਾਨਭੂਤਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯ’’ਨ੍ਤਿ।
509. Diṭṭhattāti sayambhūñāṇena sacchikatattā. Khantiādīsupi eseva nayo. Sayambhūñāṇena sacchikaraṇavaseneva hi bhagavato khamanaruccanādayo, na aññesaṃ viya anussavākāraparivitakkādimukhena. Aviparītaṭṭho ekantaniyyānaṭṭhena veditabbo. Sikkhiyamānoti sikkhāya paṭipajjiyamāno . Sikkhitabbāni sikkhāpadānīti sikkhāpadapāḷiṃ vadati. Khandhattayanti sīlādikkhandhattayaṃ. ‘‘Sabbapāpassa…pe… buddhāna sāsana’’nti (dha. pa. 183; dī. ni. 1.90; netti. 30) vacanato āha ‘‘anusāsanadānabhūtaṃ sikkhattaya’’nti.
ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਏਕਨ੍ਤਹੇਤੁਭਾવਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਕਮ੍ਮਪਥਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚ। ਫਲਕਾਰਣੋਪਚਾਰੇਹੀਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ, ਕਾਰਣੂਪਚਾਰੇਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਤ੍ਤਾ। ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਏਕਦੇਸਭੂਤੇਹੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮੇ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਕੁਸਲਪਞ੍ਞਾવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ વਾ ਪਜਾਨਨવਿਜਾਨਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸਨਂ ਦਿਟ੍ਠੀਤਿ। ਤੇਨ ਅવਯવਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸ ਉਪਚਰਿਤਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿਨਯਨਕਿਰਿਯਤ੍ਤਾਤਿ ਦੇਸਨਾਭੂਤਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਮਾਹ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਨਪੇਤੇਨ। ਅવਿਸਮਸਭਾવੇਨਾਤਿ ਅવਿਸਮੇਨ ਸਭਾવੇਨ, ਸਮੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sammādiṭṭhiyā paccayattāti maggasammādiṭṭhiyā ekantahetubhāvato. Ettha ca sammādiṭṭhīti kammassakatāsammādiṭṭhi, kammapathasammādiṭṭhi ca. Phalakāraṇopacārehīti phalūpacārena sammādiṭṭhipaccayattā, kāraṇūpacārena sammādiṭṭhipubbaṅgamattā. Kusaladhammehi attano ekadesabhūtehīti sammādiṭṭhidhamme sandhāyāha. Kusalapaññāviññāṇānaṃ vā pajānanavijānanavasena dassanaṃ diṭṭhīti. Tena avayavadhammena samudāyassa upacaritataṃ dasseti. Vinayanakiriyattāti desanābhūtaṃ sikkhattayamāha. Dhammenāti dhammato anapetena. Avisamasabhāvenāti avisamena sabhāvena, samenāti attho.
੫੧੦. ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਗਰਹਾਦਿਅਞ੍ਞਤ੍ਥਰਹਿਤੇਨ ਸਕਤ੍ਥੇਨ। ਭਿਨ੍ਨਪਟਧਰੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਾਰੁਪ੍ਪવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਖਣ੍ਡਾਦਿਨਾ ਛੇਦੇਨ ਛਿਨ੍ਨਚੀવਰਧਰੇ।
510. Anaññatthenāti garahādiaññattharahitena sakatthena. Bhinnapaṭadhareti bhikkhusāruppavasena pañcakhaṇḍādinā chedena chinnacīvaradhare.
ਭੇਦਨਪਰਿਯਾਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹਾਨਾ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਭੇਦਾ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Bhedanapariyāyavasena vuttaṃ, tasmā kilesānaṃ pahānā kilesānaṃ bhedā bhikkhūti vuttaṃ hoti.
ਗੁਣવਸੇਨਾਤਿ ਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮਾਦਿਗੁਣਾਨਂ વਸੇਨ। ਤੇਨ ਭਾવਤ੍ਥਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਦ੍ਦੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ।
Guṇavasenāti sekkhadhammādiguṇānaṃ vasena. Tena bhāvatthato bhikkhusaddo dassito hoti.
ਇਦਂ ਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਥ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਰਤੋ ਸਙ੍ਗਹਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੇਕ੍ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਦ੍વਯਂ। ਇਮਿਨਾਤਿ ‘‘ਸੇਕ੍ਖੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਾਪਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨੇਨ। ਨ ਸਮੇਤਿ ਸੇਕ੍ਖਅਸੇਕ੍ਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਸੇਕ੍ਖਦੀਪਨਤੋ। ਤਦਿਦਨ੍ਤਿ ਪਠਮਦ੍વਯਂ। ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ , ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਂਯੇવ ਚ ਸੇਕ੍ਖਭਿਨ੍ਨਕਿਲੇਸਭਾવਦੀਪਨਤੋ। વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾવਚਨਂ, ਸਚ੍ਚਂ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਪਨ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰવਸੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ।
Idaṃ dvayanti ‘‘ettha cā’’tiādinā parato saṅgahadassanavasena vuttaṃ ‘‘sekkho’’tiādikaṃ vacanadvayaṃ. Imināti ‘‘sekkho bhikkhu bhinnattā pāpakāna’’nti padānaṃ atthadassanena. Na sameti sekkhaasekkhaputhujjanāsekkhadīpanato. Tadidanti paṭhamadvayaṃ. Nippariyāyadassanaṃ ariyānaṃ , asekkhānaṃyeva ca sekkhabhinnakilesabhāvadīpanato. Vuttoti paṭiññāvacanaṃ, saccaṃ vuttoti attho. Na pana idhādhippeto atthuddhāravasena dassitattā.
ਭਗવਤੋ વਚਨਨ੍ਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਕਮ੍ਮવਾਚਮਾਹ। ਤਦਨੁਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਸਾવਤ੍ਥੁਸੀਮਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ‘‘ਸਮਗ੍ਗੇਨ ਸਙ੍ਘੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪੇਨਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੧੦) ਇਮਿਨਾ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ ‘‘ਠਾਨਾਰਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ‘‘ਅਨੂਨ…ਪੇ॰… ਅવੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਅਤ੍ਥਮਾਹ।
Bhagavato vacananti upasampadākammavācamāha. Tadanurūpanti tadanucchavikaṃ, yathāvuttanti attho. Parisāvatthusīmāsampattiyo ‘‘samaggena saṅghena akuppenā’’ti (vibha. 510) iminā pakāsitāti ‘‘ṭhānāraha’’nti padassa ‘‘anūna…pe… avutta’’nti ettakameva atthamāha.
੫੧੧. ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨવਿਰਤਿਭਾવਤੋਤਿ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਸਮਾਦਾਨਭੂਤਾ વਿਰਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વਾਰਿਤ੍ਤਸੀਲਂ ਪਤ੍વਾ વਿਰਤਿ ਏવ ਪਧਾਨਨ੍ਤਿ ਚੇਤਨਾਸੀਲਸ੍ਸਪਿ ਪਰਿਯਾਯਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਨਗਰવਡ੍ਢਕੀ વਤ੍ਥੁવਿਜ੍ਜਾਚਰਿਯੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨਗਰવਡ੍ਢਕੀਦਸ੍ਸਨਂ। વਤ੍ਥੁવਿਜ੍ਜਾ, ਪਾਸਾਦવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਦੁવਿਧਾ ਹਿ વਡ੍ਢਕੀવਿਜ੍ਜਾ। ਲੇਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ। ਚੁਬਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਾਤਬ੍ਬਂ।
511. Avītikkamanaviratibhāvatoti avītikkamasamādānabhūtā viratīti katvā vārittasīlaṃ patvā virati eva padhānanti cetanāsīlassapi pariyāyatā vuttā. ‘‘Nagaravaḍḍhakī vatthuvijjācariyo’’ti idaṃ idhādhippetanagaravaḍḍhakīdassanaṃ. Vatthuvijjā, pāsādavijjāti duvidhā hi vaḍḍhakīvijjā. Lehitabbanti sāyitabbaṃ. Cubitabbanti pātabbaṃ.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਾਹਾਰਤ੍ਤਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸੀਲਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸੀਲਂ ਨ ਪਕਤਿਸੀਲਾਦਿਕੇਨ ਗਯ੍ਹਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਸੀਲਂ ਕਾਯਿਕਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਾਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸੀਲੇਨ ਨ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਤੀਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ, ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕਸਂવਰਸ੍ਸ ਤਬ੍ਬਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Indriyasaṃvarāhārattāti indriyasaṃvarahetukattā. Pātimokkhasīlaṃ sikkhāpadasīlaṃ na pakatisīlādikena gayhatīti āha ‘‘pātimokkhato aññaṃ sīlaṃ kāyikaavītikkamādiggahaṇena gahita’’nti. Taṃ pana pātimokkhasīlena na saṅgayhatīti na sakkā vattuṃ, kāyikavācasikasaṃvarassa tabbinimuttassa abhāvatoti dassento ‘‘iminā adhippāyena vutta’’nti āha.
ਤਤ੍ਥ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਬਲવਭਾવਤੋ, ਪਾਪਕਿਰਿਯਾਯ ਸੁਕਰਭਾવਤੋ, ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਤੋ ਬਹੁਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਪਾਯੇਸੁ ਪਤਨਸੀਲੋਤਿ ਪਾਤੀ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ, ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ વਾ ਭવਾਦੀਸੁ ਕਮ੍ਮવੇਗਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਘਟਿਯਨ੍ਤਂ વਿਯ ਅਨવਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਰਿਬ੍ਭਮਨਤੋ ਗਮਨਸੀਲੋਤਿ ਪਾਤੀ, ਮਰਣવਸੇਨ વਾ ਤਮ੍ਹਿ ਤਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਪਾਤਨਸੀਲੋਤਿ ਪਾਤੀ, ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੋ, ਚਿਤ੍ਤਮੇવ વਾ। ਤਂ ਪਾਤਿਨਂ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੋਕ੍ਖੇਤੀਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ વਿਮੋਕ੍ਖੇਨ ਸਤ੍ਤੋਪਿ ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਚਿਤ੍ਤવੋਦਾਨਾ વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੦), ‘‘ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੮) ਚ। ਅਥ વਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਨਾ ਹੇਤੁਨਾ ਸਂਸਾਰੇ ਪਤਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪਾਤੀ। ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੨੪; ੩.੯੯; ੫.੫੨੦; ਕਥਾ॰ ੭੫) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਪਾਤਿਨੋ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਦਿਸਂਕਿਲੇਸਤ੍ਤਯਤੋ ਮੋਕ੍ਖੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ‘‘ਕਣ੍ਠੇਕਾਲ਼ੋ’’ਤਿਆਦੀਨਂ વਿਯ ਤਸ੍ਸ ਸਮਾਸਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Tattha pātimokkhasaddassa evaṃ attho veditabbo – kilesānaṃ balavabhāvato, pāpakiriyāya sukarabhāvato, puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano, aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭiyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā. Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkhaṃ. Cittassa hi vimokkhena sattopi ‘‘vimutto’’ti vuccati. Vuttañhi ‘‘cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100), ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (mahāva. 28) ca. Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pātī. ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.124; 3.99; 5.520; kathā. 75) hi vuttaṃ. Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkhaṃ. ‘‘Kaṇṭhekāḷo’’tiādīnaṃ viya tassa samāsasiddhi veditabbā.
ਅਥ વਾ ਪਾਤੇਤਿ વਿਨਿਪਾਤੇਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਤਿ ਪਾਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਨੀਯਤਿ ਲੋਕੋ, ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਕਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੬੨)। ਤਸ੍ਸ ਪਾਤਿਨੋ ਮੋਕ੍ਖੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਪਤਤਿ વਾ ਏਤੇਨ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖੇ વਾ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖੇ વਾਤਿ ਪਾਤੀ, ਤਣ੍ਹਾਦਿਸਂਕਿਲੇਸੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਤਣ੍ਹਾ ਜਨੇਤਿ ਪੁਰਿਸਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੫-੫੭), ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ (ਇਤਿવੁ॰ ੧੫; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੯੧; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਪਾਰਾਯਨਾਨੁਗੀਤਿਗਾਥਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸ ੧੦੭) ਚ ਆਦਿ। ਤਤੋ ਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ।
Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ. Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62). Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkhaṃ. Patati vā etena apāyadukkhe vā saṃsāradukkhe vāti pātī, taṇhādisaṃkileso. Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.55-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15; mahāni. 191; cūḷani. pārāyanānugītigāthā niddesa 107) ca ādi. Tato mokkhoti pātimokkhaṃ.
ਅਥ વਾ ਪਤਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਾਤੀਨਿ, ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਛਸੁ ਲੋਕੋ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਛਸੁ ਕੁਬ੍ਬਤਿ ਸਨ੍ਥવ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੦; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੭੧)। ਤਤੋ ਛਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਾਯਤਨਸਙ੍ਖਾਤਤੋ ਪਾਤਿਤੋ ਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ।
Atha vā patati etthāti pātīni, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni. Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70; su. ni. 171). Tato chaajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkhaṃ.
ਅਥ વਾ ਪਾਤੋ વਿਨਿਪਾਤੋ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪਾਤੀ, ਸਂਸਾਰੋ, ਤਤੋ ਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ।
Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro, tato mokkhoti pātimokkhaṃ.
ਅਥ વਾ ਸਬ੍ਬਲੋਕਾਧਿਪਤਿਭਾવਤੋ ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰੋ ਭਗવਾ ‘‘ਪਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਮੁਚ੍ਚਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਮੋਕ੍ਖੋ, ਪਤਿਨੋ ਮੋਕ੍ਖੋ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਪਤਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਪਤਿਮੋਕ੍ਖੋ ਏવ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਸਬ੍ਬਗੁਣਾਨਂ વਾ ਮੂਲਭਾવਤੋ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ਪਤਿ ਚ ਸੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨਤ੍ਥੇਨ ਮੋਕ੍ਖੋ ਚਾਤਿ ਪਤਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਪਤਿਮੋਕ੍ਖੋ ਏવ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਮੁਖਮੇਤਂ ਪਮੁਖਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੩੫) વਿਤ੍ਥਾਰੋ।
Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā ‘‘patī’’ti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkhaṃ. Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttenatthena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkhaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhanti mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.
ਅਥ વਾ ਪ-ਇਤਿ ਪਕਾਰੇ, ਅਤੀਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਕਾਰੇਹਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਮੋਕ੍ਖੇਤੀਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਸੀਲਂ ਸਯਂ ਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ, ਸਮਾਧਿਸਹਿਤਂ ਪਞ੍ਞਾਸਹਿਤਞ੍ਚ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਚ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਮੋਕ੍ਖੇਤਿ ਮੋਚੇਤੀਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਪਤਿ ਪਤਿ ਮੋਕ੍ਖੋਤਿ વਾ ਪਤਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ વੀਤਿਕ੍ਕਮਦੋਸਤੋ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਤਿਮੋਕ੍ਖੋਯੇવ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਮੋਕ੍ਖੋ વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਟਿਬਿਮ੍ਬਭੂਤੋਤਿ ਪਤਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਸੀਲਸਂવਰੋ ਹਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੋ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਂ વਿਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਉਦਯਭੂਤੋ ਤਪ੍ਪਟਿਭਾਗੋ વਿਯ ਹੋਤਿ ਯਥਾਰਹਂ ਕਿਲੇਸਨਿਬ੍ਬਾਪਨਤੋਤਿ ਪਤਿਮੋਕ੍ਖਂ, ਪਤਿਮੋਕ੍ਖਂਯੇવ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ।
Atha vā pa-iti pakāre, atīti accantatthe nipāto, tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkhaṃ. Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ. Pati pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamadosato paccekaṃ mokkhoti attho, patimokkhoyeva pātimokkhaṃ. Mokkho vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtoti patimokkhaṃ. Sīlasaṃvaro hi nibbedhabhāgiyo sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti patimokkhaṃ, patimokkhaṃyeva pātimokkhaṃ.
ਅਥ વਾ ਮੋਕ੍ਖਂ ਪਤਿ વਤ੍ਤਤਿ, ਮੋਕ੍ਖਾਭਿਮੁਖਨ੍ਤਿ વਾ ਪਤਿਮੋਕ੍ਖਂ, ਪਤਿਮੋਕ੍ਖਂਯੇવ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਮੁਖਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਮੇવ। ਸਬ੍ਬਾਕਆਰੇਨ ਪਨ ਜਿਨਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੋ ਭਗવਾવ ਅਨવਜ੍ਜਪਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਸਂવਣ੍ਣੇਯ੍ਯ।
Atha vā mokkhaṃ pati vattati, mokkhābhimukhanti vā patimokkhaṃ, patimokkhaṃyeva pātimokkhanti. Idampi pātimokkhasaddassa mukhamattadassanameva. Sabbākaārena pana jinapātimokkho bhagavāva anavajjapatimokkhaṃ pātimokkhaṃ saṃvaṇṇeyya.
੫੧੩. ਗਰੁਭਣ੍ਡવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਕਰਣਭੂਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਗਰੁਭਣ੍ਡવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ। ਗਰੁਭਣ੍ਡਨ੍ਤਰਭੂਤਂ ਥਾવਰਾਦਿ। ਊਨਕਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਫਾਤਿਕਮ੍ਮਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤਿਰੇਕਗ੍ਘਨਕਂ, ਤਦਗ੍ਘਨਕਮੇવ વਾ વਟ੍ਟਤੀਤਿ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਤੋ ਪਂਸੁਉਦ੍ਧਰਣਾਦਿਥਾવਰਕਮ੍ਮਂ।
513. Garubhaṇḍavissajjanakaraṇabhūtaṃ etassa atthīti garubhaṇḍavissajjanaṃ. Garubhaṇḍantarabhūtaṃ thāvarādi. Ūnakaṃ na vaṭṭatīti phātikammaṃ vuttaṃ. Atirekagghanakaṃ, tadagghanakameva vā vaṭṭatīti. Yathāvuttanti pokkharaṇito paṃsuuddharaṇādithāvarakammaṃ.
ਧਾਰੇਤਿ, ਪੋਸੇਤਿ વਾ ਪਰੇਸਂ ਦਾਰਕੇ।
Dhāreti, poseti vā paresaṃ dārake.
ਗਿਹੀਨਂ ਕਰਿਯਮਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਗਣਸ੍ਸ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਟਿਪਿਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪਂ, ਪੁਰਿਮਪਦੇ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਯੋਨਿਸੋ વਿਚਾਰਣਂ ਅਯਾਥਾવਪਟਿਪਤ੍ਤਿ।
Gihīnaṃ kariyamānaṃ vuttaṃ, na saṅghassa, gaṇassa vāti attho. Piṇḍapaṭipiṇḍanti uttarapadalopaṃ, purimapade uttarapadalopañca katvā niddesoti āha ‘‘piṇḍattha’’ntiādi. Ayoniso vicāraṇaṃ ayāthāvapaṭipatti.
੫੧੪. ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਯਥਾਸਕਂ વਿਸਯੇ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਗਾવੋ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ।
514. Gacchanti yathāsakaṃ visaye pavattantīti gāvo, cakkhādīni indriyāni.
વਿਧੁਨਨਂ ਪਪ੍ਫੋਟਨਂ, ਪવਾਹਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Vidhunanaṃ papphoṭanaṃ, pavāhananti attho.
੫੧੫. ਯਥਾ ਕਰਣਤ੍ਥੋ ਕਰਣੀਯਸਦ੍ਦੋ, ਏવਂ વਿਕਿਰਣਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ, વਿਦ੍ਧਂਸਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਂਯਮਨੀਯਾਨਿ વਾ ਸਂਯਮਕਰਣੀਯਾਨਿ, ‘‘ਨ ਪੁਨ ਏવਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਹਨਂ ਮਨਸਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਂਯਮਨਂ, ਸਂਯਮਨਕਰਣੀਯਾਨਿ ਸਂવਰਕਰਣੀਯਾਨੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾਯਤ੍ਤਾ ਏવ ਸਂਯਮਸਂવਰਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਗਮਨੀਯਾਨੀ’’ਤਿ । ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਦੇਸਨਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਮਨਸਿਕਾਰੇਹਿ વਿਨਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾવਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ વਦਤਿ।
515. Yathā karaṇattho karaṇīyasaddo, evaṃ vikiraṇatthopi hotīti āha ‘‘vikkhipitabbānī’’ti, viddhaṃsitabbānīti attho. Saṃyamanīyāni vā saṃyamakaraṇīyāni, ‘‘na puna evaṃ karomī’’ti attano dahanaṃ manasā adhiṭṭhānaṃ saṃyamanaṃ, saṃyamanakaraṇīyāni saṃvarakaraṇīyānīti cittamattāyattā eva saṃyamasaṃvarā ācariyena adhippetāti āha ‘‘anāpattigamanīyānī’’ti . Antevāsikatthero pana desanāpi cittuppādamanasikārehi vinā na hotīti desanāvisuddhiṃ nissaraṇaṃ vadati.
੫੧੬. ‘‘ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਚੇਪਿ…ਪੇ॰… ਸ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੪੨) વਿਯ ਇਧਾਪਿ ਗੁਣਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਥਾ ਚ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਦਸ੍ਸਨਤੋ ਏવਮਾਹਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੫੫)। ਯਤ੍ਤਕਂ ਏਕੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਯੇਨ ਸਮਾਦਾਨੇਨ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਯਥਾ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਅਸੇਸਂ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਿਕ੍ਖਾਸਮਾਦਾਨਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਸਮਾਦਾਨਂ। ਅਨੇਕੇਸੂਤਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਸਮਾਦਾਨੇਸੁ। ਯਥਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾਯ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰੋ, ਏવਂ ਸਤਿ વੀਤਿਕ੍ਕਮੇ ਦੇਸਨਾਗਾਮਿਨਿਯਾ ਦੇਸਨਾ, વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿਯਾ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਤਦੁਪਾਯਭੂਤਂ ਪਾਰਿવਾਸਿਕવਤ੍ਤਚਰਣਾਦੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅવੀਤਿ…ਪੇ॰… ਆਕਾਰੇਨਾ’’ਤਿ। ਯਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਮਾਦੇਨ વੀਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਿਯਮਾਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸੇਸਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વੀਤਿਕ੍ਕਮਨવਸੇਨ ਸੇਸਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
516. ‘‘Alaṅkato cepi…pe… sa bhikkhū’’tiādīsu (dha. pa. 142) viya idhāpi guṇato bhikkhu adhippeto. Tathā ca vuttaṃ ‘‘idha bhikkhūti paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanato evamāhā’’ti (vibha. aṭṭha. 355). Yattakaṃ ekena puggalena asesetvā samādātuṃ sakkā, taṃ sandhāyāha ‘‘yena samādānena sabbāpi sikkhā samādinnā hontī’’ti yathā upasampadāpāripūriyā asesaṃ upasampannasikkhāsamādānaṃ. Tanti samādānaṃ. Anekesūti visuṃ visuṃ samādānesu. Yathā samādinnāya sikkhāya sabbena sabbaṃ avītikkamanaṃ sikkhitabbākāro, evaṃ sati vītikkame desanāgāminiyā desanā, vuṭṭhānagāminiyā vuṭṭhānaṃ tadupāyabhūtaṃ pārivāsikavattacaraṇādīti vuttaṃ ‘‘avīti…pe… ākārenā’’ti. Yaṃ sikkhāpadaṃ pamādena vītikkantaṃ, taṃ sikkhiyamānaṃ na hotīti sesitaṃ nāma hotīti āha ‘‘vītikkamanavasena sesassā’’ti.
੫੧੯. ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਸੋਧਨਭਾવਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੋਧਨਭੂਤਾ ਆવਰਣੀਯਧਮ੍ਮવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਕਾ ਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾ ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਸੋਧਨਭਾવਨਾ। ਸੁਪ੍ਪਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਾਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਂ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਭવਙ੍ਗੋਤ੍ਤਰਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਿਰਿਯਮਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਂ ਸੁਪ੍ਪਂ ਨਾਮ। ਇਤੋ ਭવਙ੍ਗੋਤ੍ਤਰਣਤੋ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਇਤੋ ਕਿਰਿਯਮਯਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਪਰਞ੍ਚ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ ਕਾਯਕਿਲਮਥੋ, ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਞ੍ਚ ਏਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ।
519. Cittaparisodhanabhāvanāti cittassa parisodhanabhūtā āvaraṇīyadhammavikkhambhikā samādhivipassanābhāvanā cittaparisodhanabhāvanā. Suppapariggāhakanti niddāpariggāhakaṃ. Idanti idaṃ abbokiṇṇabhavaṅgottaraṇasaṅkhātaṃ kiriyamayacittānaṃ appavattanaṃ suppaṃ nāma. Ito bhavaṅgottaraṇato. Pubbe ito kiriyamayacittappavattito parañca natthi. Ayaṃ kāyakilamatho, thinamiddhañca etassa suttassa paccayo.
੫੨੨. ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾ ਸਹ ਨ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਤੇ ਤਾવ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਹ ਨ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਨ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲਾਨਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਗਹਿਤਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪવਤ੍ਤ…ਪੇ॰… ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲਾਨਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਹਿ ਨ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਕਥਂ ਤੇਸਂ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਤਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਪੀਤਿ…ਪੇ॰… વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
522. Satipaṭṭhānādayoti satipaṭṭhānasammappadhānaiddhipādā, ekacce ca maggadhammā saha na pavattanti, tasmā pāḷiyaṃ na vuttāti adhippāyo. Ete tāva ekasmiṃ ārammaṇe saha na pavattantīti na gaṇheyyuṃ, indriyabalāni kasmā na gahitānīti āha ‘‘pavatta…pe… hontī’’ti. Evampi saddhindriyabalāni bojjhaṅgehi na saṅgayhantīti kathaṃ tesaṃ tadantogadhatāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘pīti…pe… vuttattā’’ti.
੫੨੩. ਸਮਨ੍ਤਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ, ਸਬ੍ਬਭਾਗਤੋ વਾ ਤੇਸੁ ਏવ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਾਦਿਸਬ੍ਬਭਾਗਤੋ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਤੋ। ਸਮ੍ਮਾਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਯੋਨਿਸੋ। ਸਮਨ੍ਤਿ ਅવਿਸਮਂ, ਇਟ੍ਠਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣੇ ਰਾਗਾਦਿવਿਸਮਰਹਿਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
523. Samantatoti sabbabhāgesu sabbesu abhikkamādīsu, sabbabhāgato vā tesu eva abhikkamādīsu atthānatthādisabbabhāgato sabbākārato. Sammāti aviparītaṃ yoniso. Samanti avisamaṃ, iṭṭhādiārammaṇe rāgādivisamarahitaṃ katvāti attho.
ਭਿਕ੍ਖਾ ਚਰੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰੋ, ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਣਟ੍ਠਾਨਂ, ਸੋ ਏવ ਗੋਚਰੋ, ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਣਮੇવ વਾ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਸਯਭਾવਤੋ ਗੋਚਰੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਗੋਚਰੇ। ਸੋ ਪਨ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦਿਭੇਦਭਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਪਨਾ’’ਤਿ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਤਿ ਯੋਗਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ, ਭਾવਨਾਕਮ੍ਮੇਯੇવ વਾ, ਯੋਗਿਨੋ ਸੁਖવਿਸੇਸਹੇਤੁਤਾਯ વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਸਯਭਾવੇਨ ਗੋਚਰੇ। ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੂਤਿ ਅਭਿਕ੍ਕਮਪਟਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਚੇવ ਚੀવਰਪਾਰੁਪਨਾਦੀਸੁ ਚ। ਅਸਮ੍ਮੁਯ੍ਹਨਂ ਚਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯਾવਾਯੋਧਾਤੁવਿਪ੍ਫਾਰવਸੇਨੇવ ਤੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਜਾਨਨਂ।
Bhikkhā carīyati etthāti bhikkhācāro, bhikkhāya caraṇaṭṭhānaṃ, so eva gocaro, bhikkhāya caraṇameva vā sampajaññassa visayabhāvato gocaro, tasmiṃ bhikkhācāragocare. So pana abhikkamādibhedabhinnanti visesanavasena vuttaṃ ‘‘abhikkamādīsu panā’’ti. Kammaṭṭhānasaṅkhāteti yogakammassa bhāvanāya pavattiṭṭhānasaṅkhāte ārammaṇe, bhāvanākammeyeva vā, yogino sukhavisesahetutāya vā kammaṭṭhānasaṅkhāte sampajaññassa visayabhāvena gocare. Abhikkamādīsūti abhikkamapaṭikkamādīsu ceva cīvarapārupanādīsu ca. Asammuyhanaṃ cittakiriyāvāyodhātuvipphāravaseneva tesaṃ pavatti, na aññathāti yāthāvato jānanaṃ.
ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਧਾਨਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਚੀવਰਪਾਰੁਪਨਾਦਿਸਰੀਰਪਰਿਹਰਣਕਿਚ੍ਚਕਾਲੇਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨਸਿਕਾਰਮੇવ ਪਧਾਨਂ ਕਤ੍વਾ।
Kammaṭṭhānaṃ padhānaṃ katvāti cīvarapārupanādisarīrapariharaṇakiccakālepi kammaṭṭhānamanasikārameva padhānaṃ katvā.
ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤਿવਿਯ ਮਂ ਯਾਚਸਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯਾਨਂ ਦੁਜ੍ਜਾਨਤਂ વਦਸਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਚ ਤੇ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ। ਤਿਹਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਤਯਾ। ਏવਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ વਦਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਨਂ વਸੇਨ ਸਿਕ੍ਖਨਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Tasmāti yasmā ussukkajāto hutvā ativiya maṃ yācasi, yasmā ca jīvitantarāyānaṃ dujjānataṃ vadasi, indriyāni ca te paripākaṃ gatāni, tasmā. Tihāti nipātamattaṃ. Te tayā. Evanti idāni vattabbākāraṃ vadati. Sikkhitabbanti adhisīlasikkhādīnaṃ tissannampi sikkhānaṃ vasena sikkhanaṃ kātabbaṃ. Yathā pana sikkhitabbaṃ, taṃ dassento ‘‘diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissatī’’tiādimāha.
ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਯਤਨੇ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਰੂਪੇ ਰੂਪਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਭਾવਂ, ਏવਂ ਸੇਸਤਂਦ੍વਾਰਿਕવਿਞ੍ਞਾਣੇਹਿਪਿ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਮੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਰੂਪੇ ਰੂਪવਿਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਤ੍ਤਾਤਿ ਪਮਾਣਂ। ਦਿਟ੍ਠਂ ਮਤ੍ਤਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਮਤ੍ਤਮੇવ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਆਪਾਥਗਤੇ ਰੂਪੇ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੁਯ੍ਹਤਿ, ਏવਂ ਰਾਗਾਦਿવਿਰਹੇਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਮਤ੍ਤਮੇવ ਮੇ ਜવਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਪ੍ਪਮਾਣੇਨੇવ ਨਂ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਅਥ વਾ ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਰੂਪਂ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਸਨ੍ਤੀਰਣવੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਤਯਂ। ਯਥਾ ਤਂ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੁਯ੍ਹਤਿ, ਏવਂ ਆਪਾਥਗਤੇ ਰੂਪੇ ਤੇਨੇવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਾਦਿਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਜવਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਾਸ੍ਸ ਤਂ ਪਮਾਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਨਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੁਤਮੁਤੇਸੁ। ਮੁਤਨ੍ਤਿ ਚ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਿਞ੍ਞਾਣੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਧਰਸਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਞ੍ਞਾਤੇ વਿਞ੍ਞਾਤਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨੇਨ વਿਞ੍ਞਾਤਾਰਮ੍ਮਣਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਞ੍ਞਾਤੇ। વਿਞ੍ਞਾਤਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆવਜ੍ਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਯਥਾ ਆવਜ੍ਜਨਂ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੁਯ੍ਹਤਿ, ਏવਂ ਰਜ੍ਜਨਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਆવਜ੍ਜਨਪ੍ਪਮਾਣੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ ਬਾਹਿਯ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤਯਾ ਬਾਹਿਯ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਨਂ ਅਨੁਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਬਾਹਿਯਸ੍ਸ ਸਂਖਿਤ੍ਤਰੁਚਿਤਾਯ ਛਹਿ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਛਲ਼ਾਰਮ੍ਮਣਭੇਦਭਿਨ੍ਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਿਸਯਂ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Tattha diṭṭhe diṭṭhamattanti rūpāyatane cakkhuviññāṇena diṭṭhamattaṃ. Yathā hi cakkhuviññāṇaṃ rūpe rūpamattameva passati, na niccādisabhāvaṃ, evaṃ sesataṃdvārikaviññāṇehipi me ettha diṭṭhamattameva bhavissatīti sikkhitabbanti attho. Atha vā diṭṭhe diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ, rūpe rūpavijānananti attho. Mattāti pamāṇaṃ. Diṭṭhaṃ mattā etassāti diṭṭhamattaṃ, cakkhuviññāṇamattameva me cittaṃ bhavissatīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā āpāthagate rūpe cakkhuviññāṇaṃ na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ rāgādivirahena cakkhuviññāṇamattameva me javanaṃ bhavissati, cakkhuviññāṇappamāṇeneva naṃ ṭhapessāmīti. Atha vā diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇena diṭṭharūpaṃ. Diṭṭhe diṭṭhaṃ nāma tattheva uppannaṃ sampaṭicchanasantīraṇavoṭṭhabbanasaṅkhātaṃ cittattayaṃ. Yathā taṃ na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ āpāthagate rūpe teneva sampaṭicchanādippamāṇena javanaṃ uppādessāmi, nāssa taṃ pamāṇaṃ atikkamitvā rajjanādivasena uppajjituṃ dassāmīti evamettha attho daṭṭhabbo. Esa nayo sutamutesu. Mutanti ca tadārammaṇaviññāṇehi saddhiṃ gandharasaphoṭṭhabbāyatanaṃ veditabbaṃ. Viññāte viññātamattanti ettha pana viññātaṃ nāma manodvārāvajjanena viññātārammaṇaṃ, tasmiṃ viññāte. Viññātamattanti āvajjanappamāṇaṃ. Yathā āvajjanaṃ na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ rajjanādivasena uppajjituṃ adatvā āvajjanappamāṇeneva cittaṃ ṭhapessāmīti ayamettha attho. Evañhi te bāhiya sikkhitabbanti evaṃ imāya paṭipadāya tayā bāhiya tissannaṃ sikkhānaṃ anupavattanavasena sikkhitabbaṃ. Iti bhagavā bāhiyassa saṃkhittarucitāya chahi viññāṇakāyehi saddhiṃ chaḷārammaṇabhedabhinnaṃ vipassanāvisayaṃ diṭṭhādīhi catūhi koṭṭhāsehi vibhajitvā tatthassa ñātatīraṇapariññaṃ dasseti.
ਕਥਂ? ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਂਦ੍વਾਰਿਕવਿਞ੍ਞਾਣੇਹਿ ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ, ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਯਥਾਪਚ੍ਚਯਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਮੇવ, ਨ ਏਤ੍ਥ ਕੋਚਿ ਕਤ੍ਤਾ વਾ ਕਾਰੇਤਾ વਾ। ਯਤੋ ਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਟ੍ਠੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਉਦਯਬ੍ਬਯਪਟਿਪੀਲ਼ਨਟ੍ਠੇਨ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅવਸવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਤੋ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਨਾਦੀਨਂ ਓਕਾਸੋਤਿ ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੁਤਾਦੀਸੁਪਿ।
Kathaṃ? Ettha hi rūpāyatanaṃ passitabbaṭṭhena diṭṭhaṃ nāma, cakkhuviññāṇaṃ pana saddhiṃ taṃdvārikaviññāṇehi dassanaṭṭhena, tadubhayampi yathāpaccayaṃ pavattamānaṃ dhammamattameva, na ettha koci kattā vā kāretā vā. Yato taṃ hutvā abhāvaṭṭhena aniccaṃ, udayabbayapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhaṃ, avasavattanaṭṭhena anattāti kuto tattha paṇḍitassa rajjanādīnaṃ okāsoti ayañhettha adhippāyo. Esa nayo sutādīsupi.
ਇਦਾਨਿ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਸਹ ਫਲੇਨ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਤੋ ਖੋ ਤੇ ਬਾਹਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਤੋਤਿ ਯਦਾ, ਯਸ੍ਮਾ વਾ। ਤੇਤਿ ਤવ। ਤਤੋਤਿ ਤਦਾ, ਤਸ੍ਮਾ વਾ। ਤੇਨਾਤਿ ਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਨਾ, ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ વਾ ਰਾਗਾਦਿਨਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਬਾਹਿਯ, ਤવ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ, ਯੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤવਿਧਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਿਪਰੀਤਸਭਾવਾવਬੋਧੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਮਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ, ਤੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਤ੍વਂ ਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ ਰਾਗਾਦਿਨਾ ਸਹ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ, ਰਤ੍ਤੋ વਾ ਦੁਟ੍ਠੋ વਾ ਮੂਲ਼੍ਹੋ વਾ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ ਪਹੀਨਰਾਗਾਦਿਕਤ੍ਤਾ, ਤੇਨ વਾ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਨਾ ਸਹ ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸੀਤਿ। ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਬਾਹਿਯ, ਨ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯਦਾ, ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਤ੍વਂ ਤੇਨ ਰਾਗੇਨ વਾ ਰਤ੍ਤੋ, ਦੋਸੇਨ વਾ ਦੁਟ੍ਠੋ, ਮੋਹੇਨ વਾ ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਦਾ, ਤਸ੍ਮਾ વਾ ਤ੍વਂ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਕੇ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇ વਾ ਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇ વਾ ‘‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੧) ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਅਲ੍ਲੀਨੋ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਖੀਣਾਸવਭੂਮਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਬਾਹਿਯ, ਨੇવਿਧ, ਨ ਹੁਰਂ, ਨ ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾਤਿ ਯਦਾ ਤ੍વਂ, ਬਾਹਿਯ, ਤੇਨ ਰਾਗਾਦਿਨਾ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਦਾ ਤ੍વਂ ਨੇવ ਇਧ ਲੋਕੇ, ਨ ਪਰਲੋਕੇ, ਨ ਉਭਯਤ੍ਥ ਹੋਸਿ। ਏਸੇવਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਲੇਸਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਅਯਮੇવ ਅਨ੍ਤੋ ਅਯਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਰਿવਟੁਮਭਾવੋਤਿ ਅਯਮੇવ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ । ਯੇ ਪਨ ‘‘ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਭવਂ ਨਾਮ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਪਰਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਭવਕਥਾਯਂ (ਕਥਾ॰ ੫੦੫ ਆਦਯੋ ) ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
Idāni ñātatīraṇapariññāsu patiṭṭhitassa upari saha phalena pahānapariññaṃ dassetuṃ ‘‘yato kho te bāhiyā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha yatoti yadā, yasmā vā. Teti tava. Tatoti tadā, tasmā vā. Tenāti tena diṭṭhādinā, diṭṭhādipaṭibaddhena vā rāgādinā. Idaṃ vuttaṃ hoti – bāhiya, tava yasmiṃ kāle, yena vā kāraṇena diṭṭhādīsu mayā vuttavidhiṃ paṭipajjantassa aviparītasabhāvāvabodhena diṭṭhādimattaṃ bhavissati, tasmiṃ kāle, tena vā kāraṇena tvaṃ tena diṭṭhādipaṭibaddhena rāgādinā saha na bhavissasi, ratto vā duṭṭho vā mūḷho vā na bhavissasi pahīnarāgādikattā, tena vā diṭṭhādinā saha paṭibaddho na bhavissasīti. Tato tvaṃ, bāhiya, na tatthāti yadā, yasmā vā tvaṃ tena rāgena vā ratto, dosena vā duṭṭho, mohena vā mūḷho na bhavissasi, tadā, tasmā vā tvaṃ tattha diṭṭhādike na bhavissasi, tasmiṃ diṭṭhe vā sutamutaviññāte vā ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti (mahāva. 21) taṇhāmānadiṭṭhīhi allīno patiṭṭhito na bhavissasi. Ettāvatā pahānapariññaṃ matthakaṃ pāpetvā khīṇāsavabhūmi dassitā. Tato tvaṃ, bāhiya, nevidha, na huraṃ, na ubhayamantarenāti yadā tvaṃ, bāhiya, tena rāgādinā tattha diṭṭhādīsu paṭibaddho na bhavissasi, tadā tvaṃ neva idha loke, na paraloke, na ubhayattha hosi. Esevanto dukkhassāti kilesadukkhassa, vaṭṭadukkhassa ca ayameva anto ayaṃ paricchedo parivaṭumabhāvoti ayameva hi ettha attho . Ye pana ‘‘ubhayamantarenā’’ti padaṃ gahetvā antarābhavaṃ nāma icchanti, tesaṃ taṃ micchā. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato antarābhavakathāyaṃ (kathā. 505 ādayo ) āvi bhavissati.
ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਤਿਹਰਣવੀਤਿਹਰਣਾਨਂ।
Etesanti atiharaṇavītiharaṇānaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿਯਂ ਪੁਰੇਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਆવਜ੍ਜਨਾਦਿਨਾ ਇਟ੍ਠਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣੇ ਲੋਭਾਦਿਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਪਨ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਦਿવਿਕਪ੍ਪਗਾਹੋ, ਮਨੋਦ੍વਾਰੇਯੇવ ਪਨ ਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਇਤ੍ਥੀ, ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ ਰਜ੍ਜਨਾਦਿਕਸ੍ਸ। ਭવਙ੍ਗਾਦੀਤਿ ਭવਙ੍ਗਆવਜ੍ਜਨਦਸ੍ਸਨਾਨਿ, ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਸਨ੍ਤੀਰਣવੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਿਕਜવਨਞ੍ਚ। ਅਪੁਬ੍ਬਤਿਤ੍ਤਰਤਾવਸੇਨਾਤਿ ਅਪੁਬ੍ਬਤਾਇਤ੍ਤਰਭਾવਾਨਂ વਸੇਨ।
‘‘Tattha hī’’tiādinā pañcaviññāṇavīthiyaṃ puretaraṃ pavattaayonisomanasikāravasena āvajjanādīnaṃ ayoniso āvajjanādinā iṭṭhādiārammaṇe lobhādippavattimattaṃ hoti, na pana itthipurisādivikappagāho, manodvāreyeva pana so hotīti dasseti. Tassāti ‘‘itthī, puriso’’ti rajjanādikassa. Bhavaṅgādīti bhavaṅgaāvajjanadassanāni, sampaṭicchanasantīraṇavoṭṭhabbanapañcadvārikajavanañca. Apubbatittaratāvasenāti apubbatāittarabhāvānaṃ vasena.
ਅਤਿਹਰਤੀਤਿ ਮੁਖਦ੍વਾਰਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਹਰਤਿ। ਤਂਤਂવਿਜਾਨਨਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਸਨਾਦਿવਿਸਯਸ੍ਸ, વਿਜਾਨਨਸ੍ਸ ਚ ਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋ। ਯੇਨ ਹਿ ਪਯੋਗੇਨ ਪਰਿਯੇਸਨਾਦਿ ਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਤਿ, ਸੋ ਤਬ੍ਬਿਸਯਂ વਿਜਾਨਨਮ੍ਪਿ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅવਿਪਰੀਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਯਥਾਭੂਤਾવਬੋਧਂ।
Atiharatīti mukhadvāraṃ atikkamitvā harati. Taṃtaṃvijānananipphādakoti tassa tassa pariyesanādivisayassa, vijānanassa ca nipphādako. Yena hi payogena pariyesanādi nipphajjati, so tabbisayaṃ vijānanampi nipphādeti nāma hoti. Sammāpaṭipattinti dhammesu aviparītapaṭipattiṃ yathābhūtāvabodhaṃ.
ਗਮਨੇਪੀਤਿ ਗਮਨਪਯੋਗੇਪਿ। ਅਤਿਹਰਣਂ ਯਥਾਠਿਤਸ੍ਸੇવ ਕਾਯਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਿਤਦੇਸਾਭਿਮੁਖਕਰਣਂ। ਗਮਨਂ ਦੇਸਨ੍ਤਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। વਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਤਿ…ਪੇ॰… ਅਦ੍ਧਾਗਮਨવਸੇਨ ਕਥਿਤੋ। ਗਤੇ ਠਿਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਹਾਰੇ ਚੁਣ੍ਣਿਕਪਾਦੁਦ੍ਧਾਰਇਰਿਯਾਪਥવਸੇਨ ਕਥਿਤੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੨੩) વਕ੍ਖਮਾਨੋ વਿਸੇਸੋ।
Gamanepīti gamanapayogepi. Atiharaṇaṃ yathāṭhitasseva kāyassa icchitadesābhimukhakaraṇaṃ. Gamanaṃ desantaruppatti. Vakkhamānoti ‘‘abhikkante paṭikkanteti…pe… addhāgamanavasena kathito. Gate ṭhite nisinneti ettha vihāre cuṇṇikapāduddhārairiyāpathavasena kathito’’ti (vibha. aṭṭha. 523) vakkhamāno viseso.
ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਚਙ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਪવਤ੍ਤੇ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ। ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ।
Pavatteti caṅkamādīsu pavatte rūpārūpadhamme. Pariggaṇhantassa aniccādito.
ਕਾਯਿਕਕਿਰਿਯਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਜવਨਂ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ‘‘ਕਾਯਾਦਿਕਿਰਿਯਾਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਰਿਯਾਸਮੁਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਪਨ ਕਾਰਣੂਪਚਾਰੇਨ।
Kāyikakiriyādinibbattakajavanaṃ phalūpacārena ‘‘kāyādikiriyāmaya’’nti vuttaṃ. Kiriyāsamuṭṭhitattāti pana kāraṇūpacārena.
੫੨੬. ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਉਪਾਸਨਸ੍ਸਾਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾਯ। ਯੋਗਪਥਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਾਯੋਗ੍ਗਕਿਰਿਯਾਯ ਪવਤ੍ਤਨਮਗ੍ਗਂ।
526. Kammaṭṭhānaupāsanassāti kammaṭṭhānabhāvanāya. Yogapathanti bhāvanāyoggakiriyāya pavattanamaggaṃ.
੫੩੭. ਕਾਯਾਦੀਸੂਤਿ ਕਾਯવੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਪવਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ। ਨਿਯ੍ਯਾਨਸਭਾવੋ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿਤਾ ਏવ । ਉਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਸਤਿਂ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਜਾਤੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾ, ਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਭੂਤਂ ਸਤਿਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
537. Kāyādīsūti kāyavedanācittadhammesu. Suṭṭhu pavattiyāti asubhānupassanādivasena pavattiyā. Niyyānasabhāvo sammāsatitā eva . Upaṭṭhānanti satiṃ kiccato dasseti. Ettha ca yathāvutto pariggaho jāto etissāti pariggahitā, taṃ pariggahitaṃ niyyānabhūtaṃ satiṃ katvāti attho veditabbo.
੫੪੨-੩. ਪਕੁਪ੍ਪਨਂ ਇਧ વਿਕਾਰਾਪਤ੍ਤਿਭਾવੋ।
542-3. Pakuppanaṃ idha vikārāpattibhāvo.
੫੫੦. ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਤਿ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਪਟਿਪਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾ। ਸਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧવਿਨੋਦਨਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਕੁਸਲવਿਤਕ੍ਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਤਥਾਭੂਤੋ વਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
550. Tappaṭipakkhasaññāti thinamiddhapaṭipakkhasaññā. Sā atthato tadaṅgādivasena thinamiddhavinodanākārappavattā kusalavitakkasampayuttasaññā, tathābhūto vā cittuppādo saññāsīsena vuttoti veditabbo.
੫੫੩. ਸਾਰਮ੍ਭਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਭવਨ੍ਤਂ, ਸਹਾਰਮ੍ਭਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਰਾવਰਣਾਭੋਗਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨ੍ਧਕਾਰવਿਗਮੇਨ ਨਿਰਾવਰਣਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰਸਞ੍ਞਾ। વਿવਟਾ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਾ।
553. Sārambhanti ārambhavantaṃ, sahārambhanti attho. Nirāvaraṇābhogā thinamiddhandhakāravigamena nirāvaraṇasamannāhārasaññā. Vivaṭā appaṭicchādanā.
੫੬੪. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੇਨ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (વਿਭ॰ ੫੧੧)।
564. Tattha tatthāti ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hotī’’tiādīsu (vibha. 511).
੫੮੮. ਯਥਾ ਕੇਨਚਿ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਕਤਿਞਾਣੇਨ ਨ ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਅવਿਦਿਤਂ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਥਾ ਅਞ੍ਞਾਤਤਾ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਭਾવੋ’’ਤਿ। ਨਿਰવਸੇਸਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਾਭਾવੋਤਿ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾਯ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਤਾਭਾવੋ, ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਕਾਭਾવੋ વਾ। ਏਕਦੇਸੇਨੇવ ਹਿ ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਞਾਯਤਿ।
588. Yathā kenaci nikkujjitaṃ ‘‘idaṃ nāmeta’’nti pakatiñāṇena na ñāyati, evaṃ sabbappakārena aviditaṃ nikkujjitaṃ viya hotīti āha ‘‘sabbathā aññātatā nikkujjitabhāvo’’ti. Niravasesaparicchindanābhāvoti duviññeyyatāya niravasesato paricchinditabbatābhāvo, paricchindikābhāvo vā. Ekadeseneva hi gambhīraṃ ñāyati.
ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿਆਦਿਤੋ ਪਰਿਬ੍ਯਤ੍ਤਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਦੇਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਦਿਸਨવਸੇਨ વਦਨ੍ਤਿ, ਪਬੋਧੇਨ੍ਤਿ વਾ। ਪਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਸਂਪਕਾਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਠਪੇਨ੍ਤਿ। વਿવਰਨ੍ਤੀਤਿ વਿવਟਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। વਿਭਜਨ੍ਤੀਤਿ વਿਭਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਂ ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਉਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਛਹਿ ਪਦੇਹਿ ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ‘‘ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਨ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਉਲ਼ਾਰਾਯ ਪਸਂਸਾਯ ਪਸਂਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਂ ਪਨੇਤੇਸੁ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦੇਸੁ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਨੇਤ੍ਤਿਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੩ ਆਦਯੋ) વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Ācikkhantītiādito paribyattaṃ kathenti. Desentīti upadisanavasena vadanti, pabodhenti vā. Paññāpentīti pajānāpenti, saṃpakāsentīti attho. Paṭṭhapentīti pakārehi asaṅkarato ṭhapenti. Vivarantīti vivaṭaṃ karonti. Vibhajantīti vibhattaṃ karonti. Uttānīkarontīti anuttānaṃ gambhīraṃ uttānaṃ pākaṭaṃ karonti. Ettha ca ‘‘paññāpentī’’tiādīhi chahi padehi atthapadāni dassitāni. ‘‘Ācikkhanti desentī’’ti pana dvīhi padehi byañjanapadānīti evaṃ atthabyañjanapadasampannāya uḷārāya pasaṃsāya pasaṃsanaṃ dasseti. Yaṃ panetesu atthabyañjanapadesu vattabbaṃ, taṃ nettiaṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 23 ādayo) vitthārato vuttameva, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
੬੦੨. ਏਤ੍ਥੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾਭੂਮਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਮੁਖੇਨ ਭੂਮਿવਿਸੇਸਾਧਿਗਮੁਪਾਯਦੀਪਨਤੋ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਪੀਤਿ ‘‘ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ, ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮવਚਨੇਸੁ।
602. Etthevayojetabbaṃ tassa heṭṭhābhūmisamatikkamanamukhena bhūmivisesādhigamupāyadīpanato. Sabbatthāpīti ‘‘rūpasaññānaṃ samatikkamā, ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti sabbesupi samatikkamavacanesu.
੬੧੦. ਤਂਯੇવ ਆਕਾਸਂ ਫੁਟਂ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਤਂਯੇવ ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਂ ‘‘ਅਨਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਫੁਟਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਂ ‘‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਤਿਯવਿਕਪ੍ਪੇ ਪਨ ਸਾਮਞ੍ਞਜੋਤਨਾ વਿਸੇਸੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ‘‘ਫੁਟ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ વਿਞ੍ਞਾਣਮੇવ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਫੁਟਂ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਮਾਹ। ਤਞ੍ਹਿ ਆਕਾਸਸ੍ਸ ਸਫਰਣਕવਿਞ੍ਞਾਣਂ। વਿਞ੍ਞਾਣੇਨਾਤਿ ਚ ਕਰਣਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ, ਤਞ੍ਚ ਦੁਤਿਯਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਂ વਦਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ। ਗਹਿਤਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਫਰਣવਸੇਨ ਗਹਿਤਾਕਾਰਂ। ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀਤਿ ਦੁਤਿਯਾਰੁਪ੍ਪਪਰਿਕਮ੍ਮਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਕਾਰਂ ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸੇ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਅਨਨ੍ਤਫਰਣવਸੇਨ ਯੋ ਗਹਿਤਾਕਾਰੋ, ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤਂਯੇવ। ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਤਂ ਦੁਤਿਯਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਅਨਨ੍ਤਂ ਫਰਤੀਤਿ ‘‘ਅਨਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਫਰਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਤਿਯੋਯੇવਤ੍ਥੋ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ। ‘‘ਯਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਂਫਰਣਾਕਾਰਸਹਿਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਕਾਸੇ ਫਰਣਾਕਾਰਸਹਿਤਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਂ।
610. Taṃyeva ākāsaṃ phuṭaṃ viññāṇanti taṃyeva kasiṇugghāṭimākāsaṃ ‘‘ananta’’nti manasikārena phuṭaṃ pharitvā ṭhitaṃ paṭhamāruppaviññāṇaṃ ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti manasi karotīti attho. Dutiyavikappe pana sāmaññajotanā visese tiṭṭhatīti ‘‘phuṭa’’nti iminā viññāṇameva vuttanti phuṭaṃ viññāṇanti paṭhamāruppaviññāṇamāha. Tañhi ākāsassa sapharaṇakaviññāṇaṃ. Viññāṇenāti ca karaṇatthe karaṇavacanaṃ, tañca dutiyāruppaviññāṇaṃ vadatīti āha ‘‘viññāṇañcāyatanaviññāṇena manasi karotī’’ti. Tenāti paṭhamāruppaviññāṇena. Gahitākāranti anantapharaṇavasena gahitākāraṃ. Manasi karotīti dutiyāruppaparikammamanasikārena manasi karoti. Evanti yathāvuttākāraṃ kasiṇugghāṭimākāse paṭhamāruppaviññāṇena anantapharaṇavasena yo gahitākāro, taṃ manasi karontaṃyeva. Taṃ viññāṇanti taṃ dutiyāruppaviññāṇaṃ. Anantaṃ pharatīti ‘‘ananta’’nti pharati, tasmā dutiyoyevattho yuttoti. ‘‘Yañhī’’tiādinā yathāvuttamatthaṃ pākaṭaṃ karoti. Taṃpharaṇākārasahitanti tasmiṃ ākāse pharaṇākārasahitaṃ. Viññāṇanti paṭhamāruppaviññāṇaṃ.
੬੧੫. ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਦੁਤਿਯਾਰੁਪ੍ਪਪਰਿਕਮ੍ਮਕਾਲੇ। ਯਂ ‘‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿ ਕਤਂ, ਤਂਯੇવ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਮੇવ। ਤਂਯੇવ ਹਿ ਅਭਾવੇਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਹਿ ਏਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਾਤਿ।
615. Pubbeti dutiyāruppaparikammakāle. Yaṃ ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti manasi kataṃ, taṃyeva paṭhamāruppaviññāṇameva. Taṃyeva hi abhāveti. Ārammaṇātikkamavasena hi etā samāpattiyo laddhabbāti.
ਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Niddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
੬੨੩. ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਮੇવ ਯੇਸਂ વਿਚਾਰੋ ਓਲ਼ਾਰਿਕਤੋ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਯੇਸਞ੍ਚ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯਤੋ ਪਞ੍ਚਕਨਯੋ ਨੀਹਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਦ੍ਧਟਾਨਂਯੇવ ਚਤੁਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸਨਤੋ ਚਾ’’ਤਿ।
623. Catukkanaye dutiyajjhānameva yesaṃ vicāro oḷārikato na upaṭṭhāti, yesañca upaṭṭhāti, tesaṃ vasena dvidhā bhinditvā desitanti catukkanayato pañcakanayo nīhatoti āha ‘‘uddhaṭānaṃyeva catunnaṃ…pe… dassanato cā’’ti.
ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੩. ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ
3. Pañhapucchakavaṇṇanā
੬੪੦. ਤੀਸੂਤਿ ਪਠਮਾਦੀਸੁ ਤੀਸੁ। ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇਨ ਹਿ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂਕੋਟ੍ਠਾਸਿਕਾਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਭੂਤਾ ਏવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਕਾਸ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਾਨਂ વਟ੍ਟવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਾਦਕਚਤੁਤ੍ਥੇ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
640. Tīsūti paṭhamādīsu tīsu. Catukkanayena hi taṃ vuttaṃ. Evaṃkoṭṭhāsikāti appamāṇāti vuttā. Tenāha ‘‘lokuttarabhūtā evāti adhippāyo’’ti. Paricchinnākāsa…pe… catutthānaṃ vaṭṭavipassanāpādakattā ‘‘sabbatthapādakacatutthe saṅgahitānī’’ti vuttaṃ.
ਅਯਂ ਕਥਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਦਿਕਥਾ। ਹੇਟ੍ਠਿਮੋ ਅਰਿਯੋ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨ ਚ…ਪੇ॰… ਸਕ੍ਕੋਤੀ’’ਤਿ।
Ayaṃ kathāti parittārammaṇādikathā. Heṭṭhimo ariyo uparimassa ariyassa lokuttaracittāni paṭivijjhituṃ na sakkotīti vuttaṃ ‘‘na ca…pe… sakkotī’’ti.
‘‘ਕਿਰਿਯਤੋ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਪਾਠੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਹ વਦਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਫਲਚਤੁਤ੍ਥਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਇਧ ਸਬ੍ਬਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਦੇਸਸਬ੍ਬવਾਚਿਭਾવਤੋ ਏਕਦੇਸਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭવੇਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਾਦਕਤਾ ਏવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ…ਪੇ॰… ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਕਾਸਕਸਿਣਚਤੁਤ੍ਥਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ। ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਯਾਤਿ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ।
‘‘Kiriyato dvādasanna’’nti ca pāṭho atthi. Saha vadati lokuttaraphalacatutthatāsāmaññenāti adhippāyo. Idha sabbasaddassa padesasabbavācibhāvato ekadesassa asambhavepi sabbatthapādakatā eva veditabbāti dassetuṃ ‘‘sabbattha…pe… daṭṭhabba’’nti āha. Paricchinnākāsakasiṇacatutthādīnīti ādi-saddena ānāpānacatutthādayo saṅgahitā. Navattabbatāyāti navattabbārammaṇatāya.
ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਭਾવਤੋ।
Nibbānañcāti vattabbaṃ tadārammaṇassāpi bahiddhārammaṇabhāvato.
‘‘ਸਸਨ੍ਤਾਨਗਤਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਰੂਪ-ਸਦ੍ਦੇਨ, ਕਮ੍ਮ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਸਸਨ੍ਤਾਨਗਤਮ੍ਪਿ ਅਪਾਕਟਂ ਰੂਪਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ વਿਯ ਸਸਨ੍ਤਾਨਗਤਮ੍ਪਿ ਅਪਾਕਟਂ ਕਮ੍ਮਂ વਿਭਾવੇਤੀ’’ਤਿ। ਪਾਕਟੇ ਪਨ ਸਸਨ੍ਤਾਨਗਤੇ ਰੂਪੇ, ਕਮ੍ਮੇ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣੇਨ ਪਯੋਜਨਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ‘‘ਅਪਾਕਟ’’ਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Sasantānagatampī’’ti idaṃ rūpa-saddena, kamma-saddena ca sambandhitabbaṃ ‘‘sasantānagatampi apākaṭaṃ rūpaṃ dibbacakkhu viya sasantānagatampi apākaṭaṃ kammaṃ vibhāvetī’’ti. Pākaṭe pana sasantānagate rūpe, kamme ca abhiññāñāṇena payojanaṃ natthīti ‘‘apākaṭa’’nti visesetvā vuttaṃ.
ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Jhānavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੨. ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ • 12. Jhānavibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ • 1. Suttantabhājanīyaṃ
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੧੨. ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ • 12. Jhānavibhaṅgo
