| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๘. จีวรกฺขนฺธกํ
8. Cīvarakkhandhakaṃ
๒๐๒. ชีวกวตฺถุกถา
202. Jīvakavatthukathā
๓๒๖. จีวรกฺขนฺธเก ปทกฺขิณสทฺทสฺส อปสพฺยตฺถํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘เฉกา กุสลา’’ติฯ อภิสฎาติ เอตฺถ สรธาตุยา คติจินฺตาสุ อิธ คตฺยเตฺถติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อภิคตา’’ติฯ อภิคตาติ อภิมุขํ คนฺตพฺพาฯ นนุ ปาฬิยํ ‘‘อตฺถิกานํ อตฺถิกานํ มนุสฺสาน’’นฺติ วุตฺตํ, กสฺมา ปน ‘‘อตฺถิเกหิ อตฺถิเกหิ มนุเสฺสหี’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘กรณเตฺถ ปนา’’ติอาทิฯ อิมินา ฉฎฺฐีกตฺตา นาม ตติยากตฺตุนา สมาโนเยวาติ ทเสฺสติฯ นิคเม วสตีติ เนคโมติ วุเตฺต กุฎุมฺพิยคโณ เนคโม นามาติ อาห ‘‘กุฎุมฺพิยคโณ’’ติฯ
326. Cīvarakkhandhake padakkhiṇasaddassa apasabyatthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘chekā kusalā’’ti. Abhisaṭāti ettha saradhātuyā gaticintāsu idha gatyattheti dassento āha ‘‘abhigatā’’ti. Abhigatāti abhimukhaṃ gantabbā. Nanu pāḷiyaṃ ‘‘atthikānaṃ atthikānaṃ manussāna’’nti vuttaṃ, kasmā pana ‘‘atthikehi atthikehi manussehī’’ti vuttanti āha ‘‘karaṇatthe panā’’tiādi. Iminā chaṭṭhīkattā nāma tatiyākattunā samānoyevāti dasseti. Nigame vasatīti negamoti vutte kuṭumbiyagaṇo negamo nāmāti āha ‘‘kuṭumbiyagaṇo’’ti.
๓๒๗. นคเร นิวสนฺตีติ นาคราฯ ทตฺวา, วุฎฺฐาเปสุนฺติ สมฺพโนฺธฯ อารามุยฺยานวาหนาทีติ เอตฺถ อาทิสเทฺทน อญฺญานิ อุปโภคปริโภคานิ สงฺคณฺหาติฯ คณิกฎฺฐาเนติ คณิกาย ฐาเนฯ คณิกาติ จ นครโสภินีฯ สา หิ อตฺถิเกน ชนคเณน อภิคนฺตพฺพาติ คณิกาติ วุจฺจติฯ ปฎิสเตน จาติ เอตฺถ จสโทฺท อวธารณโตฺถฯ รตฺติํ คมนสฺส ปฎินิธิสงฺขาเตน สเตน เอวาติ หิ อโตฺถฯ คิลานนฺติ เอตฺถ ภาวปจฺจเยน วินาปิ ภาวโตฺถ ญาตโพฺพติ อาห ‘‘คิลานภาว’’นฺติฯ ‘‘ชานาเปยฺย’’นฺติ อิมินา ปฎิเวเทยฺยนฺติ เอตฺถ วิทธาตุยา ญาณตฺถํ ทเสฺสติฯ กตฺตรสุเปฺปติ เอตฺถ กตฺตรสโทฺท ชิณฺณปริยาโยติ อาห ‘‘ชิณฺณสุเปฺป’’ติฯ สุปนฺติ สุนขาทโย เอตฺถาติ สุปฺปํ, กตฺตรํ สุปฺปํ กตฺตรสุปฺปํฯ
327. Nagare nivasantīti nāgarā. Datvā, vuṭṭhāpesunti sambandho. Ārāmuyyānavāhanādīti ettha ādisaddena aññāni upabhogaparibhogāni saṅgaṇhāti. Gaṇikaṭṭhāneti gaṇikāya ṭhāne. Gaṇikāti ca nagarasobhinī. Sā hi atthikena janagaṇena abhigantabbāti gaṇikāti vuccati. Paṭisatena cāti ettha casaddo avadhāraṇattho. Rattiṃ gamanassa paṭinidhisaṅkhātena satena evāti hi attho. Gilānanti ettha bhāvapaccayena vināpi bhāvattho ñātabboti āha ‘‘gilānabhāva’’nti. ‘‘Jānāpeyya’’nti iminā paṭivedeyyanti ettha vidadhātuyā ñāṇatthaṃ dasseti. Kattarasuppeti ettha kattarasaddo jiṇṇapariyāyoti āha ‘‘jiṇṇasuppe’’ti. Supanti sunakhādayo etthāti suppaṃ, kattaraṃ suppaṃ kattarasuppaṃ.
๓๒๘. ตนฺติ ชีวกํฯ อเญฺญ ราชทารกา วทนฺติ กิราติ สมฺพโนฺธฯ นตฺถิ มาตา เอตสฺสาติ นิมฺมาติโกฯ ยถา จาติอาทีสุ ยถา เปสนฺติ, ตถาติ โยชนาฯ จสโทฺท สมฺปิณฺฑนโตฺถฯ น เกวลํ วทนฺติเยว, อถ โข น โกจิ กิญฺจิ เปเสตีติ หิ อโตฺถฯ อเญฺญสนฺติ ชีวกโต อเญฺญสํฯ ตสฺสาติ ชีวกสฺสฯ อิตีติ เอวํฯ โสติ ชีวโกฯ ตํ สพฺพนฺติ ‘‘นิมฺมาติโก นิปฺปิติโก’’ติ วทนญฺจ ปณฺณาการสฺส อเปสนญฺจาติ ตํ สพฺพํฯ
328.Tanti jīvakaṃ. Aññe rājadārakā vadanti kirāti sambandho. Natthi mātā etassāti nimmātiko. Yathā cātiādīsu yathā pesanti, tathāti yojanā. Casaddo sampiṇḍanattho. Na kevalaṃ vadantiyeva, atha kho na koci kiñci pesetīti hi attho. Aññesanti jīvakato aññesaṃ. Tassāti jīvakassa. Itīti evaṃ. Soti jīvako. Taṃ sabbanti ‘‘nimmātiko nippitiko’’ti vadanañca paṇṇākārassa apesanañcāti taṃ sabbaṃ.
ยํนูนาติ สาธุ วตฯ อหํ วชฺชสิปฺปํ สิเกฺขยฺยํ สาธุ วตาติ โยชนาฯ ตสฺสาติ ชีวกสฺสฯ เอตทโหสีติ เอตํ อโหสิ, ปริวิตโกฺก อหูติ อโตฺถฯ ปรูปฆาตปฎิสํยุตฺตานีติ ปรํ อุปคนฺตฺวา, อุป ภุเสน วา หนเนน ปฎิสํยุตฺตานิฯ เมตฺตาปุพฺพภาคนฺติ สิปฺปสฺส ปุพฺพภาเค ปวตฺตา เมตฺตา เอตสฺสาติ เมตฺตาปุพฺพภาคํฯ อิติ อโหสีติ โยชนาฯ ปุริมจินฺตาย อเนกนฺตภาวโต เอกนฺตภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อปิ จา’’ติอาทิฯ อปิ จาติ เอกเนฺตนฯ อยนฺติ ชีวโกฯ อิโตติ ภทฺทกปฺปโตฯ อยนฺติ อุปาสโก ฯ จตุปริสนฺตเรติ จตุปริสมเชฺฌฯ ปตฺถตคุณนฺติ ปตฺถริตคุณํฯ ฐานนฺตรนฺติ ฐานเภทํ, อหมฺปีติ น อยํ อุปาสโกเยว, อหมฺปีติ อโตฺถฯ ภควาติ อาลปนปทเมตํฯ ปตฺถนนฺติ อิจฺฉิตวรํฯ โจทิยมาโนปีติ อุโยฺยชิยมาโนปิฯ ปิสเทฺทน ปุริมจินฺตนมเปกฺขติฯ เอสาติ เอโส ชีวโกฯ
Yaṃnūnāti sādhu vata. Ahaṃ vajjasippaṃ sikkheyyaṃ sādhu vatāti yojanā. Tassāti jīvakassa. Etadahosīti etaṃ ahosi, parivitakko ahūti attho. Parūpaghātapaṭisaṃyuttānīti paraṃ upagantvā, upa bhusena vā hananena paṭisaṃyuttāni. Mettāpubbabhāganti sippassa pubbabhāge pavattā mettā etassāti mettāpubbabhāgaṃ. Iti ahosīti yojanā. Purimacintāya anekantabhāvato ekantabhāvaṃ dassento āha ‘‘api cā’’tiādi. Api cāti ekantena. Ayanti jīvako. Itoti bhaddakappato. Ayanti upāsako . Catuparisantareti catuparisamajjhe. Patthataguṇanti pattharitaguṇaṃ. Ṭhānantaranti ṭhānabhedaṃ, ahampīti na ayaṃ upāsakoyeva, ahampīti attho. Bhagavāti ālapanapadametaṃ. Patthananti icchitavaraṃ. Codiyamānopīti uyyojiyamānopi. Pisaddena purimacintanamapekkhati. Esāti eso jīvako.
๓๒๙. ทิสาปาโมโกฺขติ ปทสฺส ทิสาสุ ปาโมโกฺข ทิสาปาโมโกฺขติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สพฺพทิสาสู’’ติอาทิฯ ตสฺมิญฺจ สมเยติ ชีวกสฺส ตสฺมิํ จินฺตนสมเย จ, อาคมํสูติ สมฺพโนฺธฯ เตติ วาณิเช, ปุจฺฉีติ สมฺพโนฺธฯ กุโตติ นครโตฯ ตกฺกสีลโตติ ตกฺกสีลนครโตฯ ตตฺถาติ ตกฺกสีเลฯ อามาติ สมฺปฎิจฺฉนเตฺถ นิปาโต, อาม อตฺถีติ หิ อโตฺถฯ เตติ วาณิชาฯ ตถาติ ยถา ชีวโก อาห, ตถา อกํสูติ อโตฺถฯ โสติ ชีวโกฯ ปิตรนฺติ อภยราชกุมารํฯ เตหีติ วาณิเชหิฯ
329.Disāpāmokkhoti padassa disāsu pāmokkho disāpāmokkhoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘sabbadisāsū’’tiādi. Tasmiñca samayeti jīvakassa tasmiṃ cintanasamaye ca, āgamaṃsūti sambandho. Teti vāṇije, pucchīti sambandho. Kutoti nagarato. Takkasīlatoti takkasīlanagarato. Tatthāti takkasīle. Āmāti sampaṭicchanatthe nipāto, āma atthīti hi attho. Teti vāṇijā. Tathāti yathā jīvako āha, tathā akaṃsūti attho. Soti jīvako. Pitaranti abhayarājakumāraṃ. Tehīti vāṇijehi.
ตนฺติ ชีวกํ, ปุจฺฉีติ สมฺพโนฺธฯ โสติ ชีวโกฯ กสฺมา ตาต ตฺวํ อิธาคโต อสิ ปนาติ ปุจฺฉีติ โยชนาฯ ตโตติ ปุจฺฉโตฯ โสติ ชีวโกฯ สิกฺขิตุํ อาคโต อมฺหีติ โยชนาฯ พหุญฺจ คณฺหาตีติอาทีสุ โส กิญฺจิ กมฺมํ อกตฺวา สิปฺปเสฺสว สิกฺขิตตฺตา พหุญฺจ คณฺหาตีติ อาห ‘‘ยถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยถา สิกฺขนฺติเยว, เอวํ ตถา โส น สิกฺขตีติ โยชนาฯ โส ปนาติ ชีวโก ปน, กโรติ สิกฺขตีติ สมฺพโนฺธฯ เอกํ กาลนฺติ เอกสฺมิํ กาเลฯ เอวํ สเนฺต กสฺมา โส พหุญฺจ คณฺหาตีติ อาห ‘‘เอวํ สเนฺตปี’’ติอาทิฯ เมธาวิตายาติ ขิปฺปํ คหณธารณปญฺญตาย, พหุญฺจ สิปฺปนฺติ สมฺพโนฺธฯ อสฺส ชีวกสฺส คหิตญฺจ สิปฺปํ น สมฺมุสฺสตีติ โยชนาฯ
Tanti jīvakaṃ, pucchīti sambandho. Soti jīvako. Kasmā tāta tvaṃ idhāgato asi panāti pucchīti yojanā. Tatoti pucchato. Soti jīvako. Sikkhituṃ āgato amhīti yojanā. Bahuñca gaṇhātītiādīsu so kiñci kammaṃ akatvā sippasseva sikkhitattā bahuñca gaṇhātīti āha ‘‘yathā’’tiādi. Tattha yathā sikkhantiyeva, evaṃ tathā so na sikkhatīti yojanā. So panāti jīvako pana, karoti sikkhatīti sambandho. Ekaṃ kālanti ekasmiṃ kāle. Evaṃ sante kasmā so bahuñca gaṇhātīti āha ‘‘evaṃ santepī’’tiādi. Medhāvitāyāti khippaṃ gahaṇadhāraṇapaññatāya, bahuñca sippanti sambandho. Assa jīvakassa gahitañca sippaṃ na sammussatīti yojanā.
ยตฺตกํ สิปฺปํ อาจริโย ชานาติ, ตตฺตกํ อยํ ชีวโก ชานาตีติ โยชนาฯ ยนฺติ สิปฺปํฯ อยนฺติ ชีวโก, ภวิสฺสตีติ สมฺพโนฺธฯ นนฺติ ชีวกํฯ ยถาติ เยนากาเรนฯ กมฺมวิปากนฺติ กมฺมวิปากชํ โรคํฯ ‘‘น’’นฺติ ปทํ ‘‘สิกฺขาเปสี’’ติ ปเท การิตกมฺมํ, ‘‘เภสชฺชโยชน’’นฺติ ปทํ ธาตุกมฺมํฯ เภสชฺชโยชนนฺติ เภสเชฺชน โรคสฺส โยชนํฯ โส ปนาติ ชีวโก ปนฯ อิมินาติ ชีวเกน น อุคฺคหิตํ, อุคฺคหิตนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอเกน ทฺวาเรนาติ จตูสุ ทฺวาเรสุ เอเกน ทฺวาเรนฯ อาหิณฺฑโนฺตติ วิจรโนฺตฯ ปริตฺตํ ปาเถยฺยนฺติ เอตฺถ ปริตฺตสทฺทสฺส อารกฺขนเตฺถปิ ปวตฺตนโต อิธ อปฺปเตฺถ ปวตฺตตีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อปฺปมตฺตก’’นฺติฯ กสฺมา อปฺปมตฺตกํ ปาเถยฺยํ อทาสีติ โยชนาฯ ตสฺสาติ ทิสาปาโมกฺขสฺสฯ อยนฺติ ชีวโก, ลภิสฺสตีติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ ลภนโตฯ ขีเณ ปาเถเยฺยติ ปาเถเยฺย ขีเณ สตีติ โยชนาฯ
Yattakaṃ sippaṃ ācariyo jānāti, tattakaṃ ayaṃ jīvako jānātīti yojanā. Yanti sippaṃ. Ayanti jīvako, bhavissatīti sambandho. Nanti jīvakaṃ. Yathāti yenākārena. Kammavipākanti kammavipākajaṃ rogaṃ. ‘‘Na’’nti padaṃ ‘‘sikkhāpesī’’ti pade kāritakammaṃ, ‘‘bhesajjayojana’’nti padaṃ dhātukammaṃ. Bhesajjayojananti bhesajjena rogassa yojanaṃ. So panāti jīvako pana. Imināti jīvakena na uggahitaṃ, uggahitanti sambandho. Ekena dvārenāti catūsu dvāresu ekena dvārena. Āhiṇḍantoti vicaranto. Parittaṃ pātheyyanti ettha parittasaddassa ārakkhanatthepi pavattanato idha appatthe pavattatīti dassento āha ‘‘appamattaka’’nti. Kasmā appamattakaṃ pātheyyaṃ adāsīti yojanā. Tassāti disāpāmokkhassa. Ayanti jīvako, labhissatīti sambandho. Tatoti labhanato. Khīṇe pātheyyeti pātheyye khīṇe satīti yojanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๒๐๒. ชีวกวตฺถุ • 202. Jīvakavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ชีวกวตฺถุกถา • Jīvakavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ชีวกวตฺถุกถาวณฺณนา • Jīvakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ชีวกวตฺถุกถาวณฺณนา • Jīvakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ชีวกวตฺถุกถาทิวณฺณนา • Jīvakavatthukathādivaṇṇanā
