| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๑๐. ชีวิตินฺทฺริยกถาวณฺณนา
10. Jīvitindriyakathāvaṇṇanā
๕๔๐. อิทานิ ชีวิตินฺทฺริยกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ชีวิตินฺทฺริยํ นาม จิตฺตวิปฺปยุโตฺต อรูปธโมฺม, ตสฺมา รูปชีวิตินฺทฺริยํ นตฺถีติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานเญฺจว สมฺมิติยานญฺจ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ นตฺถิ รูปีนํ ธมฺมานํ อายูติ ปเญฺห อุปาทินฺนรูปานมฺปิ ติณกฎฺฐาทีนมฺปิ สนฺตานวเสน ปวตฺติเมว อายุ ฐิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนาติ อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฎิกฺขิปติฯ อตฺถีติ ปเญฺหปิ อิมินา การเณน ปฎิชานาติฯ อตฺถิ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ ปเญฺห อรูปธมฺมานํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ ชีวิตินฺทฺริยสนฺตานํ นาม อตฺถีติ อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฎิชานาติฯ
540. Idāni jīvitindriyakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ jīvitindriyaṃ nāma cittavippayutto arūpadhammo, tasmā rūpajīvitindriyaṃ natthīti laddhi, seyyathāpi pubbaseliyānañceva sammitiyānañca; te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Natthi rūpīnaṃ dhammānaṃ āyūti pañhe upādinnarūpānampi tiṇakaṭṭhādīnampi santānavasena pavattimeva āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanāti icchati, tasmā paṭikkhipati. Atthīti pañhepi iminā kāraṇena paṭijānāti. Atthi arūpajīvitindriyanti pañhe arūpadhammānaṃ cittavippayuttaṃ jīvitindriyasantānaṃ nāma atthīti icchati, tasmā paṭijānāti.
๕๔๑. รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ ปเญฺห สตฺตสนฺตาเน รูปิโน วา โหนฺตุ อรูปิโน วา, สเพฺพสํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ อรูปชีวิตินฺทฺริยเมว อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฎิชานาติฯ
541. Rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu arūpajīvitindriyanti pañhe sattasantāne rūpino vā hontu arūpino vā, sabbesaṃ cittavippayuttaṃ arūpajīvitindriyameva icchati, tasmā paṭijānāti.
๕๔๒. นิโรธสมาปนฺนปเญฺหสุปิ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ อรูปชีวิตเมว สนฺธาย ปฎิกฺขิปติ จ ปฎิชานาติ จฯ สกวาที ปน ตํ อสมฺปฎิจฺฉโนฺต ยํ อรูปปวเตฺต อสติ อตฺถิ, รูเปน เตน ภวิตพฺพนฺติ โจเทตุํ หญฺจีติอาทิมาหฯ สงฺขารกฺขนฺธปเญฺห ผสฺสาทิสงฺขารกฺขนฺธํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติ, กายกมฺมาทิสงฺขารกฺขนฺธํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ กายวิญฺญตฺติ วจีวิญฺญตฺติ สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมโนฺต ชีวิตินฺทฺริยนฺติ เอวมาทโยปิ ธมฺมา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนาติสฺส ลทฺธิฯ สกวาที ปน ตํ อสมฺปฎิจฺฉโนฺต ยทิ นิรุเทฺธปิ อรูปปวเตฺต สงฺขารกฺขโนฺธ อตฺถิ, จตุนฺนมฺปิ ขนฺธานํ อตฺถิตา โหตูติ โจเทตุํ อตฺถิ เวทนากฺขโนฺธติ อาทิมาหฯ อิตโร อโนฺตสมาปตฺติํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติ, สมาปชฺชนฺตสฺส จ วุฎฺฐหนฺตสฺส จ ปุพฺพาปรภาคํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ
542. Nirodhasamāpannapañhesupi cittavippayuttaṃ arūpajīvitameva sandhāya paṭikkhipati ca paṭijānāti ca. Sakavādī pana taṃ asampaṭicchanto yaṃ arūpapavatte asati atthi, rūpena tena bhavitabbanti codetuṃ hañcītiādimāha. Saṅkhārakkhandhapañhe phassādisaṅkhārakkhandhaṃ sandhāya paṭikkhipati, kāyakammādisaṅkhārakkhandhaṃ sandhāya paṭijānāti. Kāyaviññatti vacīviññatti sammāvācā sammākammanto jīvitindriyanti evamādayopi dhammā saṅkhārakkhandhapariyāpannātissa laddhi. Sakavādī pana taṃ asampaṭicchanto yadi niruddhepi arūpapavatte saṅkhārakkhandho atthi, catunnampi khandhānaṃ atthitā hotūti codetuṃ atthi vedanākkhandhoti ādimāha. Itaro antosamāpattiṃ sandhāya paṭikkhipati, samāpajjantassa ca vuṭṭhahantassa ca pubbāparabhāgaṃ sandhāya paṭijānāti.
๕๔๓. อสญฺญสตฺตวาเรปิ เอเสว นโยฯ ตสฺส หิ ลทฺธิยา อสญฺญสตฺตานํ ปฎิสนฺธิกาเล จิตฺตํ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌติ, เตน สห จิตฺตวิปฺปยุตฺตอรูปชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิตฺวา ยาวตายุกํ ปวตฺตติฯ ตสฺมา เตสํ ชีวิตินฺทฺริยํ นตฺถีติ ปุโฎฺฐ ปฎิกฺขิปติ, อตฺถีติ ปุโฎฺฐ ปฎิชานาติฯ เวทนากฺขนฺธาทโยปิ เตสํ ปวตฺติวเสน ปฎิกฺขิปติ, จุติปฎิสนฺธิวเสน ปฎิชานาติฯ สกวาที ปน ตํ อนิจฺฉโนฺต ‘‘สเจ ตตฺถ เอกกฺขเณปิ เวทนาทโย อตฺถิ, ปญฺจโวการภวตฺตํ ปาปุณาตี’’ติ โจเทตุํ ปญฺจโวการภโวติ อาหฯ อิตโร สุตฺตวิโรธภยา ปฎิกฺขิปติฯ
543. Asaññasattavārepi eseva nayo. Tassa hi laddhiyā asaññasattānaṃ paṭisandhikāle cittaṃ uppajjitvā nirujjhati, tena saha cittavippayuttaarūpajīvitindriyaṃ uppajjitvā yāvatāyukaṃ pavattati. Tasmā tesaṃ jīvitindriyaṃ natthīti puṭṭho paṭikkhipati, atthīti puṭṭho paṭijānāti. Vedanākkhandhādayopi tesaṃ pavattivasena paṭikkhipati, cutipaṭisandhivasena paṭijānāti. Sakavādī pana taṃ anicchanto ‘‘sace tattha ekakkhaṇepi vedanādayo atthi, pañcavokārabhavattaṃ pāpuṇātī’’ti codetuṃ pañcavokārabhavoti āha. Itaro suttavirodhabhayā paṭikkhipati.
๕๔๔-๕๔๕. เอกเทสํ ภิชฺชตีติ ปเญฺห สมฺปยุตฺตํ ภิชฺชติ, วิปฺปยุตฺตํ ติฎฺฐตีติ ตสฺส ลทฺธิ, ตสฺมา ปฎิชานาติฯ เทฺว ชีวิตินฺทฺริยานีติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ปฎิญฺญา สกวาทิสฺสฯ รูปารูปวเสน หิ เทฺว ชีวิตินฺทฺริยานิ, เตหิเยว สโตฺต ชีวติ, เตสํ ภเงฺคน มรตีติ วุจฺจติฯ จุติกฺขณสฺมิญฺหิ เทฺวปิ ชีวิตานิ สเหว ภิชฺชนฺติฯ
544-545. Ekadesaṃ bhijjatīti pañhe sampayuttaṃ bhijjati, vippayuttaṃ tiṭṭhatīti tassa laddhi, tasmā paṭijānāti. Dve jīvitindriyānīti pucchā paravādissa, paṭiññā sakavādissa. Rūpārūpavasena hi dve jīvitindriyāni, tehiyeva satto jīvati, tesaṃ bhaṅgena maratīti vuccati. Cutikkhaṇasmiñhi dvepi jīvitāni saheva bhijjanti.
ชีวิตินฺทฺริยกถาวณฺณนาฯ
Jīvitindriyakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๘๒) ๑๐. ชีวิตินฺทฺริยกถา • (82) 10. Jīvitindriyakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๑๐. ชีวิตินฺทฺริยกถาวณฺณนา • 10. Jīvitindriyakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๑๐. ชีวิตินฺทฺริยกถาวณฺณนา • 10. Jīvitindriyakathāvaṇṇanā
