| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
५. कच्चानगोत्तसुत्तवण्णना
5. Kaccānagottasuttavaṇṇanā
१५. पञ्चमे सम्मादिट्ठि सम्मादिट्ठीति यं पण्डिता देवमनुस्सा तेसु तेसु ठानेसु सम्मादस्सनं वदन्ति, सब्बम्पि तं द्वीहि पदेहि सङ्खिपित्वा पुच्छति। द्वयनिस्सितोति द्वे कोट्ठासे निस्सितो। येभुय्येनाति इमिना ठपेत्वा अरियपुग्गले सेसमहाजनं दस्सेति। अत्थितन्ति सस्सतं। नत्थितन्ति उच्छेदं। लोकसमुदयन्ति लोको नाम सङ्खारलोको, तस्स निब्बत्ति। सम्मप्पञ्ञाय पस्सतोति सम्मापञ्ञा नाम सविपस्सना मग्गपञ्ञा, ताय पस्सन्तस्साति अत्थो। या लोके नत्थिताति सङ्खारलोके निब्बत्तेसु धम्मेसु पञ्ञायन्तेस्वेव या नत्थीति उच्छेददिट्ठि उप्पज्जेय्य, सा न होतीति अत्थो। लोकनिरोधन्ति सङ्खारानं भङ्गं। या लोके अत्थिताति सङ्खारलोके भिज्जमानेसु धम्मेसु पञ्ञायन्तेस्वेव या अत्थीति सस्सतदिट्ठि उप्पज्जेय्य , सा न होतीति अत्थो।
15. Pañcame sammādiṭṭhi sammādiṭṭhīti yaṃ paṇḍitā devamanussā tesu tesu ṭhānesu sammādassanaṃ vadanti, sabbampi taṃ dvīhi padehi saṅkhipitvā pucchati. Dvayanissitoti dve koṭṭhāse nissito. Yebhuyyenāti iminā ṭhapetvā ariyapuggale sesamahājanaṃ dasseti. Atthitanti sassataṃ. Natthitanti ucchedaṃ. Lokasamudayanti loko nāma saṅkhāraloko, tassa nibbatti. Sammappaññāya passatoti sammāpaññā nāma savipassanā maggapaññā, tāya passantassāti attho. Yā loke natthitāti saṅkhāraloke nibbattesu dhammesu paññāyantesveva yā natthīti ucchedadiṭṭhi uppajjeyya, sā na hotīti attho. Lokanirodhanti saṅkhārānaṃ bhaṅgaṃ. Yāloke atthitāti saṅkhāraloke bhijjamānesu dhammesu paññāyantesveva yā atthīti sassatadiṭṭhi uppajjeyya , sā na hotīti attho.
अपिच लोकसमुदयन्ति अनुलोमपच्चयाकारं। लोकनिरोधन्ति पटिलोमपच्चयाकारं। लोकनिस्सये पस्सन्तस्सापि हि पच्चयानं अनुच्छेदेन पच्चयुप्पन्नस्स अनुच्छेदं पस्सतो या नत्थीति उच्छेददिट्ठि उप्पज्जेय्य, सा न होति। पच्चयनिरोधं पस्सन्तस्सापि पच्चयनिरोधेन पच्चयुप्पन्ननिरोधं पस्सतो या अत्थीति सस्सतदिट्ठि उप्पज्जेय्य, सा न होतीति अयम्पेत्थ अत्थो।
Apica lokasamudayanti anulomapaccayākāraṃ. Lokanirodhanti paṭilomapaccayākāraṃ. Lokanissaye passantassāpi hi paccayānaṃ anucchedena paccayuppannassa anucchedaṃ passato yā natthīti ucchedadiṭṭhi uppajjeyya, sā na hoti. Paccayanirodhaṃ passantassāpi paccayanirodhena paccayuppannanirodhaṃ passato yā atthīti sassatadiṭṭhi uppajjeyya, sā na hotīti ayampettha attho.
उपयुपादानाभिनिवेसविनिबन्धोति उपयेहि च उपादानेहि च अभिनिवेसेहि च विनिबन्धो। तत्थ उपयाति द्वे उपया तण्हुपयो च दिट्ठुपयो च। उपादानादीसुपि एसेव नयो। तण्हादिट्ठियो हि यस्मा अहं ममन्तिआदीहि आकारेहि तेभूमकधम्मे उपेन्ति उपगच्छन्ति, तस्मा उपयाति वुच्चन्ति। यस्मा पन ते धम्मे उपादियन्ति चेव अभिनिविसन्ति च, तस्मा उपादानाति च अभिनिवेसाति च वुच्चन्ति। ताहि चायं लोको विनिबन्धो। तेनाह ‘‘उपयुपादानाभिनिवेसविनिबन्धो’’ति।
Upayupādānābhinivesavinibandhoti upayehi ca upādānehi ca abhinivesehi ca vinibandho. Tattha upayāti dve upayā taṇhupayo ca diṭṭhupayo ca. Upādānādīsupi eseva nayo. Taṇhādiṭṭhiyo hi yasmā ahaṃ mamantiādīhi ākārehi tebhūmakadhamme upenti upagacchanti, tasmā upayāti vuccanti. Yasmā pana te dhamme upādiyanti ceva abhinivisanti ca, tasmā upādānāti ca abhinivesāti ca vuccanti. Tāhi cāyaṃ loko vinibandho. Tenāha ‘‘upayupādānābhinivesavinibandho’’ti.
तञ्चायन्ति तञ्च उपयुपादानं अयं अरियसावको। चेतसो अधिट्ठानन्ति चित्तस्स पतिट्ठानभूतं। अभिनिवेसानुसयन्ति अभिनिवेसभूतञ्च अनुसयभूतञ्च। तण्हादिट्ठीसु हि अकुसलचित्तं पतिट्ठाति, ता च तस्मिं अभिनिविसन्ति चेव अनुसेन्ति च, तस्मा तदुभयं चेतसो अधिट्ठानं अभिनिवेसानुसयन्ति च आह। न उपेतीति न उपगच्छति। न उपादियतीति न गण्हाति। नाधिट्ठातीति न अधिट्ठाति, किन्ति? अत्ता मेति। दुक्खमेवाति पञ्चुपादानक्खन्धमत्तमेव। न कङ्खतीति ‘‘दुक्खमेव उप्पज्जति, दुक्खं निरुज्झति, न अञ्ञो एत्थ सत्तो नाम अत्थी’’ति कङ्खं न करोति। न विचिकिच्छतीति न विचिकिच्छं उप्पादेति।
Tañcāyanti tañca upayupādānaṃ ayaṃ ariyasāvako. Cetaso adhiṭṭhānanti cittassa patiṭṭhānabhūtaṃ. Abhinivesānusayanti abhinivesabhūtañca anusayabhūtañca. Taṇhādiṭṭhīsu hi akusalacittaṃ patiṭṭhāti, tā ca tasmiṃ abhinivisanti ceva anusenti ca, tasmā tadubhayaṃ cetaso adhiṭṭhānaṃ abhinivesānusayanti ca āha. Na upetīti na upagacchati. Na upādiyatīti na gaṇhāti. Nādhiṭṭhātīti na adhiṭṭhāti, kinti? Attā meti. Dukkhamevāti pañcupādānakkhandhamattameva. Na kaṅkhatīti ‘‘dukkhameva uppajjati, dukkhaṃ nirujjhati, na añño ettha satto nāma atthī’’ti kaṅkhaṃ na karoti. Na vicikicchatīti na vicikicchaṃ uppādeti.
अपरप्पच्चयाति न परप्पच्चयेन, अञ्ञस्स अपत्तियायेत्वा अत्तपच्चक्खञाणमेवस्स एत्थ होतीति। एत्तावता खो, कच्चान, सम्मादिट्ठि होतीति एवं सत्तसञ्ञाय पहीनत्ता एत्तकेन सम्मादस्सनं नाम होतीति मिस्सकसम्मादिट्ठिं आह। अयमेको अन्तोति एस एको निकूटन्तो लामकन्तो पठमकं सस्सतं। अयं दुतियोति एस दुतियो सब्बं नत्थीति उप्पज्जनकदिट्ठिसङ्खातो निकूटन्तो लामकन्तो दुतियको उच्छेदोति अत्थो। सेसमेत्थ उत्तानमेवाति। पञ्चमं।
Aparappaccayāti na parappaccayena, aññassa apattiyāyetvā attapaccakkhañāṇamevassa ettha hotīti. Ettāvatākho, kaccāna, sammādiṭṭhi hotīti evaṃ sattasaññāya pahīnattā ettakena sammādassanaṃ nāma hotīti missakasammādiṭṭhiṃ āha. Ayameko antoti esa eko nikūṭanto lāmakanto paṭhamakaṃ sassataṃ. Ayaṃ dutiyoti esa dutiyo sabbaṃ natthīti uppajjanakadiṭṭhisaṅkhāto nikūṭanto lāmakanto dutiyako ucchedoti attho. Sesamettha uttānamevāti. Pañcamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. कच्चानगोत्तसुत्तं • 5. Kaccānagottasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. कच्चानगोत्तसुत्तवण्णना • 5. Kaccānagottasuttavaṇṇanā
