| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៥. កច្ចានគោត្តសុត្តវណ្ណនា
5. Kaccānagottasuttavaṇṇanā
១៥. យស្មា ឥធ ជានន្តាបិ ‘‘សម្មាទិដ្ឋី’’តិ វទន្តិ អជានន្តាបិ ពាហិរកាបិ សាសនិកាបិ អនុស្សវាទិវសេនបិ អត្តបច្ចក្ខេនបិ, តស្មា តំ ពហូនំ វចនំ ឧបាទាយ អាមេឌិតវសេន ‘‘សម្មាទិដ្ឋិ សម្មាទិដ្ឋីតិ, ភន្តេ, វុច្ចតី’’តិ អាហ។ តថានិទ្ទិដ្ឋតាទស្សនត្ថំ ហិស្ស អយំ អាមេឌិតបយោគោ។ អយញ្ហេត្ថ អធិប្បាយោ – ‘‘អបរេហិបិ សម្មាទិដ្ឋីតិ វុច្ចតិ, សា បនាយំ ឯវំ វុច្ចមានា អត្ថញ្ច លក្ខណញ្ច ឧបាទាយ កិត្តាវតា នុ ខោ, ភន្តេ, សម្មាទិដ្ឋិ ហោតី’’តិ។ អដ្ឋកថាយំ បន ‘‘សម្មាទិដ្ឋី’’តិ វចនេ យស្មា វិញ្ញូ ឯវ បមាណំ, ន អវិញ្ញូ, តស្មា ‘‘យំ បណ្ឌិតា’’តិអាទិ វុត្តំ។ ទ្វេ អវយវា អស្សាតិ ទ្វយំ, ទុវិធំ ទិដ្ឋិគាហវត្ថុ, ទ្វយំ ទិដ្ឋិគាហវសេន និស្សិតោ អបស្សិតោតិ ទ្វយនិស្សិតោ។ តេនាហ ‘‘ទ្វេ កោដ្ឋាសេ និស្សិតោ’’តិ។ យាយ ទិដ្ឋិយា ‘‘សព្ពោយំ លោកោ អត្ថិ វិជ្ជតិ សព្ពកាលំ ឧបលព្ភតី’’តិ ទិដ្ឋិគតិកោ គណ្ហាតិ, សា ទិដ្ឋិ អត្ថិតា, សា ឯវ សទា សព្ពកាលំ លោកោ អត្ថីតិ បវត្តគាហតាយ សស្សតោ, តំ សស្សតំ។ យាយ ទិដ្ឋិយា ‘‘សព្ពោយំ លោកោ នត្ថិ ន ហោតិ ឧច្ឆិជ្ជតី’’តិ ទិដ្ឋិគតិកោ គណ្ហាតិ, សា ទិដ្ឋិ នត្ថិតា, សា ឯវ ឧច្ឆិជ្ជតីតិ ឧប្បន្នគាហតាយ ឧច្ឆេទោ, តំ ឧច្ឆេទំ។ លោកោ នាម សង្ខារលោកោ តម្ហិ គហេតព្ពតោ។ សម្មប្បញ្ញាយាតិ អវិបរីតបញ្ញាយ យថាភូតបញ្ញាយ។ តេនាហ ‘‘សវិបស្សនា មគ្គបញ្ញា’’តិ។ និព្ពត្តេសុ ធម្មេសូតិ យថា បច្ចយុប្បន្នេសុ រូបារូបធម្មេសុ។ បញ្ញាយន្តេ ស្វេវាតិ សន្តាននិពន្ធនវសេន បញ្ញាយមានេសុ ឯវ។ យា នត្ថីតិ យា ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ តត្ថ តត្ថេវ សត្តានំ ឧច្ឆិជ្ជនតោ វិនស្សនតោ កោចិ ឋិតោ នាម សត្តោ ធម្មោ វា នត្ថីតិ សង្ខារលោកេ ឧប្បជ្ជេយ្យ។ ‘‘នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា’’តិ បវត្តមានាបិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ តថាបវត្តសង្ខារារម្មណាវ។ សា ន ហោតីតិ កម្មាវិជ្ជាតណ្ហាទិភេទំ បច្ចយំ បដិច្ច សង្ខារលោកស្ស សមុទយនិព្ពត្តិំ សម្មប្បញ្ញាយ បស្សតោ, សា ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ, ន ហោតិ, នប្បវត្តតិ អវិច្ឆេទេន សង្ខារានំ និព្ពត្តិទស្សនតោ។ លោកនិរោធន្តិ សង្ខារលោកស្ស ខណិកនិរោធំ។ តេនាហ ‘‘សង្ខារានំ ភង្គ’’ន្តិ។ យា អត្ថីតិ ហេតុផលសម្ពន្ធេន បវត្តមានស្ស សន្តានានុបច្ឆេទស្ស ឯកត្តគ្គហណេន សង្ខារលោកេ យា សស្សតទិដ្ឋិ សព្ពកាលំ លោកោ អត្ថីតិ ឧប្បជ្ជេយ្យ។ សា ន ហោតីតិ ឧប្បន្នុប្បន្នានំ និរោធស្ស នវនវានញ្ច ឧប្បាទស្ស ទស្សនតោ, សា សស្សតទិដ្ឋិ ន ហោតិ។
15. Yasmā idha jānantāpi ‘‘sammādiṭṭhī’’ti vadanti ajānantāpi bāhirakāpi sāsanikāpi anussavādivasenapi attapaccakkhenapi, tasmā taṃ bahūnaṃ vacanaṃ upādāya āmeḍitavasena ‘‘sammādiṭṭhi sammādiṭṭhīti, bhante, vuccatī’’ti āha. Tathāniddiṭṭhatādassanatthaṃ hissa ayaṃ āmeḍitapayogo. Ayañhettha adhippāyo – ‘‘aparehipi sammādiṭṭhīti vuccati, sā panāyaṃ evaṃ vuccamānā atthañca lakkhaṇañca upādāya kittāvatā nu kho, bhante, sammādiṭṭhi hotī’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sammādiṭṭhī’’ti vacane yasmā viññū eva pamāṇaṃ, na aviññū, tasmā ‘‘yaṃ paṇḍitā’’tiādi vuttaṃ. Dve avayavā assāti dvayaṃ, duvidhaṃ diṭṭhigāhavatthu, dvayaṃ diṭṭhigāhavasena nissito apassitoti dvayanissito. Tenāha ‘‘dve koṭṭhāse nissito’’ti. Yāya diṭṭhiyā ‘‘sabboyaṃ loko atthi vijjati sabbakālaṃ upalabbhatī’’ti diṭṭhigatiko gaṇhāti, sā diṭṭhi atthitā, sā eva sadā sabbakālaṃ loko atthīti pavattagāhatāya sassato, taṃ sassataṃ. Yāya diṭṭhiyā ‘‘sabboyaṃ loko natthi na hoti ucchijjatī’’ti diṭṭhigatiko gaṇhāti, sā diṭṭhi natthitā, sā eva ucchijjatīti uppannagāhatāya ucchedo, taṃ ucchedaṃ. Loko nāma saṅkhāraloko tamhi gahetabbato. Sammappaññāyāti aviparītapaññāya yathābhūtapaññāya. Tenāha ‘‘savipassanā maggapaññā’’ti. Nibbattesu dhammesūti yathā paccayuppannesu rūpārūpadhammesu. Paññāyante svevāti santānanibandhanavasena paññāyamānesu eva. Yā natthīti yā ucchedadiṭṭhi tattha tattheva sattānaṃ ucchijjanato vinassanato koci ṭhito nāma satto dhammo vā natthīti saṅkhāraloke uppajjeyya. ‘‘Natthi sattā opapātikā’’ti pavattamānāpi micchādiṭṭhi tathāpavattasaṅkhārārammaṇāva. Sā na hotīti kammāvijjātaṇhādibhedaṃ paccayaṃ paṭicca saṅkhāralokassa samudayanibbattiṃ sammappaññāya passato, sā ucchedadiṭṭhi, na hoti, nappavattati avicchedena saṅkhārānaṃ nibbattidassanato. Lokanirodhanti saṅkhāralokassa khaṇikanirodhaṃ. Tenāha ‘‘saṅkhārānaṃ bhaṅga’’nti. Yā atthīti hetuphalasambandhena pavattamānassa santānānupacchedassa ekattaggahaṇena saṅkhāraloke yā sassatadiṭṭhi sabbakālaṃ loko atthīti uppajjeyya. Sā na hotīti uppannuppannānaṃ nirodhassa navanavānañca uppādassa dassanato, sā sassatadiṭṭhi na hoti.
លោកោ សមុទេតិ ឯតស្មាតិ លោកសមុទយោតិ អាហ ‘‘អនុលោមបច្ចយាការ’’ន្តិ។ បច្ចយធម្មានញ្ហិ អត្តនោ ផលស្ស បច្ចយភាវោ អនុលោមបច្ចយាការោ។ បដិលោមំ បច្ចយាការន្តិ អានេត្វា សម្ពន្ធោ។ តំតំហេតុនិរោធតោ តំតំផលនិរោធោ ហិ បដិលោមបច្ចយាការោ។ យោ ហិ អវិជ្ជាទីនំ បច្ចយធម្មានំ ហេតុអាទិបច្ចយភាវោ, សោ និប្បរិយាយតោ លោកសមុទយោ។ បច្ចយុប្បន្នស្ស សង្ខារាទិកស្ស។ អនុច្ឆេទំ បស្សតោតិ អនុច្ឆេទទស្សនស្ស ហេតុ។ អយម្បីតិ ន កេវលំ ខណតោ ឧទយវយនីហរណនយោ, អថ ខោ បច្ចយតោ ឧទយវយនីហរណនយោបិ។
Loko samudeti etasmāti lokasamudayoti āha ‘‘anulomapaccayākāra’’nti. Paccayadhammānañhi attano phalassa paccayabhāvo anulomapaccayākāro. Paṭilomaṃ paccayākāranti ānetvā sambandho. Taṃtaṃhetunirodhato taṃtaṃphalanirodho hi paṭilomapaccayākāro. Yo hi avijjādīnaṃ paccayadhammānaṃ hetuādipaccayabhāvo, so nippariyāyato lokasamudayo. Paccayuppannassa saṅkhārādikassa. Anucchedaṃ passatoti anucchedadassanassa hetu. Ayampīti na kevalaṃ khaṇato udayavayanīharaṇanayo, atha kho paccayato udayavayanīharaṇanayopi.
ឧបគមនដ្ឋេន តណ្ហាវ ឧបយោ។ តថា ទិដ្ឋុបយោ។ ឯសេវ នយោតិ ឥមិនា ឧបយេហិ ឧបាទានាទីនំ អនត្ថន្តរតំ អតិទិសតិ។ តថា ច បន តេសុ ទុវិធតា ឧបាទីយតិ។ ននុ ច ចត្តារិ ឧបាទានានិ អញ្ញត្ថ វុត្តានីតិ? សច្ចំ វុត្តានិ, តានិ ច ខោ អត្ថតោ ទ្វេ ឯវាតិ ឥធ ឯវំ វុត្តំ។ កាមំ ‘‘អហំ មម’’ន្តិ អយថានុក្កមេន វុត្តំ, យថានុក្កមំយេវ បន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ អាទិ-សទ្ទេន បរោបរស្ស សុភំ អសុភន្តិអាទីនញ្ច សង្គហោ វេទិតព្ពោ។ តេ ធម្មេតិ តេភូមកធម្មេ។ វិនិវិសន្តីតិ វិរូបំ និវិសន្តិ, អភិនិវិសន្តីតិ អត្ថោ។ តាហីតិ តណ្ហាទិដ្ឋីហិ។ វិនិពទ្ធោតិ វិរូបំ វិមុច្ចិតុំ វា អប្បទានវសេន និយមេត្វា ពទ្ធោ។
Upagamanaṭṭhena taṇhāva upayo. Tathā diṭṭhupayo. Eseva nayoti iminā upayehi upādānādīnaṃ anatthantarataṃ atidisati. Tathā ca pana tesu duvidhatā upādīyati. Nanu ca cattāri upādānāni aññattha vuttānīti? Saccaṃ vuttāni, tāni ca kho atthato dve evāti idha evaṃ vuttaṃ. Kāmaṃ ‘‘ahaṃ mama’’nti ayathānukkamena vuttaṃ, yathānukkamaṃyeva pana attho veditabbo. Ādi-saddena paroparassa subhaṃ asubhantiādīnañca saṅgaho veditabbo. Te dhammeti tebhūmakadhamme. Vinivisantīti virūpaṃ nivisanti, abhinivisantīti attho. Tāhīti taṇhādiṭṭhīhi. Vinibaddhoti virūpaṃ vimuccituṃ vā appadānavasena niyametvā baddho.
‘‘អភិនិវេសោ’’តិ ឧបយុបាទានានំ បវត្តិអាការវិសេសោ វុត្តោតិ អាហ ‘‘តញ្ចាយន្តិ តញ្ច ឧបយុបាទាន’’ន្តិ។ ចិត្តស្សាតិ អកុសលចិត្តស្ស។ បតិដ្ឋានភូតន្តិ អាធារភូតំ។ ទោសមោហវសេនបិ អកុសលចិត្តប្បវត្តិ តណ្ហាទិដ្ឋាភិនិវេសូបនិស្សយា ឯវាតិ តណ្ហាទិដ្ឋិយោ អកុសលស្ស ចិត្តស្ស អធិដ្ឋានន្តិ វុត្តា។ តស្មិន្តិ អកុសលចិត្តេ។ អភិនិវិសន្តីតិ ‘‘ឯតំ មម, ឯសោ មេ អត្តា’’តិអាទិនា អភិនិវេសនំ បវត្តេន្តិ។ អនុសេន្តីតិ ថាមគតា ហុត្វា អប្បហានភាវេន អនុសេន្តិ។ តទុភយន្តិ តណ្ហាទិដ្ឋិទ្វយំ។ ន ឧបគច្ឆតីតិ ‘‘ឯតំ មមា’’តិអាទិនា តណ្ហាទិដ្ឋិគតិយា ន ឧបសង្កមតិ ន អល្លីយតិ។ ន ឧបាទិយតីតិ ន ទឡ្ហគ្គាហំ គណ្ហាតិ។ ន អធិដ្ឋាតីតិ ន តណ្ហាទិដ្ឋិគាហេន អធិដ្ឋាយ បវត្តតិ។ អត្តនិយគាហោ នាម សតិ អត្តគាហេ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘អត្តា មេ’’តិ។ ឥទំ ទុក្ខគ្គហណំ ឧបាទានក្ខន្ធាបស្សយំ តព្ពិនិមុត្តស្ស ទុក្ខស្ស អភាវាតិ វុត្តំ ‘‘ទុក្ខមេវាតិ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធមត្តមេវា’’តិ។ ‘‘សំខិត្តេន បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា ទុក្ខា’’តិ (ទី. និ. ២.៣៨៧; ម. និ. ១.១២០; ៣.៣៧៣; វិភ. ១៩០) ហិ វុត្តំ។ កង្ខំ ន ករោតីតិ សំសយំ ន ឧប្បាទេតិ សព្ពសោ វិចិកិច្ឆាយ សមុច្ឆិន្ទនតោ។
‘‘Abhiniveso’’ti upayupādānānaṃ pavattiākāraviseso vuttoti āha ‘‘tañcāyanti tañca upayupādāna’’nti. Cittassāti akusalacittassa. Patiṭṭhānabhūtanti ādhārabhūtaṃ. Dosamohavasenapi akusalacittappavatti taṇhādiṭṭhābhinivesūpanissayā evāti taṇhādiṭṭhiyo akusalassa cittassa adhiṭṭhānanti vuttā. Tasminti akusalacitte. Abhinivisantīti ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’tiādinā abhinivesanaṃ pavattenti. Anusentīti thāmagatā hutvā appahānabhāvena anusenti. Tadubhayanti taṇhādiṭṭhidvayaṃ. Na upagacchatīti ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā taṇhādiṭṭhigatiyā na upasaṅkamati na allīyati. Na upādiyatīti na daḷhaggāhaṃ gaṇhāti. Na adhiṭṭhātīti na taṇhādiṭṭhigāhena adhiṭṭhāya pavattati. Attaniyagāho nāma sati attagāhe hotīti vuttaṃ ‘‘attā me’’ti. Idaṃ dukkhaggahaṇaṃ upādānakkhandhāpassayaṃ tabbinimuttassa dukkhassa abhāvāti vuttaṃ ‘‘dukkhamevāti pañcupādānakkhandhamattamevā’’ti. ‘‘Saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’’ti (dī. ni. 2.387; ma. ni. 1.120; 3.373; vibha. 190) hi vuttaṃ. Kaṅkhaṃ na karotīti saṃsayaṃ na uppādeti sabbaso vicikicchāya samucchindanato.
ន បរប្បច្ចយេនាតិ បរស្ស អសទ្ទហនេន។ មិស្សកសម្មាទិដ្ឋិំ អាហាតិ នាមរូបបរិច្ឆេទតោ បដ្ឋាយ សម្មាទិដ្ឋិយា វុត្តត្តា លោកិយលោកុត្តរមិស្សកំ សម្មាទិដ្ឋិំ អវោច។ និកូដន្តោតិ និហីនន្តោ។ និហីនបរិយាយោ ហិ អយំ និកូដ-សទ្ទោ។ តេនាហ ‘‘លាមកន្តោ’’តិ។ បឋមកន្តិ ច គរហាយំ ក-សទ្ទោ។ សព្ពំ នត្ថីតិ យថាសង្ខតំ ភង្គុប្បត្តិយា នត្ថិ ឯវ, សព្ពំ នត្ថិ ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតីតិ អធិប្បាយោ។ សព្ពមត្ថីតិ ច យថា អសង្ខតំ អត្ថិ វិជ្ជតិ, សព្ពកាលំ ឧបលព្ភតីតិ អធិប្បាយោ។ សព្ពន្តិ ចេត្ថ សក្កាយសព្ពំ វេទិតព្ពំ ‘‘សព្ពធម្មមូលបរិយាយ’’ន្តិអាទីសុ (ម. និ. ១.១) វិយ។ តញ្ហិ បរិញ្ញាញាណានំ បច្ចយភូតំ។ ឥតិ-សទ្ទោ និទស្សនេ។ កិំ និទស្សេតិ? អត្ថិ-សទ្ទេន វុត្តំ។ ‘‘អត្ថិត’’ន្តិ និច្ចតំ។ សស្សតគ្គាហោ ហិ ឥធ បឋមោ អន្តោតិ អធិប្បេតោ។ ឧច្ឆេទគ្គាហោ ទុតិយោតិ តទុភយវិនិមុត្តា ច ឥទប្បច្ចយតា។ ឯត្ថ ច ឧប្បន្ននិរោធកថនតោ សស្សតតំ, និរុជ្ឈន្តានំ អសតិ និព្ពានប្បត្តិយំ យថាបច្ចយំ បុនូបគមនកថនតោ ឧច្ឆេទតញ្ច អនុបគម្ម មជ្ឈិមេន ភគវា ធម្មំ ទេសេតិ ឥទប្បច្ចយតានយេន។ តេន វុត្តំ ‘‘ឯតេ…បេ.… អន្តេ’’តិអាទិ។
Na parappaccayenāti parassa asaddahanena. Missakasammādiṭṭhiṃ āhāti nāmarūpaparicchedato paṭṭhāya sammādiṭṭhiyā vuttattā lokiyalokuttaramissakaṃ sammādiṭṭhiṃ avoca. Nikūṭantoti nihīnanto. Nihīnapariyāyo hi ayaṃ nikūṭa-saddo. Tenāha ‘‘lāmakanto’’ti. Paṭhamakanti ca garahāyaṃ ka-saddo. Sabbaṃ natthīti yathāsaṅkhataṃ bhaṅguppattiyā natthi eva, sabbaṃ natthi ucchijjati vinassatīti adhippāyo. Sabbamatthīti ca yathā asaṅkhataṃ atthi vijjati, sabbakālaṃ upalabbhatīti adhippāyo. Sabbanti cettha sakkāyasabbaṃ veditabbaṃ ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādīsu (ma. ni. 1.1) viya. Tañhi pariññāñāṇānaṃ paccayabhūtaṃ. Iti-saddo nidassane. Kiṃ nidasseti? Atthi-saddena vuttaṃ. ‘‘Atthita’’nti niccataṃ. Sassataggāho hi idha paṭhamo antoti adhippeto. Ucchedaggāho dutiyoti tadubhayavinimuttā ca idappaccayatā. Ettha ca uppannanirodhakathanato sassatataṃ, nirujjhantānaṃ asati nibbānappattiyaṃ yathāpaccayaṃ punūpagamanakathanato ucchedatañca anupagamma majjhimena bhagavā dhammaṃ deseti idappaccayatānayena. Tena vuttaṃ ‘‘ete…pe… ante’’tiādi.
កច្ចានគោត្តសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Kaccānagottasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៥. កច្ចានគោត្តសុត្តំ • 5. Kaccānagottasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៥. កច្ចានគោត្តសុត្តវណ្ណនា • 5. Kaccānagottasuttavaṇṇanā
