Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဥဒာန-အဋ္ဌကထာ • Udāna-aṭṭhakathā |
၈. ကစ္စာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
8. Kaccānasuttavaṇṇanā
၆၈. အဋ္ဌမေ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဧတ္ထ အယံ အဇ္ဈတ္တသဒ္ဒော ‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနီ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၃.၃၀၄) အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တေ အာဂတော။ ‘‘အဇ္ဈတ္တာ ဓမ္မာ (ဓ. သ. တိကမာတိကာ ၂၀), အဇ္ဈတ္တံ ဝာ ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ’’တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၂.၃၇၃-၃၇၄) နိယကဇ္ဈတ္တေ။ ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၃.၁၈၇) ဝိသယဇ္ဈတ္တေ, ဣသ္သရိယဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဖလသမာပတ္တိ ဟိ ဗုဒ္ဓာနံ ဣသ္သရိယဋ္ဌာနံ နာမ။ ‘‘တေနာနန္ဒ, ဘိက္ခုနာ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေ အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (မ. နိ. ၃.၁၈၈) ဂောစရဇ္ဈတ္တေ။ ဣဓာပိ ဂောစရဇ္ဈတ္တေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဂောစရဇ္ဈတ္တဘူတေ ကမ္မဋ္ဌာနာရမ္မဏေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရိမုခန္တိ အဘိမုခံ။ သူပဋ္ဌိတာယာတိ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတာယ ကာယဂတာယ သတိယာ။ သတိသီသေန စေတ္ထ ဈာနံ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ ဥဠာရံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ’’တိ။
68. Aṭṭhame ajjhattanti ettha ayaṃ ajjhattasaddo ‘‘cha ajjhattikāni āyatanānī’’tiādīsu (ma. ni. 3.304) ajjhattajjhatte āgato. ‘‘Ajjhattā dhammā (dha. sa. tikamātikā 20), ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī’’tiādīsu (dī. ni. 2.373-374) niyakajjhatte. ‘‘Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’tiādīsu (ma. ni. 3.187) visayajjhatte, issariyaṭṭhāneti attho. Phalasamāpatti hi buddhānaṃ issariyaṭṭhānaṃ nāma. ‘‘Tenānanda, bhikkhunā tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabba’’ntiādīsu (ma. ni. 3.188) gocarajjhatte. Idhāpi gocarajjhatteyeva daṭṭhabbo. Tasmā ajjhattanti gocarajjhattabhūte kammaṭṭhānārammaṇeti vuttaṃ hoti. Parimukhanti abhimukhaṃ. Sūpaṭṭhitāyāti suṭṭhu upaṭṭhitāya kāyagatāya satiyā. Satisīsena cettha jhānaṃ vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘ajjhattaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānavasena paṭiladdhaṃ uḷāraṃ jhānaṃ samāpajjitvā’’ti.
အယဉ္ဟိ ထေရော ဘဂဝတိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဧကဒိဝသံ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပ္ပဋိက္ကန္တော ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဒိဝာဋ္ဌာနေ ဒိဝာဝိဟာရံ နိသိန္နော နာနာသမာပတ္တီဟိ ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတ္ဝာ သာယန္ဟသမယံ ဝိဟာရမဇ္ဈံ ဩတရိတ္ဝာ ဘဂဝတိ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နေ ‘‘အကာလော တာဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတု’’န္တိ ဂန္ဓကုဋိယာ အဝိဒူရေ, အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာ ယထာဝုတ္တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တံ တထာနိသိန္နံ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောယေဝ ပသ္သိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခော ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော။ပေ.။ သူပဋ္ဌိတာယာ’’တိ။
Ayañhi thero bhagavati sāvatthiyaṃ viharante ekadivasaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto vihāraṃ pavisitvā bhagavato vattaṃ dassetvā divāṭṭhāne divāvihāraṃ nisinno nānāsamāpattīhi divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ vihāramajjhaṃ otaritvā bhagavati gandhakuṭiyaṃ nisinne ‘‘akālo tāva bhagavantaṃ upasaṅkamitu’’nti gandhakuṭiyā avidūre, aññatarasmiṃ rukkhamūle kālaparicchedaṃ katvā yathāvuttaṃ samāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi. Satthā taṃ tathānisinnaṃ gandhakuṭiyaṃ nisinnoyeva passi. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā mahākaccāno…pe… sūpaṭṭhitāyā’’ti.
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာတိ ဧတံ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနတ္ထေရသ္သ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဝသေန အဓိဂတံ ဈာနံ ပာဒကံ ကတ္ဝာ သမာပဇ္ဇနံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတ္ဝာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato mahākaccānattherassa satipaṭṭhānabhāvanāvasena adhigataṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā samāpajjanaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
တတ္ထ ယသ္သ သိယာ သဗ္ဗဒာ သတိ, သတတံ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာတိ ယသ္သ အာရဒ္ဓဝိပသ္သကသ္သ ဧကဒိဝသံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတ္ဝာ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ကာလေ နာမရူပဘေဒေန ဒုဝိဓေပိ ကာယေ ဂတာ ကာယာရမ္မဏာ ပဉ္စန္နံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ အနိစ္စာဒိသမ္မသနဝသေန သတတံ နိရန္တရံ သာတစ္စာဘိယောဂဝသေန သတိ ဥပဋ္ဌိတာ သိယာ။
Tattha yassa siyā sabbadā sati, satataṃ kāyagatā upaṭṭhitāti yassa āraddhavipassakassa ekadivasaṃ cha koṭṭhāse katvā sabbasmimpi kāle nāmarūpabhedena duvidhepi kāye gatā kāyārammaṇā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ aniccādisammasanavasena satataṃ nirantaraṃ sātaccābhiyogavasena sati upaṭṭhitā siyā.
အယံ ကိရာယသ္မာ ပဌမံ ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ တံ ပာဒကံ ကတ္ဝာ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနမုခေန ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သော အပရဘာဂေပိ ယေဘုယ္ယေန တမေဝ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဝုဋ္ဌာယ တထေဝ စ ဝိပသ္သိတ္ဝာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ သ္ဝာယံ ယေန ဝိဓိနာ အရဟတ္တံ ပတ္တော, တံ ဝိဓိံ ဒသ္သေန္တော သတ္ထာ ‘‘ယသ္သ သိယာ သဗ္ဗဒာ သတိ, သတတံ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာ’’တိ ဝတ္ဝာ တသ္သာ ဥပဋ္ဌာနာကာရံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘နော စသ္သ နော စ မေ သိယာ, န ဘဝိသ္သတိ န စ မေ ဘဝိသ္သတီ’’တိ အာဟ။
Ayaṃ kirāyasmā paṭhamaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānavasena jhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā kāyānupassanāsatipaṭṭhānamukhena vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patto. So aparabhāgepi yebhuyyena tameva jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tatheva ca vipassitvā phalasamāpattiṃ samāpajjati. Svāyaṃ yena vidhinā arahattaṃ patto, taṃ vidhiṃ dassento satthā ‘‘yassa siyā sabbadā sati, satataṃ kāyagatā upaṭṭhitā’’ti vatvā tassā upaṭṭhānākāraṃ vibhāvetuṃ ‘‘nocassa no ca me siyā, na bhavissati na ca me bhavissatī’’ti āha.
တသ္သတ္ထော ဒ္ဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗော သမ္မသနတော ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန သမ္မသနကာလဝသေန စာတိ။ တေသု ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန တာဝ နော စသ္သ နော စ မေ သိယာတိ အတီတကာလေ မမ ကိလေသကမ္မံ နော စသ္သ န ဘဝေယ္ယ စေ, ဣမသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နကာလေ အယံ အတ္တဘာဝော နော စ မေ သိယာ န မေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ။ ယသ္မာ ပန မေ အတီတေ ကမ္မကိလေသာ အဟေသုံ, တသ္မာ တံနိမိတ္တော ဧတရဟိ အယံ မေ အတ္တဘာဝော ပဝတ္တတိ။ န ဘဝိသ္သတိ န စ မေ ဘဝိသ္သတီတိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပဋိပက္ခာဓိဂမေန ကိလေသကမ္မံ န ဘဝိသ္သတိ န ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ မေ, အာယတိံ ဝိပာကဝဋ္ဋံ န စ မေ ဘဝိသ္သတိ န မေ ပဝတ္တိသ္သတီတိ။ ဧဝံ ကာလတ္တယေ ကမ္မကိလေသဟေတုကံ ဣဒံ မယ္ဟံ အတ္တဘာဝသင္ခာတံ ခန္ဓပဉ္စကံ , န ဣသ္သရာဒိဟေတုကံ, ယထာ စ မယ္ဟံ, ဧဝံ သဗ္ဗသတ္တာနန္တိ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒသ္သနံ ပကာသိတံ ဟောတိ။
Tassattho dvidhā veditabbo sammasanato pubbabhāgavasena sammasanakālavasena cāti. Tesu pubbabhāgavasena tāva no cassa no ca me siyāti atītakāle mama kilesakammaṃ no cassa na bhaveyya ce, imasmiṃ paccuppannakāle ayaṃ attabhāvo no ca me siyā na me uppajjeyya. Yasmā pana me atīte kammakilesā ahesuṃ, tasmā taṃnimitto etarahi ayaṃ me attabhāvo pavattati. Na bhavissati na ca me bhavissatīti imasmiṃ attabhāve paṭipakkhādhigamena kilesakammaṃ na bhavissati na uppajjissati me, āyatiṃ vipākavaṭṭaṃ na ca me bhavissati na me pavattissatīti. Evaṃ kālattaye kammakilesahetukaṃ idaṃ mayhaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ khandhapañcakaṃ , na issarādihetukaṃ, yathā ca mayhaṃ, evaṃ sabbasattānanti sappaccayanāmarūpadassanaṃ pakāsitaṃ hoti.
သမ္မသနကာလဝသေန ပန နော စသ္သ နော စ မေ သိယာတိ ယသ္မာ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဟုတ္ဝာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စံ, အဘိဏ္ဟပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခံ, အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ, ဧဝံ ယဒိ အယံ အတ္တာ နာမ နာပိ ခန္ဓပဉ္စကဝိနိမုတ္တော ကောစိ နော စသ္သ နော စ သိယာ န ဘဝေယ္ယ, ဧဝံ, ဘန္တေ, နော စ မေ သိယာ မမ သန္တကံ နာမ ကိဉ္စိ န ဘဝေယ္ယ။ န ဘဝိသ္သတီတိ အတ္တနိ အတ္တနိယေ ဘဝိတဗ္ဗံ ယထာ စိဒံ နာမရူပံ ဧတရဟိ စ အတီတေ စ အတ္တတ္တနိယံ သုညံ, ဧဝံ န ဘဝိသ္သတိ န မေ ဘဝိသ္သတိ, အနာဂတေပိ ခန္ဓဝိနိမုတ္တော အတ္တာ နာမ န ကောစိ န မေ ဘဝိသ္သတိ န ပဝတ္တိသ္သတိ, တတော ဧဝ ကိဉ္စိ ပလိဗောဓဋ္ဌာနိယံ န မေ ဘဝိသ္သတိ အာယတိမ္ပိ အတ္တနိယံ နာမ န မေ ကိဉ္စိ ဘဝိသ္သတီတိ။ ဣမိနာ တီသု ကာလေသု ‘‘အဟ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗသ္သ အဘာဝတော ‘‘မမ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗသ္သ စ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ တေန စတုက္ကောဋိကာ သုညတာ ပကာသိတာ ဟောတိ။
Sammasanakālavasena pana no cassa no ca me siyāti yasmā idaṃ khandhapañcakaṃ hutvā abhāvaṭṭhena aniccaṃ, abhiṇhapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhaṃ, avasavattanaṭṭhena anattā, evaṃ yadi ayaṃ attā nāma nāpi khandhapañcakavinimutto koci no cassa no ca siyā na bhaveyya, evaṃ, bhante, no ca me siyā mama santakaṃ nāma kiñci na bhaveyya. Na bhavissatīti attani attaniye bhavitabbaṃ yathā cidaṃ nāmarūpaṃ etarahi ca atīte ca attattaniyaṃ suññaṃ, evaṃ na bhavissati na me bhavissati, anāgatepi khandhavinimutto attā nāma na koci na me bhavissati na pavattissati, tato eva kiñci palibodhaṭṭhāniyaṃ na me bhavissati āyatimpi attaniyaṃ nāma na me kiñci bhavissatīti. Iminā tīsu kālesu ‘‘aha’’nti gahetabbassa abhāvato ‘‘mama’’nti gahetabbassa ca abhāvaṃ dasseti. Tena catukkoṭikā suññatā pakāsitā hoti.
အနုပုဗ္ဗဝိဟာရိ တတ္ထ သောတိ ဧဝံ တီသုပိ ကာလေသု အတ္တတ္တနိယံ သုညတံ တတ္ထ သင္ခာရဂတေ အနုပသ္သန္တော အနုက္ကမေန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိဝိပသ္သနာဉာဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အနုပုဗ္ဗဝိပသ္သနာဝိဟာရဝသေန အနုပုဗ္ဗဝိဟာရီ သမာနော။ ကာလေနေဝ တရေ ဝိသတ္တိကန္တိ သော ဧဝံ ဝိပသ္သနံ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ ဌိတော ယောဂာဝစရော ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရိပာကဂတကာလေန ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိယာ ဝိပသ္သနာယ မဂ္ဂေန ဃဋိတကာလေန အရိယမဂ္ဂသ္သ ဥပ္ပတ္တိကာလေန သကလသ္သ ဘဝတ္တယသ္သ သံတနနတော ဝိသတ္တိကာသင္ခာတံ တဏ္ဟံ တရေယ္ယ, ဝိတရိတ္ဝာ တသ္သာ ပရတီရေ တိဋ္ဌေယ္ယာတိ အဓိပ္ပာယော။
Anupubbavihāri tattha soti evaṃ tīsupi kālesu attattaniyaṃ suññataṃ tattha saṅkhāragate anupassanto anukkamena udayabbayañāṇādivipassanāñāṇesu uppajjamānesu anupubbavipassanāvihāravasena anupubbavihārī samāno. Kālenevatare visattikanti so evaṃ vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhito yogāvacaro indriyānaṃ paripākagatakālena vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya maggena ghaṭitakālena ariyamaggassa uppattikālena sakalassa bhavattayassa saṃtananato visattikāsaṅkhātaṃ taṇhaṃ tareyya, vitaritvā tassā paratīre tiṭṭheyyāti adhippāyo.
ဣတိ ဘဂဝာ အညာပဒေသေန အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနသ္သ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိဒီပနံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Iti bhagavā aññāpadesena āyasmato mahākaccānassa arahattuppattidīpanaṃ udānaṃ udānesi.
အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဥဒာနပာဠိ • Udānapāḷi / ၈. ကစ္စာနသုတ္တံ • 8. Kaccānasuttaṃ