| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๖. กทมฺพปุปฺผิยเตฺถรอปทานวณฺณนา
6. Kadambapupphiyattheraapadānavaṇṇanā
หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิกํ อายสฺมโต กทมฺพปุปฺผิยเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต สมฺมาสมฺพุทฺธสุเญฺญ โลเก เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพโตฺต วุทฺธิมนฺวาย ฆราวาสํ วสโนฺต ตตฺถ อาทีนวํ ทิสฺวา ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตสมีเป กุกฺกุเฎ นาม ปพฺพเต อสฺสมํ กตฺวา วิหาสิฯ โส ตตฺถ สตฺต ปเจฺจกพุเทฺธ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปุปฺผิตํ กทมฺพปุปฺผํ โอจินิตฺวา เต ปเจฺจกพุเทฺธ ปูเชสิฯ เตปิ ‘‘อิจฺฉิตํ ปตฺถิต’’นฺติอาทินา อนุโมทนํ อกํสุฯ
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato kadambapupphiyattherassa apadānaṃ. Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sammāsambuddhasuññe loke ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ vasanto tattha ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantasamīpe kukkuṭe nāma pabbate assamaṃ katvā vihāsi. So tattha satta paccekabuddhe disvā pasannamānaso pupphitaṃ kadambapupphaṃ ocinitvā te paccekabuddhe pūjesi. Tepi ‘‘icchitaṃ patthita’’ntiādinā anumodanaṃ akaṃsu.
๓๐. โส เตน ปุเญฺญน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห นิพฺพโตฺต วุทฺธิมนฺวาย สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา นจิรเสฺสว อรหา หุตฺวา ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิมาหฯ ตํ วุตฺตตฺถเมวฯ กุกฺกุโฎ นาม ปพฺพโตติ ตสฺส อุโภสุ ปเสฺสสุ กุกฺกุฎจูฬากาเรน ปพฺพตกูฎานํ วิชฺชมานตฺตา กุกฺกุโฎติ สงฺขํ คโตฯ ปกาเรน ติโร หุตฺวา ปติฎฺฐหตีติ ปพฺพโตฯ ตมฺหิ ปพฺพตปาทมฺหีติ ตสฺมิํ ปพฺพตสมีเปฯ สตฺต พุทฺธา วสนฺตีติ สตฺต ปเจฺจกพุทฺธา ตสฺมิํ กุกฺกุฎปพฺพตปาเท ปณฺณสาลายํ วสนฺตีติ อโตฺถฯ
30. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā hutvā pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha. Taṃ vuttatthameva. Kukkuṭo nāma pabbatoti tassa ubhosu passesu kukkuṭacūḷākārena pabbatakūṭānaṃ vijjamānattā kukkuṭoti saṅkhaṃ gato. Pakārena tiro hutvā patiṭṭhahatīti pabbato. Tamhi pabbatapādamhīti tasmiṃ pabbatasamīpe. Satta buddhā vasantīti satta paccekabuddhā tasmiṃ kukkuṭapabbatapāde paṇṇasālāyaṃ vasantīti attho.
๓๑. ทีปราชํว อุคฺคตนฺติ ทีปานํ ราชา ทีปราชา, สเพฺพสํ ทีปานํ ชลมานานํ ตารกานํ ราชา จโนฺทติ อโตฺถฯ อถ วา สเพฺพสุ ชมฺพุทีปปุพฺพวิเทหอปรโคยานอุตฺตรกุรุสงฺขาเตสุ จตูสุ ทีเปสุ ทฺวิสหสฺสปริตฺตทีเปสุ จ ราชา อาโลกผรณโต จโนฺท ทีปราชาติ วุจฺจติ, ตํ นเภ อุคฺคตํ จนฺทํ อิว ปุปฺผิตํ ผุลฺลิตํ กทมฺพรุกฺขํ ทิสฺวา ตโต ปุปฺผํ โอจินิตฺวา อุโภหิ หเตฺถหิ ปคฺคยฺห ปกาเรน คเหตฺวา สตฺต ปเจฺจกพุเทฺธ สโมกิริํ สุฎฺฐุ โอกิริํ, อาทเรน ปูเชสินฺติ อโตฺถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
31.Dīparājaṃvauggatanti dīpānaṃ rājā dīparājā, sabbesaṃ dīpānaṃ jalamānānaṃ tārakānaṃ rājā candoti attho. Atha vā sabbesu jambudīpapubbavidehaaparagoyānauttarakurusaṅkhātesu catūsu dīpesu dvisahassaparittadīpesu ca rājā ālokapharaṇato cando dīparājāti vuccati, taṃ nabhe uggataṃ candaṃ iva pupphitaṃ phullitaṃ kadambarukkhaṃ disvā tato pupphaṃ ocinitvā ubhohi hatthehi paggayha pakārena gahetvā satta paccekabuddhe samokiriṃ suṭṭhu okiriṃ, ādarena pūjesinti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
กทมฺพปุปฺผิยเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Kadambapupphiyattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๖. กทมฺพปุปฺผิยเตฺถรอปทานํ • 6. Kadambapupphiyattheraapadānaṃ
