| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೩. ಓಪಮ್ಮವಗ್ಗೋ
3. Opammavaggo
೧. ಕಕಚೂಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Kakacūpamasuttavaṇṇanā
೨೨೨. ಮೋಳಿನ್ತಿ ಕೇಸರಚನಂ। ವೇಹಾಯಸನ್ತಿ ಆಕಾಸೇ। ರತನಚಙ್ಕೋಟವರೇನಾತಿ ರತನಸಿಲಾಮಯವರಚಙ್ಕೋಟಕೇನ ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ಸಿರಸಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿ। ‘‘ಸುವಣ್ಣಚಙ್ಕೋಟಕವರೇನಾ’’ತಿಪಿ (ಬು॰ ವಂ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೩ ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨ ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ) ಪಾಠೋ।
222.Moḷinti kesaracanaṃ. Vehāyasanti ākāse. Ratanacaṅkoṭavarenāti ratanasilāmayavaracaṅkoṭakena sahassanetto sirasā paṭiggahi. ‘‘Suvaṇṇacaṅkoṭakavarenā’’tipi (bu. vaṃ. aṭṭha. 23 dūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.2 avidūrenidānakathā) pāṭho.
ಸಾತಿ ಮೋಳಿ। ಮೋಳಿ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೋಳಿಕೋ, ಮೋಳಿಕೋ ಏವ ಮೋಳಿಯೋ। ಫಗ್ಗುನೋತಿ ಪನ ನಾಮಂ। ಸಙ್ಖಾತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ವೇಲೀಯತಿ ಖಣಮುಹುತ್ತಾದಿವಸೇನ ಉಪದಿಸೀಯತೀತಿ ವೇಲಾ, ಕಾಲೋತಿ ಆಹ ‘‘ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ಕಾಲವೇಲಾ ನಾಮಾ’’ತಿ। ವೇಲಯತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವೇಲಾ, ಸೀಮಾ। ವೇಲಯತಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಂ ಚಾಲಯತೀತಿ ವೇಲಾ, ಸೀಲಂ। ಅನತಿಕ್ಕಮನಟ್ಠೋಪಿ ಚಸ್ಸ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ಅಚಲನಮೇವ। ವಿಞ್ಞುಪುರಿಸಾಭಾವೇ ಛಪಞ್ಚವಾಚಾಮತ್ತಂ ಓವಾದೇ ಪಮಾಣಂ ನಾಮ। ದವಸಹಗತಂ ಕತ್ವಾತಿ ಕೀಳಾಸಹಿತಂ ಕತ್ವಾ।
Sāti moḷi. Moḷi etassa atthīti moḷiko, moḷiko eva moḷiyo. Phaggunoti pana nāmaṃ. Saṅkhāti samaññā. Velīyati khaṇamuhuttādivasena upadisīyatīti velā, kāloti āha ‘‘tāyaṃ velāyaṃ…pe… ayaṃ kālavelā nāmā’’ti. Velayati paricchedavasena tiṭṭhatīti velā, sīmā. Velayati saṃkilesapakkhaṃ cālayatīti velā, sīlaṃ. Anatikkamanaṭṭhopi cassa saṃkilesadhammanimittaṃ acalanameva. Viññupurisābhāve chapañcavācāmattaṃ ovāde pamāṇaṃ nāma.Davasahagataṃ katvāti kīḷāsahitaṃ katvā.
ಮಿಸ್ಸೀಭೂತೋತಿ ಅನನುಲೋಮಿಕಸಂಸಗ್ಗವಸೇನ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತೋ। ‘‘ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ತಾಪನಪಚನಕೋಟ್ಟನಾದೀನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿಕರಣಮ್ಪಿ ಕರೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಸೋ ಅಧಿಕರಣಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ತಂದಸ್ಸನಂ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅಧಿಕರಣಂ ಆಕಡ್ಢತೀತಿ ಅಧಿಕರಣಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಅಧಿಕರಣಂ ವಾ ತೇಸು ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಆಕಡ್ಢತಿ। ಉದ್ದೇಸಪದಂ ವಾತಿ ಪದಸೋ ಉದ್ದೇಸಮತ್ತಂ ವಾ। ನೇವ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಯಾತಿ ನೇವ ಅತ್ತನಿ ಸತ್ಥುನೋ ಪಿಯಭಾವಕಾಮತಾಯ। ನ ಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾತಿ ನ ಸತ್ಥುನೋ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭೇದಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ। ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯಾತಿ ಮೋಳಿಯಫಗ್ಗುನಸ್ಸ ಹಿತಕಾಮತಾಯ।
Missībhūtoti ananulomikasaṃsaggavasena missībhūto. ‘‘Avaṇṇaṃ bhāsatī’’ti saṅkhepato vuttaṃ vivarituṃ ‘‘tāpanapacanakoṭṭanādīnī’’tiādi vuttaṃ. Adhikaraṇampi karotīti ettha yathā so adhikaraṇāya parisakkati, taṃdassanaṃ ‘‘imesaṃ bhikkhūna’’ntiādi. Adhikaraṇaṃ ākaḍḍhatīti adhikaraṇaṃ uddissa te bhikkhū ākaḍḍhati, adhikaraṇaṃ vā tesu uppādento ākaḍḍhati. Uddesapadaṃ vāti padaso uddesamattaṃ vā. Neva piyakamyatāyāti neva attani satthuno piyabhāvakāmatāya. Na bhedādhippāyenāti na satthuno tena bhikkhunā bhedādhippāyena. Atthakāmatāyāti moḷiyaphaggunassa hitakāmatāya.
೨೨೪. ಅವಣ್ಣಭಾಸನೇತಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅಗುಣಕಥನೇ। ಛನ್ದಾದೀನಂ ವತ್ಥುಭಾವತೋ ಕಾಮಗುಣಾ ಗೇಹಂ ವಿಯ ಗೇಹಂ, ತೇ ಚ ತೇ ಸಿತಾ ನಿಸ್ಸಿತಾತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ತಣ್ಹಾಛನ್ದಾಪಿ ತಾಸಂ ಕತ್ತುಕಾಮತಾಪೀತಿ ಉಭಯೇಪಿ ತಣ್ಹಾಛನ್ದಾ, ಪಟಿಘಛನ್ದಾ ಪನ ತೇಸಂ ಕತ್ತುಕಾಮತಾ ಏವ। ಫಲಿಕಮಣಿ ವಿಯ ಪಕತಿಪಭಸ್ಸರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಉಪಸಙ್ಗೋ ವಿಯ ವಿಪರಿಣಾಮಕಾರಣಂ ರಾಗಾದಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ರತ್ತಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಪರಿಣತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀತಿ ಕರುಣಾಯ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪನಮಾಹ। ‘‘ಯಸ್ಸನ್ತರತೋ ನ ಸನ್ತಿ ಕೋಪಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಉದಾ॰ ೨೦) ವಿಯ ಅನ್ತರ-ಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ದೋಸನ್ತರೋತಿ ದೋಸಚಿತ್ತೋ’’ತಿ।
224.Avaṇṇabhāsaneti bhikkhunīnaṃ aguṇakathane. Chandādīnaṃ vatthubhāvato kāmaguṇā gehaṃ viya gehaṃ, te ca te sitā nissitāti gehassitāti vuttā. Taṇhāchandāpi tāsaṃ kattukāmatāpīti ubhayepi taṇhāchandā, paṭighachandā pana tesaṃ kattukāmatā eva. Phalikamaṇi viya pakatipabhassarassa cittasantānassa upasaṅgo viya vipariṇāmakāraṇaṃ rāgādayoti āha ‘‘rattampi cittaṃ vipariṇata’’ntiādi. Hitānukampīti karuṇāya paccupaṭṭhāpanamāha. ‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) viya antara-saddo cittapariyāyoti āha ‘‘dosantaroti dosacitto’’ti.
೨೨೫. ದುಬ್ಬಚತಾಯ ಓವಾದಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಪಟಿವಿರುದ್ಧೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಗಣ್ಹಿಂಸು ಚಿತ್ತಂ, ಹದಯಗಾಹಿನಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೂರಯಿಂಸು ಅಜ್ಝಾಸಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಠಮಬೋಧಿಯಂ। ಏಕಾಸನಂ ಭೋಜನಸ್ಸ ಏಕಾಸನಭೋಜನಂ, ಏಕವೇಲಾಯಮೇವ ಭೋಜನಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಂ ಪುರೇಭತ್ತಭೋಜನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುತ್ತಭೋಜನಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಏಕಾಸನಭೋಜನನ್ತೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಏಕಾಸನಿಕತಾಯ ಏಕಾಯ ಏವ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಭೋಜನಂ। ‘‘ಅಪ್ಪಡಂಸ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಫಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಅಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಅಭಾವತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿರಾಬಾಧತಂ, ನಿದ್ದುಕ್ಖತ’’ನ್ತಿ। ಪಧಾನಾದಿವಸೇನ ಸಲ್ಲಹುಕಂ ಅಕಿಚ್ಛಂ ಉಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಹುಕಉಟ್ಠಾನಂ। ನ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನಾತಿ ನ ಏಕವಾರೇನ, ನ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದ್ವೇ ಭೋಜನಾನೀತಿ ‘‘ಅಪರಣ್ಹೇ ರತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಕಾಲವಸೇನ ದ್ವೇ ಭೋಜನಾನಿ। ಪಞ್ಚ ಗುಣೇತಿ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾದಿಕೇ ಪಞ್ಚ ಆನಿಸಂಸೇ। ಸತುಪ್ಪಾದಕರಣೀಯಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಸತುಪ್ಪಾದಮತ್ತಕರಣೀಯಮೇವ, ನಿವಾರೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮಾದಪನಞ್ಚ ನಾಹೋಸಿ।
225. Dubbacatāya ovādaṃ asampaṭicchanto citteneva paṭiviruddho aṭṭhāsi. Gaṇhiṃsu cittaṃ, hadayagāhiniṃ paṭipajjiṃsūti attho. Pūrayiṃsu ajjhāsayanti attho. Ekasmiṃ samaye paṭhamabodhiyaṃ. Ekāsanaṃ bhojanassa ekāsanabhojanaṃ, ekavelāyameva bhojanaṃ. Tañca kho pubbaṇhe evāti āha ‘‘ekaṃ purebhattabhojana’’ntiādi. Sattakkhattuṃ bhuttabhojanampi imasmiṃ sutte ekāsanabhojananteva adhippetaṃ, na ekāsanikatāya ekāya eva nisajjāya bhojanaṃ. ‘‘Appaḍaṃsa…pe… samphassa’’ntiādīsu viya appa-saddo abhāvatthoti āha ‘‘nirābādhataṃ, niddukkhata’’nti. Padhānādivasena sallahukaṃ akicchaṃ uṭṭhānaṃ sallahukauṭṭhānaṃ. Na ekappahārenāti na ekavārena, na ekasmiṃyeva kāleti adhippāyo. Dve bhojanānīti ‘‘aparaṇhe rattiya’’nti kālavasena dve bhojanāni. Pañca guṇeti appābādhādike pañca ānisaṃse. Satuppādakaraṇīyamattamevāti satuppādamattakaraṇīyameva, nivāretabbassa punappunaṃ samādapanañca nāhosi.
ಮಣ್ಡಭೂಮೀತಿ ಓಜವನ್ತಭೂಮಿ, ಯತ್ಥ ಪರಿಸಿಞ್ಚನೇನ ವಿನಾ ಸಸ್ಸಾನಿ ಕಿಟ್ಠಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯುಗೇ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ ಯೋಗ್ಗಾನಿ, ತೇಸಂ ಆಚರಿಯೋ ಯೋಗ್ಗಾಚರಿಯೋ, ತೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪನಕೋ। ಗಾಮಣಿಹತ್ಥಿಆದಯೋಪಿ ‘‘ಯೋಗ್ಗಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಸ್ಸದಮ್ಮಸಾರಥೀ’’ತಿ। ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಯೇನ ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಇಚ್ಛತಿ। ಜವಸಮಗಾದಿಭೇದಾಸು ಗತೀಸು ಯಂ ಯಂ ಗತಿಂ। ತಂ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಆರುಳ್ಹಾವ ಓತಿಣ್ಣಾಯೇವ। ನೇವ ವಾರೇತಬ್ಬಾ ರಸ್ಮಿವಿನಿಗ್ಗಣ್ಹನೇನ। ನ ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಾ ಪತೋದಲಟ್ಠಿಯಾ। ಗಮನಮೇವಾತಿ ಇಮೇ ಯುತ್ತಾ ಮಮ ಇಚ್ಛಾನುರೂಪಂ ಮನ್ದಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಖುರೇಸು ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾರಥಿನಾ ತೇಸಂ ಗಮನಮೇವ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ನ ತತ್ಥ ನಿಯೋಜನಂ । ತೇಹಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ। ಪಜಹಿಂಸು ಪಜಹಿತಬ್ಬಂ। ಸಾಲದೂಸನಾತಿ ಸಾಲರುಕ್ಖವಿಸನಾಸಕಾ। ಅಞ್ಞಾ ಚ ವಲ್ಲಿಯೋ ಸಾಲರುಕ್ಖೇ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಬಹಿ ನೀಹರಣೇನಾತಿ ಸಾಲವನತೋ ಬಹಿ ಛಡ್ಡನೇನ। ಸುಸಣ್ಠಿತಾತಿ ಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಮರಿಯಾದಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಆಲವಾಲಸಮ್ಪಾದನವಸೇನ ಮರಿಯಾದಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ। ಕಿಪಿಲ್ಲಪುಟಕಂ ತಮ್ಬಕಿಪಿಲ್ಲಕಪುಟಕಂ। ಸುಕ್ಖದಣ್ಡಕಹರಣಂ ಆಲವಾಲಬ್ಭನ್ತರಾ।
Maṇḍabhūmīti ojavantabhūmi, yattha parisiñcanena vinā sassāni kiṭṭhāni sampajjanti. Yuge yojetabbāni yoggāni, tesaṃ ācariyo yoggācariyo, tesaṃ sikkhāpanako. Gāmaṇihatthiādayopi ‘‘yoggā’’ti vuccantīti āha pāḷiyaṃ ‘‘assadammasārathī’’ti. Catūsu maggesu yena yena maggena icchati. Javasamagādibhedāsu gatīsu yaṃ yaṃ gatiṃ. Taṃ taṃ maggaṃ āruḷhāva otiṇṇāyeva. Neva vāretabbā rasmiviniggaṇhanena. Na vijjhitabbā patodalaṭṭhiyā. Gamanamevāti ime yuttā mama icchānurūpaṃ mandaṃ gacchanti, samaṃ gacchanti, sīghaṃ gacchantīti khuresu nimittaggahaṇaṃ paṭṭhapetvā sārathinā tesaṃ gamanameva passitabbaṃ hoti, na tattha niyojanaṃ . Tehipi bhikkhūhi. Pajahiṃsu pajahitabbaṃ. Sāladūsanāti sālarukkhavisanāsakā. Aññā ca valliyo sālarukkhe vinandhitvā ṭhitā. Bahi nīharaṇenāti sālavanato bahi chaḍḍanena. Susaṇṭhitāti saṇṭhānasampannā, mariyādaṃbandhitvāti ālavālasampādanavasena mariyādaṃ bandhitvā. Kipillapuṭakaṃ tambakipillakapuṭakaṃ. Sukkhadaṇḍakaharaṇaṃ ālavālabbhantarā.
೨೨೬. ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಜಾತಸಂವಡ್ಢತಾಯ ವೇದೇಹಿಕಾ। ಪಣ್ಡಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಇತಾ ಗತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ। ಗಹಪತಾನೀತಿ ಗೇಹಸಾಮಿನೀ। ಸೋರಚ್ಚೇನಾತಿ ಸಂಯಮೇನ। ನಿವಾತವುತ್ತೀತಿ ಪಣಿಪಾತಕಾರೀ। ನಿಬ್ಬುತಾತಿ ನಿಬ್ಬುತದುಚ್ಚರಿತಪರಿಳಾಹಾ। ಉಟ್ಠಾಹಿಕಾತಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯವತೀ। ಕಿಬ್ಬಿಸಾತಿ ಕುರೂರಾ।
226. Videharaṭṭhe jātasaṃvaḍḍhatāya vedehikā. Paṇḍā vuccati paññā, tāya itā gatā pavattāti paṇḍitā. Gahapatānīti gehasāminī. Soraccenāti saṃyamena. Nivātavuttīti paṇipātakārī. Nibbutāti nibbutaduccaritapariḷāhā. Uṭṭhāhikāti uṭṭhānavīriyavatī. Kibbisāti kurūrā.
೨೨೭. ಏವಂ ಅಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಗುಣವನ್ತೋ’’ತಿ ಲೋಕೇ ಪತ್ಥಟಕಿತ್ತಿಸದ್ದಾನಮ್ಪಿ ಅಕ್ಖನ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಅಯಸುಪ್ಪತ್ತಿಗುಣಪರಿಹಾನಿಆದಿಂ ಅಕ್ಖಮತಾಯಆದೀನವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ। ವಚನಪಥೇತಿ ವಚನಮಗ್ಗೇ ಯುತ್ತಕಾಲಾದಿಕೇ। ಸಣ್ಹಾಭಾವೋಪಿ ಹಿ ವಚನಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಆಕಾರೋತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಚನಪಥೋ’’ ತ್ವೇವ ವುತ್ತೋ। ತೇಸಂಯೇವ ಕಾಲಾದೀನಂ। ಮೇತ್ತಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೇತ್ತಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇತ್ತಚಿತ್ತಾ। ಪುನ ‘‘ಕಾಲೇನ ವಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿ (ಪರಿ॰ ೩೬೨, ೩೬೩) ಪಾಳಿ ಧಮ್ಮಸಭಾವದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ‘‘ಪರಂ ಚೋದನಾವಸೇನ ವದನ್ತಾ ನಾಮ ಇಮೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಧಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಅಭಿರತಿವಸೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಭಾವನಾಚಿತ್ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ। ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಂ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ। ಯದಿ ಏವಂ ಪದೇಸವಿಸಯಂ ತಂ ಕಥಂ ನಿಪ್ಪದೇಸವಿಸಯಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಚೋದೇನ್ತೋ ‘‘ಕಥಂ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಆಹ, ಇತರೋ ‘‘ಪಞ್ಚ ವಚನಪಥೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪರಿಹರತಿ। ಇಧ ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವಚನಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪುನ ತಸ್ಸೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಬ್ಬಾ ಸತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾತಾ ಪಜಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಬ್ಬಾವನ್ತೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬಾವನ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ವಿಪುಲೇನಾತಿ ಮಹಾಜನಾರಮ್ಮಣೇನ। ಮಹನ್ತಪರಿಯಾಯೋ ಹಿ ವಿಪುಲ-ಸದ್ದೋ, ಮಹತ್ತಞ್ಚೇತ್ಥ ಬಹುಕಭಾವೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನೇಕಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೇನಾ’’ತಿ। ತಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ವಚನಪಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಪುಗ್ಗಲಂ। ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತಚಿತ್ತಸ್ಸ। ಏತ್ಥ ಚ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ಲೋಕಂ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿ।
227.Evaṃ akkhantiyā dosaṃ dassetvāti ‘‘guṇavanto’’ti loke patthaṭakittisaddānampi akkhantinimittaṃ ayasuppattiguṇaparihāniādiṃ akkhamatāyaādīnavaṃ pakāsetvā. Vacanapatheti vacanamagge yuttakālādike. Saṇhābhāvopi hi vacanassa pavattiākāroti katvā ‘‘vacanapatho’’ tveva vutto. Tesaṃyeva kālādīnaṃ. Mettā etassa atthīti mettaṃ, uppannaṃ mettacittaṃ etesanti uppannamettacittā. Puna ‘‘kālena vā, bhikkhave’’tiādi (pari. 362, 363) pāḷi dhammasabhāvadassanavasena pavattā ‘‘paraṃ codanāvasena vadantā nāma imehi ākārehi vadantī’’ti. Adhimuñcitvāti abhirativasena tasmiṃ puggale bhāvanācittaṃ muñcitvā vissajjetvā. So puggalo ārammaṇaṃ etassāti tadārammaṇaṃ, mettacittaṃ. Yadi evaṃ padesavisayaṃ taṃ kathaṃ nippadesavisayaṃ viya hotīti codento ‘‘kathaṃ tadārammaṇaṃ sabbāvantaṃ lokaṃ karotī’’ti āha, itaro ‘‘pañca vacanapathe’’tiādinā pariharati. Idha tadārammaṇañcāti tasseva mettacittassa ārammaṇaṃ katvāti pāḷiyaṃ vacanaseso daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘puna tassevā’’tiādi. Sabbā sattakāyasaṅkhātā pajā etassa atthīti sabbāvantoti imamatthaṃ dassento ‘‘sabbāvanta’’nti āha. Vipulenāti mahājanārammaṇena. Mahantapariyāyo hi vipula-saddo, mahattañcettha bahukabhāvo. Tenāha ‘‘anekasattārammaṇenā’’ti. Tañca puggalanti pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalaṃ. Cittassāti mettāsahagatacittassa. Ettha ca mettāsahagatena cetasā viharissāmāti sambandho. Tattha kathanti āha ‘‘tañca puggalaṃ sabbañca lokaṃ tassa cittassa ārammaṇaṃ katvā adhimuccitvā’’ti.
೨೨೮. ತದತ್ಥದೀಪಿಕನ್ತಿ ಯಾ ಮೇತ್ತಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಭಾವೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಿಕಾರತೋ ಕೇನಚಿ ವಿಕಾರಂ ನ ಆಪಾದೇತಬ್ಬತಾ, ತದತ್ಥಜೋತಿಕಂ। ಅಪಥವಿನ್ತಿ ಪಥವೀ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಪಥವೀ। ನಿಪ್ಪಥವಿನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪಥವೀಭಾವಾಭಾವಂ। ತಿರಿಯಂ ಪನ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತೇಹಿ ತಂ ತಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ? ನ, ತದಞ್ಞಚಕ್ಕವಾಳಪಥವಿಯಾ ಏಕಾಬದ್ಧಭಾವತೋ। ತಿಣ್ಣಞ್ಹಿ ಚಕ್ಕಾನಂ ಅನ್ತರಸದಿಸೇ ತಿಣ್ಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ಲೋಕಧಾತೂನಂ ಅನ್ತರೇಯೇವ ಪಥವೀ ನತ್ಥಿ ಲೋಕನ್ತರನಿರಯಭಾವತೋ। ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತನ್ತರೇಹಿ ಸಮ್ಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇ ಪಥವೀ ಏಕಾಬದ್ಧಾವ। ವಿವಟ್ಟಕಾಲೇ ಹಿ ಸಣ್ಠಹಮಾನಾಪಿ ಪಥವೀ ಯಥಾಸಣ್ಠಿತಪಥವಿಯಾ ಏಕಾಬದ್ಧಾವ ಸಣ್ಠಹತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಿರಿಯಂ ಪನ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ’’ತಿ। ಇಮಿನಾವ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೇನ ವುತ್ತಪರಿಮಾಣತೋ ಪರಂ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ।
228.Tadatthadīpikanti yā mettaṃ cetovimuttiṃ sammadeva bhāvetvā ṭhitassa nibbikārato kenaci vikāraṃ na āpādetabbatā, tadatthajotikaṃ. Apathavinti pathavī na hotīti apathavī. Nippathavinti sabbena sabbaṃ pathavībhāvābhāvaṃ. Tiriyaṃ pana aparicchinnāti kasmā vuttaṃ, nanu cakkavāḷapabbatehi taṃ taṃ cakkavāḷaṃ paricchindati? Na, tadaññacakkavāḷapathaviyā ekābaddhabhāvato. Tiṇṇañhi cakkānaṃ antarasadise tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ lokadhātūnaṃ antareyeva pathavī natthi lokantaranirayabhāvato. Cakkavāḷapabbatantarehi sambaddhaṭṭhāne pathavī ekābaddhāva. Vivaṭṭakāle hi saṇṭhahamānāpi pathavī yathāsaṇṭhitapathaviyā ekābaddhāva saṇṭhahati. Tenāha ‘‘tiriyaṃ pana aparicchinnā’’ti. Imināva gambhīrabhāvena vuttaparimāṇato paraṃ natthīti dīpitaṃ hoti.
೨೨೯. ಹಲಿದ್ದೀತಿ ಹಲಿದ್ದಿವಣ್ಣಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪೀತಕವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ। ವಣ್ಣಸಙ್ಖಾತಂ ರೂಪಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ರೂಪೀ, ನ ರೂಪೀತಿ ಅರೂಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅರೂಪೋ’’ತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸನಿದಸ್ಸನಭಾವಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋ’’ತಿ।
229.Haliddīti haliddivaṇṇaṃ adhippetanti āha ‘‘yaṃ kiñci pītakavaṇṇa’’nti. Vaṇṇasaṅkhātaṃ rūpaṃ assa atthīti rūpī, na rūpīti arūpīti āha ‘‘arūpo’’ti. Tenevāha ‘‘sanidassanabhāvapaṭikkhepato’’ti.
೨೩೦. ಪಞ್ಚ ಯೋಜನಸತಾನೀತಿ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಸಮುದ್ದಂ ಪವಿಟ್ಠಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಅನೋತತ್ತದಹಮುಖತೋ। ಅಞ್ಞಾ ನದಿಯೋ ಉಪಾದಾಯ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಗಮ್ಭೀರತಂ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಉದಕತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಗಮ್ಭೀರಾ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತಿಣುಕ್ಕಾಯ ತಾಪೇತಬ್ಬತ್ತಾಭಾವದಸ್ಸನಪರಮೇತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತೇನ ಪಯೋಗೇನಾ’’ತಿಆದಿ।
230.Pañca yojanasatānīti himavantato samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhānavasena vuttaṃ, na anotattadahamukhato. Aññā nadiyo upādāya labbhamānaṃ gambhīrataṃ appameyyaudakatañca gahetvā ‘‘gambhīrā appameyyā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tiṇukkāya tāpetabbattābhāvadassanaparametanti vuttaṃ ‘‘etena payogenā’’tiādi.
೨೩೧. ತೂಲಿನೀ ವಿಯ ತೂಲಿನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿಮ್ಬಲಿತೂಲಲತಾತೂಲಸಮಾನಾ’’ತಿ। ಸಸ್ಸರನ್ತಿ ಏವಂಪವತ್ತೋ ಸದ್ದೋ ಸಸ್ಸರಸದ್ದೋ। ಅನುರವದಸ್ಸನಞ್ಹೇತಂ। ತಥಾ ಭಬ್ಭರಸದ್ದೋ। ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಿನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದೂಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವದಸ್ಸನಪರಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಮಹಾಪಥವೀ ಕೇನಚಿ ಪುರಿಸೇನ ಅಪಥವಿಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಯಥಾ ಆಕಾಸೇ ಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ಪಟ್ಠಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಯಥಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಉದಕಂ ತಿಣುಕ್ಕಾಯ ತಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಯಥಾ ಚ ಬಿಳಾರಭಸ್ತಂ ಥದ್ಧಂ ಫರುಸಞ್ಚ ಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಮೇವಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಆಸೇವಿತಾಯ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಪಞ್ಚ ವಚನಪಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಪುರಿಸೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ।
231. Tūlinī viya tūlinīti āha ‘‘simbalitūlalatātūlasamānā’’ti. Sassaranti evaṃpavatto saddo sassarasaddo. Anuravadassanañhetaṃ. Tathā bhabbharasaddo. Sabbametaṃ mettāvihārino cittassa dūsetuṃ asakkuṇeyyabhāvadassanaparaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – yathā mahāpathavī kenaci purisena apathaviṃ kātuṃ na sakkā, yathā ākāse kiñci rūpaṃ paṭṭhapetuṃ na sakkā, yathā gaṅgāya udakaṃ tiṇukkāya tāpetuṃ na sakkā, yathā ca biḷārabhastaṃ thaddhaṃ pharusañca samphassaṃ kātuṃ na sakkā, evamevaṃ mettāya cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya pañca vacanapathe gahetvā āgatapurisena kenaci pariyāyena cittassa aññathattaṃ kātuṃ na sakkāti.
೨೩೨. ಓಚರಕಾತಿ ಪರೂಪಘಾತವಸೇನ ಹೀನಕಮ್ಮಕಾರಿನೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನೀಚಕಮ್ಮಕಾರಕಾ’’ತಿ। ಅನಧಿವಾಸನೇನಾತಿ ಅಕ್ಖಮನೇನ। ಮಯ್ಹಂ ಓವಾದಕರೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಪರಮ್ಹಿ ಅನತ್ಥಕಾರಿಮ್ಹಿ ಚಿತ್ತಪದೋಸನೇನ ಆಘಾತುಪ್ಪಾದನೇನ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ।
232.Ocarakāti parūpaghātavasena hīnakammakārino. Tenāha ‘‘nīcakammakārakā’’ti. Anadhivāsanenāti akkhamanena. Mayhaṃ ovādakaro na hotīti paramhi anatthakārimhi cittapadosanena āghātuppādanena mama sāsane sammāpaṭipajjamāno nāma na hoti.
೨೩೩. ಅಣುನ್ತಿ ಅಪ್ಪಕಂ ತನು ಪರಿತ್ತಕಂ। ಥೂಲನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಓಳಾರಿಕಂ। ವಚನಪಥಸ್ಸ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ತಂ ಸಾವಜ್ಜವಿಭಾಗೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ ವಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ ವಾ’’ತಿ। ಖನ್ತಿಯಾ ಇದಂ ಭಾರಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅವೋಚುಂ ‘‘ಅನಧಿ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ದೀಘರತ್ತನ್ತಿ ಚಿರಕಾಲಂ, ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಞ್ಚ ಹಿತಸುಖಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞಾಧಿಗಮೇನೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತೇನ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ’’ತಿ।
233.Aṇunti appakaṃ tanu parittakaṃ. Thūlanti mahantaṃ oḷārikaṃ. Vacanapathassa pana adhippetattā taṃ sāvajjavibhāgena gahetabbanti āha ‘‘appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ vā’’ti. Khantiyā idaṃ bhāriyaṃ na hotīti avocuṃ ‘‘anadhi…pe… passāmā’’ti. Dīgharattanti cirakālaṃ, accantamevāti attho. Accantañca hitasukhaṃ nāma aññādhigamenevāti āha ‘‘arahattena kūṭaṃ gaṇhanto’’ti.
ಕಕಚೂಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Kakacūpamasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧. ಕಕಚೂಪಮಸುತ್ತಂ • 1. Kakacūpamasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ಕಕಚೂಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Kakacūpamasuttavaṇṇanā
