| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
3. ඔපම්‌මවග්‌ගො
3. Opammavaggo
1. කකචූපමසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Kakacūpamasuttavaṇṇanā
222. මොළින්‌ති කෙසරචනං. වෙහායසන්‌ති ආකාසෙ. රතනචඞ්‌කොටවරෙනාති රතනසිලාමයවරචඞ්‌කොටකෙන සහස්‌සනෙත්‌තො සිරසා පටිග්‌ගහි. ‘‘සුවණ්‌ණචඞ්‌කොටකවරෙනා’’තිපි (බු. වං. අට්‌ඨ. 23 දූරෙනිදානකථා; ජා. අට්‌ඨ. 1.2 අවිදූරෙනිදානකථා) පාඨො.
222.Moḷinti kesaracanaṃ. Vehāyasanti ākāse. Ratanacaṅkoṭavarenāti ratanasilāmayavaracaṅkoṭakena sahassanetto sirasā paṭiggahi. ‘‘Suvaṇṇacaṅkoṭakavarenā’’tipi (bu. vaṃ. aṭṭha. 23 dūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.2 avidūrenidānakathā) pāṭho.
සාති මොළි. මොළි එතස්‌ස අත්‌ථීති මොළිකො, මොළිකො එව මොළියො. ඵග්‌ගුනොති පන නාමං. සඞ්‌ඛාති සමඤ්‌ඤා. වෙලීයති ඛණමුහුත්‌තාදිවසෙන උපදිසීයතීති වෙලා, කාලොති ආහ ‘‘තායං වෙලායං…පෙ.… අයං කාලවෙලා නාමා’’ති. වෙලයති පරිච්‌ඡෙදවසෙන තිට්‌ඨතීති වෙලා, සීමා. වෙලයති සංකිලෙසපක්‌ඛං චාලයතීති වෙලා, සීලං. අනතික්‌කමනට්‌ඨොපි චස්‌ස සංකිලෙසධම්‌මනිමිත්‌තං අචලනමෙව. විඤ්‌ඤුපුරිසාභාවෙ ඡපඤ්‌චවාචාමත්‌තං ඔවාදෙ පමාණං නාම. දවසහගතං කත්‌වාති කීළාසහිතං කත්‌වා.
Sāti moḷi. Moḷi etassa atthīti moḷiko, moḷiko eva moḷiyo. Phaggunoti pana nāmaṃ. Saṅkhāti samaññā. Velīyati khaṇamuhuttādivasena upadisīyatīti velā, kāloti āha ‘‘tāyaṃ velāyaṃ…pe… ayaṃ kālavelā nāmā’’ti. Velayati paricchedavasena tiṭṭhatīti velā, sīmā. Velayati saṃkilesapakkhaṃ cālayatīti velā, sīlaṃ. Anatikkamanaṭṭhopi cassa saṃkilesadhammanimittaṃ acalanameva. Viññupurisābhāve chapañcavācāmattaṃ ovāde pamāṇaṃ nāma.Davasahagataṃ katvāti kīḷāsahitaṃ katvā.
මිස්‌සීභූතොති අනනුලොමිකසංසග්‌ගවසෙන මිස්‌සීභූතො. ‘‘අවණ්‌ණං භාසතී’’ති සඞ්‌ඛෙපතො වුත්‌තං විවරිතුං ‘‘තාපනපචනකොට්‌ටනාදීනී’’තිආදි වුත්‌තං. අධිකරණම්‌පි කරොතීති එත්‌ථ යථා සො අධිකරණාය පරිසක්‌කති, තංදස්‌සනං ‘‘ඉමෙසං භික්‌ඛූන’’න්‌තිආදි. අධිකරණං ආකඩ්‌ඪතීති අධිකරණං උද්‌දිස්‌ස තෙ භික්‌ඛූ ආකඩ්‌ඪති, අධිකරණං වා තෙසු උප්‌පාදෙන්‌තො ආකඩ්‌ඪති. උද්‌දෙසපදං වාති පදසො උද්‌දෙසමත්‌තං වා. නෙව පියකම්‍යතායාති නෙව අත්‌තනි සත්‌ථුනො පියභාවකාමතාය. න භෙදාධිප්‌පායෙනාති න සත්‌ථුනො තෙන භික්‌ඛුනා භෙදාධිප්‌පායෙන. අත්‌ථකාමතායාති මොළියඵග්‌ගුනස්‌ස හිතකාමතාය.
Missībhūtoti ananulomikasaṃsaggavasena missībhūto. ‘‘Avaṇṇaṃ bhāsatī’’ti saṅkhepato vuttaṃ vivarituṃ ‘‘tāpanapacanakoṭṭanādīnī’’tiādi vuttaṃ. Adhikaraṇampi karotīti ettha yathā so adhikaraṇāya parisakkati, taṃdassanaṃ ‘‘imesaṃ bhikkhūna’’ntiādi. Adhikaraṇaṃ ākaḍḍhatīti adhikaraṇaṃ uddissa te bhikkhū ākaḍḍhati, adhikaraṇaṃ vā tesu uppādento ākaḍḍhati. Uddesapadaṃ vāti padaso uddesamattaṃ vā. Neva piyakamyatāyāti neva attani satthuno piyabhāvakāmatāya. Na bhedādhippāyenāti na satthuno tena bhikkhunā bhedādhippāyena. Atthakāmatāyāti moḷiyaphaggunassa hitakāmatāya.
224. අවණ්‌ණභාසනෙති භික්‌ඛුනීනං අගුණකථනෙ. ඡන්‌දාදීනං වත්‌ථුභාවතො කාමගුණා ගෙහං විය ගෙහං, තෙ ච තෙ සිතා නිස්‌සිතාති ගෙහස්‌සිතාති වුත්‌තා. තණ්‌හාඡන්‌දාපි තාසං කත්‌තුකාමතාපීති උභයෙපි තණ්‌හාඡන්‌දා, පටිඝඡන්‌දා පන තෙසං කත්‌තුකාමතා එව. ඵලිකමණි විය පකතිපභස්‌සරස්‌ස චිත්‌තසන්‌තානස්‌ස උපසඞ්‌ගො විය විපරිණාමකාරණං රාගාදයොති ආහ ‘‘රත්‌තම්‌පි චිත්‌තං විපරිණත’’න්‌තිආදි. හිතානුකම්‌පීති කරුණාය පච්‌චුපට්‌ඨාපනමාහ. ‘‘යස්‌සන්‌තරතො න සන්‌ති කොපා’’තිආදීසු (උදා. 20) විය අන්‌තර-සද්‌දො චිත්‌තපරියායොති ආහ ‘‘දොසන්‌තරොති දොසචිත්‌තො’’ති.
224.Avaṇṇabhāsaneti bhikkhunīnaṃ aguṇakathane. Chandādīnaṃ vatthubhāvato kāmaguṇā gehaṃ viya gehaṃ, te ca te sitā nissitāti gehassitāti vuttā. Taṇhāchandāpi tāsaṃ kattukāmatāpīti ubhayepi taṇhāchandā, paṭighachandā pana tesaṃ kattukāmatā eva. Phalikamaṇi viya pakatipabhassarassa cittasantānassa upasaṅgo viya vipariṇāmakāraṇaṃ rāgādayoti āha ‘‘rattampi cittaṃ vipariṇata’’ntiādi. Hitānukampīti karuṇāya paccupaṭṭhāpanamāha. ‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) viya antara-saddo cittapariyāyoti āha ‘‘dosantaroti dosacitto’’ti.
225. දුබ්‌බචතාය ඔවාදං අසම්‌පටිච්‌ඡන්‌තො චිත්‌තෙනෙව පටිවිරුද්‌ධො අට්‌ඨාසි. ගණ්‌හිංසු චිත්‌තං, හදයගාහිනිං පටිපජ්‌ජිංසූති අත්‌ථො. පූරයිංසු අජ්‌ඣාසයන්‌ති අත්‌ථො. එකස්‌මිං සමයෙ පඨමබොධියං. එකාසනං භොජනස්‌ස එකාසනභොජනං, එකවෙලායමෙව භොජනං. තඤ්‌ච ඛො පුබ්‌බණ්‌හෙ එවාති ආහ ‘‘එකං පුරෙභත්‌තභොජන’’න්‌තිආදි. සත්‌තක්‌ඛත්‌තුං භුත්‌තභොජනම්‌පි ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ එකාසනභොජනන්‌තෙව අධිප්‌පෙතං, න එකාසනිකතාය එකාය එව නිසජ්‌ජාය භොජනං. ‘‘අප්‌පඩංස…පෙ.… සම්‌ඵස්‌ස’’න්‌තිආදීසු විය අප්‌ප-සද්‌දො අභාවත්‌ථොති ආහ ‘‘නිරාබාධතං, නිද්‌දුක්‌ඛත’’න්‌ති. පධානාදිවසෙන සල්‌ලහුකං අකිච්‌ඡං උට්‌ඨානං සල්‌ලහුකඋට්‌ඨානං. න එකප්‌පහාරෙනාති න එකවාරෙන, න එකස්‌මිංයෙව කාලෙති අධිප්‌පායො. ද්‌වෙ භොජනානීති ‘‘අපරණ්‌හෙ රත්‌තිය’’න්‌ති කාලවසෙන ද්‌වෙ භොජනානි. පඤ්‌ච ගුණෙති අප්‌පාබාධාදිකෙ පඤ්‌ච ආනිසංසෙ. සතුප්‌පාදකරණීයමත්‌තමෙවාති සතුප්‌පාදමත්‌තකරණීයමෙව, නිවාරෙතබ්‌බස්‌ස පුනප්‌පුනං සමාදපනඤ්‌ච නාහොසි.
225. Dubbacatāya ovādaṃ asampaṭicchanto citteneva paṭiviruddho aṭṭhāsi. Gaṇhiṃsu cittaṃ, hadayagāhiniṃ paṭipajjiṃsūti attho. Pūrayiṃsu ajjhāsayanti attho. Ekasmiṃ samaye paṭhamabodhiyaṃ. Ekāsanaṃ bhojanassa ekāsanabhojanaṃ, ekavelāyameva bhojanaṃ. Tañca kho pubbaṇhe evāti āha ‘‘ekaṃ purebhattabhojana’’ntiādi. Sattakkhattuṃ bhuttabhojanampi imasmiṃ sutte ekāsanabhojananteva adhippetaṃ, na ekāsanikatāya ekāya eva nisajjāya bhojanaṃ. ‘‘Appaḍaṃsa…pe… samphassa’’ntiādīsu viya appa-saddo abhāvatthoti āha ‘‘nirābādhataṃ, niddukkhata’’nti. Padhānādivasena sallahukaṃ akicchaṃ uṭṭhānaṃ sallahukauṭṭhānaṃ. Na ekappahārenāti na ekavārena, na ekasmiṃyeva kāleti adhippāyo. Dve bhojanānīti ‘‘aparaṇhe rattiya’’nti kālavasena dve bhojanāni. Pañca guṇeti appābādhādike pañca ānisaṃse. Satuppādakaraṇīyamattamevāti satuppādamattakaraṇīyameva, nivāretabbassa punappunaṃ samādapanañca nāhosi.
මණ්‌ඩභූමීති ඔජවන්‌තභූමි, යත්‌ථ පරිසිඤ්‌චනෙන විනා සස්‌සානි කිට්‌ඨානි සම්‌පජ්‌ජන්‌ති. යුගෙ යොජෙතබ්‌බානි යොග්‌ගානි, තෙසං ආචරියො යොග්‌ගාචරියො, තෙසං සික්‌ඛාපනකො. ගාමණිහත්‌ථිආදයොපි ‘‘යොග්‌ගා’’ති වුච්‌චන්‌තීති ආහ පාළියං ‘‘අස්‌සදම්‌මසාරථී’’ති. චතූසු මග්‌ගෙසු යෙන යෙන මග්‌ගෙන ඉච්‌ඡති. ජවසමගාදිභෙදාසු ගතීසු යං යං ගතිං. තං තං මග්‌ගං ආරුළ්‌හාව ඔතිණ්‌ණායෙව. නෙව වාරෙතබ්‌බා රස්‌මිවිනිග්‌ගණ්‌හනෙන. න විජ්‌ඣිතබ්‌බා පතොදලට්‌ඨියා. ගමනමෙවාති ඉමෙ යුත්‌තා මම ඉච්‌ඡානුරූපං මන්‌දං ගච්‌ඡන්‌ති, සමං ගච්‌ඡන්‌ති, සීඝං ගච්‌ඡන්‌තීති ඛුරෙසු නිමිත්‌තග්‌ගහණං පට්‌ඨපෙත්‌වා සාරථිනා තෙසං ගමනමෙව පස්‌සිතබ්‌බං හොති, න තත්‌ථ නියොජනං . තෙහිපි භික්‌ඛූහි. පජහිංසු පජහිතබ්‌බං. සාලදූසනාති සාලරුක්‌ඛවිසනාසකා. අඤ්‌ඤා ච වල්‌ලියො සාලරුක්‌ඛෙ විනන්‌ධිත්‌වා ඨිතා. බහි නීහරණෙනාති සාලවනතො බහි ඡඩ්‌ඩනෙන. සුසණ්‌ඨිතාති සණ්‌ඨානසම්‌පන්‌නා, මරියාදං බන්‌ධිත්‌වාති ආලවාලසම්‌පාදනවසෙන මරියාදං බන්‌ධිත්‌වා. කිපිල්‌ලපුටකං තම්‌බකිපිල්‌ලකපුටකං. සුක්‌ඛදණ්‌ඩකහරණං ආලවාලබ්‌භන්‌තරා.
Maṇḍabhūmīti ojavantabhūmi, yattha parisiñcanena vinā sassāni kiṭṭhāni sampajjanti. Yuge yojetabbāni yoggāni, tesaṃ ācariyo yoggācariyo, tesaṃ sikkhāpanako. Gāmaṇihatthiādayopi ‘‘yoggā’’ti vuccantīti āha pāḷiyaṃ ‘‘assadammasārathī’’ti. Catūsu maggesu yena yena maggena icchati. Javasamagādibhedāsu gatīsu yaṃ yaṃ gatiṃ. Taṃ taṃ maggaṃ āruḷhāva otiṇṇāyeva. Neva vāretabbā rasmiviniggaṇhanena. Na vijjhitabbā patodalaṭṭhiyā. Gamanamevāti ime yuttā mama icchānurūpaṃ mandaṃ gacchanti, samaṃ gacchanti, sīghaṃ gacchantīti khuresu nimittaggahaṇaṃ paṭṭhapetvā sārathinā tesaṃ gamanameva passitabbaṃ hoti, na tattha niyojanaṃ . Tehipi bhikkhūhi. Pajahiṃsu pajahitabbaṃ. Sāladūsanāti sālarukkhavisanāsakā. Aññā ca valliyo sālarukkhe vinandhitvā ṭhitā. Bahi nīharaṇenāti sālavanato bahi chaḍḍanena. Susaṇṭhitāti saṇṭhānasampannā, mariyādaṃbandhitvāti ālavālasampādanavasena mariyādaṃ bandhitvā. Kipillapuṭakaṃ tambakipillakapuṭakaṃ. Sukkhadaṇḍakaharaṇaṃ ālavālabbhantarā.
226. විදෙහරට්‌ඨෙ ජාතසංවඩ්‌ඪතාය වෙදෙහිකා. පණ්‌ඩා වුච්‌චති පඤ්‌ඤා, තාය ඉතා ගතා පවත්‌තාති පණ්‌ඩිතා. ගහපතානීති ගෙහසාමිනී. සොරච්‌චෙනාති සංයමෙන. නිවාතවුත්‌තීති පණිපාතකාරී. නිබ්‌බුතාති නිබ්‌බුතදුච්‌චරිතපරිළාහා. උට්‌ඨාහිකාති උට්‌ඨානවීරියවතී. කිබ්‌බිසාති කුරූරා.
226. Videharaṭṭhe jātasaṃvaḍḍhatāya vedehikā. Paṇḍā vuccati paññā, tāya itā gatā pavattāti paṇḍitā. Gahapatānīti gehasāminī. Soraccenāti saṃyamena. Nivātavuttīti paṇipātakārī. Nibbutāti nibbutaduccaritapariḷāhā. Uṭṭhāhikāti uṭṭhānavīriyavatī. Kibbisāti kurūrā.
227. එවං අක්‌ඛන්‌තියා දොසං දස්‌සෙත්‌වාති ‘‘ගුණවන්‌තො’’ති ලොකෙ පත්‌ථටකිත්‌තිසද්‌දානම්‌පි අක්‌ඛන්‌තිනිමිත්‌තං අයසුප්‌පත්‌තිගුණපරිහානිආදිං අක්‌ඛමතායආදීනවං පකාසෙත්‌වා. වචනපථෙති වචනමග්‌ගෙ යුත්‌තකාලාදිකෙ. සණ්‌හාභාවොපි හි වචනස්‌ස පවත්‌තිආකාරොති කත්‌වා ‘‘වචනපථො’’ ත්‌වෙව වුත්‌තො. තෙසංයෙව කාලාදීනං. මෙත්‌තා එතස්‌ස අත්‌ථීති මෙත්‌තං, උප්‌පන්‌නං මෙත්‌තචිත්‌තං එතෙසන්‌ති උප්‌පන්‌නමෙත්‌තචිත්‌තා. පුන ‘‘කාලෙන වා, භික්‌ඛවෙ’’තිආදි (පරි. 362, 363) පාළි ධම්‌මසභාවදස්‌සනවසෙන පවත්‌තා ‘‘පරං චොදනාවසෙන වදන්‌තා නාම ඉමෙහි ආකාරෙහි වදන්‌තී’’ති. අධිමුඤ්‌චිත්‌වාති අභිරතිවසෙන තස්‌මිං පුග්‌ගලෙ භාවනාචිත්‌තං මුඤ්‌චිත්‌වා විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා. සො පුග්‌ගලො ආරම්‌මණං එතස්‌සාති තදාරම්‌මණං, මෙත්‌තචිත්‌තං. යදි එවං පදෙසවිසයං තං කථං නිප්‌පදෙසවිසයං විය හොතීති චොදෙන්‌තො ‘‘කථං තදාරම්‌මණං සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං කරොතී’’ති ආහ, ඉතරො ‘‘පඤ්‌ච වචනපථෙ’’තිආදිනා පරිහරති. ඉධ තදාරම්‌මණඤ්‌චාති තස්‌සෙව මෙත්‌තචිත්‌තස්‌ස ආරම්‌මණං කත්‌වාති පාළියං වචනසෙසො දට්‌ඨබ්‌බො. තෙනාහ ‘‘පුන තස්‌සෙවා’’තිආදි. සබ්‌බා සත්‌තකායසඞ්‌ඛාතා පජා එතස්‌ස අත්‌ථීති සබ්‌බාවන්‌තොති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සබ්‌බාවන්‌ත’’න්‌ති ආහ. විපුලෙනාති මහාජනාරම්‌මණෙන. මහන්‌තපරියායො හි විපුල-සද්‌දො, මහත්‌තඤ්‌චෙත්‌ථ බහුකභාවො. තෙනාහ ‘‘අනෙකසත්‌තාරම්‌මණෙනා’’ති. තඤ්‌ච පුග්‌ගලන්‌ති පඤ්‌ච වචනපථෙ ගහෙත්‌වා ආගතපුග්‌ගලං. චිත්‌තස්‌සාති මෙත්‌තාසහගතචිත්‌තස්‌ස. එත්‌ථ ච මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා විහරිස්‌සාමාති සම්‌බන්‌ධො. තත්‌ථ කථන්‌ති ආහ ‘‘තඤ්‌ච පුග්‌ගලං සබ්‌බඤ්‌ච ලොකං තස්‌ස චිත්‌තස්‌ස ආරම්‌මණං කත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා’’ති.
227.Evaṃ akkhantiyā dosaṃ dassetvāti ‘‘guṇavanto’’ti loke patthaṭakittisaddānampi akkhantinimittaṃ ayasuppattiguṇaparihāniādiṃ akkhamatāyaādīnavaṃ pakāsetvā. Vacanapatheti vacanamagge yuttakālādike. Saṇhābhāvopi hi vacanassa pavattiākāroti katvā ‘‘vacanapatho’’ tveva vutto. Tesaṃyeva kālādīnaṃ. Mettā etassa atthīti mettaṃ, uppannaṃ mettacittaṃ etesanti uppannamettacittā. Puna ‘‘kālena vā, bhikkhave’’tiādi (pari. 362, 363) pāḷi dhammasabhāvadassanavasena pavattā ‘‘paraṃ codanāvasena vadantā nāma imehi ākārehi vadantī’’ti. Adhimuñcitvāti abhirativasena tasmiṃ puggale bhāvanācittaṃ muñcitvā vissajjetvā. So puggalo ārammaṇaṃ etassāti tadārammaṇaṃ, mettacittaṃ. Yadi evaṃ padesavisayaṃ taṃ kathaṃ nippadesavisayaṃ viya hotīti codento ‘‘kathaṃ tadārammaṇaṃ sabbāvantaṃ lokaṃ karotī’’ti āha, itaro ‘‘pañca vacanapathe’’tiādinā pariharati. Idha tadārammaṇañcāti tasseva mettacittassa ārammaṇaṃ katvāti pāḷiyaṃ vacanaseso daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘puna tassevā’’tiādi. Sabbā sattakāyasaṅkhātā pajā etassa atthīti sabbāvantoti imamatthaṃ dassento ‘‘sabbāvanta’’nti āha. Vipulenāti mahājanārammaṇena. Mahantapariyāyo hi vipula-saddo, mahattañcettha bahukabhāvo. Tenāha ‘‘anekasattārammaṇenā’’ti. Tañca puggalanti pañca vacanapathe gahetvā āgatapuggalaṃ. Cittassāti mettāsahagatacittassa. Ettha ca mettāsahagatena cetasā viharissāmāti sambandho. Tattha kathanti āha ‘‘tañca puggalaṃ sabbañca lokaṃ tassa cittassa ārammaṇaṃ katvā adhimuccitvā’’ti.
228. තදත්‌ථදීපිකන්‌ති යා මෙත්‌තං චෙතොවිමුත්‌තිං සම්‌මදෙව භාවෙත්‌වා ඨිතස්‌ස නිබ්‌බිකාරතො කෙනචි විකාරං න ආපාදෙතබ්‌බතා, තදත්‌ථජොතිකං. අපථවින්‌ති පථවී න හොතීති අපථවී. නිප්‌පථවින්‌ති සබ්‌බෙන සබ්‌බං පථවීභාවාභාවං. තිරියං පන අපරිච්‌ඡින්‌නාති කස්‌මා වුත්‌තං, නනු චක්‌කවාළපබ්‌බතෙහි තං තං චක්‌කවාළං පරිච්‌ඡින්‌දති? න, තදඤ්‌ඤචක්‌කවාළපථවියා එකාබද්‌ධභාවතො. තිණ්‌ණඤ්‌හි චක්‌කානං අන්‌තරසදිසෙ තිණ්‌ණං තිණ්‌ණං ලොකධාතූනං අන්‌තරෙයෙව පථවී නත්‌ථි ලොකන්‌තරනිරයභාවතො. චක්‌කවාළපබ්‌බතන්‌තරෙහි සම්‌බද්‌ධට්‌ඨානෙ පථවී එකාබද්‌ධාව. විවට්‌ටකාලෙ හි සණ්‌ඨහමානාපි පථවී යථාසණ්‌ඨිතපථවියා එකාබද්‌ධාව සණ්‌ඨහති. තෙනාහ ‘‘තිරියං පන අපරිච්‌ඡින්‌නා’’ති. ඉමිනාව ගම්‌භීරභාවෙන වුත්‌තපරිමාණතො පරං නත්‌ථීති දීපිතං හොති.
228.Tadatthadīpikanti yā mettaṃ cetovimuttiṃ sammadeva bhāvetvā ṭhitassa nibbikārato kenaci vikāraṃ na āpādetabbatā, tadatthajotikaṃ. Apathavinti pathavī na hotīti apathavī. Nippathavinti sabbena sabbaṃ pathavībhāvābhāvaṃ. Tiriyaṃ pana aparicchinnāti kasmā vuttaṃ, nanu cakkavāḷapabbatehi taṃ taṃ cakkavāḷaṃ paricchindati? Na, tadaññacakkavāḷapathaviyā ekābaddhabhāvato. Tiṇṇañhi cakkānaṃ antarasadise tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ lokadhātūnaṃ antareyeva pathavī natthi lokantaranirayabhāvato. Cakkavāḷapabbatantarehi sambaddhaṭṭhāne pathavī ekābaddhāva. Vivaṭṭakāle hi saṇṭhahamānāpi pathavī yathāsaṇṭhitapathaviyā ekābaddhāva saṇṭhahati. Tenāha ‘‘tiriyaṃ pana aparicchinnā’’ti. Imināva gambhīrabhāvena vuttaparimāṇato paraṃ natthīti dīpitaṃ hoti.
229. හලිද්‌දීති හලිද්‌දිවණ්‌ණං අධිප්‌පෙතන්‌ති ආහ ‘‘යං කිඤ්‌චි පීතකවණ්‌ණ’’න්‌ති. වණ්‌ණසඞ්‌ඛාතං රූපං අස්‌ස අත්‌ථීති රූපී, න රූපීති අරූපීති ආහ ‘‘අරූපො’’ති. තෙනෙවාහ ‘‘සනිදස්‌සනභාවපටික්‌ඛෙපතො’’ති.
229.Haliddīti haliddivaṇṇaṃ adhippetanti āha ‘‘yaṃ kiñci pītakavaṇṇa’’nti. Vaṇṇasaṅkhātaṃ rūpaṃ assa atthīti rūpī, na rūpīti arūpīti āha ‘‘arūpo’’ti. Tenevāha ‘‘sanidassanabhāvapaṭikkhepato’’ti.
230. පඤ්‌ච යොජනසතානීති හිමවන්‌තතො සමුද්‌දං පවිට්‌ඨට්‌ඨානවසෙන වුත්‌තං, න අනොතත්‌තදහමුඛතො. අඤ්‌ඤා නදියො උපාදාය ලබ්‌භමානං ගම්‌භීරතං අප්‌පමෙය්‍යඋදකතඤ්‌ච ගහෙත්‌වා ‘‘ගම්‌භීරා අප්‌පමෙය්‍යා’’ති වුත්‌තං. අට්‌ඨකථායං පන තිණුක්‌කාය තාපෙතබ්‌බත්‌තාභාවදස්‌සනපරමෙතන්‌ති වුත්‌තං ‘‘එතෙන පයොගෙනා’’තිආදි.
230.Pañca yojanasatānīti himavantato samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhānavasena vuttaṃ, na anotattadahamukhato. Aññā nadiyo upādāya labbhamānaṃ gambhīrataṃ appameyyaudakatañca gahetvā ‘‘gambhīrā appameyyā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tiṇukkāya tāpetabbattābhāvadassanaparametanti vuttaṃ ‘‘etena payogenā’’tiādi.
231. තූලිනී විය තූලිනීති ආහ ‘‘සිම්‌බලිතූලලතාතූලසමානා’’ති. සස්‌සරන්‌ති එවංපවත්‌තො සද්‌දො සස්‌සරසද්‌දො. අනුරවදස්‌සනඤ්‌හෙතං. තථා භබ්‌භරසද්‌දො. සබ්‌බමෙතං මෙත්‌තාවිහාරිනො චිත්‌තස්‌ස දූසෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යභාවදස්‌සනපරං. අයඤ්‌හෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – යථා මහාපථවී කෙනචි පුරිසෙන අපථවිං කාතුං න සක්‌කා, යථා ආකාසෙ කිඤ්‌චි රූපං පට්‌ඨපෙතුං න සක්‌කා, යථා ගඞ්‌ගාය උදකං තිණුක්‌කාය තාපෙතුං න සක්‌කා, යථා ච බිළාරභස්‌තං ථද්‌ධං ඵරුසඤ්‌ච සම්‌ඵස්‌සං කාතුං න සක්‌කා, එවමෙවං මෙත්‌තාය චෙතොවිමුත්‌තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය පඤ්‌ච වචනපථෙ ගහෙත්‌වා ආගතපුරිසෙන කෙනචි පරියායෙන චිත්‌තස්‌ස අඤ්‌ඤථත්‌තං කාතුං න සක්‌කාති.
231. Tūlinī viya tūlinīti āha ‘‘simbalitūlalatātūlasamānā’’ti. Sassaranti evaṃpavatto saddo sassarasaddo. Anuravadassanañhetaṃ. Tathā bhabbharasaddo. Sabbametaṃ mettāvihārino cittassa dūsetuṃ asakkuṇeyyabhāvadassanaparaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – yathā mahāpathavī kenaci purisena apathaviṃ kātuṃ na sakkā, yathā ākāse kiñci rūpaṃ paṭṭhapetuṃ na sakkā, yathā gaṅgāya udakaṃ tiṇukkāya tāpetuṃ na sakkā, yathā ca biḷārabhastaṃ thaddhaṃ pharusañca samphassaṃ kātuṃ na sakkā, evamevaṃ mettāya cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya pañca vacanapathe gahetvā āgatapurisena kenaci pariyāyena cittassa aññathattaṃ kātuṃ na sakkāti.
232. ඔචරකාති පරූපඝාතවසෙන හීනකම්‌මකාරිනො. තෙනාහ ‘‘නීචකම්‌මකාරකා’’ති. අනධිවාසනෙනාති අක්‌ඛමනෙන. මය්‌හං ඔවාදකරො න හොතීති පරම්‌හි අනත්‌ථකාරිම්‌හි චිත්‌තපදොසනෙන ආඝාතුප්‌පාදනෙන මම සාසනෙ සම්‌මාපටිපජ්‌ජමානො නාම න හොති.
232.Ocarakāti parūpaghātavasena hīnakammakārino. Tenāha ‘‘nīcakammakārakā’’ti. Anadhivāsanenāti akkhamanena. Mayhaṃ ovādakaro na hotīti paramhi anatthakārimhi cittapadosanena āghātuppādanena mama sāsane sammāpaṭipajjamāno nāma na hoti.
233. අණුන්‌ති අප්‌පකං තනු පරිත්‌තකං. ථූලන්‌ති මහන්‌තං ඔළාරිකං. වචනපථස්‌ස පන අධිප්‌පෙතත්‌තා තං සාවජ්‌ජවිභාගෙන ගහෙතබ්‌බන්‌ති ආහ ‘‘අප්‌පසාවජ්‌ජං වා මහාසාවජ්‌ජං වා’’ති. ඛන්‌තියා ඉදං භාරියං න හොතීති අවොචුං ‘‘අනධි…පෙ.… පස්‌සාමා’’ති. දීඝරත්‌තන්‌ති චිරකාලං, අච්‌චන්‌තමෙවාති අත්‌ථො. අච්‌චන්‌තඤ්‌ච හිතසුඛං නාම අඤ්‌ඤාධිගමෙනෙවාති ආහ ‘‘අරහත්‌තෙන කූටං ගණ්‌හන්‌තො’’ති.
233.Aṇunti appakaṃ tanu parittakaṃ. Thūlanti mahantaṃ oḷārikaṃ. Vacanapathassa pana adhippetattā taṃ sāvajjavibhāgena gahetabbanti āha ‘‘appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ vā’’ti. Khantiyā idaṃ bhāriyaṃ na hotīti avocuṃ ‘‘anadhi…pe… passāmā’’ti. Dīgharattanti cirakālaṃ, accantamevāti attho. Accantañca hitasukhaṃ nāma aññādhigamenevāti āha ‘‘arahattena kūṭaṃ gaṇhanto’’ti.
කකචූපමසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Kakacūpamasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 1. කකචූපමසුත්‌තං • 1. Kakacūpamasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 1. කකචූපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Kakacūpamasuttavaṇṇanā
