Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / బుద్ధవంస-అట్ఠకథా • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
౨౪. కకుసన్ధబుద్ధవంసవణ్ణనా
24. Kakusandhabuddhavaṃsavaṇṇanā
వేస్సభుమ్హి సయమ్భుమ్హి పరినిబ్బుతే తస్మిం పన కప్పే అతిక్కన్తే ఏకూనత్తింసకప్పేసు జినదివసకరా నుప్పజ్జింసు. ఇమస్మిం పన భద్దకప్పే చత్తారో బుద్ధా నిబ్బత్తింసు. కతమే చత్తారో? కకుసన్ధో కోణాగమనో కస్సపో అమ్హాకం బుద్ధోతి. మేత్తేయ్యో పన భగవా ఉప్పజ్జిస్సతి. ఏవమయం కప్పో పఞ్చహి బుద్ధుప్పాదేహి పటిమణ్డితత్తా భద్దకప్పోతి భగవతా వణ్ణితో. తత్థ కకుసన్ధో నామ భగవా పారమియో పూరేత్వా తుసితపురే నిబ్బత్తిత్వా తతో చవిత్వా ఖేమవతీనగరే ఖేమఙ్కరస్స నామ రఞ్ఞో అత్థధమ్మానుసాసకస్స అగ్గిదత్తస్స నామ పురోహితస్స అగ్గమహేసియా విసాఖాయ నామ బ్రాహ్మణియా కుచ్ఛిస్మిం పటిసన్ధిం అగ్గహేసి. యదా పన ఖత్తియా బ్రాహ్మణే సక్కరోన్తి గరుకరోన్తి మానేన్తి పూజేన్తి, తదా బోధిసత్తా బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తన్తి.
Vessabhumhi sayambhumhi parinibbute tasmiṃ pana kappe atikkante ekūnattiṃsakappesu jinadivasakarā nuppajjiṃsu. Imasmiṃ pana bhaddakappe cattāro buddhā nibbattiṃsu. Katame cattāro? Kakusandho koṇāgamano kassapo amhākaṃ buddhoti. Metteyyo pana bhagavā uppajjissati. Evamayaṃ kappo pañcahi buddhuppādehi paṭimaṇḍitattā bhaddakappoti bhagavatā vaṇṇito. Tattha kakusandho nāma bhagavā pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā khemavatīnagare khemaṅkarassa nāma rañño atthadhammānusāsakassa aggidattassa nāma purohitassa aggamahesiyā visākhāya nāma brāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ aggahesi. Yadā pana khattiyā brāhmaṇe sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tadā bodhisattā brāhmaṇakule nibbattanti.
యదా పన బ్రాహ్మణా ఖత్తియే సక్కరోన్తి గరుకరోన్తి మానేన్తి పూజేన్తి, తదా ఖత్తియకులే ఉప్పజ్జన్తి. తదా కిర బ్రాహ్మణా ఖత్తియేహి సక్కరీయన్తి గరుకరీయన్తి, తస్మా సచ్చసన్ధో కకుసన్ధో బోధిసత్తో విభవసిరిసముదయేనాకులే అనాకులే బ్రాహ్మణకులే దససహస్సిలోకధాతుం ఉన్నాదేన్తో కమ్పయన్తో ఉదపాది. హేట్ఠా వుత్తప్పకారాని పాటిహారియాని నిబ్బత్తింసు. తతో దసన్నం మాసానం అచ్చయేన ఖేమవతుయ్యానే మాతుకుచ్ఛితో సువణ్ణలతాతో అగ్గిజాలో వియ నిక్ఖమి. సో చత్తారి వస్ససహస్సాని అగారం అజ్ఝావసి. తస్స కిర కామకామవణ్ణకామసుద్ధినామకా తయో పాసాదా అహేసుం. రోచినీబ్రాహ్మణీపముఖాని తింస ఇత్థిసహస్సాని పచ్చుపట్ఠితాని అహేసుం.
Yadā pana brāhmaṇā khattiye sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tadā khattiyakule uppajjanti. Tadā kira brāhmaṇā khattiyehi sakkarīyanti garukarīyanti, tasmā saccasandho kakusandho bodhisatto vibhavasirisamudayenākule anākule brāhmaṇakule dasasahassilokadhātuṃ unnādento kampayanto udapādi. Heṭṭhā vuttappakārāni pāṭihāriyāni nibbattiṃsu. Tato dasannaṃ māsānaṃ accayena khemavatuyyāne mātukucchito suvaṇṇalatāto aggijālo viya nikkhami. So cattāri vassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tassa kira kāmakāmavaṇṇakāmasuddhināmakā tayo pāsādā ahesuṃ. Rocinībrāhmaṇīpamukhāni tiṃsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
సో చత్తారి నిమిత్తాని దిస్వా రోచినియా బ్రాహ్మణియా అనుత్తరే ఉత్తరే నామ కుమారే ఉప్పన్నే పయుత్తేన ఆజఞ్ఞరథేన మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమిత్వా పబ్బజి. తం చత్తాలీససహస్సాని అనుపబ్బజింసు. సో తేహి పరివుతో అట్ఠ మాసే పధానచరియం చరిత్వా విసాఖపుణ్ణమాయ సుచిరిన్ధనిగమే వజిరిన్ధబ్రాహ్మణస్స ధీతాయ దిన్నం మధుపాయాసం పరిభుఞ్జిత్వా ఖదిరవనే దివావిహారం కత్వా సాయన్హసమయే సుభద్దేన నామ యవపాలకేన ఉపనీతా అట్ఠ తిణముట్ఠియో గహేత్వా సిరీసబోధిం పాటలియా వుత్తప్పమాణం దిబ్బగన్ధం ఉపవాయమానం ఉపగన్త్వా చతుత్తింసహత్థవిత్థతం తిణసన్థరం సన్థరిత్వా పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా సమ్బోధిం పత్వా – ‘‘అనేకజాతిసంసారం…పే॰… తణ్హానం ఖయమజ్ఝగా’’తి ఉదానం ఉదానేత్వా సత్తసత్తాహం వీతినామేత్వా అత్తనా సహ పబ్బజితానం చత్తాలీసాయ భిక్ఖుసహస్సానం సచ్చప్పటివేధసమత్థతం దిస్వా ఏకాహేనేవ మకిలనగరసమీపే సమ్భూతం ఇసిపతనం నామ మిగదాయం పవిసిత్వా తేసం మజ్ఝగతో భగవా ధమ్మచక్కం పవత్తేసి. తదా చత్తాలీసాయ కోటిసహస్సానం పఠమో ధమ్మాభిసమయో అహోసి.
So cattāri nimittāni disvā rociniyā brāhmaṇiyā anuttare uttare nāma kumāre uppanne payuttena ājaññarathena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ cattālīsasahassāni anupabbajiṃsu. So tehi parivuto aṭṭha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya sucirindhanigame vajirindhabrāhmaṇassa dhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā khadiravane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye subhaddena nāma yavapālakena upanītā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā sirīsabodhiṃ pāṭaliyā vuttappamāṇaṃ dibbagandhaṃ upavāyamānaṃ upagantvā catuttiṃsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā sambodhiṃ patvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ vītināmetvā attanā saha pabbajitānaṃ cattālīsāya bhikkhusahassānaṃ saccappaṭivedhasamatthataṃ disvā ekāheneva makilanagarasamīpe sambhūtaṃ isipatanaṃ nāma migadāyaṃ pavisitvā tesaṃ majjhagato bhagavā dhammacakkaṃ pavattesi. Tadā cattālīsāya koṭisahassānaṃ paṭhamo dhammābhisamayo ahosi.
పున కణ్ణకుజ్జనగరద్వారే మహాసాలరుక్ఖమూలే యమకపాటిహారియం కత్వా తింసకోటిసహస్సానం ధమ్మచక్ఖుం ఉప్పాదేసి, సో దుతియో అభిసమయో అహోసి. యదా పన ఖేమవతీనగరస్సావిదూరే అఞ్ఞతరస్మిం దేవాయతనే అభిమతనరదేవో నరదేవో నామ యక్ఖో దిస్సమానమనుస్ససరీరో హుత్వా కన్తారమజ్ఝే ఏకస్స కమలకువలయుప్పలసమలఙ్కతసలిలసీతలస్స పరమమధురసిసిరవారినో సబ్బజనసురభిరమస్స సరస్స సమీపే ఠత్వా కమలకువలయకల్లహారాదీహి సత్తే ఉపలాపేత్వా మనుస్సే ఖాదతి . తస్మిం మగ్గే పచ్ఛిన్నే జనసమ్పాతరహితే మహాఅటవిం పవిసిత్వా తత్థ సమ్పత్తే సత్తే ఖాదతి. సో లోకవిస్సుతో మహాకన్తారమగ్గో అహోసి. ఉభతోకన్తారద్వారే కిర మహాజనకాయో సన్నిపతిత్వా కన్తారనిత్థరణత్థాయ అట్ఠాసి. అథ విగతభవబన్ధో కకుసన్ధో సత్థా ఏకదివసం పచ్చూససమయే మహాకరుణాసమాపత్తితో వుట్ఠాయ లోకం వోలోకేన్తో ఞాణజాలస్స అన్తోగతం తం మహేసక్ఖం నరదేవయక్ఖం తఞ్చ జనసమూహమద్దస. దిస్వా చ పన గగనతలేన గన్త్వా తస్స జనకాయస్స పస్సన్తస్సేవ భగవా అనేకవిహితం పాటిహారియం కరోన్తో తస్స నరదేవయక్ఖస్స భవనే ఓతరిత్వా తస్స మఙ్గలపల్లఙ్కే నిసీది.
Puna kaṇṇakujjanagaradvāre mahāsālarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā tiṃsakoṭisahassānaṃ dhammacakkhuṃ uppādesi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Yadā pana khemavatīnagarassāvidūre aññatarasmiṃ devāyatane abhimatanaradevo naradevo nāma yakkho dissamānamanussasarīro hutvā kantāramajjhe ekassa kamalakuvalayuppalasamalaṅkatasalilasītalassa paramamadhurasisiravārino sabbajanasurabhiramassa sarassa samīpe ṭhatvā kamalakuvalayakallahārādīhi satte upalāpetvā manusse khādati . Tasmiṃ magge pacchinne janasampātarahite mahāaṭaviṃ pavisitvā tattha sampatte satte khādati. So lokavissuto mahākantāramaggo ahosi. Ubhatokantāradvāre kira mahājanakāyo sannipatitvā kantāranittharaṇatthāya aṭṭhāsi. Atha vigatabhavabandho kakusandho satthā ekadivasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento ñāṇajālassa antogataṃ taṃ mahesakkhaṃ naradevayakkhaṃ tañca janasamūhamaddasa. Disvā ca pana gaganatalena gantvā tassa janakāyassa passantasseva bhagavā anekavihitaṃ pāṭihāriyaṃ karonto tassa naradevayakkhassa bhavane otaritvā tassa maṅgalapallaṅke nisīdi.
అథ ఖో సో మనుస్సభక్ఖో యక్ఖో ఛబ్బణ్ణరస్మియో విస్సజ్జేన్తం ఇన్దధనుపరివుతమివ దివసకరం మునిదివసకరం పవనపథేనాగచ్ఛన్తం దిస్వా – ‘‘దసబలో మమానుకమ్పాయ ఇధాగచ్ఛతీ’’తి పసన్నహదయో అత్తనో పరివారయక్ఖేహి సద్ధిం అనేకమిగగణవన్తం హిమవన్తం గన్త్వా నానావణ్ణగన్ధాని జలజథలజాని కుసుమాని పరమమనోరమాని సుగన్ధగన్ధే సమాహరిత్వా అత్తనో పల్లఙ్కే నిసిన్నం విగతరన్ధం కకుసన్ధం లోకనాయకం మాలాగన్ధవిలేపనాదీహి పూజయిత్వా థుతిసఙ్గీతాని పవత్తేన్తో సిరసి అఞ్జలిం కత్వా నమస్సమానో అట్ఠాసి. తతో మనుస్సా తం పాటిహారియం దిస్వా పసన్నహదయా సమాగమ్మ భగవన్తం పరివారేత్వా నమస్సమానా అట్ఠంసు. అథ అప్పటిసన్ధో కకుసన్ధో భగవా అభిపూజితనరదేవయక్ఖం నరదేవయక్ఖం కమ్మఫలసమ్బన్ధదస్సనేన సముత్తేజేత్వా నిరయకథాయ సన్తాసేత్వా చతుసచ్చకథం కథేసి, తదా అపరిమితానం సత్తానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి, అయం తతియో అభిసమయో అహోసి. తేన వుత్తం –
Atha kho so manussabhakkho yakkho chabbaṇṇarasmiyo vissajjentaṃ indadhanuparivutamiva divasakaraṃ munidivasakaraṃ pavanapathenāgacchantaṃ disvā – ‘‘dasabalo mamānukampāya idhāgacchatī’’ti pasannahadayo attano parivārayakkhehi saddhiṃ anekamigagaṇavantaṃ himavantaṃ gantvā nānāvaṇṇagandhāni jalajathalajāni kusumāni paramamanoramāni sugandhagandhe samāharitvā attano pallaṅke nisinnaṃ vigatarandhaṃ kakusandhaṃ lokanāyakaṃ mālāgandhavilepanādīhi pūjayitvā thutisaṅgītāni pavattento sirasi añjaliṃ katvā namassamāno aṭṭhāsi. Tato manussā taṃ pāṭihāriyaṃ disvā pasannahadayā samāgamma bhagavantaṃ parivāretvā namassamānā aṭṭhaṃsu. Atha appaṭisandho kakusandho bhagavā abhipūjitanaradevayakkhaṃ naradevayakkhaṃ kammaphalasambandhadassanena samuttejetvā nirayakathāya santāsetvā catusaccakathaṃ kathesi, tadā aparimitānaṃ sattānaṃ dhammābhisamayo ahosi, ayaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
౧.
1.
‘‘వేస్సభుస్స అపరేన, సమ్బుద్ధో ద్విపదుత్తమో;
‘‘Vessabhussa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
కకుసన్ధో నామ నామేన, అప్పమేయ్యో దురాసదో.
Kakusandho nāma nāmena, appameyyo durāsado.
౨.
2.
‘‘ఉగ్ఘాటేత్వా సబ్బభవం, చరియాయ పారమిం గతో;
‘‘Ugghāṭetvā sabbabhavaṃ, cariyāya pāramiṃ gato;
సీహోవ పఞ్జరం భేత్వా, పత్తో సమ్బోధిముత్తమం.
Sīhova pañjaraṃ bhetvā, patto sambodhimuttamaṃ.
౩.
3.
‘‘ధమ్మచక్కం పవత్తేన్తే, కకుసన్ధే లోకనాయకే;
‘‘Dhammacakkaṃ pavattente, kakusandhe lokanāyake;
చత్తాలీసకోటిసహస్సానం, ధమ్మాభిసమయో అహు.
Cattālīsakoṭisahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu.
౪.
4.
‘‘అన్తలిక్ఖమ్హి ఆకాసే, యమకం కత్వా వికుబ్బనం;
‘‘Antalikkhamhi ākāse, yamakaṃ katvā vikubbanaṃ;
తింసకోటిసహస్సానం, బోధేసి దేవమానుసే.
Tiṃsakoṭisahassānaṃ, bodhesi devamānuse.
౫.
5.
‘‘నరదేవస్స యక్ఖస్స, చతుసచ్చప్పకాసనే;
‘‘Naradevassa yakkhassa, catusaccappakāsane;
ధమ్మాభిసమయో తస్స, గణనాతో అసఙ్ఖియో’’తి.
Dhammābhisamayo tassa, gaṇanāto asaṅkhiyo’’ti.
తత్థ ఉగ్ఘాటేత్వాతి సమూహనిత్వా. సబ్బభవన్తి సబ్బం నవవిధం భవం, భవుప్పత్తినిమిత్తం కమ్మన్తి అత్థో. చరియాయ పారమిం గతోతి సబ్బపారమీనం పూరణవసేన పారం గతో. సీహోవ పఞ్జరం భేత్వాతి సీహో వియ పఞ్జరం మునికుఞ్జరో భవపఞ్జరం వినాసేత్వాతి అత్థో. కకుసన్ధస్స విద్ధస్తభవబన్ధనస్స ఏకోవ సావకసన్నిపాతో అహోసి. కణ్ణకుజ్జనగరే ఇసిపతనే మిగదాయే అత్తనా సహ పబ్బజితేహి చత్తాలీసాయ అరహన్తసహస్సేహి పరివుతో మాఘపుణ్ణమాయం భగవా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి. తేన వుత్తం –
Tattha ugghāṭetvāti samūhanitvā. Sabbabhavanti sabbaṃ navavidhaṃ bhavaṃ, bhavuppattinimittaṃ kammanti attho. Cariyāya pāramiṃ gatoti sabbapāramīnaṃ pūraṇavasena pāraṃ gato. Sīhova pañjaraṃ bhetvāti sīho viya pañjaraṃ munikuñjaro bhavapañjaraṃ vināsetvāti attho. Kakusandhassa viddhastabhavabandhanassa ekova sāvakasannipāto ahosi. Kaṇṇakujjanagare isipatane migadāye attanā saha pabbajitehi cattālīsāya arahantasahassehi parivuto māghapuṇṇamāyaṃ bhagavā pātimokkhaṃ uddisi. Tena vuttaṃ –
౬.
6.
‘‘కకుసన్ధస్స భగవతో, ఏకో ఆసి సమాగమో;
‘‘Kakusandhassa bhagavato, eko āsi samāgamo;
ఖీణాసవానం విమలానం, సన్తచిత్తాన తాదినం.
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
౭.
7.
‘‘చత్తాలీససహస్సానం, తదా ఆసి సమాగమో;
‘‘Cattālīsasahassānaṃ, tadā āsi samāgamo;
దన్తభూమిమనుప్పత్తానం, ఆసవారిగణక్ఖయా’’తి.
Dantabhūmimanuppattānaṃ, āsavārigaṇakkhayā’’ti.
తదా అమ్హాకం బోధిసత్తో ఖేమో నామ రాజా హుత్వా బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స పత్తచీవరం మహాదానం దత్వా అఞ్జనాదీని సబ్బభేసజ్జాని చ అదాసి. అఞ్ఞఞ్చ సమణపరిక్ఖారం దత్వా తస్స ధమ్మదేసనం సుత్వా పసన్నహదయో హుత్వా భగవతో సన్తికే పబ్బజి. సో పన సత్థా – ‘‘అనాగతే ఇమస్మింయేవ కప్పే బుద్ధో భవిస్సతీ’’తి బ్యాకాసి. తేన వుత్తం –
Tadā amhākaṃ bodhisatto khemo nāma rājā hutvā buddhappamukhassa saṅghassa pattacīvaraṃ mahādānaṃ datvā añjanādīni sabbabhesajjāni ca adāsi. Aññañca samaṇaparikkhāraṃ datvā tassa dhammadesanaṃ sutvā pasannahadayo hutvā bhagavato santike pabbaji. So pana satthā – ‘‘anāgate imasmiṃyeva kappe buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –
౮.
8.
‘‘అహం తేన సమయేన, ఖేమో నామాసి ఖత్తియో;
‘‘Ahaṃ tena samayena, khemo nāmāsi khattiyo;
తథాగతే జినపుత్తే, దానం దత్వా అనప్పకం.
Tathāgate jinaputte, dānaṃ datvā anappakaṃ.
౯.
9.
‘‘పత్తఞ్చ చీవరం దత్వా, అఞ్జనం మధులట్ఠికం;
‘‘Pattañca cīvaraṃ datvā, añjanaṃ madhulaṭṭhikaṃ;
ఇమేతం పత్థితం సబ్బం, పటియాదేమి వరం వరం.
Imetaṃ patthitaṃ sabbaṃ, paṭiyādemi varaṃ varaṃ.
౧౦.
10.
‘‘సోపి మం బుద్ధో బ్యాకాసి, కకుసన్ధో వినాయకో;
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, kakusandho vināyako;
ఇమమ్హి భద్దకే కప్పే, అయం బుద్ధో భవిస్సతి.
Imamhi bhaddake kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
౧౧.
11.
‘‘అహు కపిలవ్హయా రమ్మా…పే॰… హేస్సామ సమ్ముఖా ఇమం.
‘‘Ahu kapilavhayā rammā…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
౧౩.
13.
‘‘నగరం ఖేమవతీ నామ, ఖేమో నామాసహం తదా;
‘‘Nagaraṃ khemavatī nāma, khemo nāmāsahaṃ tadā;
సబ్బఞ్ఞుతం గవేసన్తో, పబ్బజిం తస్స సన్తికే’’తి.
Sabbaññutaṃ gavesanto, pabbajiṃ tassa santike’’ti.
తత్థ అఞ్జనం పాకటమేవ. మధులట్ఠికన్తి యట్ఠిమధుకం. ఇమేతన్తి ఇమం ఏతం. పత్థితన్తి ఇచ్ఛితం. పటియాదేమీతి దజ్జామి, అదాసిన్తి అత్థో. వరం వరన్తి సేట్ఠం సేట్ఠన్తి అత్థో. ‘‘యదేతం పత్థిత’’న్తిపి పాఠో, తస్స యం ఇచ్ఛతి, ఏతం సబ్బం అదాసిన్తి అత్థో. అయం సున్దరతరో.
Tattha añjanaṃ pākaṭameva. Madhulaṭṭhikanti yaṭṭhimadhukaṃ. Imetanti imaṃ etaṃ. Patthitanti icchitaṃ. Paṭiyādemīti dajjāmi, adāsinti attho. Varaṃ varanti seṭṭhaṃ seṭṭhanti attho. ‘‘Yadetaṃ patthita’’ntipi pāṭho, tassa yaṃ icchati, etaṃ sabbaṃ adāsinti attho. Ayaṃ sundarataro.
తస్స పన అదన్ధస్స కకుసన్ధస్స భగవతో ఖేమం నామ నగరం అహోసి. అగ్గిదత్తో నామ బ్రాహ్మణో పితా, విసాఖా నామ బ్రాహ్మణీ మాతా, విధురో చ సఞ్జీవో చ ద్వే అగ్గసావకా, బుద్ధిజో నాముపట్ఠాకో, సామా చ చమ్పా చ ద్వే అగ్గసావికా, మహాసిరీసరుక్ఖో బోధి, సరీరం చత్తాలీసహత్థుబ్బేధం అహోసి, సమన్తా దసయోజనాని సరీరప్పభా నిచ్ఛరతి , చత్తాలీసవస్ససహస్సాని ఆయు, భరియా పనస్స రోచినీ నామ బ్రాహ్మణీ, ఉత్తరో నామ పుత్తో, ఆజఞ్ఞరథేన నిక్ఖమి. తేన వుత్తం –
Tassa pana adandhassa kakusandhassa bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Aggidatto nāma brāhmaṇo pitā, visākhā nāma brāhmaṇī mātā, vidhuro ca sañjīvo ca dve aggasāvakā, buddhijo nāmupaṭṭhāko, sāmā ca campā ca dve aggasāvikā, mahāsirīsarukkho bodhi, sarīraṃ cattālīsahatthubbedhaṃ ahosi, samantā dasayojanāni sarīrappabhā niccharati , cattālīsavassasahassāni āyu, bhariyā panassa rocinī nāma brāhmaṇī, uttaro nāma putto, ājaññarathena nikkhami. Tena vuttaṃ –
౧౪.
14.
‘‘బ్రాహ్మణో అగ్గిదత్తో చ, ఆసి బుద్ధస్స సో పితా;
‘‘Brāhmaṇo aggidatto ca, āsi buddhassa so pitā;
విసాఖా నామ జనికా, కకుసన్ధస్స సత్థునో.
Visākhā nāma janikā, kakusandhassa satthuno.
౧౫.
15.
‘‘వసతే తత్థ ఖేమే పురే, సమ్బుద్ధస్స మహాకులం;
‘‘Vasate tattha kheme pure, sambuddhassa mahākulaṃ;
నరానం పవరం సేట్ఠం, జాతిమన్తం మహాయసం.
Narānaṃ pavaraṃ seṭṭhaṃ, jātimantaṃ mahāyasaṃ.
౨౦.
20.
‘‘విధురో చ సఞ్జీవో చ, అహేసుం అగ్గసావకా;
‘‘Vidhuro ca sañjīvo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
బుద్ధిజో నాముపట్ఠాకో, కకుసన్ధస్స సత్థునో.
Buddhijo nāmupaṭṭhāko, kakusandhassa satthuno.
౨౧.
21.
‘‘సామా చ చమ్పానామా చ, అహేసుం అగ్గసావికా;
‘‘Sāmā ca campānāmā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
బోధి తస్స భగవతో, సిరీసోతి పవుచ్చతి.
Bodhi tassa bhagavato, sirīsoti pavuccati.
౨౩.
23.
‘‘చత్తాలీసరతనాని, అచ్చుగ్గతో మహాముని;
‘‘Cattālīsaratanāni, accuggato mahāmuni;
కనకప్పభా నిచ్ఛరతి, సమన్తా దసయోజనం.
Kanakappabhā niccharati, samantā dasayojanaṃ.
౨౪.
24.
‘‘చత్తాలీసవస్ససహస్సాని, ఆయు తస్స మహేసినో;
‘‘Cattālīsavassasahassāni, āyu tassa mahesino;
తావతా తిట్ఠమానో సో, తారేసి జనతం బహుం.
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
౨౫.
25.
‘‘ధమ్మాపణం పసారేత్వా, నరనారీనం సదేవకే;
‘‘Dhammāpaṇaṃ pasāretvā, naranārīnaṃ sadevake;
నదిత్వా సీహనాదంవ, నిబ్బుతో సో ససావకో.
Naditvā sīhanādaṃva, nibbuto so sasāvako.
౨౬.
26.
‘‘అట్ఠఙ్గవచనసమ్పన్నో, అచ్ఛిద్దాని నిరన్తరం;
‘‘Aṭṭhaṅgavacanasampanno, acchiddāni nirantaraṃ;
సబ్బం తమన్తరహితం, నను రిత్తా సబ్బసఙ్ఖారా’’తి.
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
తత్థ వసతే తత్థ ఖేమే పురేతి అయం గాథా కకుసన్ధస్స జాతనగరసన్దస్సనత్థం వుత్తాతి వేదితబ్బా. మహాకులన్తి ఉదితోదితం భగవతో పితుకులం. నరానం పవరం సేట్ఠన్తి జాతివసేన సబ్బమనుస్సానం పవరం సేట్ఠన్తి అత్థో. జాతిమన్తన్తి అభిజాతివన్తం, ఉత్తమాభిజాతం. మహాయసన్తి మహాపరివారం, కిం తం బుద్ధస్స మహాకులం? తత్థ మహాకులం ఖేమే పురే వసతేతిపదేన సమ్బన్ధో దట్ఠబ్బో.
Tattha vasate tattha kheme pureti ayaṃ gāthā kakusandhassa jātanagarasandassanatthaṃ vuttāti veditabbā. Mahākulanti uditoditaṃ bhagavato pitukulaṃ. Narānaṃ pavaraṃ seṭṭhanti jātivasena sabbamanussānaṃ pavaraṃ seṭṭhanti attho. Jātimantanti abhijātivantaṃ, uttamābhijātaṃ. Mahāyasanti mahāparivāraṃ, kiṃ taṃ buddhassa mahākulaṃ? Tattha mahākulaṃ kheme pure vasatetipadena sambandho daṭṭhabbo.
సమన్తా దసయోజనన్తి సమన్తతో దస యోజనాని ఫరిత్వా నిచ్చకాలం సరీరతో నిక్ఖమిత్వా సువణ్ణవణ్ణా పభా నిచ్ఛరతీతి అత్థో. ధమ్మాపణన్తి ధమ్మసఙ్ఖాతం ఆపణం. పసారేత్వాతి భణ్డవిక్కిణనత్థం నానాభణ్డసమిద్ధమాపణం వియ ధమ్మాపణం పసారేత్వాతి అత్థో. నరనారీనన్తి వేనేయ్యనరనారీనం ఝానసమాపత్తిమగ్గఫలరతనవిసేసాధిగమత్థాయ. సీహనాదం వాతి సీహనాదం వియ, అభయనాదం నదిత్వా. అట్ఠఙ్గవచనసమ్పన్నోతి అట్ఠఙ్గసమన్నాగతసరో సత్థా. అచ్ఛిద్దానీతి ఛిద్దాదిభావరహితాని సీలాని అచ్ఛిద్దాని అసబలాని అకమ్మాసాని. అథ వా అచ్ఛిద్దాని అవివరాని సావకయుగళాదీని. నిరన్తరన్తి సతతం సబ్బకాలం. సబ్బం తమన్తరహితన్తి సత్థా చ సావకయుగళాదీని చ తం సబ్బం మునిభావముపగన్త్వా అదస్సనభావముపగతన్తి అత్థో.
Samantā dasayojananti samantato dasa yojanāni pharitvā niccakālaṃ sarīrato nikkhamitvā suvaṇṇavaṇṇā pabhā niccharatīti attho. Dhammāpaṇanti dhammasaṅkhātaṃ āpaṇaṃ. Pasāretvāti bhaṇḍavikkiṇanatthaṃ nānābhaṇḍasamiddhamāpaṇaṃ viya dhammāpaṇaṃ pasāretvāti attho. Naranārīnanti veneyyanaranārīnaṃ jhānasamāpattimaggaphalaratanavisesādhigamatthāya. Sīhanādaṃ vāti sīhanādaṃ viya, abhayanādaṃ naditvā. Aṭṭhaṅgavacanasampannoti aṭṭhaṅgasamannāgatasaro satthā. Acchiddānīti chiddādibhāvarahitāni sīlāni acchiddāni asabalāni akammāsāni. Atha vā acchiddāni avivarāni sāvakayugaḷādīni. Nirantaranti satataṃ sabbakālaṃ. Sabbaṃ tamantarahitanti satthā ca sāvakayugaḷādīni ca taṃ sabbaṃ munibhāvamupagantvā adassanabhāvamupagatanti attho.
‘‘అపేతబన్ధో కకుసన్ధబుద్ధో, అదన్ధపఞ్ఞో గతసబ్బరన్ధో;
‘‘Apetabandho kakusandhabuddho, adandhapañño gatasabbarandho;
తిలోకసన్ధో కిర సచ్చసన్ధో, ఖేమే పనే వాసమకప్పయిత్థ’’.
Tilokasandho kira saccasandho, kheme pane vāsamakappayittha’’.
సేసగాథాసు సబ్బత్థ పాకటమేవాతి.
Sesagāthāsu sabbattha pākaṭamevāti.
కకుసన్ధబుద్ధవంసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kakusandhabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితో బావీసతిమో బుద్ధవంసో.
Niṭṭhito bāvīsatimo buddhavaṃso.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / బుద్ధవంసపాళి • Buddhavaṃsapāḷi / ౨౪. కకుసన్ధబుద్ధవంసో • 24. Kakusandhabuddhavaṃso