Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ពុទ្ធវំស-អដ្ឋកថា • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā

២៤. កកុសន្ធពុទ្ធវំសវណ្ណនា

24. Kakusandhabuddhavaṃsavaṇṇanā

វេស្សភុម្ហិ សយម្ភុម្ហិ បរិនិព្ពុតេ តស្មិំ បន កប្បេ អតិក្កន្តេ ឯកូនត្តិំសកប្បេសុ ជិនទិវសករា នុប្បជ្ជិំសុ។ ឥមស្មិំ បន ភទ្ទកប្បេ ចត្តារោ ពុទ្ធា និព្ពត្តិំសុ។ កតមេ ចត្តារោ? កកុសន្ធោ កោណាគមនោ កស្សបោ អម្ហាកំ ពុទ្ធោតិ។ មេត្តេយ្យោ បន ភគវា ឧប្បជ្ជិស្សតិ។ ឯវមយំ កប្បោ បញ្ចហិ ពុទ្ធុប្បាទេហិ បដិមណ្ឌិតត្តា ភទ្ទកប្បោតិ ភគវតា វណ្ណិតោ។ តត្ថ កកុសន្ធោ នាម ភគវា បារមិយោ បូរេត្វា តុសិតបុរេ និព្ពត្តិត្វា តតោ ចវិត្វា ខេមវតីនគរេ ខេមង្ករស្ស នាម រញ្ញោ អត្ថធម្មានុសាសកស្ស អគ្គិទត្តស្ស នាម បុរោហិតស្ស អគ្គមហេសិយា វិសាខាយ នាម ព្រាហ្មណិយា កុច្ឆិស្មិំ បដិសន្ធិំ អគ្គហេសិ។ យទា បន ខត្តិយា ព្រាហ្មណេ សក្ករោន្តិ គរុករោន្តិ មានេន្តិ បូជេន្តិ, តទា ពោធិសត្តា ព្រាហ្មណកុលេ និព្ពត្តន្តិ។

Vessabhumhi sayambhumhi parinibbute tasmiṃ pana kappe atikkante ekūnattiṃsakappesu jinadivasakarā nuppajjiṃsu. Imasmiṃ pana bhaddakappe cattāro buddhā nibbattiṃsu. Katame cattāro? Kakusandho koṇāgamano kassapo amhākaṃ buddhoti. Metteyyo pana bhagavā uppajjissati. Evamayaṃ kappo pañcahi buddhuppādehi paṭimaṇḍitattā bhaddakappoti bhagavatā vaṇṇito. Tattha kakusandho nāma bhagavā pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā khemavatīnagare khemaṅkarassa nāma rañño atthadhammānusāsakassa aggidattassa nāma purohitassa aggamahesiyā visākhāya nāma brāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ aggahesi. Yadā pana khattiyā brāhmaṇe sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tadā bodhisattā brāhmaṇakule nibbattanti.

យទា បន ព្រាហ្មណា ខត្តិយេ សក្ករោន្តិ គរុករោន្តិ មានេន្តិ បូជេន្តិ, តទា ខត្តិយកុលេ ឧប្បជ្ជន្តិ។ តទា កិរ ព្រាហ្មណា ខត្តិយេហិ សក្ករីយន្តិ គរុករីយន្តិ, តស្មា សច្ចសន្ធោ កកុសន្ធោ ពោធិសត្តោ វិភវសិរិសមុទយេនាកុលេ អនាកុលេ ព្រាហ្មណកុលេ ទសសហស្សិលោកធាតុំ ឧន្នាទេន្តោ កម្បយន្តោ ឧទបាទិ។ ហេដ្ឋា វុត្តប្បការានិ បាដិហារិយានិ និព្ពត្តិំសុ។ តតោ ទសន្នំ មាសានំ អច្ចយេន ខេមវតុយ្យានេ មាតុកុច្ឆិតោ សុវណ្ណលតាតោ អគ្គិជាលោ វិយ និក្ខមិ។ សោ ចត្តារិ វស្សសហស្សានិ អគារំ អជ្ឈាវសិ។ តស្ស កិរ កាមកាមវណ្ណកាមសុទ្ធិនាមកា តយោ បាសាទា អហេសុំ។ រោចិនីព្រាហ្មណីបមុខានិ តិំស ឥត្ថិសហស្សានិ បច្ចុបដ្ឋិតានិ អហេសុំ។

Yadā pana brāhmaṇā khattiye sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tadā khattiyakule uppajjanti. Tadā kira brāhmaṇā khattiyehi sakkarīyanti garukarīyanti, tasmā saccasandho kakusandho bodhisatto vibhavasirisamudayenākule anākule brāhmaṇakule dasasahassilokadhātuṃ unnādento kampayanto udapādi. Heṭṭhā vuttappakārāni pāṭihāriyāni nibbattiṃsu. Tato dasannaṃ māsānaṃ accayena khemavatuyyāne mātukucchito suvaṇṇalatāto aggijālo viya nikkhami. So cattāri vassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tassa kira kāmakāmavaṇṇakāmasuddhināmakā tayo pāsādā ahesuṃ. Rocinībrāhmaṇīpamukhāni tiṃsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.

សោ ចត្តារិ និមិត្តានិ ទិស្វា រោចិនិយា ព្រាហ្មណិយា អនុត្តរេ ឧត្តរេ នាម កុមារេ ឧប្បន្នេ បយុត្តេន អាជញ្ញរថេន មហាភិនិក្ខមនំ និក្ខមិត្វា បព្ពជិ។ តំ ចត្តាលីសសហស្សានិ អនុបព្ពជិំសុ។ សោ តេហិ បរិវុតោ អដ្ឋ មាសេ បធានចរិយំ ចរិត្វា វិសាខបុណ្ណមាយ សុចិរិន្ធនិគមេ វជិរិន្ធព្រាហ្មណស្ស ធីតាយ ទិន្នំ មធុបាយាសំ បរិភុញ្ជិត្វា ខទិរវនេ ទិវាវិហារំ កត្វា សាយន្ហសមយេ សុភទ្ទេន នាម យវបាលកេន ឧបនីតា អដ្ឋ តិណមុដ្ឋិយោ គហេត្វា សិរីសពោធិំ បាដលិយា វុត្តប្បមាណំ ទិព្ពគន្ធំ ឧបវាយមានំ ឧបគន្ត្វា ចតុត្តិំសហត្ថវិត្ថតំ តិណសន្ថរំ សន្ថរិត្វា បល្លង្កំ អាភុជិត្វា សម្ពោធិំ បត្វា – ‘‘អនេកជាតិសំសារំ…បេ.… តណ្ហានំ ខយមជ្ឈគា’’តិ ឧទានំ ឧទានេត្វា សត្តសត្តាហំ វីតិនាមេត្វា អត្តនា សហ បព្ពជិតានំ ចត្តាលីសាយ ភិក្ខុសហស្សានំ សច្ចប្បដិវេធសមត្ថតំ ទិស្វា ឯកាហេនេវ មកិលនគរសមីបេ សម្ភូតំ ឥសិបតនំ នាម មិគទាយំ បវិសិត្វា តេសំ មជ្ឈគតោ ភគវា ធម្មចក្កំ បវត្តេសិ។ តទា ចត្តាលីសាយ កោដិសហស្សានំ បឋមោ ធម្មាភិសមយោ អហោសិ។

So cattāri nimittāni disvā rociniyā brāhmaṇiyā anuttare uttare nāma kumāre uppanne payuttena ājaññarathena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ cattālīsasahassāni anupabbajiṃsu. So tehi parivuto aṭṭha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya sucirindhanigame vajirindhabrāhmaṇassa dhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā khadiravane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye subhaddena nāma yavapālakena upanītā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā sirīsabodhiṃ pāṭaliyā vuttappamāṇaṃ dibbagandhaṃ upavāyamānaṃ upagantvā catuttiṃsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā sambodhiṃ patvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ vītināmetvā attanā saha pabbajitānaṃ cattālīsāya bhikkhusahassānaṃ saccappaṭivedhasamatthataṃ disvā ekāheneva makilanagarasamīpe sambhūtaṃ isipatanaṃ nāma migadāyaṃ pavisitvā tesaṃ majjhagato bhagavā dhammacakkaṃ pavattesi. Tadā cattālīsāya koṭisahassānaṃ paṭhamo dhammābhisamayo ahosi.

បុន កណ្ណកុជ្ជនគរទ្វារេ មហាសាលរុក្ខមូលេ យមកបាដិហារិយំ កត្វា តិំសកោដិសហស្សានំ ធម្មចក្ខុំ ឧប្បាទេសិ, សោ ទុតិយោ អភិសមយោ អហោសិ។ យទា បន ខេមវតីនគរស្សាវិទូរេ អញ្ញតរស្មិំ ទេវាយតនេ អភិមតនរទេវោ នរទេវោ នាម យក្ខោ ទិស្សមានមនុស្សសរីរោ ហុត្វា កន្តារមជ្ឈេ ឯកស្ស កមលកុវលយុប្បលសមលង្កតសលិលសីតលស្ស បរមមធុរសិសិរវារិនោ សព្ពជនសុរភិរមស្ស សរស្ស សមីបេ ឋត្វា កមលកុវលយកល្លហារាទីហិ សត្តេ ឧបលាបេត្វា មនុស្សេ ខាទតិ ។ តស្មិំ មគ្គេ បច្ឆិន្នេ ជនសម្បាតរហិតេ មហាអដវិំ បវិសិត្វា តត្ថ សម្បត្តេ សត្តេ ខាទតិ។ សោ លោកវិស្សុតោ មហាកន្តារមគ្គោ អហោសិ។ ឧភតោកន្តារទ្វារេ កិរ មហាជនកាយោ សន្និបតិត្វា កន្តារនិត្ថរណត្ថាយ អដ្ឋាសិ។ អថ វិគតភវពន្ធោ កកុសន្ធោ សត្ថា ឯកទិវសំ បច្ចូសសមយេ មហាករុណាសមាបត្តិតោ វុដ្ឋាយ លោកំ វោលោកេន្តោ ញាណជាលស្ស អន្តោគតំ តំ មហេសក្ខំ នរទេវយក្ខំ តញ្ច ជនសមូហមទ្ទស។ ទិស្វា ច បន គគនតលេន គន្ត្វា តស្ស ជនកាយស្ស បស្សន្តស្សេវ ភគវា អនេកវិហិតំ បាដិហារិយំ ករោន្តោ តស្ស នរទេវយក្ខស្ស ភវនេ ឱតរិត្វា តស្ស មង្គលបល្លង្កេ និសីទិ។

Puna kaṇṇakujjanagaradvāre mahāsālarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā tiṃsakoṭisahassānaṃ dhammacakkhuṃ uppādesi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Yadā pana khemavatīnagarassāvidūre aññatarasmiṃ devāyatane abhimatanaradevo naradevo nāma yakkho dissamānamanussasarīro hutvā kantāramajjhe ekassa kamalakuvalayuppalasamalaṅkatasalilasītalassa paramamadhurasisiravārino sabbajanasurabhiramassa sarassa samīpe ṭhatvā kamalakuvalayakallahārādīhi satte upalāpetvā manusse khādati . Tasmiṃ magge pacchinne janasampātarahite mahāaṭaviṃ pavisitvā tattha sampatte satte khādati. So lokavissuto mahākantāramaggo ahosi. Ubhatokantāradvāre kira mahājanakāyo sannipatitvā kantāranittharaṇatthāya aṭṭhāsi. Atha vigatabhavabandho kakusandho satthā ekadivasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento ñāṇajālassa antogataṃ taṃ mahesakkhaṃ naradevayakkhaṃ tañca janasamūhamaddasa. Disvā ca pana gaganatalena gantvā tassa janakāyassa passantasseva bhagavā anekavihitaṃ pāṭihāriyaṃ karonto tassa naradevayakkhassa bhavane otaritvā tassa maṅgalapallaṅke nisīdi.

អថ ខោ សោ មនុស្សភក្ខោ យក្ខោ ឆព្ពណ្ណរស្មិយោ វិស្សជ្ជេន្តំ ឥន្ទធនុបរិវុតមិវ ទិវសករំ មុនិទិវសករំ បវនបថេនាគច្ឆន្តំ ទិស្វា – ‘‘ទសពលោ មមានុកម្បាយ ឥធាគច្ឆតី’’តិ បសន្នហទយោ អត្តនោ បរិវារយក្ខេហិ សទ្ធិំ អនេកមិគគណវន្តំ ហិមវន្តំ គន្ត្វា នានាវណ្ណគន្ធានិ ជលជថលជានិ កុសុមានិ បរមមនោរមានិ សុគន្ធគន្ធេ សមាហរិត្វា អត្តនោ បល្លង្កេ និសិន្នំ វិគតរន្ធំ កកុសន្ធំ លោកនាយកំ មាលាគន្ធវិលេបនាទីហិ បូជយិត្វា ថុតិសង្គីតានិ បវត្តេន្តោ សិរសិ អញ្ជលិំ កត្វា នមស្សមានោ អដ្ឋាសិ។ តតោ មនុស្សា តំ បាដិហារិយំ ទិស្វា បសន្នហទយា សមាគម្ម ភគវន្តំ បរិវារេត្វា នមស្សមានា អដ្ឋំសុ។ អថ អប្បដិសន្ធោ កកុសន្ធោ ភគវា អភិបូជិតនរទេវយក្ខំ នរទេវយក្ខំ កម្មផលសម្ពន្ធទស្សនេន សមុត្តេជេត្វា និរយកថាយ សន្តាសេត្វា ចតុសច្ចកថំ កថេសិ, តទា អបរិមិតានំ សត្តានំ ធម្មាភិសមយោ អហោសិ, អយំ តតិយោ អភិសមយោ អហោសិ។ តេន វុត្តំ –

Atha kho so manussabhakkho yakkho chabbaṇṇarasmiyo vissajjentaṃ indadhanuparivutamiva divasakaraṃ munidivasakaraṃ pavanapathenāgacchantaṃ disvā – ‘‘dasabalo mamānukampāya idhāgacchatī’’ti pasannahadayo attano parivārayakkhehi saddhiṃ anekamigagaṇavantaṃ himavantaṃ gantvā nānāvaṇṇagandhāni jalajathalajāni kusumāni paramamanoramāni sugandhagandhe samāharitvā attano pallaṅke nisinnaṃ vigatarandhaṃ kakusandhaṃ lokanāyakaṃ mālāgandhavilepanādīhi pūjayitvā thutisaṅgītāni pavattento sirasi añjaliṃ katvā namassamāno aṭṭhāsi. Tato manussā taṃ pāṭihāriyaṃ disvā pasannahadayā samāgamma bhagavantaṃ parivāretvā namassamānā aṭṭhaṃsu. Atha appaṭisandho kakusandho bhagavā abhipūjitanaradevayakkhaṃ naradevayakkhaṃ kammaphalasambandhadassanena samuttejetvā nirayakathāya santāsetvā catusaccakathaṃ kathesi, tadā aparimitānaṃ sattānaṃ dhammābhisamayo ahosi, ayaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –

១.

‘‘វេស្សភុស្ស អបរេន, សម្ពុទ្ធោ ទ្វិបទុត្តមោ;

‘‘Vessabhussa aparena, sambuddho dvipaduttamo;

កកុសន្ធោ នាម នាមេន, អប្បមេយ្យោ ទុរាសទោ។

Kakusandho nāma nāmena, appameyyo durāsado.

២.

‘‘ឧគ្ឃាដេត្វា សព្ពភវំ, ចរិយាយ បារមិំ គតោ;

‘‘Ugghāṭetvā sabbabhavaṃ, cariyāya pāramiṃ gato;

សីហោវ បញ្ជរំ ភេត្វា, បត្តោ សម្ពោធិមុត្តមំ។

Sīhova pañjaraṃ bhetvā, patto sambodhimuttamaṃ.

៣.

‘‘ធម្មចក្កំ បវត្តេន្តេ, កកុសន្ធេ លោកនាយកេ;

‘‘Dhammacakkaṃ pavattente, kakusandhe lokanāyake;

ចត្តាលីសកោដិសហស្សានំ, ធម្មាភិសមយោ អហុ។

Cattālīsakoṭisahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu.

៤.

‘‘អន្តលិក្ខម្ហិ អាកាសេ, យមកំ កត្វា វិកុព្ពនំ;

‘‘Antalikkhamhi ākāse, yamakaṃ katvā vikubbanaṃ;

តិំសកោដិសហស្សានំ, ពោធេសិ ទេវមានុសេ។

Tiṃsakoṭisahassānaṃ, bodhesi devamānuse.

៥.

‘‘នរទេវស្ស យក្ខស្ស, ចតុសច្ចប្បកាសនេ;

‘‘Naradevassa yakkhassa, catusaccappakāsane;

ធម្មាភិសមយោ តស្ស, គណនាតោ អសង្ខិយោ’’តិ។

Dhammābhisamayo tassa, gaṇanāto asaṅkhiyo’’ti.

តត្ថ ឧគ្ឃាដេត្វាតិ សមូហនិត្វា។ សព្ពភវន្តិ សព្ពំ នវវិធំ ភវំ, ភវុប្បត្តិនិមិត្តំ កម្មន្តិ អត្ថោ។ ចរិយាយ បារមិំ គតោតិ សព្ពបារមីនំ បូរណវសេន បារំ គតោ។ សីហោវ បញ្ជរំ ភេត្វាតិ សីហោ វិយ បញ្ជរំ មុនិកុញ្ជរោ ភវបញ្ជរំ វិនាសេត្វាតិ អត្ថោ។ កកុសន្ធស្ស វិទ្ធស្តភវពន្ធនស្ស ឯកោវ សាវកសន្និបាតោ អហោសិ។ កណ្ណកុជ្ជនគរេ ឥសិបតនេ មិគទាយេ អត្តនា សហ បព្ពជិតេហិ ចត្តាលីសាយ អរហន្តសហស្សេហិ បរិវុតោ មាឃបុណ្ណមាយំ ភគវា បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិ។ តេន វុត្តំ –

Tattha ugghāṭetvāti samūhanitvā. Sabbabhavanti sabbaṃ navavidhaṃ bhavaṃ, bhavuppattinimittaṃ kammanti attho. Cariyāya pāramiṃ gatoti sabbapāramīnaṃ pūraṇavasena pāraṃ gato. Sīhova pañjaraṃ bhetvāti sīho viya pañjaraṃ munikuñjaro bhavapañjaraṃ vināsetvāti attho. Kakusandhassa viddhastabhavabandhanassa ekova sāvakasannipāto ahosi. Kaṇṇakujjanagare isipatane migadāye attanā saha pabbajitehi cattālīsāya arahantasahassehi parivuto māghapuṇṇamāyaṃ bhagavā pātimokkhaṃ uddisi. Tena vuttaṃ –

៦.

‘‘កកុសន្ធស្ស ភគវតោ, ឯកោ អាសិ សមាគមោ;

‘‘Kakusandhassa bhagavato, eko āsi samāgamo;

ខីណាសវានំ វិមលានំ, សន្តចិត្តាន តាទិនំ។

Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.

៧.

‘‘ចត្តាលីសសហស្សានំ, តទា អាសិ សមាគមោ;

‘‘Cattālīsasahassānaṃ, tadā āsi samāgamo;

ទន្តភូមិមនុប្បត្តានំ, អាសវារិគណក្ខយា’’តិ។

Dantabhūmimanuppattānaṃ, āsavārigaṇakkhayā’’ti.

តទា អម្ហាកំ ពោធិសត្តោ ខេមោ នាម រាជា ហុត្វា ពុទ្ធប្បមុខស្ស សង្ឃស្ស បត្តចីវរំ មហាទានំ ទត្វា អញ្ជនាទីនិ សព្ពភេសជ្ជានិ ច អទាសិ។ អញ្ញញ្ច សមណបរិក្ខារំ ទត្វា តស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា បសន្នហទយោ ហុត្វា ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជិ។ សោ បន សត្ថា – ‘‘អនាគតេ ឥមស្មិំយេវ កប្បេ ពុទ្ធោ ភវិស្សតី’’តិ ព្យាកាសិ។ តេន វុត្តំ –

Tadā amhākaṃ bodhisatto khemo nāma rājā hutvā buddhappamukhassa saṅghassa pattacīvaraṃ mahādānaṃ datvā añjanādīni sabbabhesajjāni ca adāsi. Aññañca samaṇaparikkhāraṃ datvā tassa dhammadesanaṃ sutvā pasannahadayo hutvā bhagavato santike pabbaji. So pana satthā – ‘‘anāgate imasmiṃyeva kappe buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –

៨.

‘‘អហំ តេន សមយេន, ខេមោ នាមាសិ ខត្តិយោ;

‘‘Ahaṃ tena samayena, khemo nāmāsi khattiyo;

តថាគតេ ជិនបុត្តេ, ទានំ ទត្វា អនប្បកំ។

Tathāgate jinaputte, dānaṃ datvā anappakaṃ.

៩.

‘‘បត្តញ្ច ចីវរំ ទត្វា, អញ្ជនំ មធុលដ្ឋិកំ;

‘‘Pattañca cīvaraṃ datvā, añjanaṃ madhulaṭṭhikaṃ;

ឥមេតំ បត្ថិតំ សព្ពំ, បដិយាទេមិ វរំ វរំ។

Imetaṃ patthitaṃ sabbaṃ, paṭiyādemi varaṃ varaṃ.

១០.

10.

‘‘សោបិ មំ ពុទ្ធោ ព្យាកាសិ, កកុសន្ធោ វិនាយកោ;

‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, kakusandho vināyako;

ឥមម្ហិ ភទ្ទកេ កប្បេ, អយំ ពុទ្ធោ ភវិស្សតិ។

Imamhi bhaddake kappe, ayaṃ buddho bhavissati.

១១.

11.

‘‘អហុ កបិលវ្ហយា រម្មា…បេ.… ហេស្សាម សម្មុខា ឥមំ។

‘‘Ahu kapilavhayā rammā…pe… hessāma sammukhā imaṃ.

១៣.

13.

‘‘នគរំ ខេមវតី នាម, ខេមោ នាមាសហំ តទា;

‘‘Nagaraṃ khemavatī nāma, khemo nāmāsahaṃ tadā;

សព្ពញ្ញុតំ គវេសន្តោ, បព្ពជិំ តស្ស សន្តិកេ’’តិ។

Sabbaññutaṃ gavesanto, pabbajiṃ tassa santike’’ti.

តត្ថ អញ្ជនំ បាកដមេវ។ មធុលដ្ឋិកន្តិ យដ្ឋិមធុកំ។ ឥមេតន្តិ ឥមំ ឯតំ។ បត្ថិតន្តិ ឥច្ឆិតំ។ បដិយាទេមីតិ ទជ្ជាមិ, អទាសិន្តិ អត្ថោ។ វរំ វរន្តិ សេដ្ឋំ សេដ្ឋន្តិ អត្ថោ។ ‘‘យទេតំ បត្ថិត’’ន្តិបិ បាឋោ, តស្ស យំ ឥច្ឆតិ, ឯតំ សព្ពំ អទាសិន្តិ អត្ថោ។ អយំ សុន្ទរតរោ។

Tattha añjanaṃ pākaṭameva. Madhulaṭṭhikanti yaṭṭhimadhukaṃ. Imetanti imaṃ etaṃ. Patthitanti icchitaṃ. Paṭiyādemīti dajjāmi, adāsinti attho. Varaṃ varanti seṭṭhaṃ seṭṭhanti attho. ‘‘Yadetaṃ patthita’’ntipi pāṭho, tassa yaṃ icchati, etaṃ sabbaṃ adāsinti attho. Ayaṃ sundarataro.

តស្ស បន អទន្ធស្ស កកុសន្ធស្ស ភគវតោ ខេមំ នាម នគរំ អហោសិ។ អគ្គិទត្តោ នាម ព្រាហ្មណោ បិតា, វិសាខា នាម ព្រាហ្មណី មាតា, វិធុរោ ច សញ្ជីវោ ច ទ្វេ អគ្គសាវកា, ពុទ្ធិជោ នាមុបដ្ឋាកោ, សាមា ច ចម្បា ច ទ្វេ អគ្គសាវិកា, មហាសិរីសរុក្ខោ ពោធិ, សរីរំ ចត្តាលីសហត្ថុព្ពេធំ អហោសិ, សមន្តា ទសយោជនានិ សរីរប្បភា និច្ឆរតិ , ចត្តាលីសវស្សសហស្សានិ អាយុ, ភរិយា បនស្ស រោចិនី នាម ព្រាហ្មណី, ឧត្តរោ នាម បុត្តោ, អាជញ្ញរថេន និក្ខមិ។ តេន វុត្តំ –

Tassa pana adandhassa kakusandhassa bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Aggidatto nāma brāhmaṇo pitā, visākhā nāma brāhmaṇī mātā, vidhuro ca sañjīvo ca dve aggasāvakā, buddhijo nāmupaṭṭhāko, sāmā ca campā ca dve aggasāvikā, mahāsirīsarukkho bodhi, sarīraṃ cattālīsahatthubbedhaṃ ahosi, samantā dasayojanāni sarīrappabhā niccharati , cattālīsavassasahassāni āyu, bhariyā panassa rocinī nāma brāhmaṇī, uttaro nāma putto, ājaññarathena nikkhami. Tena vuttaṃ –

១៤.

14.

‘‘ព្រាហ្មណោ អគ្គិទត្តោ ច, អាសិ ពុទ្ធស្ស សោ បិតា;

‘‘Brāhmaṇo aggidatto ca, āsi buddhassa so pitā;

វិសាខា នាម ជនិកា, កកុសន្ធស្ស សត្ថុនោ។

Visākhā nāma janikā, kakusandhassa satthuno.

១៥.

15.

‘‘វសតេ តត្ថ ខេមេ បុរេ, សម្ពុទ្ធស្ស មហាកុលំ;

‘‘Vasate tattha kheme pure, sambuddhassa mahākulaṃ;

នរានំ បវរំ សេដ្ឋំ, ជាតិមន្តំ មហាយសំ។

Narānaṃ pavaraṃ seṭṭhaṃ, jātimantaṃ mahāyasaṃ.

២០.

20.

‘‘វិធុរោ ច សញ្ជីវោ ច, អហេសុំ អគ្គសាវកា;

‘‘Vidhuro ca sañjīvo ca, ahesuṃ aggasāvakā;

ពុទ្ធិជោ នាមុបដ្ឋាកោ, កកុសន្ធស្ស សត្ថុនោ។

Buddhijo nāmupaṭṭhāko, kakusandhassa satthuno.

២១.

21.

‘‘សាមា ច ចម្បានាមា ច, អហេសុំ អគ្គសាវិកា;

‘‘Sāmā ca campānāmā ca, ahesuṃ aggasāvikā;

ពោធិ តស្ស ភគវតោ, សិរីសោតិ បវុច្ចតិ។

Bodhi tassa bhagavato, sirīsoti pavuccati.

២៣.

23.

‘‘ចត្តាលីសរតនានិ, អច្ចុគ្គតោ មហាមុនិ;

‘‘Cattālīsaratanāni, accuggato mahāmuni;

កនកប្បភា និច្ឆរតិ, សមន្តា ទសយោជនំ។

Kanakappabhā niccharati, samantā dasayojanaṃ.

២៤.

24.

‘‘ចត្តាលីសវស្សសហស្សានិ, អាយុ តស្ស មហេសិនោ;

‘‘Cattālīsavassasahassāni, āyu tassa mahesino;

តាវតា តិដ្ឋមានោ សោ, តារេសិ ជនតំ ពហុំ។

Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

២៥.

25.

‘‘ធម្មាបណំ បសារេត្វា, នរនារីនំ សទេវកេ;

‘‘Dhammāpaṇaṃ pasāretvā, naranārīnaṃ sadevake;

នទិត្វា សីហនាទំវ, និព្ពុតោ សោ សសាវកោ។

Naditvā sīhanādaṃva, nibbuto so sasāvako.

២៦.

26.

‘‘អដ្ឋង្គវចនសម្បន្នោ, អច្ឆិទ្ទានិ និរន្តរំ;

‘‘Aṭṭhaṅgavacanasampanno, acchiddāni nirantaraṃ;

សព្ពំ តមន្តរហិតំ, ននុ រិត្តា សព្ពសង្ខារា’’តិ។

Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.

តត្ថ វសតេ តត្ថ ខេមេ បុរេតិ អយំ គាថា កកុសន្ធស្ស ជាតនគរសន្ទស្សនត្ថំ វុត្តាតិ វេទិតព្ពា។ មហាកុលន្តិ ឧទិតោទិតំ ភគវតោ បិតុកុលំ។ នរានំ បវរំ សេដ្ឋន្តិ ជាតិវសេន សព្ពមនុស្សានំ បវរំ សេដ្ឋន្តិ អត្ថោ។ ជាតិមន្តន្តិ អភិជាតិវន្តំ, ឧត្តមាភិជាតំ។ មហាយសន្តិ មហាបរិវារំ, កិំ តំ ពុទ្ធស្ស មហាកុលំ? តត្ថ មហាកុលំ ខេមេ បុរេ វសតេតិបទេន សម្ពន្ធោ ទដ្ឋព្ពោ។

Tattha vasate tattha kheme pureti ayaṃ gāthā kakusandhassa jātanagarasandassanatthaṃ vuttāti veditabbā. Mahākulanti uditoditaṃ bhagavato pitukulaṃ. Narānaṃ pavaraṃ seṭṭhanti jātivasena sabbamanussānaṃ pavaraṃ seṭṭhanti attho. Jātimantanti abhijātivantaṃ, uttamābhijātaṃ. Mahāyasanti mahāparivāraṃ, kiṃ taṃ buddhassa mahākulaṃ? Tattha mahākulaṃ kheme pure vasatetipadena sambandho daṭṭhabbo.

សមន្តា ទសយោជនន្តិ សមន្តតោ ទស យោជនានិ ផរិត្វា និច្ចកាលំ សរីរតោ និក្ខមិត្វា សុវណ្ណវណ្ណា បភា និច្ឆរតីតិ អត្ថោ។ ធម្មាបណន្តិ ធម្មសង្ខាតំ អាបណំ។ បសារេត្វាតិ ភណ្ឌវិក្កិណនត្ថំ នានាភណ្ឌសមិទ្ធមាបណំ វិយ ធម្មាបណំ បសារេត្វាតិ អត្ថោ។ នរនារីនន្តិ វេនេយ្យនរនារីនំ ឈានសមាបត្តិមគ្គផលរតនវិសេសាធិគមត្ថាយ។ សីហនាទំ វាតិ សីហនាទំ វិយ, អភយនាទំ នទិត្វា។ អដ្ឋង្គវចនសម្បន្នោតិ អដ្ឋង្គសមន្នាគតសរោ សត្ថា។ អច្ឆិទ្ទានីតិ ឆិទ្ទាទិភាវរហិតានិ សីលានិ អច្ឆិទ្ទានិ អសពលានិ អកម្មាសានិ។ អថ វា អច្ឆិទ្ទានិ អវិវរានិ សាវកយុគឡាទីនិ។ និរន្តរន្តិ សតតំ សព្ពកាលំ។ សព្ពំ តមន្តរហិតន្តិ សត្ថា ច សាវកយុគឡាទីនិ ច តំ សព្ពំ មុនិភាវមុបគន្ត្វា អទស្សនភាវមុបគតន្តិ អត្ថោ។

Samantā dasayojananti samantato dasa yojanāni pharitvā niccakālaṃ sarīrato nikkhamitvā suvaṇṇavaṇṇā pabhā niccharatīti attho. Dhammāpaṇanti dhammasaṅkhātaṃ āpaṇaṃ. Pasāretvāti bhaṇḍavikkiṇanatthaṃ nānābhaṇḍasamiddhamāpaṇaṃ viya dhammāpaṇaṃ pasāretvāti attho. Naranārīnanti veneyyanaranārīnaṃ jhānasamāpattimaggaphalaratanavisesādhigamatthāya. Sīhanādaṃ vāti sīhanādaṃ viya, abhayanādaṃ naditvā. Aṭṭhaṅgavacanasampannoti aṭṭhaṅgasamannāgatasaro satthā. Acchiddānīti chiddādibhāvarahitāni sīlāni acchiddāni asabalāni akammāsāni. Atha vā acchiddāni avivarāni sāvakayugaḷādīni. Nirantaranti satataṃ sabbakālaṃ. Sabbaṃ tamantarahitanti satthā ca sāvakayugaḷādīni ca taṃ sabbaṃ munibhāvamupagantvā adassanabhāvamupagatanti attho.

‘‘អបេតពន្ធោ កកុសន្ធពុទ្ធោ, អទន្ធបញ្ញោ គតសព្ពរន្ធោ;

‘‘Apetabandho kakusandhabuddho, adandhapañño gatasabbarandho;

តិលោកសន្ធោ កិរ សច្ចសន្ធោ, ខេមេ បនេ វាសមកប្បយិត្ថ’’។

Tilokasandho kira saccasandho, kheme pane vāsamakappayittha’’.

សេសគាថាសុ សព្ពត្ថ បាកដមេវាតិ។

Sesagāthāsu sabbattha pākaṭamevāti.

កកុសន្ធពុទ្ធវំសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។

Kakusandhabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.

និដ្ឋិតោ ពាវីសតិមោ ពុទ្ធវំសោ។

Niṭṭhito bāvīsatimo buddhavaṃso.

Next: ២៥. កោណាគមនពុទ្ធវំសវណ្ណនា • 25. Koṇāgamanabuddhavaṃsavaṇṇanā

Related texts:

តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ពុទ្ធវំសបាឡិ • Buddhavaṃsapāḷi / ២៤. កកុសន្ធពុទ្ធវំសោ • 24. Kakusandhabuddhavaṃso

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact