| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
੧੧. ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
11. Kalahavivādasuttaniddesavaṇṇanā
੯੭. ਏਕਾਦਸਮੇ ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕੁਤੋਪਹੂਤਾ ਕਲਹਾ વਿવਾਦਾਤਿ ਕਲਹੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ વਿવਾਦੋ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਕੁਤੋ ਜਾਤਾ। ਪਰਿਦੇવਸੋਕਾ ਸਹਮਚ੍ਛਰਾ ਚਾਤਿ ਪਰਿਦੇવਸੋਕਾ ਚ ਸਹਮਚ੍ਛਰਾ ਚ ਕੁਤੋ ਪਹੂਤਾ। ਮਾਨਾਤਿਮਾਨਾ ਸਹਪੇਸੁਣਾ ਚਾਤਿ ਮਾਨਾ ਚ ਅਤਿਮਾਨਾ ਚ ਪੇਸੁਣਾ ਚ ਕੁਤੋ ਪਹੂਤਾ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਟ੍ਠ ਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮਾ। ਤਦਿਙ੍ਘ ਬ੍ਯੂਹੀਤਿ ਤਂ ਮਯਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰੂਹਿ, ਯਾਚਾਮਿ ਤਂ ਅਹਨ੍ਤਿ। ਯਾਚਨਤ੍ਥੋ ਹਿ ਇਙ੍ਘਾਤਿ ਨਿਪਾਤੋ।
97. Ekādasame kalahavivādasuttaniddese kutopahūtā kalahā vivādāti kalaho ca tassa pubbabhāgo vivādo cāti ime kuto jātā. Paridevasokā sahamaccharā cāti paridevasokā ca sahamaccharā ca kuto pahūtā. Mānātimānā sahapesuṇā cāti mānā ca atimānā ca pesuṇā ca kuto pahūtā. Teti te sabbepi aṭṭha kilesadhammā. Tadiṅgha byūhīti taṃ mayā pucchitamatthaṃ brūhi, yācāmi taṃ ahanti. Yācanattho hi iṅghāti nipāto.
ਏਕੇਨ ਆਕਾਰੇਨਾਤਿ ਏਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਅਪਰੇਨ ਆਕਾਰੇਨਾਤਿ ਅਪਰੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਆਗਾਰਿਕਾ ਦਣ੍ਡਪਸੁਤਾਤਿ ਗਹਪਤਿਨੋ વਿਹੇਸਮਾਨਾ। ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਤਿ ਅਨਗਾਰਿਕਾ ਸਤ੍ਤਸੁ ਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਆਪਜ੍ਜਮਾਨਾ।
Ekena ākārenāti ekena kāraṇena. Aparena ākārenāti aparena kāraṇena. Āgārikā daṇḍapasutāti gahapatino vihesamānā. Pabbajitā āpattiṃ āpajjantāti anagārikā sattasu āpattikkhandhesu aññataraṃ āpajjamānā.
ਕੁਤੋਪਹੂਤਾਤਿ ਕੁਤੋਭੂਤਾ। ਕੁਤੋਜਾਤਾਤਿ ਕੁਤੋ ਪਟਿਲਦ੍ਧਭਾવਾ। ਕੁਤੋਸਞ੍ਜਾਤਾਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ। ਕੁਤੋਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍ਤਾ। ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ‘‘ਕੁਤੋਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਤੋਪਾਤੁਭੂਤਾਤਿ ਕੁਤੋਪਾਕਟੀਭੂਤਾ। ਕਿਂ ਨਿਦਾਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਨਿਦੇਤੀਤਿ ਨਿਦਾਨਂ। ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਂ ਸਮੁਦੇਤੀਤਿ ਸਮੁਦਯੋ। ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਂ ਜਾਯਤੀਤਿ ਜਾਤਿ। ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਂ ਪਭવਤੀਤਿ ਪਭવੋ। ਮੂਲਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਕਲਹਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਮੂਲਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਨਿਪ੍ਫਾਦਨਤ੍ਥਂ ਹਿਨੋਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਹੇਤੁ। ‘‘ਹਨ੍ਦ ਨਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਨਿਦੇਤੀਤਿ ਨਿਦਾਨਂ। ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਂ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਸਮ੍ਭવੋ। ਪਭવਤਿ ਫਲਂ ਏਤਸ੍ਮਾਤਿ ਪਭવੋ। ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਫਲਂ, ਏਤੇਨ વਾ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਆਹਰਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ। ਅਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਆਰਮੇਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ਏਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਫਲਂ ਏਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਂ ਸਮੁਦੇਤੀਤਿ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਏવਮੇਤੇਸਂ ਪਦਾਨਂ વਚਨਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਕਲਹਸ੍ਸ ਚ વਿવਾਦਸ੍ਸ ਚ ਮੂਲਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਦੇਸਨਾ વੁਤ੍ਤਾ।
Kutopahūtāti kutobhūtā. Kutojātāti kuto paṭiladdhabhāvā. Kutosañjātāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Kutonibbattāti kuto nibbattalakkhaṇaṃ pattā. Upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā ‘‘kutoabhinibbattā’’ti vuttaṃ. Kutopātubhūtāti kutopākaṭībhūtā. Kiṃ nidānātiādīsu attano phalaṃ nidetīti nidānaṃ. Etasmā phalaṃ samudetīti samudayo. Etasmā phalaṃ jāyatīti jāti. Etasmā phalaṃ pabhavatīti pabhavo. Mūlaṃ pucchatīti kalahassa kāraṇaṃ pucchati. Kāraṇañhi patiṭṭhaṭṭhena mūlaṃ. Attano phalanipphādanatthaṃ hinoti pavattatīti hetu. ‘‘Handa naṃ gaṇhathā’’ti dassentaṃ viya attano phalaṃ nidetīti nidānaṃ. Etasmā phalaṃ sambhavatīti sambhavo. Pabhavati phalaṃ etasmāti pabhavo. Samuṭṭhāti ettha phalaṃ, etena vā samuṭṭhātīti samuṭṭhānaṃ. Attano phalaṃ āharatīti āhāro. Apaṭikkhipitabbaṭṭhena attano phalaṃ ārametīti ārammaṇaṃ. Etaṃ paṭicca apaṭikkhipitvā phalaṃ eti pavattatīti paccayo. Etasmā phalaṃ samudetīti samudayoti evametesaṃ padānaṃ vacanattho veditabbo. Taṃ sandhāya ‘‘kalahassa ca vivādassa ca mūlaṃ pucchatī’’tiādinā nayena desanā vuttā.
੯੮. ਪਿਯਪ੍ਪਹੂਤਾਤਿ ਪਿਯવਤ੍ਥੁਤੋ ਜਾਤਾ। ਮਚ੍ਛੇਰਯੁਤ੍ਤਾ ਕਲਹਾ વਿવਾਦਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਲਹવਿવਾਦਾਦੀਨਂ ਨ ਕੇવਲਂ ਪਿਯવਤ੍ਥੁਮੇવ, ਮਚ੍ਛਰਿਯਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਲਹવਿવਾਦਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਥਾ ਚ ਏਤੇਸਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਤਥਾ ਪੇਸੁਣਾਨਞ੍ਚ વਿવਾਦਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿવਾਦਜਾਤੇਸੁ ਚ ਪੇਸੁਣਾਨੀ’’ਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥੋਯੇવ।
98.Piyappahūtāti piyavatthuto jātā. Maccherayuttā kalahā vivādāti iminā kalahavivādādīnaṃ na kevalaṃ piyavatthumeva, macchariyampi paccayaṃ dasseti. Kalahavivādasīsena cettha sabbepi te dhammā vuttāti veditabbā. Yathā ca etesaṃ macchariyaṃ, tathā pesuṇānañca vivādaṃ. Tenāha ‘‘vivādajātesu ca pesuṇānī’’ti. Imissā gāthāya niddeso uttānatthoyeva.
੯੯. ਪਿਯਾ ਸੁ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਯੇ ਚਾਪਿ ਲੋਭਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇਤਿ ‘‘ਪਿਯਪ੍ਪਹੂਤਾ ਕਲਹਾ’’ਤਿ ਯੇ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਪਿਯਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਪਿਯਾ, ਯੇ ਚਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਲੋਕੇ વਿਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਭਹੇਤੁ ਲੋਭੇਨਾਭਿਭੂਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਸੋ ਲੋਭੋ ਚ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨੋਤਿ ਦ੍વੇ ਅਤ੍ਥੇ ਏਕਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਕਿਂਨਿਦਾਨਾ ਕਿਂਹੇਤੁਕਾਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਸ੍ਸ ਤੋਆਦੇਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਸਮਾਸੇ ਚਸ੍ਸ ਲੋਪਾਭਾવੋ। ਅਥ વਾ ਨਿਦਾਨਾਤਿ ਜਾਤਾ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਤੋ ਜਾਤਾ ਕੁਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਆਸਾ ਚ ਨਿਟ੍ਠਾ ਚਾਤਿ ਆਸਾ ਚ ਤਸ੍ਸਾ ਆਸਾਯ ਸਮਿਦ੍ਧਿ ਚ। ਯੇ ਸਮ੍ਪਰਾਯਾਯ ਨਰਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਨਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਰਾਯਾਯ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਰਾਯਨਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਕਾ ਏવਾਯਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾ।
99.Piyā su lokasmiṃ kutonidānā, ye cāpi lobhā vicaranti loketi ‘‘piyappahūtā kalahā’’ti ye ettha vuttā, te piyā lokasmiṃ kutonidānā, na kevalañca piyā, ye cāpi khattiyādayo loke vicaranti lobhahetu lobhenābhibhūtā vicaranti, tesaṃ so lobho ca kutonidānoti dve atthe ekāya pucchāya pucchati. Kutonidānāti cettha kiṃnidānā kiṃhetukāti paccattavacanassa toādeso veditabbo, samāse cassa lopābhāvo. Atha vā nidānāti jātā, uppannāti attho. Tasmā kuto jātā kuto uppannāti vuttaṃ hoti. Āsā ca niṭṭhā cāti āsā ca tassā āsāya samiddhi ca. Ye samparāyāya narassa hontīti ye narassa samparāyāya honti, parāyanā hontīti vuttaṃ hoti. Ekā evāyampi pucchā.
ਦੀਪਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਸਰਣਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨਾਸਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨਿਟ੍ਠਾਪਰਾਯਨਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮਿਦ੍ਧਿਪਰਾਯਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Dīpā hontīti patiṭṭhā bhavanti. Saraṇā hontīti dukkhanāsanā honti. Niṭṭhāparāyanā hontīti samiddhiparāyanā honti.
੧੦੦. ਛਨ੍ਦਾਨਿਦਾਨਾਨੀਤਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦਿਛਨ੍ਦਨਿਦਾਨਾਨਿ। ਯੇ ਚਾਪਿ ਲੋਭਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਚਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਲੋਭਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਲੋਭੋਪਿ ਛਨ੍ਦਨਿਦਾਨੋਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਅਤ੍ਥੇ ਏਕਤੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ। ਇਤੋਨਿਦਾਨਾਤਿ ਛਨ੍ਦਨਿਦਾਨਾ ਏવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਇਤੋਨਿਦਾਨਾ’’ਤਿ ਹਿ ਛਨ੍ਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਛਨ੍ਦਨਿਦਾਨਾ ਹਿ ਲੋਭਾਦਯੋ। ‘‘ਇਤੋਨਿਦਾਨਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦਸਿਦ੍ਧਿ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਆਸਾਯ ਸਮਿਦ੍ਧਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨਿਟ੍ਠਾਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭੋ ਕਥੀਯਤਿ।
100.Chandānidānānīti kāmacchandādichandanidānāni. Ye cāpi lobhā vicarantīti ye cāpi khattiyādayo lobhā vicaranti, tesaṃ lobhopi chandanidānoti dvepi atthe ekato vissajjeti. Itonidānāti chandanidānā evāti vuttaṃ hoti. ‘‘Itonidānā’’ti hi chandaṃ sandhāyāha. Chandanidānā hi lobhādayo. ‘‘Itonidānā’’ti saddasiddhi cettha ‘‘kutonidānā’’ti ettha vuttanayena veditabbā. Āsāya samiddhi vuccati niṭṭhāti ajjhāsayanibbattipaṭilābho kathīyati.
੧੦੧. વਿਨਿਚ੍ਛਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਾ। ਯੇ ਚਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਣੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯੇ ਚ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕੋਧਾਦੀਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਥਾਰੂਪਾ વਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਕੁਤੋਪਹੂਤਾਤਿ।
101.Vinicchayāti taṇhādiṭṭhivinicchayā. Ye cāpi dhammā samaṇena vuttāti ye ca aññepi kodhādīhi sampayuttā, tathārūpā vā akusalā dhammā buddhasamaṇena vuttā, te kutopahūtāti.
ਅਞ੍ਞਜਾਤਿਕਾਤਿ ਅਞ੍ਞਸਭਾવਾ। ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਕਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨਾਕਾਰੇਨ ਠਿਤਾ। ਸਮਿਤਪਾਪੇਨਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਪਾਪੇਨ। ਬਾਹਿਤਪਾਪਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਪਹੀਨਲਾਮਕਧਮ੍ਮੇਨ। ਭਿਨ੍ਨਕਿਲੇਸਮੂਲੇਨਾਤਿ ਕਿਲੇਸਮੂਲਾਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇਨ। ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਮੂਲਬਨ੍ਧਨਾ ਪਮੁਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਅਕੁਸਲਬਨ੍ਧਨਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਠਿਤੇਨ। વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਕਥਿਤਾ। ਪવੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪਕਾਰੇਨ ਕਥਿਤਾ।
Aññajātikāti aññasabhāvā. Aññavihitakāti aññenākārena ṭhitā. Samitapāpenāti nibbāpitapāpena. Bāhitapāpadhammenāti pahīnalāmakadhammena. Bhinnakilesamūlenāti kilesamūlāni bhinditvā ṭhitena. Sabbākusalamūlabandhanā pamuttenāti dvādasaakusalabandhanaṃ mocetvā ṭhitena. Vuttāti kathitā. Pavuttāti pakārena kathitā.
੧੦੨. ਤਮੂਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਹੋਤਿ ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ ਤਦੁਭਯવਤ੍ਥੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਤਾਸਾਤਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਂਯੋਗવਿਯੋਗਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਛਨ੍ਦੋ ਨੁ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨੋ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਰੂਪੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ વਿਭવਂ ਭવਞ੍ਚਾਤਿ ਰੂਪੇਸੁ વਯਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾ। વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕੁਬ੍ਬਤਿ ਜਨ੍ਤੁ ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਾਦਿਕੇ ਲੋਕੇ ਅਯਂ ਜਨ੍ਤੁ ਭੋਗਾਧਿਗਮਤ੍ਥਂ ਤਣ੍ਹਾવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਞ੍ਚ ਕੁਰੁਤੇ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘વਿਨਿਚ੍ਛਯਾ ਚਾਪਿ ਕੁਤੋਪਭੂਤਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ।
102.Tamūpanissāya pahoti chandoti taṃ sukhadukkhavedanaṃ tadubhayavatthusaṅkhātaṃ sātāsātaṃ upanissāya saṃyogaviyogapatthanāvasena chando pahoti. Ettāvatā ‘‘chando nu lokasmiṃ kutonidāno’’ti ayaṃ pañho vissajjito hoti. Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcāti rūpesu vayañca uppādañca disvā. Vinicchayaṃ kubbati jantu loketi apāyādike loke ayaṃ jantu bhogādhigamatthaṃ taṇhāvinicchayaṃ ‘‘attā me uppanno’’tiādinā nayena diṭṭhivinicchayañca kurute. Ettāvatā ‘‘vinicchayā cāpi kutopabhūtā’’ti ayaṃ pañho vissajjito hoti.
ਸਾਤਾਸਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਮਧੁਰਞ੍ਚ ਅਮਧੁਰਞ੍ਚ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਞ੍ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਞ੍ਚ।
Sātāsātaṃ nissāyāti madhurañca amadhurañca upanissayaṃ katvā. Iṭṭhāniṭṭhanti iṭṭhārammaṇañca aniṭṭhārammaṇañca.
ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪ੍ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਰਾਤਿ ਪਿਟ੍ਠਸੁਰਾ ਪੂવਸੁਰਾ ਓਦਨਸੁਰਾ ਕਿਣ੍ਣਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਭਾਰਸਂਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਸੁਰਾ। ਮੇਰਯਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਾਸવੋ ਫਲਾਸવੋ ਮਧ੍વਾਸવੋ ਗੁਲ਼ਾਸવੋ ਸਮ੍ਭਾਰਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਞ੍ਚ ਆਸવਾ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਮਦਕਰਣવਸੇਨ ਮਜ੍ਜਂ। ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਮਾਦਕਾਰਣਂ, ਯਾਯ ਚੇਤਨਾਯ ਤਂ ਮਜ੍ਜਂ ਪਿવਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਅਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਤਂ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪ੍ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਂ ਅਨੁਆਯੋਗਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਰਣਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਪਨ ਤਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚੇવ ਭੋਗਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਮੇ ਭੋਗਾ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਖੀਣਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। વਿਕਾਲવਿਸਿਖਾਚਰਿਯਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਅવੇਲਾਯ વਿਸਿਖਾਸੁ ਚਰਿਯਾਨੁਯੁਤ੍ਤਂ। ਸਮਜ੍ਜਾਭਿਚਰਣਨ੍ਤਿ ਨਚ੍ਚਾਦਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਸਮਜ੍ਜਾਭਿਗਮਨਂ। ਆਲਸ੍ਯਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਕਾਯਾਲਸਿਯਤਾਯ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਂ। ਅਪਾਯਮੁਖਾਨਿ ਨ ਸੇવਤੀਤਿ ਭੋਗਾਨਂ વਿਨਾਸਦ੍વਾਰਾਨਿ ਨ ਸੇવਤਿ।
Surāmerayamajjappamādaṭṭhānānuyoganti ettha surāti piṭṭhasurā pūvasurā odanasurā kiṇṇapakkhittā sambhārasaṃyuttāti pañca surā. Merayanti pupphāsavo phalāsavo madhvāsavo guḷāsavo sambhārasaṃyuttoti pañca āsavā. Taṃ sabbampi madakaraṇavasena majjaṃ. Pamādaṭṭhānanti pamādakāraṇaṃ, yāya cetanāya taṃ majjaṃ pivati, tassetaṃ adhivacanaṃ. Anuyoganti taṃ surāmerayamajjappamādaṭṭhānānuyogaṃ anuāyogaṃ punappunaṃ karaṇaṃ. Yasmā ca pana taṃ anuyuttassa me uppannā ceva bhogā parihāyanti, anuppannā ca nuppajjanti, tasmā ‘‘me bhogā parikkhayaṃ khīṇabhāvaṃ gacchantī’’ti jānāti. Evaṃ sabbattha. Vikālavisikhācariyānuyoganti avelāya visikhāsu cariyānuyuttaṃ. Samajjābhicaraṇanti naccādidassanavasena samajjābhigamanaṃ. Ālasyānuyoganti kāyālasiyatāya yuttappayuttataṃ. Apāyamukhāni na sevatīti bhogānaṃ vināsadvārāni na sevati.
ਕਸਿਯਾ વਾਤਿ ਕਸਿਕਮ੍ਮੇਨ વਾ। વਣਿਜ੍ਜਾਯ વਾਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕવਣਿਜ੍ਜਕਮ੍ਮੇਨ વਾ। ਗੋਰਕ੍ਖੇਨ વਾਤਿ ਗੋਪਾਲਕਮ੍ਮੇਨ વਾ। ਇਸ੍ਸਤ੍ਥੇਨ વਾਤਿ ਧਨੁਸਿਪ੍ਪੇਨ વਾ। ਰਾਜਪੋਰਿਸੇਨ વਾਤਿ ਰਾਜਸੇવਕਕਮ੍ਮੇਨ વਾ। ਸਿਪ੍ਪਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾਤਿ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਾਦਿਸਿਪ੍ਪਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ। ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਪਯੋਗਂ ਕਰੋਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸਸਮ੍ਭਾਰਚਕ੍ਖੁਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਜਾਨਾਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਨਟ੍ਠੇ। ਅਤ੍ਤਾ ਮੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋਤਿ ‘‘ਮਮ ਅਤ੍ਤਾ વਿਨਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। વਿਗਤੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾਤਿ વੀਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਮਮ ਅਤ੍ਤਾ। ਸੋਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Kasiyā vāti kasikammena vā. Vaṇijjāya vāti dhammikavaṇijjakammena vā. Gorakkhena vāti gopālakammena vā. Issatthena vāti dhanusippena vā. Rājaporisena vāti rājasevakakammena vā. Sippaññatarena vāti kumbhakārādisippānaṃ aññatarena vā. Paṭipajjatīti payogaṃ karoti. Cakkhusmiṃ uppanne jānātīti sasambhāracakkhusmiṃ uppanne jānāti. ‘‘Attā me uppanno’’ti diṭṭhiṃ gaṇhāti. Cakkhusmiṃ antarahiteti tasmiṃ vinaṭṭhe. Attāme antarahitoti ‘‘mama attā vinaṭṭho’’ti diṭṭhiṃ gaṇhāti. Vigato me attāti vītikkanto mama attā. Sotasmintiādīsupi eseva nayo.
੧੦੩. ਏਤੇਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਮੇવ ਸਨ੍ਤੇਤਿ ਏਤੇ ਕੋਧਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਤਾਸਾਤਦ੍વਯੇ ਸਨ੍ਤੇ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੋਪਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਏવਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੇਸੁ ਏਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਕਥਂਕਥੀ ਭવੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਕਥਂਕਥਾਪਹਾਨੂਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਕਥਂਕਥੀ ਞਾਣਪਥਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ’’ਤਿ, ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਞਾਣਾਧਿਗਮਨਤ੍ਥਂ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਞਤ੍વਾ ਪવੁਤ੍ਤਾ ਸਮਣੇਨ ਧਮ੍ਮਾ। ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੇਨ ਹਿ ਞਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਞ੍ਞਾਣਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਞਾਣਾਨੁਭਾવੇਨ ਤੇ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਨ ਦੇਸਨਾਦੋਸੇਨ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਥਂਕਥੀ ਞਾਣਪਥਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ, ਞਤ੍વਾ ਪવੁਤ੍ਤਾ ਸਮਣੇਨ ਧਮ੍ਮਾਤਿ।
103.Etepi dhammā dvayameva santeti ete kodhādayo dhammā sātāsātadvaye sante eva honti uppajjanti. Ettāvatā tatiyapañhopi vissajjito hoti. Idāni yo evaṃ vissajjitesu etesu pañhesu kathaṃkathī bhaveyya, tassa kathaṃkathāpahānūpāyaṃ dassento āha ‘‘kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkhe’’ti, ñāṇadassanañāṇādhigamanatthaṃ tisso sikkhā sikkheyyāti vuttaṃ hoti. Kiṃkāraṇā? Ñatvā pavuttā samaṇena dhammā. Buddhasamaṇena hi ñatvā dhammā vuttā, natthi tassa dhammesu aññāṇaṃ, attano pana ñāṇānubhāvena te ajānanto na jāneyya, na desanādosena. Tasmā kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkhe, ñatvā pavuttā samaṇena dhammāti.
ਪਕ੍ਖੇਪਬਨ੍ਧਨੇਨ વਾ ਬਦ੍ਧੋਤਿ ਨਾਗਰਿਕਬਨ੍ਧੇਨ ਬਦ੍ਧੋ। ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਬਨ੍ਧਨੇਨ વਾਤਿ વਤਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਬਨ੍ਧਨੇਨ વਾ। ਗਾਮਬਨ੍ਧਨੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਾ ਠਾਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਗਾਮਬਨ੍ਧਨਾਦੀਹਿ ਬਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਮੋਕ੍ਖਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਮੋਚਨਤ੍ਥਂ।
Pakkhepabandhanena vā baddhoti nāgarikabandhena baddho. Parikkhepabandhanena vāti vatiparikkhepabandhanena vā. Gāmabandhanenātiādīsu tasmā tasmā ṭhānato nikkhamituṃ alabhanto gāmabandhanādīhi baddho nāma hoti. Tassa bandhanassa mokkhatthāyāti etassa vuttappakārassa bandhanassa mocanatthaṃ.
ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਞਾਣਪਥੋਤਿ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਞਾਣਂ ਅਪਰਾਪਰੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਞਾਣਸ੍ਸ ਸਞ੍ਚਰਣਮਗ੍ਗੋਤਿ ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਞਾਣਪਥੋ। ਞਾਣਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਮ੍ਪਿ ਞਾਣਪਥੋਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਤਂ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਞਾਣਪਥੋ। ਞਾਣਸਹਭੁਨੋਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਞਾਣਪਥੋਤਿ ਞਾਣੇਨ ਸਹੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅવਸੇਸਾ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਞਾਣਪਥੋ। ਇਦਾਨਿ ਉਪਮਾਯ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਅਰਿਯਪਥੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Ñāṇampi ñāṇapathoti pure uppannaṃ ñāṇaṃ aparāparuppannassa ñāṇampi ñāṇassa sañcaraṇamaggoti ñāṇampi ñāṇapatho. Ñāṇassa ārammaṇampi ñāṇapathoti ñāṇassa paccayopi taṃ ālambitvā uppajjanato ñāṇapatho. Ñāṇasahabhunopi dhammā ñāṇapathoti ñāṇena sahuppannā avasesā cittacetasikā dhammāpi ñāṇapatho. Idāni upamāya sādhento ‘‘yathā ariyamaggo ariyapatho’’tiādimāha.
ਕਥਂਕਥੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾવਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਸਕਙ੍ਖੋਤਿ ਸਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕੋ। ਸવਿਲੇਖੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਰਾਜਿવਨ੍ਤੋ। ਸਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕੋਤਿ ਕਙ੍ਖਾવਨ੍ਤੋ। ਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋਤਿ ਸਨ੍ਦੇਹવਨ੍ਤੋ। ਞਾਣਾਧਿਗਮਾਯਾਤਿ ਞਾਣਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ। ਞਾਣਫੁਸਨਾਯਾਤਿ ਞਾਣਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ। ਅਥ વਾ ਞਾਣવਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯ। ਞਾਣਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯਾਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਰਣਤ੍ਥਾਯ। ਸਨਿਦਾਨਾਹਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਸਨਿਦਾਨਂ ਸਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਕਰੋਮਿ। ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਨ੍ਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ ਕਤ੍વਾ। ਨੋ ਅਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ ਅਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਕਰੋਮਿ।
Kathaṃkathīpuggaloti vicikicchāvanto puggalo. Sakaṅkhoti sadveḷhako. Savilekhoti cittarājivanto. Sadveḷhakoti kaṅkhāvanto. Savicikicchoti sandehavanto. Ñāṇādhigamāyāti ñāṇapaṭilābhatthāya. Ñāṇaphusanāyāti ñāṇapaṭivijjhanatthāya. Atha vā ñāṇavindanatthāya. Ñāṇasacchikiriyāyāti ñāṇassa paccakkhakaraṇatthāya. Sanidānāhanti ahaṃ sanidānaṃ sapaccayaṃ katvā dhammadesanaṃ karomi. Sappāṭihāriyanti niyyānikaṃ katvā. No appāṭihāriyanti aniyyānikaṃ akatvā dhammadesanaṃ karomi.
੧੦੪. ਸਾਤਂ ਅਸਾਤਞ੍ਚ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਤਾਸਾਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ ਏવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ । ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਹੇਤੇਤਿ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਏਤੇ। વਿਭવਂ ਭવਞ੍ਚਾਪਿ ਯਮੇਤਮਤ੍ਥਂ, ਏਤਂ ਮੇ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਸਾਤਾਸਾਤਾਨਂ વਿਭવਂ ਭવਞ੍ਚ ਏਤਮ੍ਪਿ ਯਂ ਅਤ੍ਥਂ। ਲਿਙ੍ਗਬ੍ਯਤ੍ਤਯੋ ਏਤ੍ਥ ਕਤੋ। ਇਦਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸਾਤਾਸਾਤਾਨਂ વਿਭવੋ ਭવੋ ਚਾਤਿ ਯੋ ਏਸ ਅਤ੍ਥੋ, ਏਤਂ ਮੇ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਾਤਾਸਾਤਾਨਂ વਿਭવਭવવਤ੍ਥੁਕਾ વਿਭવਭવਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਏવ વਿਭવਭવਾਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਕ੍ਖੇ ‘‘ਭવਦਿਟ੍ਠਿਪਿ ਫਸ੍ਸਨਿਦਾਨਾ, વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿਪਿ ਫਸ੍ਸਨਿਦਾਨਾ’’ਤਿ ਉਪਰਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੦੫) વਕ੍ਖਤਿ। ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ।
104.Sātaṃ asātañca kutonidānāti ettha sātāsātanti sukhadukkhavedanā eva adhippetā . Na bhavanti heteti na bhavanti ete. Vibhavaṃ bhavañcāpi yametamatthaṃ, etaṃ me pabrūhi yatonidānanti sātāsātānaṃ vibhavaṃ bhavañca etampi yaṃ atthaṃ. Liṅgabyattayo ettha kato. Idaṃ pana vuttaṃ hoti – sātāsātānaṃ vibhavo bhavo cāti yo esa attho, etaṃ me pabrūhi yatonidānanti. Ettha ca sātāsātānaṃ vibhavabhavavatthukā vibhavabhavadiṭṭhiyo eva vibhavabhavāti atthato veditabbā. Tathā hi imassa pañhassa vissajjanapakkhe ‘‘bhavadiṭṭhipi phassanidānā, vibhavadiṭṭhipi phassanidānā’’ti upari niddese (mahāni. 105) vakkhati. Imāya gāthāya niddese vattabbaṃ natthi.
੧੦੫. ਇਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਨਿਦਾਨਂ। ਇਮਾਯਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ।
105.Itonidānanti phassanidānaṃ. Imāyapi vattabbaṃ natthi.
੧੦੬. ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਿਭੂਤੇ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਸ੍ਮਿਂ વੀਤਿવਤ੍ਤੇ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਫਸ੍ਸਾ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਇਮਾਯਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ।
106.Kismiṃvibhūte na phusanti phassāti kismiṃ vītivatte cakkhusamphassādayo pañca phassā na phusanti. Imāyapi vattabbaṃ natthi.
੧੦੭. ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਨਾਮਞ੍ਚ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਰੂਪਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਰੂਪੇ વਿਭੂਤੇ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪੇ વੀਤਿવਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚ ਫਸ੍ਸਾ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ।
107.Nāmañca rūpañca paṭiccāti sampayuttakanāmañca vatthārammaṇarūpañca paṭicca. Rūpe vibhūte na phusanti phassāti rūpe vītivatte pañca phassā na phusanti.
ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਙ੍ਗਤਿ ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਚਕ੍ਖੁਰੂਪવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਨਂ ਸਙ੍ਗਤਿਯਾ ਫਸ੍ਸੋ ਜਾਯਤਿ। ਚਕ੍ਖੁ ਚ ਰੂਪਾ ਚ ਰੂਪਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਪਸਾਦਚਕ੍ਖੁਞ੍ਚ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਚ ਰੂਪਭਾਗੇ ਰੂਪਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ। ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਙ੍ਗਤਿਯਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਫਸ੍ਸਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਅવਸੇਸਾ વੇਦਨਾਦਯੋ ਫਸ੍ਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਭਾਗੇ। ਸੋਤਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Tiṇṇaṃ saṅgati phassoti cakkhurūpaviññāṇānaṃ tiṇṇannaṃ saṅgatiyā phasso jāyati. Cakkhu ca rūpā ca rūpasminti pasādacakkhuñca rūpārammaṇāni ca rūpabhāge rūpakoṭṭhāse katvā. Cakkhusamphassaṃ ṭhapetvāti tiṇṇaṃ saṅgatiyā uppannaphassaṃ muñcitvā. Sampayuttakā dhammā nāmasminti avasesā vedanādayo phassena sahajātā dhammā nāmabhāge. Sotañca paṭiccātiādīsupi eseva nayo.
ਚਤੂਹਾਕਾਰੇਹਿ ਰੂਪਂ વਿਭੂਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਰੂਪਂ વੀਤਿવਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਞਾਤવਿਭੂਤੇਨਾਤਿ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਨ। ਤੀਰਣવਿਭੂਤੇਨਾਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਨ। ਪਹਾਨવਿਭੂਤੇਨਾਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪਹਾਨਤੋ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਨ। ਸਮਤਿਕ੍ਕਮવਿਭੂਤੇਨਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਨ।
Catūhākārehi rūpaṃ vibhūtaṃ hotīti catūhi kāraṇehi rūpaṃ vītivattaṃ hoti. Ñātavibhūtenāti pākaṭaṃ katvā vītivattena. Tīraṇavibhūtenāti aniccādito tīrayitvā vītivattena. Pahānavibhūtenāti chandarāgapahānato vītivattena. Samatikkamavibhūtenāti catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ paṭilābhavasena vītivattena.
੧੦੮. ਕਥਂ ਸਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਥਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ। વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਰੂਪਂ વਿਭવਤਿ, ਨ ਭવੇਯ੍ਯ વਾ। ਸੁਖਂ ਦੁਖਞ੍ਚਾਤਿ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਰੂਪਮੇવ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
108.Kathaṃ sametassāti kathaṃ paṭipannassa. Vibhoti rūpanti rūpaṃ vibhavati, na bhaveyya vā. Sukhaṃ dukhañcāti iṭṭhāniṭṭharūpameva pucchati.
ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ। ਆਜਾਨੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ। વਿਜਾਨੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਅਨੇਕવਿਧੇਨ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ। ਪਟਿવਿਜਾਨੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ। ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮ।
Jāneyyāmāti jānissāma. Ājāneyyāmāti visesena jānissāma. Vijāneyyāmāti anekavidhena jānissāma. Paṭivijāneyyāmāti sammā jānissāma. Paṭivijjheyyāmāti cittena bujjhissāma.
੧੦੯. ਨ ਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞੀਤਿ ਯਥਾ ਸਮੇਤਸ੍ਸ વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਂ, ਸੋ ਪਕਤਿਸਞ੍ਞਾਯ ਸਞ੍ਞੀਪਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ વਿਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞੀਤਿ વਿਸਞ੍ਞਾਯਪਿ વਿਰੂਪਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ વਿਸਞ੍ਞੀ ਨ ਹੋਤਿ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ વਾ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વਾ। ਨੋਪਿ ਅਸਞ੍ਞੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾવਿਰਹਿਤੋਪਿ ਨ ਹੋਤਿ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨੋ વਾ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤੋ વਾ। ਨ વਿਭੂਤਸਞ੍ਞੀਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੫੦੮) ਨਯੇਨ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸਞ੍ਞੀਪਿ ਨ ਹੋਤਿ ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ। ਏવਂ ਸਮੇਤਸ੍ਸ વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞਿਤਾਦਿਭਾવੇ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਯਦੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਰਤੀ’’ਤਿ, ਏવਂ ਸਮੇਤਸ੍ਸ ਅਰੂਪਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗਿਨੋ વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਂ। ਸਞ੍ਞਾਨਿਦਾਨਾ ਹਿ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਪਿ ਚ ਯਾ ਸਞ੍ਞਾ, ਤਂਨਿਦਾਨਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪਪਞ੍ਚਾਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
109.Na saññasaññīti yathā sametassa vibhoti rūpaṃ, so pakatisaññāya saññīpi na hoti. Na visaññasaññīti visaññāyapi virūpāya saññāya visaññī na hoti ummattako vā khittacitto vā. Nopi asaññīti saññāvirahitopi na hoti nirodhasamāpanno vā asaññasatto vā. Na vibhūtasaññīti ‘‘sabbaso rūpasaññāna’’ntiādinā (vibha. 508) nayena samatikkantasaññīpi na hoti arūpajjhānalābhī. Evaṃ sametassa vibhoti rūpanti etasmiṃ saññasaññitādibhāve aṭṭhatvā yadetaṃ vuttaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citte…pe… ākāsānañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya cittaṃ abhinīharatī’’ti, evaṃ sametassa arūpamaggasamaṅgino vibhoti rūpaṃ. Saññānidānā hi papañcasaṅkhāti evaṃ paṭipannassāpi ca yā saññā, taṃnidānā taṇhādiṭṭhipapañcāssa appahīnāva hontīti dasseti.
ਅਸਞ੍ਞਿਨੋ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨਾਤਿ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਨਾ ਨਿਰੋਧੇਤ੍વਾ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨਾ ਸਞ੍ਞਾਭਾવੇਨ ਅਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ ਕਥੀਯਨ੍ਤਿ। ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਞ੍ਞਾਭਾવੇਨ ਅਸਞ੍ਞਭવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ।
Asaññino vuccanti nirodhasamāpannāti saññāvedanā nirodhetvā nirodhasamāpannā saññābhāvena asaññinoti kathīyanti. Asaññasattāti sabbena sabbaṃ saññābhāvena asaññabhave nibbattā.
ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇਤਿ ਤਤ੍ਥ ਸੋਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਏવਨ੍ਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਕ੍ਕਮਨਿਦਸ੍ਸਨਮੇਤਂ, ਇਮਿਨਾ ਕਮੇਨ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਮਾਹਿਤੇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤੇ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯੇવ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ, ਪਭਸ੍ਸਰੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਖਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਘਾਤੇਨ વਿਹਤਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਤ੍ਤਾ ਅਨਙ੍ਗਣੇ। ਅਨਙ੍ਗਣਤ੍ਤਾ ਏવ ਚ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ। ਅਙ੍ਗਣੇਨ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੁਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਮੁਦੁਭੂਤੇ, વਸੀਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વਸੇ વਤ੍ਤਮਾਨਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮੁਦੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮੁਦੁਤ੍ਤਾਯੇવ ਚ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ, ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਮੇ ਕਮ੍ਮਯੋਗ੍ਗੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਮੁਦੁ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਨਿਯਂ ਹੋਤਿ ਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਮਿવ ਸੁવਣ੍ਣਂ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਚ ਸੁਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਯੇવ। ਯਥਾਹ ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਂ ਏવਂ ਭਾવਿਤਂ ਕਮ੍ਮਨਿਯਂ ਹੋਤਿ ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨)।
So evaṃ samāhite citteti tattha soti so bhikkhu. Evanti catutthajjhānakkamanidassanametaṃ, iminā kamena catutthajjhānaṃ paṭilabhitvāti vuttaṃ hoti. Samāhiteti iminā catutthajjhānasamādhinā samāhite. Parisuddhetiādīsu pana upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhe. Parisuddhattāyeva pariyodāte, pabhassareti vuttaṃ hoti. Sukhādīnaṃ paccayānaṃ ghātena vihatarāgādiaṅgaṇattā anaṅgaṇe. Anaṅgaṇattā eva ca vigatūpakkilese. Aṅgaṇena hi cittaṃ upakkilissati. Subhāvitattā mudubhūte, vasībhāvappatteti vuttaṃ hoti. Vase vattamānañhi cittaṃ mudūti vuccati. Muduttāyeva ca kammaniye, kammakkhame kammayoggeti vuttaṃ hoti. Mudu hi cittaṃ kammaniyaṃ hoti suddhantamiva suvaṇṇaṃ. Tadubhayampi ca subhāvitattāyeva. Yathāha ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ bhāvitaṃ kammaniyaṃ hoti yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’nti (a. ni. 1.22).
ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਾਦੀਸੁ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੇ। ਠਿਤਤ੍ਤਾਯੇવ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਅਚਲੇ ਨਿਰਿਞ੍ਜਨੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਮੁਦੁਕਮ੍ਮਞ੍ਞਭਾવੇਨ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤੇ। ਸਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ। ਸਦ੍ਧਾਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇਨ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, વੀਰਿਯਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਕੋਸਜ੍ਜੇਨ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਸਤਿਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਪਮਾਦੇਨ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਸਮਾਧਿਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਓਭਾਸਗਤਂ ਕਿਲੇਸਨ੍ਧਕਾਰੇਨ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਛਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੁਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਾਰਕ੍ਖਮਂ ਹੋਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ।
Etesu hi parisuddhabhāvādīsu ṭhitattā ṭhite. Ṭhitattāyeva āneñjappatte acale niriñjaneti vuttaṃ hoti. Mudukammaññabhāvena vā attano vase ṭhitattā ṭhite. Saddhādīhi pariggahitattā āneñjappatte. Saddhāpariggahitañhi cittaṃ assaddhiyena na iñjati, vīriyapariggahitaṃ kosajjena na iñjati, satipariggahitaṃ pamādena na iñjati, samādhipariggahitaṃ uddhaccena na iñjati, paññāpariggahitaṃ avijjāya na iñjati, obhāsagataṃ kilesandhakārena na iñjati. Imehi chahi dhammehi pariggahituṃ āneñjappattaṃ hoti. Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ cittaṃ abhinīhārakkhamaṃ hoti ākāsānañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya.
ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤੇ। ਨੀવਰਣਦੂਰੀਭਾવੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ। વਿਤਕ੍ਕਾਦਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ। ਝਾਨਪਟਿਲਾਭਪਚ੍ਚਨਿਕਾਨਂ ਪਾਪਕਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾવਚਰਾਨਞ੍ਚ ਅਭਾવੇਨ ਅਨਙ੍ਗਣੇ। ਇਚ੍ਛਾવਚਰਾਨਨ੍ਤਿ ਇਚ੍ਛਾਯ ਅવਚਰਾਨਂ, ਇਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਕੋਪਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਨਂ ਚਿਤ੍ਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾਨਂ વਿਗਮੇਨ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਅਙ੍ਗਣਸੁਤ੍ਤવਤ੍ਥਸੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੭ ਆਦਯੋ, ੭੦ ਆਦਯੋ) વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮੁਦੁਭੂਤੇ। ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਭਾવੂਪਗਮਨੇਨ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ। ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਪਣੀਤਭਾવੂਪਗਮੇਨ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ, ਯਥਾ ਆਨੇਞ੍ਜਭਾવਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਠਿਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਾਰਕ੍ਖਮਂ ਹੋਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ ਪਾਦਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ।
Aparo nayo – catutthajjhānasamādhinā samāhite. Nīvaraṇadūrībhāvena parisuddhe. Vitakkādisamatikkamena pariyodāte. Jhānapaṭilābhapaccanikānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarānañca abhāvena anaṅgaṇe. Icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ, icchāvasena otiṇṇānaṃ pavattānaṃ nānappakārānaṃ kopaappaccayānanti attho. Abhijjhādīnaṃ cittūpakkilesānaṃ vigamena vigatūpakkilese. Ubhayampi cetaṃ aṅgaṇasuttavatthasuttānusāreneva (ma. ni. 1.57 ādayo, 70 ādayo) veditabbaṃ. Vasippattiyā mudubhūte. Iddhipādabhāvūpagamanena kammaniye. Bhāvanāpāripūriyā paṇītabhāvūpagamena ṭhite āneñjappatte, yathā āneñjabhāvaṃ āneñjappattaṃ hoti, evaṃ ṭhiteti attho. Evampi aṭṭhaṅgasamannāgamena cittaṃ abhinīhārakkhamaṃ hoti ākāsānañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya pādakaṃ padaṭṭhānabhūtaṃ.
ਆਰੁਪ੍ਪਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀਤਿ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਗਮਨਮਗ੍ਗੇਨ ਅਪਰਿਹੀਨੋ। ਪਪਞ੍ਚਾਯੇવ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਪਪਞ੍ਚਾਯੇવ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾ।
Āruppamaggasamaṅgīti arūpasamāpattiyā gamanamaggena aparihīno. Papañcāyeva papañcasaṅkhāti taṇhādipapañcāyeva papañcasaṅkhā.
੧੧੦. ਏਤ੍ਤਾવਤਗ੍ਗਂ ਨੁ વਦਨ੍ਤਿ ਹੇਕੇ, ਯਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਇਧ ਪਣ੍ਡਿਤਾਸੇ। ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ વਦਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤੋਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਇਧ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਗ੍ਗਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਦਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਏਤ੍ਤੋ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਧਿਕਞ੍ਚ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
110.Ettāvataggaṃ nu vadanti heke, yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse. Udāhu aññampi vadanti ettoti ettāvatā nu idha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā aggaṃ suddhiṃ sattassa vadanti, udāhu aññampi etto arūpasamāpattito adhikañca vadantīti pucchati.
ਏਤ੍ਤੋ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋਤਿ ਏਤਸ੍ਮਾ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ।
Etto arūpasamāpattitoti etasmā arūpasamāpattito.
੧੧੧. ਏਤ੍ਤਾવਤਗ੍ਗਮ੍ਪਿ વਦਨ੍ਤਿ ਹੇਕੇਤਿ ਏਕੇ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਨਿਨੋ ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਅਗ੍ਗਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਪਨੇਕੇ ਸਮਯਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਏਕੇ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਾ ਸਮਯਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ ਕੁਸਲਾવਦਾਨਾਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ ਕੁਸਲવਾਦਾ ਸਮਾਨਾ।
111.Ettāvataggampi vadanti heketi eke sassatavādā samaṇabrāhmaṇā paṇḍitamānino ettāvatāpi aggaṃ suddhiṃ vadanti. Tesaṃ paneke samayaṃ vadantīti tesaññeva eke ucchedavādā samayaṃ ucchedaṃ vadanti. Anupādisese kusalāvadānāti anupādisese kusalavādā samānā.
ਭવਤਜ੍ਜਿਤਾਤਿ ਭવਤੋ ਭੀਤਾ। વਿਭવਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤੁਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਿ ਤੇ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਿਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਮਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਉਪਸਮਨ੍ਤਿ ਅਤੀવ ਸਮਂ। વੂਪਸਮਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤਂ। ਨਿਰੋਧਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਂ। ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਪੁਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ।
Bhavatajjitāti bhavato bhītā. Vibhavaṃ abhinandantīti ucchedaṃ paṭicca tussanti. Te sattassa samanti te ucchedavādino puggalassa samaṃ anuppattiṃ vadanti. Upasamanti atīva samaṃ. Vūpasamanti santaṃ. Nirodhanti anuppādaṃ. Paṭipassaddhinti apunuppattiṃ.
੧੧੨. ਏਤੇ ਚ ਞਤ੍વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਏਤੇ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੇ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਞਤ੍વਾ। ਞਤ੍વਾ ਮੁਨੀ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸੋ વੀਮਂਸੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਚ ਞਤ੍વਾ ਸੋ વੀਮਂਸੀ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ। ਞਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਧਮ੍ਮੇ ਞਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਭવਾਭવਾਯ ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਪਰਾਮਸਨ੍ਤਿ ਅਪਰਾਮਸਨ੍ਤੋ। ਪਰਾਮਾਸਂ ਨਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
112.Ete ca ñatvā upanissitāti ete ca diṭṭhigatike sassatucchedadiṭṭhiyo nissitāti ñatvā. Ñatvā munī nissaye so vīmaṃsīti nissaye ca ñatvā so vīmaṃsī paṇḍito buddhamuni. Ñatvā vimuttoti dukkhāniccādito dhamme ñatvā vimutto. Bhavābhavāya na sametīti punappunaṃ upapattiyā na samāgacchati. Aparāmasanti aparāmasanto. Parāmāsaṃ nāpajjantoti attho.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kalahavivādasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi / ੧੧. ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 11. Kalahavivādasuttaniddeso
