| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਕਲ਼ਾਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Kaḷārasuttavaṇṇanā
੩੨. ਤਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਜਾਤਿਸਮੁਦਾਗਤਂ। ਨਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વਟ੍ਟਸੋਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸੋਤਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ, ਤਂ ਅવਿਸਹਨ੍ਤੋ ਅਨੁਸੋਤਮੇવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ, ਤਤੋ ਨਿવਤ੍ਤੋ ਪਰਿਕ੍ਲੇਸવਿਧਮੇ ਅਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚੇਤਨਾਤਿ વਾ ਅਸ੍ਸਾਸੋ। ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਨਂ ਨਾਮ ਕਾਮੇਸੁ ਸਾਪੇਕ੍ਖਤਾਯ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖਤਾ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਯੋ ਮਗ੍ਗੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮੇਨ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਉਪਰਿਮਕੋਟਿਯਾ ਅਸ੍ਸਾਸੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਉਗ੍ਘਾਟਿਤਾਤਿ વਿવਟਾ, વੂਪਸਮਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਭਾવਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਮਤਿਕਤਂ।
32.Tassa therassa nāmaṃ jātisamudāgataṃ. Nivattoti pubbe vaṭṭasotassa paṭisotaṃ gantuṃ āraddho, taṃ avisahanto anusotameva gacchanto, tato nivatto pariklesavidhame asaṃsaṭṭho viyutto hoti. Ettha cetanāti vā assāso. Hīnāyāvattanaṃ nāma kāmesu sāpekkhatāya, tattha ca nirapekkhatā tatiyamaggādhigamenāti dassento ‘‘tayo magge’’tiādimāha. Sāvakapāramīñāṇaṃ therassa arahattādhigamena nipphannaṃ, tasmā tassa taṃ uparimakoṭiyā assāso vutto. Ugghāṭitāti vivaṭā, vūpasamitāti attho. Tatthāti arahattappattiyaṃ. Vicikicchābhāvanti nibbematikataṃ.
ਨ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਏવਂ ਉਤ੍ਤਾਨਕਂ ਨ ਬ੍ਯਾਕਤਾ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਨ ਬ੍ਯਾਕਤਾ। ਕੇਨਚੀਤਿ ਕੇਨਚਿਪਿ ਕਾਰਣੇਨ। ਏવਂ ਉਤ੍ਤਾਨਕਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।
Naevaṃ byākatāti ‘‘khīṇā jātī’’tiādikā evaṃ uttānakaṃ na byākatā, pariyāyena pana byākatā. Kenacīti kenacipi kāraṇena. Evaṃ uttānakaṃ byākarissati.
ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਖਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਭવਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਹਕਾਰਿਤਾਯਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਖਯਾ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾ ਨਿਰੋਧਾ। ਖੀਣਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਖੀਣੇ। ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧੇਨ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਜਾਤਿਯਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ। ਜਾਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਫਲਂ ਖੀਣਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਂ ਆਪਾਦਿਤਨ੍ਤਿ। વਿਦਿਤਂ ਞਾਤਂ। ਆਜਾਨਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗੇਹਿ ਞਾਤਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋ। ਤਦੁਪਚਾਰੇਨ ਅਗ੍ਗਫਲਂ ਇਧ ‘‘ਅਞ੍ਞਾ’’ ਨਾਮ। ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ।
Tassa paccayassa khayāti tassa kammabhavasaṅkhātassa paccayassa avijjāya sahakāritāyaṃ saṅgahitassa khayā anuppādā nirodhā. Khīṇasminti khīṇe. Anuppādanirodhena niruddhe jātiyā yathāvutte paccaye. Jātisaṅkhātaṃ phalaṃ khīṇaṃ anuppattidhammataṃ āpāditanti. Viditaṃ ñātaṃ. Ājānāti catusaccaṃ heṭṭhimamaggehi ñātaṃ anatikkamitvāva paṭivijjhatīti aññā aggamaggo. Tadupacārena aggaphalaṃ idha ‘‘aññā’’ nāma. Paccayoti bhavūpapattiyā paccayo paṭiccasamuppādo.
ਮੇਤਿ ਮਯਾ। ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਆਕਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਿਤ੍ਤਾਚਾਰਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਭਗવਤਾ। ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਨੁਮੋਦਿਤਂ ਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਸ વਿਸਯਕਤਭਾવਤੋ।
Meti mayā. Aññāsi ākāraggahaṇena cittācāraṃ jānāti. Tenāti bhagavatā. Byākaraṇaṃ anumoditaṃ pañhabyākaraṇassa visayakatabhāvato.
ਅਯਮਸ੍ਸ વਿਸਯੋਤਿ ਅਯਂ વੇਦਨਾ ਅਸ੍ਸ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸવਿਸਯੋ ਤਤ੍ਥ વਿਸਯਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪੀਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਠਿਤਿਸੁਖਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ વਿਪਰਿਣਾਮਸੁਖਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਞਾਣਸੁਖਾ। વਿਪਰਿਣਾਮਕੋਟਿਯਾਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬਾવ વੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਨਾਮ । ਸੁਖਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋਪਿ ਹਿ ਸੁਖਪੀਤਿਯਾ ਫਰਣਤਾਯ ਸੁਖਾਤਿ ਤਿਕ੍ਖਮਤ੍ਤੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਾਤਿ વਿਪਰਿਣਾਮਤੋ ਅਭਾવਾਧਿਗਮੇਨ ਸੁਖਨਿਰੋਧਕ੍ਖਣਮਤ੍ਤੇਨ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਂ ‘‘ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੁਖਕਾਮੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ। ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤવਤ੍ਥੁਕਾਨਞ੍ਹਿ ਸੁਖવੇਦਨੁਪਰਮੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਯਮਤ੍ਥੋ વਿਯੋਗੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਸੁਖਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਥਾਚਾਹ ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਂ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨੁਪਰਮੋ ਹਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ ਏવਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਸ੍ਸ વੂਪਸਮੇਨ ‘‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤવੇਦਨਾਯ ਜਾਨਨਭਾવੋ ਯਾਥਾવਤੋ ਅવਬੁਜ੍ਝਨਂ ਸੁਖਂ। ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਪਿ વੇਦਨਾ વਿਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਂ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸੁਖੁਮਤਾਯ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਭਾવਤੋ। ਯਥਾ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਲਕ੍ਖਣਤੋ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਤੋ ਚ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅવਬੋਧੋ ਪਰਮਂ ਸੁਖਂ। ਤੇਨਾਹ –
Ayamassa visayoti ayaṃ vedanā assa sāriputtattherassa savisayo tattha visayabhāvena pavattattā. Kiñcāpīti kiñcāpi sukhā vedanā ṭhitisukhā dukkhā vedanā vipariṇāmasukhā, adukkhamasukhā vedanā ñāṇasukhā. Vipariṇāmakoṭiyāti aniccabhāvena sabbāva vedanā dukkhā nāma. Sukhapaṭikkhepatopi hi sukhapītiyā pharaṇatāya sukhāti tikkhamattena vipariṇāmadukkhāti vipariṇāmato abhāvādhigamena sukhanirodhakkhaṇamattena. Tathā hi vuttaṃ papañcasūdaniyaṃ ‘‘sukhāya vedanāya atthibhāvo sukha’’nti. Sukhakāmo dukkhaṃ titikkhati. Apariññātavatthukānañhi sukhavedanuparamo dukkhato upaṭṭhāti, tasmāyamattho viyogena dīpetabbo. ‘‘Dukkhā vipariṇāmasukhā’’ti etthāpi eseva nayo. Tathācāha papañcasūdaniyaṃ ‘‘dukkhāya vedanāya natthibhāvo sukha’’nti. Dukkhavedanuparamo hi vuttānaṃ sukhato upaṭṭhāti evāti vadanti. Tassa yogassa vūpasamena ‘‘aho sukhaṃ jāta’’nti majjhattavedanāya jānanabhāvo yāthāvato avabujjhanaṃ sukhaṃ. Adukkhamasukhāpi vedanā vijānantassa sukhaṃ hoti tassa sukhumatāya viññeyyabhāvato. Yathā rūpārūpadhammānaṃ salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca sammadeva avabodho paramaṃ sukhaṃ. Tenāha –
‘‘ਯਤੋ ਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ।
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ਲਭਤੀ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਅਮਤਂ ਤਂ વਿਜਾਨਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੭੪)।
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
ਅਞ੍ਞਾਣਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਅਜਾਨਨਭਾવੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾવੇਦਨਾਯ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਸਮ੍ਮਾ વਿਭਾਗਜਾਨਨਸਭਾવੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ। ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਹਿ ਞਾਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਪਸਤ੍ਥਾਕਾਰਾ, ਯਤੋ ਸਾ ਇਟ੍ਠਾ ਚੇવ ਇਟ੍ਠਫਲਾ ਚਾਤਿ। ਅਜਾਨਨਭਾવੋਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਿਦਿਤੋ’’ਤਿ ਪਾਲ਼ਿ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ વਿਦਿਤਨ੍ਤਿ ਪਦੁਦ੍ਧਾਰੋ ਕਤੋ, ਤਂ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Aññāṇadukkhāti ajānanabhāvo adukkhamasukhāvedanāya dukkhaṃ. Sammā vibhāgajānanasabhāvo ñāṇassa sambhavo. Ñāṇasampayuttā hi ñāṇūpanissayā adukkhamasukhā vedanā pasatthākārā, yato sā iṭṭhā ceva iṭṭhaphalā cāti. Ajānanabhāvoti ettha vuttavipariyāyena attho veditabbo. ‘‘Dukkhanti vidito’’ti pāḷi, aṭṭhakathāyaṃ pana viditanti paduddhāro kato, taṃ atthadassanamattanti daṭṭhabbaṃ.
વੇਦਨਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਜਾਨਨੇਤਿ ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਇਮਾ વੇਦਨਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਜਾਨਨੇ। ਅਞ੍ਞਾਸੀਤਿ ਕਦਾ ਅਞ੍ਞਾਸਿ? ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਦੇਸਨਾਕਾਲੇਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਪਟਿવੇਧਕਾਲੇਤਿ ਪਨ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ ਹਿ વੇਦਨਾ ਇਧ ਥੇਰੇਨ ਦੇਸਿਤਾਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ‘‘ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਭਾવਜਾਨਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਹਿਸ੍ਸ વੇਦਨਾਸੁ ਤਣ੍ਹਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਤਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚੋਤਿ ਅਤਿવਿਤ੍ਥਾਰੋ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤੋਗਧਂ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ વੇਦਯਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਭਾવਤੋ। ਞਾਤਮਤ੍ਤੇਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਅવਬੁਜ੍ਝਨਮਤ੍ਤੇ। ਤਣ੍ਹਾ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਨ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ।
Vedanāparicchedajānaneti ‘‘tisso imā vedanā’’ti evaṃ paricchedato jānane. Aññāsīti kadā aññāsi? Imasmiṃ desanākāleti vadanti, paṭivedhakāleti pana yuttaṃ. Yathāpaṭividdhā hi vedanā idha therena desitāti. Iminā kāraṇenāti ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti vedanānaṃ aniccatāya dukkhabhāvajānanasaṅkhātena kāraṇena. Taṃnimittaṃ hissa vedanāsu taṇhā na uppajjati. Atippapañcoti ativitthāro. Dukkhasmiṃ antogadhaṃ dukkhapariyāpannattā. Dukkhanti sabbaṃ vedayitaṃ dukkhaṃ saṅkhāradukkhabhāvato. Ñātamatteti yāthāvato avabujjhanamatte. Taṇhā na tiṭṭhatīti na santiṭṭhati nappavattati.
ਕਥਂ વਿਮੋਕ੍ਖਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਭੇਦੇਸੁ વਿਮੁਤ੍ਤਾ। ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਚੇਤਂ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੇਨ ਕਰਣવਚਨੇਨ ਅਤ੍ਥਮਾਹ ‘‘ਕਤਰੇਨ વਿਮੋਕ੍ਖੇਨਾ’’ਤਿ। ਕਰਣਤ੍ਥੇਪਿ વਾ ਏਤਂ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਨ੍ਤਿ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਨਿવੇਸੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਰਮ੍ਭੋ। ਬਹਿਦ੍ਧਾਧਮ੍ਮਾਪਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯੇવ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਰਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਤੋ। ਞਾਣਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ। ਤੇਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰੇ। વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਓਤਾਰੇਤੀਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਞਾਣਂ ਓਤਾਰੇਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਓਤਾਰੇਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਤਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁਕ੍ਕੇ। ਤੇਸਂ વવਤ੍ਥਾਨਕਾਲੇਤਿ ਤੇਸਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਾਲੇ।
Kathaṃ vimokkhāti ajjhattabahiddhābhedesu vimuttā. Hetumhi cetaṃ nissakkavacananti hetuatthena karaṇavacanena atthamāha ‘‘katarena vimokkhenā’’ti. Karaṇatthepi vā etaṃ nissakkavacananti tathā vuttaṃ. Abhinivesoti vipassanārambho. Bahiddhādhammāpi daṭṭhabbāyeva sabbassapi pariññeyyassa parijānitabbato. Ñāṇaṃ pavattetvā. Teti ajjhattasaṅkhāre. Vavatthapetvāti salakkhaṇato paricchinditvā. Bahiddhā otāretīti bahiddhāsaṅkhāresu ñāṇaṃ otāreti. Ajjhattaṃ otāretīti ajjhattasaṅkhāre sammasati. Tatra tasmiṃ catukke. Tesaṃ vavatthānakāleti tesaṃ ajjhattasaṅkhārānaṃ vipassanākāle.
ਸਬ੍ਬੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਉਪਾਦਾਨਾਨਂ ਖਯਾ। ਕਾਮਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸੀਲਬ੍ਬਤਅਤ੍ਤવਾਦੁਪਾਦਾਨਾਨਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਖੀਯਨ੍ਤਿ, ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਪਨ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ‘‘ਸਬ੍ਬੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪਤ੍ਤਿਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਸવਾ ਨਾਨੁਸ੍ਸવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਤਿવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਤੋ ਰੂਪੇ ਸવਨ੍ਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿਯਂ ਤਦਨੁਗਤਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿਯਞ੍ਚ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾ ਆਸવਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਪવਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਾਮਾਸવਾਦਯੋ ਏવ વਣਤੋ ਯੂਸਂ વਿਯ ਪਗ੍ਘਰਣਕਅਸੁਚਿਭਾવੇਨ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਸੇਸવਾਰੇਸੁ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਏવ ‘‘ਆਸવਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਗ੍ਘਰਣਕਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋ ਆਸવਸਦ੍ਦੋ। ‘‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾવਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਓਮਾਨਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ ਆਸવੇਸੁ ਸਮੁਦਾਯੁਪਲਕ੍ਖਣਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਸੇਯ੍ਯਮਾਨਾਦਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਿਨਾ ਹੀਨਮਾਨਂਯੇવ ਪਜਹਤਿ। ਪਜਾਨਨਾਤਿ ‘‘ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਪਜਾਨਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ।
Sabbupādānakkhayāti sabbaso upādānānaṃ khayā. Kāmaṃ diṭṭhisīlabbataattavādupādānāni paṭhamamaggeneva khīyanti, kāmupādānaṃ pana aggamaggenāti tassa vasena ‘‘sabbupādānakkhayā’’ti vadanto thero attano arahattapattiṃ byākaroti. Tenāha ‘‘āsavā nānussavantī’’ti. Satoti iminā sativepullappattiṃ dasseti. Cakkhuto rūpe savantīti cakkhuviññāṇavīthiyaṃ tadanugatamanoviññāṇavīthiyañca rūpārammaṇā āsavā pavattantīti. Kiñcāpi tattha kusalādīnampi pavatti atthi, kāmāsavādayo eva vaṇato yūsaṃ viya paggharaṇakaasucibhāvena sandanti, tathā sesavāresu. Tenāha ‘‘eva’’ntiādi, tasmā te eva ‘‘āsavā’’ti vuccanti. Tattha hi paggharaṇakaasucimhi niruḷho āsavasaddo. ‘‘Attānaṃ nāvajānāmī’’ti vuttattā ‘‘omānapahānaṃ kathita’’nti āha. Tena āsavesu samudāyupalakkhaṇaṃ kathitanti daṭṭhabbaṃ. Na hi seyyamānādippahānena vinā hīnamānaṃyeva pajahati. Pajānanāti ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti vuttapajānanasampanno hotīti.
ਸਰੂਪਭੇਦਤੋਪੀਤਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਮਾਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋਪਿ। ਇਦਂ ਭਗવਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਚ ‘‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ।
Sarūpabhedatopīti ‘‘cattāro’’ti evaṃ parimāṇaparicchedatopi. Idaṃ bhagavā dassento āhāti sambandho. Idanti ca ‘‘ayampi kho’’tiādivacanaṃ sandhāyāha.
ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਾਯ ਏવਾਤਿ ਯਥਾਨਿਸਿਨ੍ਨਾਯ ਏવ, ਅવੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਗ੍ਗਲਥੋਮਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾਕੁਸਲਾਨਂ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਾਦੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਪਸਂਸਨਤ੍ਥਂ ਉਕ੍ਕਂਸਨਤ੍ਥਂ। ਧਮ੍ਮਥੋਮਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਸਂਸਨਤ੍ਥਂ। ਤੇਪੀਤਿ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋ ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ। ਧਮ੍ਮਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਅਤ੍ਥੇਤਿ ਸੀਲਾਦਿਅਤ੍ਥੇ। ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ।
Asambhinnāya evāti yathānisinnāya eva, avuṭṭhitāya evāti attho. Puggalathomanatthanti desanākusalānaṃ ānandattherādīnaṃ puggalānaṃ pasaṃsanatthaṃ ukkaṃsanatthaṃ. Dhammathomanatthanti paṭipattidhammassa pasaṃsanatthaṃ. Tepīti ānandattherādayo bhikkhūpi. Dhammapaṭiggāhakā bhikkhū. Attheti sīlādiatthe. Dhammeti pāḷidhamme.
ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭਗવਤੋ। ਆਨੁਭਾવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਦਿવਸਞ੍ਚੇਪਿ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਨਨ੍ਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਂ। ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਥੇવ ਥੋਮੇਸ੍ਸਾਮਿ ‘‘ਸਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਏવਂ વਕ੍ਖਮਾਨੇਨ ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਦੇਸਨਾਯ ਚਿਨ੍ਤਿਤਾਕਾਰੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਕਜ੍ਝਾਸਯਾਯਾਤਿ ਸਮਾਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਾਯ। ਮਤਿਯਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ। ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਅਗ੍ਗਾਤਿ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਂ ਗੁਣਤੋ ਏવਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Assāti bhagavato. Ānubhāvaṃ karissati ‘‘divasañcepi bhagavā’’tiādinā. Nanti sāriputtattheraṃ. Ahampi tatheva thomessāmi ‘‘sā hi bhikkhū’’tiādinā. Evaṃ cintesīti evaṃ vakkhamānena dhammadāyādadesanāya cintitākārena cintesi. Tenāha ‘‘yathā’’tiādi. Ekajjhāsayāyāti samānādhippāyāya. Matiyāti paññāya. Ayaṃ desanā aggāti bhagavā dhammasenāpatiṃ guṇato evaṃ paggaṇhātīti katvā vuttaṃ.
ਪਕਾਸੇਤ੍વਾਤਿ ਗੁਣਤੋ ਪਾਕਟਂ ਪਞ੍ਞਾਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਾવਕੇਹਿ ਸੇਟ੍ਠਭਾવੇ ਠਪੇਤੁਕਾਮੋ। ਚਿਤ੍ਤਗਤਿਯਾ ਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਰਿਣਾਮਨੇਨ ‘‘ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਕਾਯਸਮਾਨਗਤਿਕਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ। ਕਥਂ ਪਨ ਕਾਯੋ ਦਨ੍ਧਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕੋ ਲਹੁਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਗਤਿਕੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਨ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਮਾਨਗਤਿਕੋ। ਯਥੇવ ਹਿ ਕਾਯવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤવਿਪਰਿਣਾਮਨੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਕਾਯੇਨ ਸਮਾਨਗਤਿਕਂ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਦਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਭਾવਸਿਦ੍ਧੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਣੇਨ ਅવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਦਨ੍ਧવੁਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਰੂਪਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਖਣੇਨ વਤ੍ਤਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ‘‘ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਯਂ ਕਾਯੋ વਿਯ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਨਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਦਨ੍ਧਗਤਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਤੋ ਯਾવ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਤਾવ ਕਾਯਗਤਿਅਨੁਲੋਮੇਨੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਾਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਾਯਗਤਿਯਾ ਪਰਿਣਾਮਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ‘‘ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਗੇવ ਸੁਖਲਹੁਸਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਤ੍ਤਾ ਅਭਾવਿਤਿਦ੍ਧਿਪਾਦਾਨਂ વਿਯ ਦਨ੍ਧਂ ਅવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਯਥਾ ਲਹੁਕਤਿਪਯਚਿਤ੍ਤવਾਰੇਹੇવ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਤਿ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਰੂਪਤਾ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ।
Pakāsetvāti guṇato pākaṭaṃ paññātaṃ katvā sabbasāvakehi seṭṭhabhāve ṭhapetukāmo. Cittagatiyā cittavasena kāyassa pariṇāmanena ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti kāyasamānagatikattādhiṭṭhānena. Kathaṃ pana kāyo dandhappavattiko lahuparivattena cittena samānagatiko hotīti? Na sabbathā samānagatiko. Yatheva hi kāyavasena cittavipariṇāmane cittaṃ sabbathā kāyena samānagatikaṃ hoti. Na hi tadā cittaṃ sabhāvasiddhena attano khaṇena avattitvā dandhavuttikassa rūpadhammassa khaṇena vattituṃ sakkoti, ‘‘idaṃ cittaṃ ayaṃ kāyo viya hotū’’ti panādhiṭṭhānena dandhagatikassa kāyassa anuvattanato yāva icchitaṭṭhānappatti hoti, tāva kāyagatianulomeneva hutvā santānavasena pavattamānaṃ cittaṃ kāyagatiyā pariṇāmitaṃ nāma hoti, evaṃ ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti adhiṭṭhānena pageva sukhalahusaññāya sampāditattā abhāvitiddhipādānaṃ viya dandhaṃ avattitvā yathā lahukatipayacittavāreheva icchitaṭṭhānappati hoti, evaṃ pavattarūpatā viññāyatīti.
ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਥੋਮਨਾਯ ਕਤਤ੍ਤਾ। ਇਦਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ ਭਗવਾ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਯਾ ਅવਿਦਿਤਂ ਅਪਸ੍ਸਂ। ਆਸਯਜਾਨਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ‘‘ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਗਹਿਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਜਾਨਨਤ੍ਥਂ। ਦੁਤਿਯਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਪਞ੍ਹਂ ਅਨੁਮੋਦਿ ਦੁਤਿਯਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨੇવ ਪਠਮਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਭਾવਤੋ।
Adhippāyānurūpameva tassa bhagavato thomanāya katattā. Idaṃ nāma atthajātaṃ bhagavā pucchissatīti pubbe mayā aviditaṃ apassaṃ. Āsayajānanatthanti ‘‘evaṃ byākarontena satthu ajjhāsayo gahito hotī’’ti evaṃ satthu ajjhāsayajānanatthaṃ. Dutiyaṃ pañhaṃ pucchanto bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi dutiyaṃ pañhaṃ pucchanteneva paṭhamapañhavissajjanassa sampaṭicchitabhāvato.
ਏਤਂ ਅਹੋਸੀਤਿ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਲ਼ਾਰਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ। ਧਮ੍ਮੇ ਦਹਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁ, ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣਂ, ਸਾવਕવਿਸਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦਹਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਜਿਤੇ ਕਤ੍વਾ ਠਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮਧਾਤੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਗਤਿਕਮੇવ વਿਸਯੇ। ਗੋਚਰਧਮ੍ਮੇਤਿ ਗੋਚਰਭੂਤੇ ਞੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇ।
Etaṃ ahosīti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Assāti kaḷārakhattiyassa bhikkhuno. Dhamme dahatīti dhammadhātu, sāvakapāramīñāṇaṃ, sāvakavisaye dhamme dahati yāthāvato ajite katvā ṭhapetīti attho. Tenāha ‘‘dhammadhātū’’tiādi. Sabbaññutaññāṇagatikameva visaye. Gocaradhammeti gocarabhūte ñeyyadhamme.
ਕਲ਼ਾਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kaḷārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਕਲ਼ਾਰਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Kaḷārasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਕਲ਼ਾਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Kaḷārasuttavaṇṇanā
