Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
൨. കളാരസുത്തവണ്ണനാ
2. Kaḷārasuttavaṇṇanā
൩൨. ദുതിയേ കളാരഖത്തിയോതി തസ്സ ഥേരസ്സ നാമം. ദന്താ പനസ്സ കളാരാ വിസമസണ്ഠാനാ, തസ്മാ ‘‘കളാരോ’’തി വുച്ചതി. ഹീനായാവത്തോതി ഹീനസ്സ ഗിഹിഭാവസ്സ അത്ഥായ നിവത്തോ. അസ്സാസമലത്ഥാതി അസ്സാസം അവസ്സയം പതിട്ഠം ന ഹി നൂന അലത്ഥ, തയോ മഗ്ഗേ തീണി ച ഫലാനി നൂന നാലത്ഥാതി ദീപേതി. യദി ഹി താനി ലഭേയ്യ, ന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തേയ്യാതി അയം ഥേരസ്സ അധിപ്പായോ. ന ഖ്വാഹം, ആവുസോതി അഹം ഖോ, ആവുസോ, ‘‘അസ്സാസം പത്തോ, ന പത്തോ’’തി ന കങ്ഖാമി. ഥേരസ്സ ഹി സാവകപാരമീഞാണം അവസ്സയോ, തസ്മാ സോ ന കങ്ഖതി. ആയതിം പനാവുസോതി ഇമിനാ ‘‘ആയതിം പടിസന്ധി തുമ്ഹാകം ഉഗ്ഘാടിതാ, ന ഉഗ്ഘാടിതാ’’തി അരഹത്തപ്പത്തിം പുച്ഛതി. ന ഖ്വാഹം, ആവുസോ, വിചികിച്ഛാമീതി ഇമിനാ ഥേരോ തത്ഥ വിചികിച്ഛാഭാവം ദീപേതി.
32. Dutiye kaḷārakhattiyoti tassa therassa nāmaṃ. Dantā panassa kaḷārā visamasaṇṭhānā, tasmā ‘‘kaḷāro’’ti vuccati. Hīnāyāvattoti hīnassa gihibhāvassa atthāya nivatto. Assāsamalatthāti assāsaṃ avassayaṃ patiṭṭhaṃ na hi nūna alattha, tayo magge tīṇi ca phalāni nūna nālatthāti dīpeti. Yadi hi tāni labheyya, na sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvatteyyāti ayaṃ therassa adhippāyo. Na khvāhaṃ, āvusoti ahaṃ kho, āvuso, ‘‘assāsaṃ patto, na patto’’ti na kaṅkhāmi. Therassa hi sāvakapāramīñāṇaṃ avassayo, tasmā so na kaṅkhati. Āyatiṃ panāvusoti iminā ‘‘āyatiṃ paṭisandhi tumhākaṃ ugghāṭitā, na ugghāṭitā’’ti arahattappattiṃ pucchati. Na khvāhaṃ, āvuso, vicikicchāmīti iminā thero tattha vicikicchābhāvaṃ dīpeti.
യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമീതി ‘‘ഇമം സുതകാരണം ഭഗവതോ ആരോചേസ്സാമീ’’തി ഉപസങ്കമി. അഞ്ഞാ ബ്യാകതാതി അരഹത്തം ബ്യാകതം. ഖീണാ ജാതീതി ന ഥേരേന ഏവം ബ്യാകതാ, അയം പന ഥേരോ തുട്ഠോ പസന്നോ ഏവം പദബ്യഞ്ജനാനി ആരോപേത്വാ ആഹ. അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ആമന്തേസീതി തം സുത്വാ സത്ഥാ ചിന്തേസി – ‘‘സാരിപുത്തോ ധീരോ ഗമ്ഭീരോ. ന സോ കേനചി കാരണേന ഏവം ബ്യാകരിസ്സതി. സംഖിത്തേന പന പഞ്ഹോ ബ്യാകതോ ഭവിസ്സതി. പക്കോസാപേത്വാ നം പഞ്ഹം ബ്യാകരാപേസ്സാമീ’’തി അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ആമന്തേസി.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti ‘‘imaṃ sutakāraṇaṃ bhagavato ārocessāmī’’ti upasaṅkami. Aññā byākatāti arahattaṃ byākataṃ. Khīṇā jātīti na therena evaṃ byākatā, ayaṃ pana thero tuṭṭho pasanno evaṃ padabyañjanāni āropetvā āha. Aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesīti taṃ sutvā satthā cintesi – ‘‘sāriputto dhīro gambhīro. Na so kenaci kāraṇena evaṃ byākarissati. Saṃkhittena pana pañho byākato bhavissati. Pakkosāpetvā naṃ pañhaṃ byākarāpessāmī’’ti aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi.
സചേ തം സാരിപുത്താതി ഇദം ഭഗവാ ‘‘ന ഏസ അത്തനോ ധമ്മതായ അഞ്ഞം ബ്യാകരിസ്സതി, പഞ്ഹമേതം പുച്ഛിസ്സാമി, തം കഥേന്തോവ അഞ്ഞം ബ്യാകരിസ്സതീ’’തി അഞ്ഞം ബ്യാകരാപേതും ഏവം പുച്ഛി. യംനിദാനാവുസോ, ജാതീതി, ആവുസോ, അയം ജാതി നാമ യംപച്ചയാ, തസ്സ പച്ചയസ്സ ഖയാ ഖീണസ്മിം ജാതിയാ പച്ചയേ ജാതിസങ്ഖാതം ഫലം ഖീണന്തി വിദിതം. ഇധാപി ച ഥേരോ പഞ്ഹേ അകങ്ഖിത്വാ അജ്ഝാസയേ കങ്ഖതി. ഏവം കിരസ്സ അഹോസി – ‘‘അഞ്ഞാ നാമ തണ്ഹാ ഖീണാ, ഉപാദാനം ഖീണം, ഭവോ ഖീണോ, പച്ചയോ ഖീണോ, കിലേസാ ഖീണാതിആദീഹി ബഹൂഹി കാരണേഹി സക്കാ ബ്യാകാതും, കഥം കഥേന്തോ പന സത്ഥു അജ്ഝാസയം ഗഹേതും സക്ഖിസ്സാമീ’’തി.
Sace taṃ sāriputtāti idaṃ bhagavā ‘‘na esa attano dhammatāya aññaṃ byākarissati, pañhametaṃ pucchissāmi, taṃ kathentova aññaṃ byākarissatī’’ti aññaṃ byākarāpetuṃ evaṃ pucchi. Yaṃnidānāvuso, jātīti, āvuso, ayaṃ jāti nāma yaṃpaccayā, tassa paccayassa khayā khīṇasmiṃ jātiyā paccaye jātisaṅkhātaṃ phalaṃ khīṇanti viditaṃ. Idhāpi ca thero pañhe akaṅkhitvā ajjhāsaye kaṅkhati. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘aññā nāma taṇhā khīṇā, upādānaṃ khīṇaṃ, bhavo khīṇo, paccayo khīṇo, kilesā khīṇātiādīhi bahūhi kāraṇehi sakkā byākātuṃ, kathaṃ kathento pana satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkhissāmī’’ti.
കിഞ്ചാപി ഏവം അജ്ഝാസയേ കങ്ഖതി, പഞ്ഹം പന അട്ഠപേത്വാവ പച്ചയാകാരവസേന ബ്യാകാസി. സത്ഥാപി പച്ചയാകാരവസേനേവ ബ്യാകരാപേതുകാമോ, തസ്മാ ഏസ ബ്യാകരോന്തോവ അജ്ഝാസയം ഗണ്ഹി. താവദേവ ‘‘ഗഹിതോ മേ സത്ഥു അജ്ഝാസയോ’’തി അഞ്ഞാസി. അഥസ്സ നയസതേന നയസഹസ്സേന പഞ്ഹബ്യാകരണം ഉപട്ഠാസി. യസ്മാ പന ഭഗവാ ഉത്തരി പഞ്ഹം പുച്ഛതി, തസ്മാ തേന തം ബ്യാകരണം അനുമോദിതന്തി വേദിതബ്ബം.
Kiñcāpi evaṃ ajjhāsaye kaṅkhati, pañhaṃ pana aṭṭhapetvāva paccayākāravasena byākāsi. Satthāpi paccayākāravaseneva byākarāpetukāmo, tasmā esa byākarontova ajjhāsayaṃ gaṇhi. Tāvadeva ‘‘gahito me satthu ajjhāsayo’’ti aññāsi. Athassa nayasatena nayasahassena pañhabyākaraṇaṃ upaṭṭhāsi. Yasmā pana bhagavā uttari pañhaṃ pucchati, tasmā tena taṃ byākaraṇaṃ anumoditanti veditabbaṃ.
കഥം ജാനതോ പന തേതി ഇദം കസ്മാ ആരഭി? സവിസയേ സീഹനാദം നദാപേതും. ഥേരോ കിര സൂകരനിഖാതലേണദ്വാരേ ദീഘനഖപരിബ്ബാജകസ്സ വേദനാപരിഗ്ഗഹസുത്തേ കഥിയമാനേ താലവണ്ടം ഗഹേത്വാ സത്ഥാരം ബീജയമാനോ ഠിതോ തിസ്സോ വേദനാ പരിഗ്ഗഹേത്വാ സാവകപാരമീഞാണം അധിഗതോ, അയമസ്സ സവിസയോ. ഇമസ്മിം സവിസയേ ഠിതോ സീഹനാദം നദിസ്സതീതി നം സന്ധായ സത്ഥാ ഇദം പഞ്ഹം പുച്ഛി. അനിച്ചാതി ഹുത്വാ അഭാവട്ഠേന അനിച്ചാ. യദനിച്ചം തം ദുക്ഖന്തി ഏത്ഥ കിഞ്ചാപി സുഖാ വേദനാ ഠിതിസുഖാ വിപരിണാമദുക്ഖാ, ദുക്ഖാ വേദനാ ഠിതിദുക്ഖാ വിപരിണാമസുഖാ, അദുക്ഖമസുഖാ ഞാണസുഖാ അഞ്ഞാണദുക്ഖാ, വിപരിണാമകോടിയാ പന സബ്ബാവ ദുക്ഖാ നാമ ജാതാ. വിദിതന്തി യസ്മാ ഏവം വേദനാത്തയം ദുക്ഖന്തി വിദിതം, തസ്മാ യാ തത്ഥ തണ്ഹാ, സാ ന ഉപട്ഠാസീതി ദസ്സേതി.
Kathaṃjānato pana teti idaṃ kasmā ārabhi? Savisaye sīhanādaṃ nadāpetuṃ. Thero kira sūkaranikhātaleṇadvāre dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasutte kathiyamāne tālavaṇṭaṃ gahetvā satthāraṃ bījayamāno ṭhito tisso vedanā pariggahetvā sāvakapāramīñāṇaṃ adhigato, ayamassa savisayo. Imasmiṃ savisaye ṭhito sīhanādaṃ nadissatīti naṃ sandhāya satthā idaṃ pañhaṃ pucchi. Aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti ettha kiñcāpi sukhā vedanā ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā, dukkhā vedanā ṭhitidukkhā vipariṇāmasukhā, adukkhamasukhā ñāṇasukhā aññāṇadukkhā, vipariṇāmakoṭiyā pana sabbāva dukkhā nāma jātā. Viditanti yasmā evaṃ vedanāttayaṃ dukkhanti viditaṃ, tasmā yā tattha taṇhā, sā na upaṭṭhāsīti dasseti.
സാധു സാധൂതി ഥേരസ്സ വേദനാപരിച്ഛേദജാനനേ സമ്പഹംസനം. ഥേരോ ഹി വേദനാ ഏകാതി വാ ദ്വേ തിസ്സോ ചതസ്സോതി വാ അവുത്തേപി വുത്തനയേന താസം തിസ്സോതി പരിച്ഛേദം അഞ്ഞാസി, തേന തം ഭഗവാ സമ്പഹംസന്തോ ഏവമാഹ. ദുക്ഖസ്മിന്തി ഇദം ഭഗവാ ഇമിനാ അധിപ്പായേന ആഹ – ‘‘സാരിപുത്ത, യം തയാ ‘ഇമിനാ കാരണേന വേദനാസു തണ്ഹാ ന ഉപട്ഠാസീ’തി ബ്യാകതം, തം സുബ്യാകതം. ‘തിസ്സോ വേദനാ’തി വിഭജന്തേന പന തേ അതിപ്പപഞ്ചോ കതോ, തം ‘ദുക്ഖസ്മി’ന്തി ബ്യാകരോന്തേനപി ഹി തേ സുബ്യാകതമേവ ഭവേയ്യ. യംകിഞ്ചി വേദയിതം, തം ദുക്ഖന്തി ഞാതമത്തേപി ഹി വേദനാസു തണ്ഹാ ന തിട്ഠതി’’.
Sādhusādhūti therassa vedanāparicchedajānane sampahaṃsanaṃ. Thero hi vedanā ekāti vā dve tisso catassoti vā avuttepi vuttanayena tāsaṃ tissoti paricchedaṃ aññāsi, tena taṃ bhagavā sampahaṃsanto evamāha. Dukkhasminti idaṃ bhagavā iminā adhippāyena āha – ‘‘sāriputta, yaṃ tayā ‘iminā kāraṇena vedanāsu taṇhā na upaṭṭhāsī’ti byākataṃ, taṃ subyākataṃ. ‘Tisso vedanā’ti vibhajantena pana te atippapañco kato, taṃ ‘dukkhasmi’nti byākarontenapi hi te subyākatameva bhaveyya. Yaṃkiñci vedayitaṃ, taṃ dukkhanti ñātamattepi hi vedanāsu taṇhā na tiṭṭhati’’.
കഥം വിമോക്ഖാതി കതരാ വിമോക്ഖാ, കതരേന വിമോക്ഖേന തയാ അഞ്ഞാ ബ്യാകതാതി അത്ഥോ? അജ്ഝത്തം വിമോക്ഖാതി അജ്ഝത്തവിമോക്ഖേന, അജ്ഝത്തസങ്ഖാരേ പരിഗ്ഗഹേത്വാ പത്തഅരഹത്തേനാതി അത്ഥോ. തത്ഥ ചതുക്കം വേദിതബ്ബം – അജ്ഝത്തം അഭിനിവേസോ അജ്ഝത്തം വുട്ഠാനം, അജ്ഝത്തം അഭിനിവേസോ ബഹിദ്ധാ വുട്ഠാനം, ബഹിദ്ധാ അഭിനിവേസോ ബഹിദ്ധാ വുട്ഠാനം, ബഹിദ്ധാ അഭിനിവേസോ അജ്ഝത്തം വുട്ഠാനന്തി. അജ്ഝത്തഞ്ഹി അഭിനിവേസിത്വാ ബഹിദ്ധാധമ്മാപി ദട്ഠബ്ബായേവ, ബഹിദ്ധാ അഭിനിവേസിത്വാ അജ്ഝത്തധമ്മാപി. തസ്മാ കോചി ഭിക്ഖു അജ്ഝത്തം സങ്ഖാരേസു ഞാണം ഓതാരേത്വാ തേ വവത്ഥപേത്വാ ബഹിദ്ധാ ഓതാരേതി, ബഹിദ്ധാപി പരിഗ്ഗഹേത്വാ പുന അജ്ഝത്തം ഓതാരേതി, തസ്സ അജ്ഝത്ത സങ്ഖാരേ സമ്മസനകാലേ മഗ്ഗവുട്ഠാനം ഹോതി. ഇതി അജ്ഝത്തം അഭിനിവേസോ അജ്ഝത്തം വുട്ഠാനം നാമ. കോചി അജ്ഝത്തം സങ്ഖാരേസു ഞാണം ഓതാരേത്വാ തേ വവത്ഥപേത്വാ ബഹിദ്ധാ ഓതാരേതി, തസ്സ ബഹിദ്ധാ സങ്ഖാരേ സമ്മസനകാലേ മഗ്ഗവുട്ഠാനം ഹോതി. ഇതി അജ്ഝത്തം അഭിനിവേസോ ബഹിദ്ധാ വുട്ഠാനം നാമ. കോചി ബഹിദ്ധാ സങ്ഖാരേസു ഞാണം ഓതാരേത്വാ, തേ വവത്ഥപേത്വാ അജ്ഝത്തം ഓതാരേതി, അജ്ഝത്തമ്പി പരിഗ്ഗഹേത്വാ പുന ബഹിദ്ധാ ഓതാരേതി, തസ്സ ബഹിദ്ധാ സങ്ഖാരേ സമ്മസനകാലേ മഗ്ഗവുട്ഠാനം ഹോതി. ഇതി ബഹിദ്ധാ അഭിനിവേസോ ബഹിദ്ധാ വുട്ഠാനം നാമ. കോചി ബഹിദ്ധാ സങ്ഖാരേസു ഞാണം ഓതാരേത്വാ തേ വവത്ഥപേത്വാ അജ്ഝത്തം ഓതാരേതി, തസ്സ അജ്ഝത്തസങ്ഖാരേ സമ്മസനകാലേ മഗ്ഗവുട്ഠാനം ഹോതി. ഇതി ബഹിദ്ധാ അഭിനിവേസോ അജ്ഝത്തം വുട്ഠാനം നാമ. തത്ര ഥേരോ ‘‘അജ്ഝത്തസങ്ഖാരേ പരിഗ്ഗഹേത്വാ തേസം വവത്ഥാനകാലേ മഗ്ഗവുട്ഠാനേന അരഹത്തം പത്തോസ്മീ’’തി ദസ്സേന്തോ അജ്ഝത്തം വിമോക്ഖാ ഖ്വാഹം, ആവുസോതി ആഹ.
Kathaṃ vimokkhāti katarā vimokkhā, katarena vimokkhena tayā aññā byākatāti attho? Ajjhattaṃ vimokkhāti ajjhattavimokkhena, ajjhattasaṅkhāre pariggahetvā pattaarahattenāti attho. Tattha catukkaṃ veditabbaṃ – ajjhattaṃ abhiniveso ajjhattaṃ vuṭṭhānaṃ, ajjhattaṃ abhiniveso bahiddhā vuṭṭhānaṃ, bahiddhā abhiniveso bahiddhā vuṭṭhānaṃ, bahiddhā abhiniveso ajjhattaṃ vuṭṭhānanti. Ajjhattañhi abhinivesitvā bahiddhādhammāpi daṭṭhabbāyeva, bahiddhā abhinivesitvā ajjhattadhammāpi. Tasmā koci bhikkhu ajjhattaṃ saṅkhāresu ñāṇaṃ otāretvā te vavatthapetvā bahiddhā otāreti, bahiddhāpi pariggahetvā puna ajjhattaṃ otāreti, tassa ajjhatta saṅkhāre sammasanakāle maggavuṭṭhānaṃ hoti. Iti ajjhattaṃ abhiniveso ajjhattaṃ vuṭṭhānaṃ nāma. Koci ajjhattaṃ saṅkhāresu ñāṇaṃ otāretvā te vavatthapetvā bahiddhā otāreti, tassa bahiddhā saṅkhāre sammasanakāle maggavuṭṭhānaṃ hoti. Iti ajjhattaṃ abhiniveso bahiddhā vuṭṭhānaṃ nāma. Koci bahiddhā saṅkhāresu ñāṇaṃ otāretvā, te vavatthapetvā ajjhattaṃ otāreti, ajjhattampi pariggahetvā puna bahiddhā otāreti, tassa bahiddhā saṅkhāre sammasanakāle maggavuṭṭhānaṃ hoti. Iti bahiddhā abhiniveso bahiddhā vuṭṭhānaṃ nāma. Koci bahiddhā saṅkhāresu ñāṇaṃ otāretvā te vavatthapetvā ajjhattaṃ otāreti, tassa ajjhattasaṅkhāre sammasanakāle maggavuṭṭhānaṃ hoti. Iti bahiddhā abhiniveso ajjhattaṃ vuṭṭhānaṃ nāma. Tatra thero ‘‘ajjhattasaṅkhāre pariggahetvā tesaṃ vavatthānakāle maggavuṭṭhānena arahattaṃ pattosmī’’ti dassento ajjhattaṃ vimokkhā khvāhaṃ, āvusoti āha.
സബ്ബുപാദാനക്ഖയാതി സബ്ബേസം ചതുന്നമ്പി ഉപാദാനാനം ഖയേന. തഥാ സതോ വിഹരാമീതി തേനാകാരേന സതിയാ സമന്നാഗതോ വിഹരാമി. യഥാ സതം വിഹരന്തന്തി യേനാകാരേന മം സതിയാ സമന്നാഗതം വിഹരന്തം. ആസവാ നാനുസ്സവന്തീതി ചക്ഖുതോ രൂപേ സവന്തി ആസവന്തി സന്ദന്തി പവത്തന്തീതി ഏവം ഛഹി ദ്വാരേഹി ഛസു ആരമ്മണേസു സവനധമ്മാ കാമാസവാദയോ ആസവാ നാനുസ്സവന്തി നാനുപ്പവഡ്ഢന്തി, യഥാ മേ ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി അത്ഥോ. അത്താനഞ്ച നാവജാനാമീതി അത്താനഞ്ച ന അവജാനാമി. ഇമിനാ ഓമാനപഹാനം കഥിതം. ഏവഞ്ഹി സതി പജാനനാ പസന്നാ ഹോതി.
Sabbupādānakkhayāti sabbesaṃ catunnampi upādānānaṃ khayena. Tathā sato viharāmīti tenākārena satiyā samannāgato viharāmi. Yathā sataṃ viharantanti yenākārena maṃ satiyā samannāgataṃ viharantaṃ. Āsavā nānussavantīti cakkhuto rūpe savanti āsavanti sandanti pavattantīti evaṃ chahi dvārehi chasu ārammaṇesu savanadhammā kāmāsavādayo āsavā nānussavanti nānuppavaḍḍhanti, yathā me na uppajjantīti attho. Attānañca nāvajānāmīti attānañca na avajānāmi. Iminā omānapahānaṃ kathitaṃ. Evañhi sati pajānanā pasannā hoti.
സമണേനാതി ബുദ്ധസമണേന. തേസ്വാഹം ന കങ്ഖാമീതി തേസു അഹം ‘‘കതരോ കാമാസവോ, കതരോ ഭവാസവോ, കതരോ ദിട്ഠാസവോ, കതരോ അവിജ്ജാസവോ’’തി ഏവം സരൂപഭേദതോപി, ‘‘ചത്താരോ ആസവാ’’തി ഏവം ഗണനപരിച്ഛേദതോപി ന കങ്ഖാമി. തേ മേ പഹീനാതി ന വിചികിച്ഛാമീതി തേ മയ്ഹം പഹീനാതി വിചികിച്ഛം ന ഉപ്പാദേമി. ഇദം ഭഗവാ ‘‘ഏവം ബ്യാകരോന്തേനപി തയാ സുബ്യാകതം ഭവേയ്യ ‘അജ്ഝത്തം വിമോക്ഖാ ഖ്വാഹം, ആവുസോ’തിആദീനി പന തേ വദന്തേന അതിപ്പപഞ്ചോ കതോ’’തി ദസ്സേന്തോ ആഹ.
Samaṇenāti buddhasamaṇena. Tesvāhaṃ na kaṅkhāmīti tesu ahaṃ ‘‘kataro kāmāsavo, kataro bhavāsavo, kataro diṭṭhāsavo, kataro avijjāsavo’’ti evaṃ sarūpabhedatopi, ‘‘cattāro āsavā’’ti evaṃ gaṇanaparicchedatopi na kaṅkhāmi. Te me pahīnāti na vicikicchāmīti te mayhaṃ pahīnāti vicikicchaṃ na uppādemi. Idaṃ bhagavā ‘‘evaṃ byākarontenapi tayā subyākataṃ bhaveyya ‘ajjhattaṃ vimokkhā khvāhaṃ, āvuso’tiādīni pana te vadantena atippapañco kato’’ti dassento āha.
ഉട്ഠായാസനാ വിഹാരം പാവിസീതി പഞ്ഞത്തവരബുദ്ധാസനതോ ഉട്ഠഹിത്വാ വിഹാരം അന്തോമഹാഗന്ധകുടിം പാവിസി അസമ്ഭിന്നായ ഏവ പരിസായ. കസ്മാ? ബുദ്ധാ ഹി അനിട്ഠിതായ ദേസനായ അസമ്ഭിന്നായ പരിസായ ഉട്ഠായാസനാ ഗന്ധകുടിം പവിസന്താ പുഗ്ഗലഥോമനത്ഥം വാ പവിസന്തി ധമ്മഥോമനത്ഥം വാ. തത്ഥ പുഗ്ഗലഥോമനത്ഥം പവിസന്തോ സത്ഥാ ഏവം ചിന്തേസി – ‘‘ഇമം മയാ സംഖിത്തേന ഉദ്ദേസം ഉദ്ദിട്ഠം വിത്ഥാരേന ച അവിഭത്തം ധമ്മപടിഗ്ഗാഹകാ ഭിക്ഖൂ ഉഗ്ഗഹേത്വാ ആനന്ദം വാ കച്ചായനം വാ ഉപസങ്കമിത്വാ പുച്ഛിസ്സന്തി, തേ മയ്ഹം ഞാണേന സംസന്ദേത്വാ കഥേസ്സന്തി, തതോപി ധമ്മപടിഗ്ഗാഹകാ പുന മം പുച്ഛിസ്സന്തി. തേസമഹം ‘സുകഥിതം, ഭിക്ഖവേ, ആനന്ദേന, സുകഥിതം കച്ചായനേന, മം ചേപി തുമ്ഹേ ഏതമത്ഥം പുച്ഛേയ്യാഥ, അഹമ്പി നം ഏവമേവ ബ്യാകരേയ്യ’ന്തി ഏവം തേ പുഗ്ഗലേ ഥോമേസ്സാമി. തതോ തേസു ഗാരവം ജനേത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിസ്സന്തി, തേപി ഭിക്ഖൂ അത്ഥേ ച ധമ്മേ ച നിയോജേസ്സന്തി, തേ തേഹി നിയോജിതാ തിസ്സോ സിക്ഖാ പരിപൂരേത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സന്തീ’’തി.
Uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisīti paññattavarabuddhāsanato uṭṭhahitvā vihāraṃ antomahāgandhakuṭiṃ pāvisi asambhinnāya eva parisāya. Kasmā? Buddhā hi aniṭṭhitāya desanāya asambhinnāya parisāya uṭṭhāyāsanā gandhakuṭiṃ pavisantā puggalathomanatthaṃ vā pavisanti dhammathomanatthaṃ vā. Tattha puggalathomanatthaṃ pavisanto satthā evaṃ cintesi – ‘‘imaṃ mayā saṃkhittena uddesaṃ uddiṭṭhaṃ vitthārena ca avibhattaṃ dhammapaṭiggāhakā bhikkhū uggahetvā ānandaṃ vā kaccāyanaṃ vā upasaṅkamitvā pucchissanti, te mayhaṃ ñāṇena saṃsandetvā kathessanti, tatopi dhammapaṭiggāhakā puna maṃ pucchissanti. Tesamahaṃ ‘sukathitaṃ, bhikkhave, ānandena, sukathitaṃ kaccāyanena, maṃ cepi tumhe etamatthaṃ puccheyyātha, ahampi naṃ evameva byākareyya’nti evaṃ te puggale thomessāmi. Tato tesu gāravaṃ janetvā bhikkhū upasaṅkamissanti, tepi bhikkhū atthe ca dhamme ca niyojessanti, te tehi niyojitā tisso sikkhā paripūretvā dukkhassantaṃ karissantī’’ti.
അഥ വാ പനസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘‘ഏസ മയി പക്കന്തേ അത്തനോ ആനുഭാവം കരിസ്സതി, അഥ നം അഹമ്പി തഥേവ ഥോമേസ്സാമി, തം മമ ഥോമനം സുത്വാ ഗാരവജാതാ ഭിക്ഖൂ ഇമം ഉപസങ്കമിതബ്ബം, വചനഞ്ചസ്സ സോതബ്ബം സദ്ധാതബ്ബം മഞ്ഞിസ്സന്തി, തം തേസം ഭവിസ്സതി ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി ധമ്മഥോമനത്ഥം പവിസന്തോ ഏവം ചിന്തേസി യഥാ ധമ്മദായാദസുത്തേ ചിന്തേസി. തത്ര ഹിസ്സ ഏവം അഹോസി – ‘‘മയി വിഹാരം പവിട്ഠേ ആമിസദായാദം ഗരഹന്തോ ധമ്മദായാദഞ്ച ഥോമേന്തോ ഇമിസ്സംയേവ പരിസതി നിസിന്നോ സാരിപുത്തോ ധമ്മം ദേസേസ്സതി, ഏവം ദ്വിന്നമ്പി അമ്ഹാകം ഏകജ്ഝാസയായ മതിയാ ദേസിതാ അയം ദേസനാ അഗ്ഗാ ച ഗരുകാ ച ഭവിസ്സതി പാസാണച്ഛത്തസദിസാ’’തി.
Atha vā panassa evaṃ hoti – ‘‘esa mayi pakkante attano ānubhāvaṃ karissati, atha naṃ ahampi tatheva thomessāmi, taṃ mama thomanaṃ sutvā gāravajātā bhikkhū imaṃ upasaṅkamitabbaṃ, vacanañcassa sotabbaṃ saddhātabbaṃ maññissanti, taṃ tesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti dhammathomanatthaṃ pavisanto evaṃ cintesi yathā dhammadāyādasutte cintesi. Tatra hissa evaṃ ahosi – ‘‘mayi vihāraṃ paviṭṭhe āmisadāyādaṃ garahanto dhammadāyādañca thomento imissaṃyeva parisati nisinno sāriputto dhammaṃ desessati, evaṃ dvinnampi amhākaṃ ekajjhāsayāya matiyā desitā ayaṃ desanā aggā ca garukā ca bhavissati pāsāṇacchattasadisā’’ti.
ഇധ പന ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഉക്കംസേത്വാ പകാസേത്വാ ഠപേതുകാമോ പുഗ്ഗലഥോമനത്ഥം ഉട്ഠായാസനാ വിഹാരം പാവിസി. ഈദിസേസു ഠാനേസു ഭഗവാ നിസിന്നാസനേയേവ അന്തരഹിതോ ചിത്തഗതിയാ വിഹാരം പവിസതീതി വേദിതബ്ബോ. യദി ഹി കായഗതിയാ ഗച്ഛേയ്യ, സബ്ബാ പരിസാ ഭഗവന്തം പരിവാരേത്വാ ഗച്ഛേയ്യ, സാ ഏകവാരം ഭിന്നാ പുന ദുസ്സന്നിപാതാ ഭവേയ്യാതി ഭഗവാ അദിസ്സമാനേന കായേന ചിത്തഗതിയാ ഏവ പാവിസി.
Idha pana āyasmantaṃ sāriputtaṃ ukkaṃsetvā pakāsetvā ṭhapetukāmo puggalathomanatthaṃ uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi. Īdisesu ṭhānesu bhagavā nisinnāsaneyeva antarahito cittagatiyā vihāraṃ pavisatīti veditabbo. Yadi hi kāyagatiyā gaccheyya, sabbā parisā bhagavantaṃ parivāretvā gaccheyya, sā ekavāraṃ bhinnā puna dussannipātā bhaveyyāti bhagavā adissamānena kāyena cittagatiyā eva pāvisi.
ഏവം പവിട്ഠേ പന ഭഗവതി ഭഗവതോ അധിപ്പായാനുരൂപമേവ സീഹനാദം നദിതുകാമോ തത്ര ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ അചിരപക്കന്തസ്സ ഭഗവതോ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി. പുബ്ബേ അപ്പടിസംവിദിതന്തി ഇദം നാമ പുച്ഛിസ്സതീതി പുബ്ബേ മയാ അവിദിതം അഞ്ഞാതം. പഠമം പഞ്ഹന്തി, ‘‘സചേ തം, സാരിപുത്ത, ഏവം പുച്ഛേയ്യും കഥം ജാനതാ പന തയാ, ആവുസോ സാരിപുത്ത, കഥം പസ്സതാ അഞ്ഞാ ബ്യാകതാ ഖീണാ ജാതീ’’തി ഇമം പഠമം പഞ്ഹം. ദന്ധായിതത്തന്തി സത്ഥു ആസയജാനനത്ഥം ദന്ധഭാവോ അസീഘതാ. പഠമം പഞ്ഹം അനുമോദീതി, ‘‘ജാതി പനാവുസോ സാരിപുത്ത, കിംനിദാനാ’’തി ഇമം ദുതിയം പഞ്ഹം പുച്ഛന്തോ, ‘‘യംനിദാനാവുസോ, ജാതീ’’തി ഏവം വിസ്സജ്ജിതം പഠമം പഞ്ഹം അനുമോദി.
Evaṃ paviṭṭhe pana bhagavati bhagavato adhippāyānurūpameva sīhanādaṃ naditukāmo tatra kho āyasmā sāriputto acirapakkantassa bhagavato bhikkhū āmantesi. Pubbe appaṭisaṃviditanti idaṃ nāma pucchissatīti pubbe mayā aviditaṃ aññātaṃ. Paṭhamaṃ pañhanti, ‘‘sace taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ kathaṃ jānatā pana tayā, āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā khīṇā jātī’’ti imaṃ paṭhamaṃ pañhaṃ. Dandhāyitattanti satthu āsayajānanatthaṃ dandhabhāvo asīghatā. Paṭhamaṃ pañhaṃ anumodīti, ‘‘jāti panāvuso sāriputta, kiṃnidānā’’ti imaṃ dutiyaṃ pañhaṃ pucchanto, ‘‘yaṃnidānāvuso, jātī’’ti evaṃ vissajjitaṃ paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi.
ഏതദഹോസീതി ഭഗവതാ അനുമോദിതേ നയസതേന നയസഹസ്സേന പഞ്ഹസ്സ ഏകങ്ഗണികഭാവേന പാകടീഭൂതത്താ ഏതം അഹോസി. ദിവസമ്പാഹം ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ബ്യാകരേയ്യന്തി സകലദിവസമ്പി അഹം ഭഗവതോ ഏതം പടിച്ചസമുപ്പാദത്ഥം പുട്ഠോ സകലദിവസമ്പി അഞ്ഞമഞ്ഞേഹി പദബ്യഞ്ജനേഹി ബ്യാകരേയ്യം. യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമീതി ഏവം കിരസ്സ അഹോസി – ‘‘ഥേരോ ഉളാരസീഹനാദം നദതി, സുകാരണം ഏതം, ദസബലസ്സ നം ആരോചേസ്സാമീ’’തി. തസ്മാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി.
Etadahosīti bhagavatā anumodite nayasatena nayasahassena pañhassa ekaṅgaṇikabhāvena pākaṭībhūtattā etaṃ ahosi. Divasampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyanti sakaladivasampi ahaṃ bhagavato etaṃ paṭiccasamuppādatthaṃ puṭṭho sakaladivasampi aññamaññehi padabyañjanehi byākareyyaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti evaṃ kirassa ahosi – ‘‘thero uḷārasīhanādaṃ nadati, sukāraṇaṃ etaṃ, dasabalassa naṃ ārocessāmī’’ti. Tasmā yena bhagavā tenupasaṅkami.
സാ ഹി ഭിക്ഖു സാരിപുത്തസ്സ ധമ്മധാതൂതി ഏത്ഥ ധമ്മധാതൂതി പച്ചയാകാരസ്സ വിവടഭാവദസ്സനസമത്ഥം സാവകപാരമീഞാണം. സാവകാനഞ്ഹി സാവകപാരമീഞാണം സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണഗതികമേവ ഹോതി. യഥാ ബുദ്ധാനം അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നാ ധമ്മാ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസ്സ പാകടാ ഹോന്തി, ഏവം ഥേരസ്സ സാവകപാരമീഞാണം സബ്ബേപി സാവകഞാണസ്സ ഗോചരധമ്മേ ജാനാതീതി. ദുതിയം.
Sā hi bhikkhu sāriputtassa dhammadhātūti ettha dhammadhātūti paccayākārassa vivaṭabhāvadassanasamatthaṃ sāvakapāramīñāṇaṃ. Sāvakānañhi sāvakapāramīñāṇaṃ sabbaññutaññāṇagatikameva hoti. Yathā buddhānaṃ atītānāgatapaccuppannā dhammā sabbaññutaññāṇassa pākaṭā honti, evaṃ therassa sāvakapāramīñāṇaṃ sabbepi sāvakañāṇassa gocaradhamme jānātīti. Dutiyaṃ.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya / ൨. കളാരസുത്തം • 2. Kaḷārasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൨. കളാരസുത്തവണ്ണനാ • 2. Kaḷārasuttavaṇṇanā