Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౭. కాళిగోధాపుత్తభద్దియత్థేరగాథావణ్ణనా
7. Kāḷigodhāputtabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā
యాతం మే హత్థిగీవాయాతిఆదికా ఆయస్మతో భద్దియత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే మహాభోగకులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుణన్తో సత్థారా ఏకం భిక్ఖుం ఉచ్చాకులికానం అగ్గట్ఠానే ఠపియమానం దిస్వా సయమ్పి తం ఠానన్తరం పత్థేత్వా సత్తాహం బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మహాదానం దత్వా పణిధానం అకాసి. సత్థాపిస్స అనన్తరాయేన సమిజ్ఝనభావం దిస్వా బ్యాకాసి. సోపి తం బ్యాకరణం సుత్వా ఉచ్చాకులికసంవత్తనికం కమ్మం పుచ్ఛిత్వా ధమ్మస్సవనస్స కారాపనం, ధమ్మమణ్డపే ఆసనదానం, బీజనీదానం, ధమ్మకథికానం పూజాసక్కారకరణం, ఉపోసథాగారే పటిస్సయదానన్తి ఏవమాదిం యావజీవం బహుపుఞ్ఞం కత్వా తతో చుతో దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపస్స భగవతో అపరభాగే అమ్హాకం భగవతో ఉప్పత్తియా పురేతరం బారాణసియం కుటుమ్బియఘరే నిబ్బత్తో సమ్బహులే పచ్చేకబుద్ధే పిణ్డాయ చరిత్వా ఏకస్మింయేవ ఠానే సమాగన్త్వా భత్తవిస్సగ్గం కరోన్తే దిస్వా తత్థ పాసాణఫలకాని అత్థరిత్వా పాదోదకాదిం ఉపట్ఠపేన్తో యావజీవం ఉపట్ఠహి.
Yātaṃme hatthigīvāyātiādikā āyasmato bhaddiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ uccākulikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā byākāsi. Sopi taṃ byākaraṇaṃ sutvā uccākulikasaṃvattanikaṃ kammaṃ pucchitvā dhammassavanassa kārāpanaṃ, dhammamaṇḍape āsanadānaṃ, bījanīdānaṃ, dhammakathikānaṃ pūjāsakkārakaraṇaṃ, uposathāgāre paṭissayadānanti evamādiṃ yāvajīvaṃ bahupuññaṃ katvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato aparabhāge amhākaṃ bhagavato uppattiyā puretaraṃ bārāṇasiyaṃ kuṭumbiyaghare nibbatto sambahule paccekabuddhe piṇḍāya caritvā ekasmiṃyeva ṭhāne samāgantvā bhattavissaggaṃ karonte disvā tattha pāsāṇaphalakāni attharitvā pādodakādiṃ upaṭṭhapento yāvajīvaṃ upaṭṭhahi.
సో ఏకం బుద్ధన్తరం దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కపిలవత్థునగరే సాకియరాజకులే నిబ్బత్తి, భద్దియోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో అనురుద్ధాదీహి పఞ్చహి ఖత్తియేహి సద్ధిం సత్థరి అనుపియమ్బవనే విహరన్తే సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణి. తం సత్థా అపరభాగే జేతవనే అరియగణమజ్ఝే నిసిన్నో ఉచ్చాకులికానం భిక్ఖూనం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి. సో ఫలసుఖేన నిబ్బానసుఖేన చ వీతినామేన్తో అరఞ్ఞగతోపి రుక్ఖమూలగతోపి సుఞ్ఞాగారగతోపి ‘‘అహో సుఖం, అహో సుఖ’’న్తి అభిక్ఖణం ఉదానం ఉదానేసి. తం సుత్వా భిక్ఖూ సత్థు ఆరోచేసుం – ‘‘ఆయస్మా భద్దియో కాళిగోధాయ పుత్తో అభిక్ఖణం ‘అహో సుఖం, అహో సుఖ’న్తి వదతి, అనభిరతో మఞ్ఞే బ్రహ్మచరియం చరతీ’’తి. సత్థా తం పక్కోసాపేత్వా ‘‘సచ్చం కిర త్వం, భద్దియ, అభిక్ఖణం ‘అహో సుఖం, అహో సుఖ’న్తి వదసీ’’తి పుచ్ఛి. సో ‘‘సచ్చం భగవా’’తి పటిజానిత్వా ‘‘పుబ్బే మే, భన్తే, రజ్జం కారేన్తస్స సుసంవిహితారక్ఖో అహోసిం, తథాపి భీతో ఉబ్బిగ్గో ఉస్సఙ్కితో విహాసిం. ఇదాని పన పబ్బజితో అభీతో అనుబ్బిగ్గో అనుస్సఙ్కితో విహరామీ’’తి వత్వా –
So ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sākiyarājakule nibbatti, bhaddiyotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto anuruddhādīhi pañcahi khattiyehi saddhiṃ satthari anupiyambavane viharante satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Taṃ satthā aparabhāge jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno uccākulikānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. So phalasukhena nibbānasukhena ca vītināmento araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi. Taṃ sutvā bhikkhū satthu ārocesuṃ – ‘‘āyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto abhikkhaṇaṃ ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti vadati, anabhirato maññe brahmacariyaṃ caratī’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhaddiya, abhikkhaṇaṃ ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti vadasī’’ti pucchi. So ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti paṭijānitvā ‘‘pubbe me, bhante, rajjaṃ kārentassa susaṃvihitārakkho ahosiṃ, tathāpi bhīto ubbiggo ussaṅkito vihāsiṃ. Idāni pana pabbajito abhīto anubbiggo anussaṅkito viharāmī’’ti vatvā –
౮౪౨.
842.
‘‘యాతం మే హత్థిగీవాయ, సుఖుమా వత్థా పధారితా;
‘‘Yātaṃ me hatthigīvāya, sukhumā vatthā padhāritā;
సాలీనం ఓదనో భుత్తో, సుచిమంసూపసేచనో.
Sālīnaṃ odano bhutto, sucimaṃsūpasecano.
౮౪౩.
843.
‘‘సోజ్జ భద్దో సాతతికో, ఉఞ్ఛాపత్తాగతే రతో;
‘‘Sojja bhaddo sātatiko, uñchāpattāgate rato;
ఝాయతి అనుపాదానో, పుత్తో గోధాయ భద్దియో.
Jhāyati anupādāno, putto godhāya bhaddiyo.
౮౪౪.
844.
‘‘పంసుకూలీ సాతతికో, ఉఞ్ఛాపత్తాగతే రతో;
‘‘Paṃsukūlī sātatiko, uñchāpattāgate rato;
ఝాయతి అనుపాదానో, పుత్తో గోధాయ భద్దియో.
Jhāyati anupādāno, putto godhāya bhaddiyo.
౮౪౫.
845.
‘‘పిణ్డపాతీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Piṇḍapātī sātatiko…pe….
౮౪౬.
846.
‘‘తేచీవరీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Tecīvarī sātatiko…pe….
౮౪౭.
847.
‘‘సపదానచారీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Sapadānacārī sātatiko…pe….
౮౪౮.
848.
‘‘ఏకాసనీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Ekāsanī sātatiko…pe….
౮౪౯.
849.
‘‘పత్తపిణ్డీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Pattapiṇḍī sātatiko…pe….
౮౫౦.
850.
‘‘ఖలుపచ్ఛాభత్తీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Khalupacchābhattī sātatiko…pe….
౮౫౧.
851.
‘‘ఆరఞ్ఞికో సాతతికో…పే॰….
‘‘Āraññiko sātatiko…pe….
౮౫౨.
852.
‘‘రుక్ఖమూలికో సాతతికో…పే॰….
‘‘Rukkhamūliko sātatiko…pe….
౮౫౩.
853.
‘‘అబ్భోకాసీ సాతతికో…పే॰….
‘‘Abbhokāsī sātatiko…pe….
౮౫౪.
854.
‘‘సోసానికో సాతతికో…పే॰….
‘‘Sosāniko sātatiko…pe….
౮౫౫.
855.
‘‘యథాసన్థతికో సాతతికో…పే॰….
‘‘Yathāsanthatiko sātatiko…pe….
౮౫౬.
856.
‘‘నేసజ్జికో సాతతికో…పే॰….
‘‘Nesajjiko sātatiko…pe….
౮౫౭.
857.
‘‘అప్పిచ్ఛో సాతతికో…పే॰….
‘‘Appiccho sātatiko…pe….
౮౫౮.
858.
‘‘సన్తుట్ఠో సాతతికో…పే॰….
‘‘Santuṭṭho sātatiko…pe….
౮౫౯.
859.
‘‘పవివిత్తో సాతతికో…పే॰….
‘‘Pavivitto sātatiko…pe….
౮౬౦.
860.
‘‘అసంసట్ఠో సాతతికో…పే॰….
‘‘Asaṃsaṭṭho sātatiko…pe….
౮౬౧.
861.
‘‘ఆరద్ధవీరియో సాతతికో…పే॰….
‘‘Āraddhavīriyo sātatiko…pe….
౮౬౨.
862.
‘‘హిత్వా సతపలం కంసం, సోవణ్ణం సతరాజికం;
‘‘Hitvā satapalaṃ kaṃsaṃ, sovaṇṇaṃ satarājikaṃ;
అగ్గహిం మత్తికాపత్తం, ఇదం దుతియాభిసేచనం.
Aggahiṃ mattikāpattaṃ, idaṃ dutiyābhisecanaṃ.
౮౬౩.
863.
‘‘ఉచ్చే మణ్డలిపాకారే, దళ్హమట్టాలకోట్ఠకే;
‘‘Ucce maṇḍalipākāre, daḷhamaṭṭālakoṭṭhake;
రక్ఖితో ఖగ్గహత్థేహి, ఉత్తమం విహరిం పురే.
Rakkhito khaggahatthehi, uttamaṃ vihariṃ pure.
౮౬౪.
864.
‘‘సోజ్జ భద్దో అనుత్రాసీ, పహీనభయభేరవో;
‘‘Sojja bhaddo anutrāsī, pahīnabhayabheravo;
ఝాయతి వనమోగయ్హ, పుత్తో గోధాయ భద్దియో.
Jhāyati vanamogayha, putto godhāya bhaddiyo.
౮౬౫.
865.
‘‘సీలక్ఖన్ధే పతిట్ఠాయ, సతిం పఞ్ఞఞ్చ భావయం;
‘‘Sīlakkhandhe patiṭṭhāya, satiṃ paññañca bhāvayaṃ;
పాపుణిం అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయ’’న్తి. –
Pāpuṇiṃ anupubbena, sabbasaṃyojanakkhaya’’nti. –
ఇమాహి గాథాహి సత్థు పురతో సీహనాదం నది.
Imāhi gāthāhi satthu purato sīhanādaṃ nadi.
తత్థ యాతం మే హత్థిగీవాయాతి, భన్తే, పుబ్బే మయా గచ్ఛన్తేనాపి హత్థిగీవాయ హత్థిక్ఖన్ధే నిసీదిత్వా యాతం చరితం. వత్థాని పరిహరన్తేనాపి సుఖుమా సుఖసమ్ఫస్సా కాసికవత్థవిసేసా ధారితా. ఓదనం భుఞ్జన్తేనాపి తివస్సికానం పురాణగన్ధసాలీనం ఓదనో తిత్తిరకపిఞ్జరాదినా సుచినా మంసేన ఉపసిత్తతాయ సుచిమంసూపసేచనో భుత్తో, తథాపి తం సుఖం న మయ్హం చిత్తపరితోసకరం అహోసి, యథా ఏతరహి వివేకసుఖన్తి దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సోజ్జ భద్దో’’తిఆది. ఏత్థ చ హత్థిగ్గహణేనేవ అస్సరథయానాని, వత్థగ్గహణేన సబ్బరాజాలఙ్కారా, ఓదనగ్గహణేన సబ్బభోజనవికతి గహితాతి వేదితబ్బం. సోజ్జాతి సో అజ్జ ఏతరహి పబ్బజ్జాయం ఠితో. భద్దోతి సీలాదిగుణేహి సమన్నాగతత్తా భద్దో. సాతతికోతి సమణధమ్మే దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారే సాతచ్చయుత్తో. ఉఞ్ఛాపత్తాగతే రతోతి ఉఞ్ఛాచరియాయ పత్తే ఆగతే పత్తపరియాపన్నే అభిరతో, తేనేవ సన్తుట్ఠోతి అధిప్పాయో. ఝాయతీతి ఫలసమాపత్తిఝానేన ఝాయతి. పుత్తో గోధాయాతి కాళిగోధాయ నామ ఖత్తియాయ పుత్తో. భద్దియోతి ఏవంనామో అత్తానమేవ థేరో అఞ్ఞం వియ కత్వా వదతి.
Tattha yātaṃ me hatthigīvāyāti, bhante, pubbe mayā gacchantenāpi hatthigīvāya hatthikkhandhe nisīditvā yātaṃ caritaṃ. Vatthāni pariharantenāpi sukhumā sukhasamphassā kāsikavatthavisesā dhāritā. Odanaṃ bhuñjantenāpi tivassikānaṃ purāṇagandhasālīnaṃ odano tittirakapiñjarādinā sucinā maṃsena upasittatāya sucimaṃsūpasecano bhutto, tathāpi taṃ sukhaṃ na mayhaṃ cittaparitosakaraṃ ahosi, yathā etarahi vivekasukhanti dassento āha ‘‘sojja bhaddo’’tiādi. Ettha ca hatthiggahaṇeneva assarathayānāni, vatthaggahaṇena sabbarājālaṅkārā, odanaggahaṇena sabbabhojanavikati gahitāti veditabbaṃ. Sojjāti so ajja etarahi pabbajjāyaṃ ṭhito. Bhaddoti sīlādiguṇehi samannāgatattā bhaddo. Sātatikoti samaṇadhamme diṭṭhadhammasukhavihāre sātaccayutto. Uñchāpattāgate ratoti uñchācariyāya patte āgate pattapariyāpanne abhirato, teneva santuṭṭhoti adhippāyo. Jhāyatīti phalasamāpattijhānena jhāyati. Putto godhāyāti kāḷigodhāya nāma khattiyāya putto. Bhaddiyoti evaṃnāmo attānameva thero aññaṃ viya katvā vadati.
గహపతిచీవరం పటిక్ఖిపిత్వా పంసుకూలికఙ్గసమాదానేన పంసుకూలికో. సఙ్ఘభత్తం పటిక్ఖిపిత్వా పిణ్డపాతికఙ్గసమాదానేన పిణ్డపాతికో. అతిరేకచీవరం పటిక్ఖిపిత్వా తేచీవరికఙ్గసమాదానేన తేచీవరికో. లోలుప్పచారం పటిక్ఖిపిత్వా సపదానచారికఙ్గసమాదానేన సపదానచారీ. నానాసనభోజనం పటిక్ఖిపిత్వా ఏకాసనికఙ్గసమాదానేన ఏకాసనికో. దుతియకభాజనం పటిక్ఖిపిత్వా పత్తపిణ్డికఙ్గసమాదానేన పత్తపిణ్డికో. అతిరిత్తభోజనం పటిక్ఖిపిత్వా ఖలుపచ్ఛాభత్తికఙ్గసమాదానేన ఖలుపచ్ఛాభత్తికో. గామన్తసేనాసనం పటిక్ఖిపిత్వా ఆరఞ్ఞికఙ్గసమాదానేన ఆరఞ్ఞికో. ఛన్నవాసం పటిక్ఖిపిత్వా రుక్ఖమూలికఙ్గసమాదానేన రుక్ఖమూలికో. ఛన్నరుక్ఖమూలాని పటిక్ఖిపిత్వా అబ్భోకాసికఙ్గసమాదానేన అబ్భోకాసికో. నసుసానం పటిక్ఖిపిత్వా సోసానికఙ్గసమాదానేన సోసానికో. సేనాసనలోలుప్పం పటిక్ఖిపిత్వా యథాసన్థతికఙ్గసమాదానేన యథాసన్థతికో. సయనం పటిక్ఖిపిత్వా నేసజ్జికఙ్గసమాదానేన నేసజ్జికో . అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారతో పన ధుతఙ్గకథా విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౨౨ ఆదయో) వుత్తనయేనేవ గహేతబ్బా.
Gahapaticīvaraṃ paṭikkhipitvā paṃsukūlikaṅgasamādānena paṃsukūliko. Saṅghabhattaṃ paṭikkhipitvā piṇḍapātikaṅgasamādānena piṇḍapātiko. Atirekacīvaraṃ paṭikkhipitvā tecīvarikaṅgasamādānena tecīvariko. Loluppacāraṃ paṭikkhipitvā sapadānacārikaṅgasamādānena sapadānacārī. Nānāsanabhojanaṃ paṭikkhipitvā ekāsanikaṅgasamādānena ekāsaniko. Dutiyakabhājanaṃ paṭikkhipitvā pattapiṇḍikaṅgasamādānena pattapiṇḍiko. Atirittabhojanaṃ paṭikkhipitvā khalupacchābhattikaṅgasamādānena khalupacchābhattiko. Gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā āraññikaṅgasamādānena āraññiko. Channavāsaṃ paṭikkhipitvā rukkhamūlikaṅgasamādānena rukkhamūliko. Channarukkhamūlāni paṭikkhipitvā abbhokāsikaṅgasamādānena abbhokāsiko. Nasusānaṃ paṭikkhipitvā sosānikaṅgasamādānena sosāniko. Senāsanaloluppaṃ paṭikkhipitvā yathāsanthatikaṅgasamādānena yathāsanthatiko. Sayanaṃ paṭikkhipitvā nesajjikaṅgasamādānena nesajjiko. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana dhutaṅgakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.22 ādayo) vuttanayeneva gahetabbā.
ఉచ్చేతి ఉచ్చాదిట్ఠానే, ఉపరిపాసాదతాయ వా ఉచ్చే. మణ్డలిపాకారేతి మణ్డలాకారేన పాకారపరిక్ఖిత్తే. దళ్హమట్టాలకోట్ఠకేతి థిరేహి అట్టాలేహి ద్వారకోట్ఠకేహి చ సమన్నాగతే, నగరేతి అత్థో.
Ucceti uccādiṭṭhāne, uparipāsādatāya vā ucce. Maṇḍalipākāreti maṇḍalākārena pākāraparikkhitte. Daḷhamaṭṭālakoṭṭhaketi thirehi aṭṭālehi dvārakoṭṭhakehi ca samannāgate, nagareti attho.
సతిం పఞ్ఞఞ్చాతి ఏత్థ సతిసీసేన సమాధిం వదతి. ఫలసమాపత్తినిరోధసమాపత్తియో సన్ధాయ ‘‘సతిం పఞ్ఞఞ్చ భావయ’’న్తి వుత్తో. సేసం తత్థ తత్థ వుత్తనయత్తా ఉత్తానమేవ.
Satiṃ paññañcāti ettha satisīsena samādhiṃ vadati. Phalasamāpattinirodhasamāpattiyo sandhāya ‘‘satiṃ paññañca bhāvaya’’nti vutto. Sesaṃ tattha tattha vuttanayattā uttānameva.
ఏవం థేరో సత్థు సమ్ముఖా సీహనాదం నది. తం సుత్వా భిక్ఖూ అభిప్పసన్నా అహేసుం.
Evaṃ thero satthu sammukhā sīhanādaṃ nadi. Taṃ sutvā bhikkhū abhippasannā ahesuṃ.
కాళిగోధాపుత్తభద్దియత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kāḷigodhāputtabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౭. కాళిగోధాపుత్తభద్దియత్థేరగాథా • 7. Kāḷigodhāputtabhaddiyattheragāthā