Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఖుద్దసిక్ఖా-మూలసిక్ఖా • Khuddasikkhā-mūlasikkhā

    ౮. కాలికనిద్దేసవణ్ణనా

    8. Kālikaniddesavaṇṇanā

    ౮౪. కాలికాతి మజ్ఝన్హికపచ్ఛిమయామసత్తాహయావజీవప్పవత్తిసఙ్ఖాతో కాలో ఏతేసమత్థీతి కాలికా, సబ్బేపి ఖజ్జభోజ్జలేయ్యపేయ్యసఙ్ఖాతా అత్థా. తే పన గణనపరిచ్ఛేదతో చత్తారో హోన్తి. కిం తే అప్పటిగ్గహితాపి సభావేనేవ కాలికవోహారం లభన్తి, ఉదాహు అఞ్ఞథాపీతి ఆహ ‘‘పటిగ్గహితా’’తి, పటిగ్గహితాయేవ తే యావకాలికాది కాలికవోహారలాభినో, నో అఞ్ఞథాతి అధిప్పాయో. ఇదాని తే దస్సేతి ‘‘యావకాలిక’’న్తిఆదినా. తత్థ అరుణుగ్గమనతో యావ ఠితమజ్ఝన్హికో, తావ పరిభుఞ్జితబ్బత్తా యావ మజ్ఝన్హికసఙ్ఖాతో కాలో అస్సాతి యావకాలికం, పిట్ఠఖాదనీయాదికం వత్థు, ఠితమజ్ఝన్హికతో పట్ఠాయ తం పరిభుఞ్జితుం న సక్కా, కాలపరిచ్ఛేదజాననత్థం కాలత్థమ్భో వా యోజేతబ్బో, కాలన్తరే వా భత్తకిచ్చం కాతబ్బం. యావ రత్తియా పచ్ఛిమసఙ్ఖాతో యామో, తావ పరిభుఞ్జితబ్బతో యామో కాలో అస్సాతి యామకాలికం. పటిగ్గహేత్వా సత్తాహం నిధేతబ్బతో సత్తాహో కాలో అస్సాతి సత్తాహకాలికం. ఠపేత్వా ఉదకం అవసేసం సబ్బమ్పి పటిగ్గహితం యావజీవం పరిహరిత్వా సతి పచ్చయే పరిభుఞ్జితబ్బతో జీవస్స యత్తకో పరిచ్ఛేదో యావజీవం, తం అస్స అత్థీతి యావజీవికం.

    84.Kālikāti majjhanhikapacchimayāmasattāhayāvajīvappavattisaṅkhāto kālo etesamatthīti kālikā, sabbepi khajjabhojjaleyyapeyyasaṅkhātā atthā. Te pana gaṇanaparicchedato cattāro honti. Kiṃ te appaṭiggahitāpi sabhāveneva kālikavohāraṃ labhanti, udāhu aññathāpīti āha ‘‘paṭiggahitā’’ti, paṭiggahitāyeva te yāvakālikādi kālikavohāralābhino, no aññathāti adhippāyo. Idāni te dasseti ‘‘yāvakālika’’ntiādinā. Tattha aruṇuggamanato yāva ṭhitamajjhanhiko, tāva paribhuñjitabbattā yāva majjhanhikasaṅkhāto kālo assāti yāvakālikaṃ, piṭṭhakhādanīyādikaṃ vatthu, ṭhitamajjhanhikato paṭṭhāya taṃ paribhuñjituṃ na sakkā, kālaparicchedajānanatthaṃ kālatthambho vā yojetabbo, kālantare vā bhattakiccaṃ kātabbaṃ. Yāva rattiyā pacchimasaṅkhāto yāmo, tāva paribhuñjitabbato yāmo kālo assāti yāmakālikaṃ. Paṭiggahetvā sattāhaṃ nidhetabbato sattāho kālo assāti sattāhakālikaṃ. Ṭhapetvā udakaṃ avasesaṃ sabbampi paṭiggahitaṃ yāvajīvaṃ pariharitvā sati paccaye paribhuñjitabbato jīvassa yattako paricchedo yāvajīvaṃ, taṃ assa atthīti yāvajīvikaṃ.

    నను చ అఞ్ఞత్థ వియ ‘‘యావజీవిక’’న్తి ఏత్థ కాలసుతియా అభావే కథం ‘‘చత్తారో కాలికా’’తి యుజ్జతీతి? యుజ్జతి, సోగతానం ఖన్ధవినిముత్తస్సేవ కాలస్సాభావతో జీవసఙ్ఖాతస్స జీవితిన్ద్రియస్స ఖన్ధసఙ్గహితత్తా సోపి కాలోయేవాతి. నను చేత్థ ‘‘యావకాలిక’’న్తిఆదినా నిద్దిట్ఠానేవ ‘‘కాలికా’’తి వుత్తాని, ‘‘కాలికానీ’’తి వత్తబ్బం సియాతి? నేదమేవం విఞ్ఞేయ్యం, ‘‘కాలిక’’న్తిఆదీని వత్థుసమ్బన్ధేన వుత్తాని, ‘‘కాలికా’’తి పన సామఞ్ఞన్తరవసేన అత్థసద్దసమ్బన్ధేన వుత్తన్తి నత్థి విరోధోతి.

    Nanu ca aññattha viya ‘‘yāvajīvika’’nti ettha kālasutiyā abhāve kathaṃ ‘‘cattāro kālikā’’ti yujjatīti? Yujjati, sogatānaṃ khandhavinimuttasseva kālassābhāvato jīvasaṅkhātassa jīvitindriyassa khandhasaṅgahitattā sopi kāloyevāti. Nanu cettha ‘‘yāvakālika’’ntiādinā niddiṭṭhāneva ‘‘kālikā’’ti vuttāni, ‘‘kālikānī’’ti vattabbaṃ siyāti? Nedamevaṃ viññeyyaṃ, ‘‘kālika’’ntiādīni vatthusambandhena vuttāni, ‘‘kālikā’’ti pana sāmaññantaravasena atthasaddasambandhena vuttanti natthi virodhoti.

    ౮౫. ఇదాని తేసు ‘‘పిట్ఠ’’న్తిఆదినా యావకాలికం దస్సేతి. తత్థ పిట్ఠం మూలం ఫలన్తి పిట్ఠఖాదనీయం మూలఖాదనీయం ఫలఖాదనీయఞ్చ . తత్థ సత్తన్నం తావ ధఞ్ఞానం ధఞ్ఞానులోమానం అపరణ్ణానఞ్చ పిట్ఠం పనసలబుజఅమ్బాటకధోతతాలపిట్ఠాదికఞ్చేతి తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన ౦౩ మనుస్సానం ఖాదనీయభోజనీయకిచ్చసాధకం పిట్ఠం పిట్ఠఖాదనీయం. ‘‘అధోతం తాలపిట్ఠం ఖీరవల్లిపిట్ఠ’’న్తిఆదినా గణియమానానం గణనాయ అన్తో నత్థి, ఖాదనీయభోజనీయకిచ్చసాధకభావోయేవ పనేతేసం లక్ఖణం, సుబహుం వత్వాపి ఇమస్మింయేవ లక్ఖణే ఠాతబ్బన్తి న విత్థారయామ. ఏవం సబ్బత్థ. తమ్బకతణ్డులేయ్యాదిమూలం మూలఖాదనీయం. పనసలబుజనాళికేరాదిఫలం ఫలఖాదనీయం. ఖజ్జన్తి సక్ఖలిమోదకాదిపుబ్బణ్ణాపరణ్ణమయం ఖాదనీయఞ్చ. గోరసోతి ఖీరదధితక్కసఙ్ఖాతో గున్నం రసో చ. ధఞ్ఞభోజనన్తి సానులోమానం ధఞ్ఞానం ఓదనసత్తుకుమ్మాససఙ్ఖాతభోజనఞ్చ. టీకాయం పన ‘‘సానులోమాని సత్తధఞ్ఞాని చ పఞ్చవిధభోజనఞ్చా’’తి వుత్తం, తం న యుత్తం, ధఞ్ఞానం విసుం గహణే పయోజనాభావా, పయోజనసమ్భవే చ ఫలగ్గహణేనేవ తేసం గహణసమ్భవతో.

    85. Idāni tesu ‘‘piṭṭha’’ntiādinā yāvakālikaṃ dasseti. Tattha piṭṭhaṃ mūlaṃ phalanti piṭṭhakhādanīyaṃ mūlakhādanīyaṃ phalakhādanīyañca . Tattha sattannaṃ tāva dhaññānaṃ dhaññānulomānaṃ aparaṇṇānañca piṭṭhaṃ panasalabujaambāṭakadhotatālapiṭṭhādikañceti tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena 03 manussānaṃ khādanīyabhojanīyakiccasādhakaṃ piṭṭhaṃ piṭṭhakhādanīyaṃ. ‘‘Adhotaṃ tālapiṭṭhaṃ khīravallipiṭṭha’’ntiādinā gaṇiyamānānaṃ gaṇanāya anto natthi, khādanīyabhojanīyakiccasādhakabhāvoyeva panetesaṃ lakkhaṇaṃ, subahuṃ vatvāpi imasmiṃyeva lakkhaṇe ṭhātabbanti na vitthārayāma. Evaṃ sabbattha. Tambakataṇḍuleyyādimūlaṃ mūlakhādanīyaṃ. Panasalabujanāḷikerādiphalaṃ phalakhādanīyaṃ. Khajjanti sakkhalimodakādipubbaṇṇāparaṇṇamayaṃ khādanīyañca. Gorasoti khīradadhitakkasaṅkhāto gunnaṃ raso ca. Dhaññabhojananti sānulomānaṃ dhaññānaṃ odanasattukummāsasaṅkhātabhojanañca. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘sānulomāni sattadhaññāni ca pañcavidhabhojanañcā’’ti vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ, dhaññānaṃ visuṃ gahaṇe payojanābhāvā, payojanasambhave ca phalaggahaṇeneva tesaṃ gahaṇasambhavato.

    యాగుసూపప్పభుతయోతి యాగు చ సూపఞ్చ, తం పభుతి యేసం తేతి ఏతే యావకాలికా హోన్తీతి సమ్బన్ధో. ఏత్థ చ పభుతి-సద్దేన మచ్ఛమంససఙ్ఖాతం ధఞ్ఞభోజనతో అవసిట్ఠం భోజనఞ్చ పిట్ఠమూలఫలఖాదనీయతో అవసిట్ఠం కన్దఖాదనీయం, ముళాలఖాదనీయాదిఞ్చ సఙ్గణ్హాతి. తేసు దీఘో చ భిసకన్దాది వట్టో చ ఉప్పలకణ్డాది కన్దఖాదనీయం, పదుమమూలాది చ తంసదిసం ఏరకమూలాది చ ముళాలఖాదనీయం, తాలాదీనం కళీరసఙ్ఖాతా మత్థకా మత్థకఖాదనీయం, ఉచ్ఛుక్ఖన్ధాదయో నీలుప్పలాదీనం దణ్డక్ఖన్ధకాది ఖన్ధఖాదనీయం, తమ్బకతణ్డులేయ్యాదీనం పణ్ణం పత్తఖాదనీయం, ఉచ్ఛుతచోవ ఏకో సరసో తచఖాదనీయం, తమ్బకసిగ్గుపుప్ఫాది పుప్ఫఖాదనీయం, లబుజట్ఠిపనసట్ఠిఆదికం అట్ఠిఖాదనీయం.

    Yāgusūpappabhutayoti yāgu ca sūpañca, taṃ pabhuti yesaṃ teti ete yāvakālikā hontīti sambandho. Ettha ca pabhuti-saddena macchamaṃsasaṅkhātaṃ dhaññabhojanato avasiṭṭhaṃ bhojanañca piṭṭhamūlaphalakhādanīyato avasiṭṭhaṃ kandakhādanīyaṃ, muḷālakhādanīyādiñca saṅgaṇhāti. Tesu dīgho ca bhisakandādi vaṭṭo ca uppalakaṇḍādi kandakhādanīyaṃ, padumamūlādi ca taṃsadisaṃ erakamūlādi ca muḷālakhādanīyaṃ, tālādīnaṃ kaḷīrasaṅkhātā matthakā matthakakhādanīyaṃ, ucchukkhandhādayo nīluppalādīnaṃ daṇḍakkhandhakādi khandhakhādanīyaṃ, tambakataṇḍuleyyādīnaṃ paṇṇaṃ pattakhādanīyaṃ, ucchutacova eko saraso tacakhādanīyaṃ, tambakasiggupupphādi pupphakhādanīyaṃ, labujaṭṭhipanasaṭṭhiādikaṃ aṭṭhikhādanīyaṃ.

    ౮౬. ‘‘మధూ’’తిఆదినా యామకాలికం దస్సేతి. మధు చ ముద్దికా చ సాలూకఞ్చ చోచఞ్చ మోచఞ్చ అమ్బఞ్చ జమ్బు చాతి ద్వన్దో. ముద్దికా ఫలేపి ఇత్థియం, ఫలే సేసా నపుంసకే, ‘‘జమ్బు’’ ఇతి ఫలవాచీ నపుంసకసద్దన్తరం, తతో జాతం మధుపానాది మధు…పే॰… జమ్బుజం, తఞ్చ ఫారుసఞ్చ పానకన్తి యోజనా. తత్థ మధుజం పానం నామ ముద్దికానం జాతిరసం ఉదకసమ్భిన్నం కత్వా కతపానం. తం అత్తనా కతం పురేభత్తమేవ సామిసం నిరామిసమ్పి వట్టతి. అనుపసమ్పన్నేహి కతం లభిత్వా పన పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తం పన నిరామిసమేవ వట్టతి. ఏస నయో సబ్బపానేసు. ముద్దికజం పానం నామ ముద్దికానం ఉదకే మద్దిత్వా కతపానం. తథా సేసపానాని యథానురూపం వేదితబ్బాని, సాలూకం రత్తుప్పలాదీనం సాలూకం. చోచం అట్ఠికకదలిఫలం. మోచం అనట్ఠికం. ఇమాని అట్ఠ పానాని సీతానిపి ఆదిచ్చపాకానిపి వట్టన్తి, అగ్గిపాకాని పన న వట్టన్తి. తేనాహ ‘‘నాగ్గిసన్తత్త’’న్తి.

    86.‘‘Madhū’’tiādinā yāmakālikaṃ dasseti. Madhu ca muddikā ca sālūkañca cocañca mocañca ambañca jambu cāti dvando. Muddikā phalepi itthiyaṃ, phale sesā napuṃsake, ‘‘jambu’’ iti phalavācī napuṃsakasaddantaraṃ, tato jātaṃ madhupānādi madhu…pe… jambujaṃ, tañca phārusañca pānakanti yojanā. Tattha madhujaṃ pānaṃ nāma muddikānaṃ jātirasaṃ udakasambhinnaṃ katvā katapānaṃ. Taṃ attanā kataṃ purebhattameva sāmisaṃ nirāmisampi vaṭṭati. Anupasampannehi kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattaṃ pana nirāmisameva vaṭṭati. Esa nayo sabbapānesu. Muddikajaṃ pānaṃ nāma muddikānaṃ udake madditvā katapānaṃ. Tathā sesapānāni yathānurūpaṃ veditabbāni, sālūkaṃ rattuppalādīnaṃ sālūkaṃ. Cocaṃ aṭṭhikakadaliphalaṃ. Mocaṃ anaṭṭhikaṃ. Imāni aṭṭha pānāni sītānipi ādiccapākānipi vaṭṭanti, aggipākāni pana na vaṭṭanti. Tenāha ‘‘nāggisantatta’’nti.

    ౮౭-౮. అవసేసాని పన వేత్తతిన్తిణికమాతులుఙ్గకపిత్థకరమన్దాదిఖుద్దకఫలపానాని అట్ఠపానగతికానేవ. తేనాహ ‘‘సానులోమాని ధఞ్ఞాని, ఠపేత్వా ఫలజో రసో’’తి. ఏకస్స పన వక్ఖమానానఞ్చ ‘‘పుప్ఫరసో’’తిఆదీనం ‘‘సీతోదమద్దితాదిచ్చపాకో వా యామకాలికో’’తి ఇమినా సమ్బన్ధో వేదితబ్బో. తాలనాళికేరపనసలబుజఅలాబుకుమ్భణ్డపుస్సఫలతిపుసఏళాలుకఫలానీతి నవ మహాఫలాని, సబ్బఞ్చ అపరణ్ణం సత్తధఞ్ఞాని అనులోమేన్తీతి సహ అనులోమేహీతి సానులోమాని. సానులోమధఞ్ఞానం పన రసో యావకాలికో. ‘‘సానులోమాని ధఞ్ఞానీ’’తి ఫలాని విఞ్ఞాయన్తి. ఫలసుతియా ‘‘సేసఫలజో’’తి వత్తబ్బే గమ్యమానత్తా న వుత్తం. మధుకపుప్ఫమఞ్ఞత్రాతి మధుకపుప్ఫం ఠపేత్వా. పక్కడాకజన్తి పక్కేహి యావకాలికేహి డాకేహి జాతం రసం. సీతముదకం సీతోదం, ఖీరోదే వియ సీతోదే మద్దితోతి తప్పురిసో. ఆదిచ్చ-సద్దో ఆతపే వత్తతి ఉపచారతోతి ఆదిచ్చే పాకో యస్సాతి సమాసో.

    87-8. Avasesāni pana vettatintiṇikamātuluṅgakapitthakaramandādikhuddakaphalapānāni aṭṭhapānagatikāneva. Tenāha ‘‘sānulomāni dhaññāni, ṭhapetvā phalajo raso’’ti. Ekassa pana vakkhamānānañca ‘‘puppharaso’’tiādīnaṃ ‘‘sītodamadditādiccapāko vā yāmakāliko’’ti iminā sambandho veditabbo. Tālanāḷikerapanasalabujaalābukumbhaṇḍapussaphalatipusaeḷālukaphalānīti nava mahāphalāni, sabbañca aparaṇṇaṃ sattadhaññāni anulomentīti saha anulomehīti sānulomāni. Sānulomadhaññānaṃ pana raso yāvakāliko. ‘‘Sānulomāni dhaññānī’’ti phalāni viññāyanti. Phalasutiyā ‘‘sesaphalajo’’ti vattabbe gamyamānattā na vuttaṃ. Madhukapupphamaññatrāti madhukapupphaṃ ṭhapetvā. Pakkaḍākajanti pakkehi yāvakālikehi ḍākehi jātaṃ rasaṃ. Sītamudakaṃ sītodaṃ, khīrode viya sītode madditoti tappuriso. Ādicca-saddo ātape vattati upacāratoti ādicce pāko yassāti samāso.

    ౮౯. సత్తాహకాలికం దస్సేతి ‘‘సప్పీ’’తిఆదినా. తత్థ సత్తాహకాలికాతి యథావుత్తాని సప్పిఆదీని సత్తాహకాలికాని. ఇదాని సప్పిఆదీని విభజతి ‘‘సప్పీ’’తిఆదినా. తత్థ యేసం గోమహిం సాదీనం మంసం కప్పతి, తేసం సప్పి సప్పి నామాతి ‘‘సప్పీ’’తిఆదినా సప్పిలక్ఖణమాహ. అకప్పియమంససప్పినోపి కప్పియసమ్భవే తత్థ సత్తాహాతిక్కమే దుక్కటస్స వక్ఖమానత్తా నిస్సగ్గియవత్థుమేవ చేత్థ దస్సేతుం ‘‘యేసం మంసమవారిత’’న్తి వుత్తం. ఖీరాదీసు హి తేసమకప్పియం నామ నత్థి. నవనీతస్స సప్పిసదిసతాయ నవనీతలక్ఖణం విసుం న వుత్తం. ఉపరి సప్పిపిణ్డం ఠపేత్వా సీతలపాయాసం దేన్తి, యం పాయాసేన అసంసట్ఠం, తం సత్తాహకాలికం, మిస్సితం పన ఆదిచ్చపాకం కత్వా పరిస్సావితం, తథా ఖీరం పక్ఖిపిత్వా పక్కతేలమ్పి, తేసు నవనీతం నామ నవుద్ధటం. తేన కతం పన సప్పి.

    89. Sattāhakālikaṃ dasseti ‘‘sappī’’tiādinā. Tattha sattāhakālikāti yathāvuttāni sappiādīni sattāhakālikāni. Idāni sappiādīni vibhajati ‘‘sappī’’tiādinā. Tattha yesaṃ gomahiṃ sādīnaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ sappi sappi nāmāti ‘‘sappī’’tiādinā sappilakkhaṇamāha. Akappiyamaṃsasappinopi kappiyasambhave tattha sattāhātikkame dukkaṭassa vakkhamānattā nissaggiyavatthumeva cettha dassetuṃ ‘‘yesaṃ maṃsamavārita’’nti vuttaṃ. Khīrādīsu hi tesamakappiyaṃ nāma natthi. Navanītassa sappisadisatāya navanītalakkhaṇaṃ visuṃ na vuttaṃ. Upari sappipiṇḍaṃ ṭhapetvā sītalapāyāsaṃ denti, yaṃ pāyāsena asaṃsaṭṭhaṃ, taṃ sattāhakālikaṃ, missitaṃ pana ādiccapākaṃ katvā parissāvitaṃ, tathā khīraṃ pakkhipitvā pakkatelampi, tesu navanītaṃ nāma navuddhaṭaṃ. Tena kataṃ pana sappi.

    ౯౦. తిలా చ వసా చ ఏరణ్డాని చ మధుకాని చ సాసపా చాతి ద్వన్దో. తేహి సమ్భవో యస్సాతి బాహిరత్థో, తం తేలం నామాతి అత్థో. ఖుద్దా ఖుద్దమధుమక్ఖికా చ భమరా చ ఖుద్దభమరం, ఖుద్దజన్తుకత్తా నపుంసకేకవచనం. మధుం కరోన్తీతి మధుకరియో, తా ఏవ మక్ఖికా మధుకరిమక్ఖికా, ఖుద్దభమరమేవ మధుకరిమక్ఖికాతి కమ్మధారయో. తాహి కతం మధు మధు నామాతి అత్థో. టీకాయం పన విసుం మధుకరీ-సద్దం వికప్పేత్వా ‘‘దణ్డకేసు మధుకరా మధుకరిమక్ఖికా నామా’’తి వుత్తం. మధుపటలం వా మధుసిత్థకం వా సచే మధునా మక్ఖితం, మధుగతికమేవ. తుమ్బలకానం చీరికానఞ్చ నియ్యాససదిసం మధు పన యావజీవికం. రసో నిక్కసటో ఆది యస్సా సా రసాది. ఆది-సద్దేన ఫాణితాదీనం గహణం, సా ఉచ్ఛువికతి. పక్కాతి అవత్థుకపక్కా వా, ఫాణితం ఫాణితం నామాతి అత్థో. సీతూదకేన కతమధుకపుప్ఫఫాణితం పన ఫాణితగతికమేవ. అమ్బఫాణితాదీని యావకాలికాని. ఏతాని యథావుత్తాని సప్పిఆదీని పురేభత్తం సామిసపరిభోగేనాపి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ పన తాని చ పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితాని చ సత్తాహం నిదహిత్వా నిరామిసపరిభోగేన పరిభుఞ్జితబ్బాని.

    90. Tilā ca vasā ca eraṇḍāni ca madhukāni ca sāsapā cāti dvando. Tehi sambhavo yassāti bāhirattho, taṃ telaṃ nāmāti attho. Khuddā khuddamadhumakkhikā ca bhamarā ca khuddabhamaraṃ, khuddajantukattā napuṃsakekavacanaṃ. Madhuṃ karontīti madhukariyo, tā eva makkhikā madhukarimakkhikā, khuddabhamarameva madhukarimakkhikāti kammadhārayo. Tāhi kataṃ madhu madhu nāmāti attho. Ṭīkāyaṃ pana visuṃ madhukarī-saddaṃ vikappetvā ‘‘daṇḍakesu madhukarā madhukarimakkhikā nāmā’’ti vuttaṃ. Madhupaṭalaṃ vā madhusitthakaṃ vā sace madhunā makkhitaṃ, madhugatikameva. Tumbalakānaṃ cīrikānañca niyyāsasadisaṃ madhu pana yāvajīvikaṃ. Raso nikkasaṭo ādi yassā sā rasādi. Ādi-saddena phāṇitādīnaṃ gahaṇaṃ, sā ucchuvikati. Pakkāti avatthukapakkā vā, phāṇitaṃ phāṇitaṃ nāmāti attho. Sītūdakena katamadhukapupphaphāṇitaṃ pana phāṇitagatikameva. Ambaphāṇitādīni yāvakālikāni. Etāni yathāvuttāni sappiādīni purebhattaṃ sāmisaparibhogenāpi, pacchābhattato paṭṭhāya pana tāni ca pacchābhattaṃ paṭiggahitāni ca sattāhaṃ nidahitvā nirāmisaparibhogena paribhuñjitabbāni.

    ౯౧. ఇదాని ఓదిస్స అనుఞ్ఞాతవసాయ పాకతో విభాగం దస్సేత్వా తతో సప్పిఆదీనం దస్సేతుం ‘‘సవత్థూ’’తిఆదిమాహ. తత్థ పురేభత్తం సామం వా అత్తనా ఏవ. వా-సద్దేన పరేహి వా. అమానుసా మనుస్సవసారహితా. వసా అచ్ఛాదీనం అకప్పియానం, సూకరాదీనం కప్పియానఞ్చ సత్తానం వసా. సవత్థుపక్కా సత్తాహకాలికా హోతీతి సేసో. సవత్థుపక్కాతి సవత్థుకం కత్వా పక్కా. అయమేత్థ అధిప్పాయో – సచే పన వసం పురేభత్తం పటిగ్గహేత్వా పచిత్వా తేలం పరిస్సావితం సత్తాహాని నిరామిసపరిభోగేన పరిభుఞ్జితబ్బం. అథ పరేహి కతం పురేభత్తం పటిగ్గహితం, పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ నిరామిసమేవ, నో చే, దుక్కటం హోతీతి. కారియే కారణోపచారేన పనేత్థ ‘‘వసా’’తి తేలమేవ వుత్తం, వసా పన యావకాలికావ.

    91. Idāni odissa anuññātavasāya pākato vibhāgaṃ dassetvā tato sappiādīnaṃ dassetuṃ ‘‘savatthū’’tiādimāha. Tattha purebhattaṃ sāmaṃ vā attanā eva. -saddena parehi vā. Amānusā manussavasārahitā. Vasā acchādīnaṃ akappiyānaṃ, sūkarādīnaṃ kappiyānañca sattānaṃ vasā. Savatthupakkā sattāhakālikā hotīti seso. Savatthupakkāti savatthukaṃ katvā pakkā. Ayamettha adhippāyo – sace pana vasaṃ purebhattaṃ paṭiggahetvā pacitvā telaṃ parissāvitaṃ sattāhāni nirāmisaparibhogena paribhuñjitabbaṃ. Atha parehi kataṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva, no ce, dukkaṭaṃ hotīti. Kāriye kāraṇopacārena panettha ‘‘vasā’’ti telameva vuttaṃ, vasā pana yāvakālikāva.

    టీకాయం పన వసాయ ‘‘సత్తాహకాలికే ఆగతట్ఠానం నత్థీతి వదన్తీ’’తి వత్వా ‘‘తం ఉపపరిక్ఖితబ్బ’’న్తి వసాయ సత్తాహకాలికత్తమాసంకియం వుత్తం. కిమేత్థ ఉపపరిక్ఖితబ్బం? భేసజ్జం అనుజానతా భగవతా ‘‘యాని ఖో పన తాని గిలానానం భిక్ఖూనం పటిసాయనీయాని భేసజ్జాని, సేయ్యథిదం – సప్పి నవనీతం తేలం మధు ఫాణితం, తాని పటిగ్గహేత్వా సత్తాహపరమం సన్నిధికారకం పరిభుఞ్జితబ్బానీ’’తి (పారా॰ ౬౨౨) సప్పిఆదీనమేవ సత్తాహకాలికత్తం వుత్తం. భేసజ్జక్ఖన్ధకేపి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తాని పఞ్చ భేసజ్జాని పటిగ్గహేత్వా కాలేపి వికాలేపి పరిభుఞ్జితు’’న్తి (మహావ॰ ౨౬౦) తాని పఞ్చేవ ‘‘భేసజ్జానీ’’తి వత్వా తేలం నియమతో ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, వసాని భేసజ్జాని అచ్ఛవసం మచ్ఛవసం సుసుకావసం సూకరవసం గద్రభవసం కాలే పటిగ్గహితం కాలే నిప్పక్కం కాలే సంసట్ఠం తేలపరిభోగేన పరిభుఞ్జితు’’న్తి (మహావ॰ ౨౬౨) వుత్తం. భేసజ్జసిక్ఖాపదట్ఠకథాయఞ్చ (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ భేసజ్జసిక్ఖాపదవణ్ణనా) ‘‘ఠపేత్వా మనుస్సవసం అఞ్ఞం యం కిఞ్చి వస’’న్తిఆదినా వసాతేలస్స విధానం దస్సేత్వా ‘‘అఞ్ఞేసం యావకాలికవత్థూనం వత్థుం పచితుం న వట్టతియేవా’’తి వదతా అట్ఠకథాచరియేన యావకాలికేసు వసం ఠపేత్వా అఞ్ఞేసం యావకాలికవత్థూనం వత్థుం పచితుం న వట్టతీతి అయమేత్థ అత్థో దీపితోతి వసా ‘‘యావకాలికాయేవా’’తి విఞ్ఞాయతీతి కో ఏత్థ సుఖుమో నయోతి.

    Ṭīkāyaṃ pana vasāya ‘‘sattāhakālike āgataṭṭhānaṃ natthīti vadantī’’ti vatvā ‘‘taṃ upaparikkhitabba’’nti vasāya sattāhakālikattamāsaṃkiyaṃ vuttaṃ. Kimettha upaparikkhitabbaṃ? Bhesajjaṃ anujānatā bhagavatā ‘‘yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyāni bhesajjāni, seyyathidaṃ – sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ, tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbānī’’ti (pārā. 622) sappiādīnameva sattāhakālikattaṃ vuttaṃ. Bhesajjakkhandhakepi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tāni pañca bhesajjāni paṭiggahetvā kālepi vikālepi paribhuñjitu’’nti (mahāva. 260) tāni pañceva ‘‘bhesajjānī’’ti vatvā telaṃ niyamato ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasaṃ kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti (mahāva. 262) vuttaṃ. Bhesajjasikkhāpadaṭṭhakathāyañca (kaṅkhā. aṭṭha. bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘ṭhapetvā manussavasaṃ aññaṃ yaṃ kiñci vasa’’ntiādinā vasātelassa vidhānaṃ dassetvā ‘‘aññesaṃ yāvakālikavatthūnaṃ vatthuṃ pacituṃ na vaṭṭatiyevā’’ti vadatā aṭṭhakathācariyena yāvakālikesu vasaṃ ṭhapetvā aññesaṃ yāvakālikavatthūnaṃ vatthuṃ pacituṃ na vaṭṭatīti ayamettha attho dīpitoti vasā ‘‘yāvakālikāyevā’’ti viññāyatīti ko ettha sukhumo nayoti.

    అఞ్ఞేసం వసాతేలతో పరేసం యావకాలికవత్థూనం యేసం తేసం యావకాలికవత్థూనం సప్పిఆదీనం వత్థుం యావకాలికసఙ్ఖాతం ఖీరాదికం న పచేతి సమ్బన్ధో. అయమేత్థ అధిప్పాయో – యథా సత్తాహపరిభోగత్థాయ వసం కాలే పటిగ్గహేత్వా కాలే పచితుం వట్టతి, న ఏవం సప్పిఆదీనం వత్థుభూతం ఖీరాదియావకాలికం, తం పన సత్తాహపరిభోగత్థాయ కాలేపి న వట్టతి. తాని హి యది తం పటిగ్గహేత్వా సయం కతాని, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ న వట్టన్తి సవత్థుకప్పటిగ్గహితత్తా, సామిసం న వట్టన్తి సామంపక్కత్తా, పురేభత్తమ్పి న వట్టన్తి యావకాలికవత్థుతో వివేచితత్తా. పరేహి కతాని పన పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టన్తి అత్తనా అపక్కత్తా. యావజీవికాని తు సాసపమధుకఏరణ్డఅట్ఠీని తేలకరణత్థం పటిగ్గహేత్వా తదహేవ కతం తేలం సత్తాహకాలికం, దుతియదివసే కతం ఛాహం వట్టతి, ఏవం యావ సత్తమదివసే కతం తదహేవ వట్టతి, ఉగ్గతే అరుణే నిస్సగ్గియం , అట్ఠమే దివసే అనజ్ఝోహరణీయం, ఉగ్గహితేన యేన కేనచి వత్థునా కతసదిసం హోతి. తేలత్థాయ పటిగ్గహితసాసపాదీనం సత్తాహాతిక్కమేన దుక్కటం. నిబ్బత్తితం సప్పి వా నవనీతం వా కాలేపి వికాలేపి పటిగ్గహేత్వా పచితుం వట్టతి. తం పన తదహు పురేభత్తమ్పి సామిసం న వట్టతి, సంసగ్గతో యావకాలికమ్పి సామంపక్కం సియాతి నిరామిసం పన సత్తాహమ్పి వట్టతి.

    Aññesaṃ vasātelato paresaṃ yāvakālikavatthūnaṃ yesaṃ tesaṃ yāvakālikavatthūnaṃ sappiādīnaṃ vatthuṃ yāvakālikasaṅkhātaṃ khīrādikaṃ na paceti sambandho. Ayamettha adhippāyo – yathā sattāhaparibhogatthāya vasaṃ kāle paṭiggahetvā kāle pacituṃ vaṭṭati, na evaṃ sappiādīnaṃ vatthubhūtaṃ khīrādiyāvakālikaṃ, taṃ pana sattāhaparibhogatthāya kālepi na vaṭṭati. Tāni hi yadi taṃ paṭiggahetvā sayaṃ katāni, pacchābhattato paṭṭhāya na vaṭṭanti savatthukappaṭiggahitattā, sāmisaṃ na vaṭṭanti sāmaṃpakkattā, purebhattampi na vaṭṭanti yāvakālikavatthuto vivecitattā. Parehi katāni pana purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭanti attanā apakkattā. Yāvajīvikāni tu sāsapamadhukaeraṇḍaaṭṭhīni telakaraṇatthaṃ paṭiggahetvā tadaheva kataṃ telaṃ sattāhakālikaṃ, dutiyadivase kataṃ chāhaṃ vaṭṭati, evaṃ yāva sattamadivase kataṃ tadaheva vaṭṭati, uggate aruṇe nissaggiyaṃ , aṭṭhame divase anajjhoharaṇīyaṃ, uggahitena yena kenaci vatthunā katasadisaṃ hoti. Telatthāya paṭiggahitasāsapādīnaṃ sattāhātikkamena dukkaṭaṃ. Nibbattitaṃ sappi vā navanītaṃ vā kālepi vikālepi paṭiggahetvā pacituṃ vaṭṭati. Taṃ pana tadahu purebhattampi sāmisaṃ na vaṭṭati, saṃsaggato yāvakālikampi sāmaṃpakkaṃ siyāti nirāmisaṃ pana sattāhampi vaṭṭati.

    ౯౨. ఇదాని ‘‘హలిద్ది’’న్తిఆదినా యావజీవికం దస్సేతి. తత్థ ‘‘హలిద్ది నామ నిసా’’తిఆదినా వుచ్చమానేపి పరియాయవచనే సమ్మోహో సియాతి న తంవచనేన భుసం సమ్మోహయిస్సామ, తస్మా తాని ఉపదేసతోవ వేదితబ్బాని. తత్థ ‘‘హలిద్ది’’న్తి బిన్దుఆగమేన వుత్తం. ఉపచారేన తు మూలాదీని హలిద్దాదిసద్దేన వుత్తాని. తా హలిద్దాదయో కేచి ఇత్థిలిఙ్గాయేవ. మూలఫలే వచత్తఞ్చ…పే॰… భద్దముత్తఞ్చ అతివిసాతి పదచ్ఛేదో. పఞ్చమూల-సద్దేన చూళపఞ్చమూలమహాపఞ్చమూలాని గహితాని. ఆది-సద్దేన వజకలిమూలే జరట్ఠన్తి ఏవమాదీనం సఙ్గహో.

    92. Idāni ‘‘haliddi’’ntiādinā yāvajīvikaṃ dasseti. Tattha ‘‘haliddi nāma nisā’’tiādinā vuccamānepi pariyāyavacane sammoho siyāti na taṃvacanena bhusaṃ sammohayissāma, tasmā tāni upadesatova veditabbāni. Tattha ‘‘haliddi’’nti binduāgamena vuttaṃ. Upacārena tu mūlādīni haliddādisaddena vuttāni. Tā haliddādayo keci itthiliṅgāyeva. Mūlaphale vacattañca…pe… bhaddamuttañca ativisāti padacchedo. Pañcamūla-saddena cūḷapañcamūlamahāpañcamūlāni gahitāni. Ādi-saddena vajakalimūle jaraṭṭhanti evamādīnaṃ saṅgaho.

    ౯౩-౫. గోట్ఠఫలన్తి మదనఫలన్తి వదన్తీతి. తీణి ఫలాని యస్సం సఙ్గహితం సా తిఫలా. ఏరణ్డకాదీనన్తి ఆది-సద్దేన జాతిరుక్ఖాదీనం గహణం. సులసాదీనం పణ్ణన్తి సమ్బన్ధో. ఆది-సద్దేన అసోకాదీనం గహణం. సూపేయ్యపణ్ణన్తి తమ్బకతణ్డులేయ్యాదిసూపయోగ్గపణ్ణం. ఉచ్ఛునియ్యాసం ఠపేత్వా సబ్బో నియ్యాసో చ సరసం ఉచ్ఛుజం తచఞ్చ ఠపేత్వా సబ్బో తచో చాతి సమ్బన్ధో. తత్థ హిఙ్గుకణికారనియ్యాసాది సబ్బో నియ్యాసో నామ. నిరసఉచ్ఛుతచాది సబ్బో తచో నామ. లోణం సాముద్దాది. లోహం అయతమ్బాది. సిలా కాళసిలాది.

    93-5.Goṭṭhaphalanti madanaphalanti vadantīti. Tīṇi phalāni yassaṃ saṅgahitaṃ sā tiphalā. Eraṇḍakādīnanti ādi-saddena jātirukkhādīnaṃ gahaṇaṃ. Sulasādīnaṃ paṇṇanti sambandho. Ādi-saddena asokādīnaṃ gahaṇaṃ. Sūpeyyapaṇṇanti tambakataṇḍuleyyādisūpayoggapaṇṇaṃ. Ucchuniyyāsaṃ ṭhapetvā sabbo niyyāso ca sarasaṃ ucchujaṃ tacañca ṭhapetvā sabbo taco cāti sambandho. Tattha hiṅgukaṇikāraniyyāsādi sabbo niyyāso nāma. Nirasaucchutacādi sabbo taco nāma. Loṇaṃ sāmuddādi. Lohaṃ ayatambādi. Silā kāḷasilādi.

    ౯౬. సుద్ధసిత్థన్తి మధునా అమక్ఖితం. మధుమక్ఖితం పన సత్తాహకాలికం. యఞ్చ కిఞ్చి సుఝాపితన్తి దుజ్ఝాపితం అకత్వా సుజ్ఝాపితం యం కిఞ్చి చ. వికటాదిప్పభేదన్తి వికటం గూథమత్తికాముత్తఛారికాసఙ్ఖాతం ఆది యస్స, సో పభేదో యస్సాతి బాహిరత్థో, తం. యం కిఞ్చి చాతి సమ్బన్ధో. ఏత్థ పన ఆది-సద్దేన కన్దఖాదనీయే ఖీరకాకోలాదయో, ముళాలఖాదనీయే హలిద్దిసిఙ్గివేరమూలాదయో, మత్థకఖాదనీయే హలిద్దిసిఙ్గివేరకళీరాదయో, ఖన్ధఖాదనీయే ఉప్పలపణ్ణదణ్డాదయో, పుప్ఫఖాదనీయే చమ్పకపుప్ఫాదయో, అట్ఠిఖాదనీయే మధుకట్ఠిఏరణ్డసాసపాదయో, పిట్ఠఖాదనీయే అధోతతాలపిట్ఠాదయో చ సఙ్గహితాతి దట్ఠబ్బా.

    96.Suddhasitthanti madhunā amakkhitaṃ. Madhumakkhitaṃ pana sattāhakālikaṃ. Yañca kiñci sujhāpitanti dujjhāpitaṃ akatvā sujjhāpitaṃ yaṃ kiñci ca. Vikaṭādippabhedanti vikaṭaṃ gūthamattikāmuttachārikāsaṅkhātaṃ ādi yassa, so pabhedo yassāti bāhirattho, taṃ. Yaṃ kiñci cāti sambandho. Ettha pana ādi-saddena kandakhādanīye khīrakākolādayo, muḷālakhādanīye haliddisiṅgiveramūlādayo, matthakakhādanīye haliddisiṅgiverakaḷīrādayo, khandhakhādanīye uppalapaṇṇadaṇḍādayo, pupphakhādanīye campakapupphādayo, aṭṭhikhādanīye madhukaṭṭhieraṇḍasāsapādayo, piṭṭhakhādanīye adhotatālapiṭṭhādayo ca saṅgahitāti daṭṭhabbā.

    ౯౭. ఇదాని సబ్బసో యావజీవికం దస్సేతుం అసక్కుణేయ్యత్తా వుత్తాని చ అవుత్తాని చ ఏకతో సమ్పిణ్డేత్వా తత్థ లక్ఖణం ఠపేన్తో ‘‘మూల’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ ‘‘సారో’’తి వత్తబ్బే ‘‘సార’’న్తి లిఙ్గవిపల్లాసేనాహ. ‘‘సారో బలే థిరంసే చా’’తి హి నిఘణ్డు. ఆహారట్ఠన్తి ఆహారేన జాతో అత్థో పయోజనం ఆహారత్థో, సోవ ఆహారట్ఠో, తం ఆహారకిచ్చన్తి వుత్తం హోతి.

    97. Idāni sabbaso yāvajīvikaṃ dassetuṃ asakkuṇeyyattā vuttāni ca avuttāni ca ekato sampiṇḍetvā tattha lakkhaṇaṃ ṭhapento ‘‘mūla’’ntiādimāha. Tattha ‘‘sāro’’ti vattabbe ‘‘sāra’’nti liṅgavipallāsenāha. ‘‘Sāro bale thiraṃse cā’’ti hi nighaṇḍu. Āhāraṭṭhanti āhārena jāto attho payojanaṃ āhārattho, sova āhāraṭṭho, taṃ āhārakiccanti vuttaṃ hoti.

    ౯౮. ఇదాని చతూసు కప్పియాకప్పియాదివిభాగం దస్సేతి ‘‘సబ్బా’’తిఆదినా. తత్థ సబ్బే కాలికా, తేసం సమ్భోగో అనుభవోతి సమాసో. కాలేతి పుబ్బణ్హకాలే. సబ్బస్సాతి గిలానాగిలానస్స. సతి పచ్చయేతి తీసు యామకాలికం పిపాసాదికారణే సతి, సత్తాహకాలికం యావజీవికఞ్చ గేలఞ్ఞకారణే సతీతి అత్థో, కాలతో విగతో వికాలో, తస్మిం, యామకాలికం వికాలే ఆహారత్థాయ అజ్ఝోహరణే, సత్తాహకాలికం పన యావజీవికఞ్చ తదత్థాయ పటిగ్గహణమత్తేపి దుక్కటం.

    98. Idāni catūsu kappiyākappiyādivibhāgaṃ dasseti ‘‘sabbā’’tiādinā. Tattha sabbe kālikā, tesaṃ sambhogo anubhavoti samāso. Kāleti pubbaṇhakāle. Sabbassāti gilānāgilānassa. Sati paccayeti tīsu yāmakālikaṃ pipāsādikāraṇe sati, sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca gelaññakāraṇe satīti attho, kālato vigato vikālo, tasmiṃ, yāmakālikaṃ vikāle āhāratthāya ajjhoharaṇe, sattāhakālikaṃ pana yāvajīvikañca tadatthāya paṭiggahaṇamattepi dukkaṭaṃ.

    ౯౯. ఉభోతి యావకాలికం యామకాలికఞ్చ. తత్థ యావకాలికం అత్తనో కాలాతిక్కన్తం వికాలభోజనభిక్ఖాపదేన పాచిత్తియం జనయతి, యామకాలికం యామాతిక్కన్తం సన్నిధిసిక్ఖాపదేన. ఏతే ఉభోపి అన్తోవుత్థఞ్చ సన్నిధిఞ్చ జనయన్తీతి సమ్బన్ధో. ‘‘అన్తోవుత్థం సన్నిధి’’న్తి భావప్పధానోయం నిద్దేసో, అన్తోవుత్థత్తం సన్నిధిత్తఞ్చాతి అత్థో.

    99.Ubhoti yāvakālikaṃ yāmakālikañca. Tattha yāvakālikaṃ attano kālātikkantaṃ vikālabhojanabhikkhāpadena pācittiyaṃ janayati, yāmakālikaṃ yāmātikkantaṃ sannidhisikkhāpadena. Ete ubhopi antovutthañca sannidhiñca janayantīti sambandho. ‘‘Antovutthaṃ sannidhi’’nti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, antovutthattaṃ sannidhittañcāti attho.

    ౧౦౦. అతినామితేతి అతిక్కామితే. పాచిత్తీతి సత్తాహాతిక్కన్తం భేసజ్జసిక్ఖాపదేన నిస్సగ్గియపాచిత్తియాపత్తి చ హోతీతి అత్థో. సచే ద్విన్నం సన్తకం ఏకేన పటిగ్గహితం అవిభత్తం హోతి, సత్తాహాతిక్కమే ద్విన్నమ్పి అనాపత్తి, పరిభుఞ్జితుం పన న వట్టతి. పాళినారుళ్హేతి పాళియం అనారుళ్హే సప్పిఆదిమ్హి సత్త అహాని అతినామితేతి సమ్బన్ధో. సప్పీతి మనుస్సాదీనం సప్పి. ఆది-సద్దేన తేసంయేవ నవనీతం, నాళికేరాదితేలం, సీతోదకేన కతం మధుకపుప్ఫఫాణితఞ్చ సఙ్గహితం.

    100.Atināmiteti atikkāmite. Pācittīti sattāhātikkantaṃ bhesajjasikkhāpadena nissaggiyapācittiyāpatti ca hotīti attho. Sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, sattāhātikkame dvinnampi anāpatti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭati. Pāḷināruḷheti pāḷiyaṃ anāruḷhe sappiādimhi satta ahāni atināmiteti sambandho. Sappīti manussādīnaṃ sappi. Ādi-saddena tesaṃyeva navanītaṃ, nāḷikerāditelaṃ, sītodakena kataṃ madhukapupphaphāṇitañca saṅgahitaṃ.

    ౧౦౧. నిస్సట్ఠలద్ధన్తి నిస్సట్ఠం వినయకమ్మవసేన నిస్సజ్జితఞ్చ తం లద్ధఞ్చ పున తథేవాతి నిస్సట్ఠలద్ధం. తం గహేత్వాతి సేసో. నిస్సజ్జనవిధానం పన వక్ఖమాననయేన వేదితబ్బం. ‘‘నఙ్గ’’న్తిఆది ఉపలక్ఖణమత్తం. తేన మక్ఖితాని కాసావాదీని చ పన అపరిభోగానియేవ . అఞ్ఞస్స పన కాయికపరిభోగో వట్టతి. వికప్పేన్తస్స సత్తాహే సామణేరస్సాతి ఏత్థ టీకాయం ‘‘ఇదం సప్పిం తుయ్హం వికప్పేమీ’’తిఆదినా తేసం తేసం నామం గహేత్వా సమ్ముఖాపరమ్ముఖావికప్పనవసేన అత్థం దస్సేత్వా తం సాధయన్తేహి అవికప్పితే వికప్పితసఞ్ఞీ నిస్సగ్గియం పాచిత్తియ’’న్తి ఆపత్తివారే పాళి ఆహటా. ‘‘సచే ఉపసమ్పన్నస్స వికప్పేతి, అత్తనో ఏవ సన్తకం హోతి, పటిగ్గహణమ్పి న విజహతీ’’తి దోసం వత్వా అనుపసమ్పన్నస్స వికప్పనే అత్తసన్తకత్తాభావో, పటిగ్గహణవిజహనఞ్చ పయోజనం వుత్తం. తత్థ వదామ – ఆపత్తివారే ‘‘అవికప్పితే’’తిఆదిపాళియేవ నత్థి, ‘‘అనధిట్ఠితే అధిట్ఠితసఞ్ఞీ నిస్సగ్గియం పాచిత్తియం, అవిస్సజ్జితే విస్సజ్జితసఞ్ఞీ నిస్సగ్గియం పాచిత్తియ’’న్తిఆదినా (పారా॰ ౬౨౪) పాళియా ఆగతత్తా తదనురూపమేవ అనాపత్తివారే ‘‘అధిట్ఠేతి, విస్సజ్జేతీ’’తిఆదినావ పాళి ఆగతా. యది భవేయ్య, వణ్ణనీయట్ఠానతాయ అట్ఠకథాయ భవితబ్బం, న చేత్థ అట్ఠకథాయం విజ్జతి. అనుపసమ్పన్నస్స వికప్పనే చ కథం పటిగ్గహణం విజహతి సిక్ఖాపచ్చక్ఖానాదీసు ఛసు పటిగ్గహణవిజహనకారణేసు వికప్పనస్స అనన్తోగధత్తా, తస్మా నాయమేత్థ అత్థోతి.

    101.Nissaṭṭhaladdhanti nissaṭṭhaṃ vinayakammavasena nissajjitañca taṃ laddhañca puna tathevāti nissaṭṭhaladdhaṃ. Taṃ gahetvāti seso. Nissajjanavidhānaṃ pana vakkhamānanayena veditabbaṃ. ‘‘Naṅga’’ntiādi upalakkhaṇamattaṃ. Tena makkhitāni kāsāvādīni ca pana aparibhogāniyeva . Aññassa pana kāyikaparibhogo vaṭṭati. Vikappentassa sattāhe sāmaṇerassāti ettha ṭīkāyaṃ ‘‘idaṃ sappiṃ tuyhaṃ vikappemī’’tiādinā tesaṃ tesaṃ nāmaṃ gahetvā sammukhāparammukhāvikappanavasena atthaṃ dassetvā taṃ sādhayantehi avikappite vikappitasaññī nissaggiyaṃ pācittiya’’nti āpattivāre pāḷi āhaṭā. ‘‘Sace upasampannassa vikappeti, attano eva santakaṃ hoti, paṭiggahaṇampi na vijahatī’’ti dosaṃ vatvā anupasampannassa vikappane attasantakattābhāvo, paṭiggahaṇavijahanañca payojanaṃ vuttaṃ. Tattha vadāma – āpattivāre ‘‘avikappite’’tiādipāḷiyeva natthi, ‘‘anadhiṭṭhite adhiṭṭhitasaññī nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, avissajjite vissajjitasaññī nissaggiyaṃ pācittiya’’ntiādinā (pārā. 624) pāḷiyā āgatattā tadanurūpameva anāpattivāre ‘‘adhiṭṭheti, vissajjetī’’tiādināva pāḷi āgatā. Yadi bhaveyya, vaṇṇanīyaṭṭhānatāya aṭṭhakathāya bhavitabbaṃ, na cettha aṭṭhakathāyaṃ vijjati. Anupasampannassa vikappane ca kathaṃ paṭiggahaṇaṃ vijahati sikkhāpaccakkhānādīsu chasu paṭiggahaṇavijahanakāraṇesu vikappanassa anantogadhattā, tasmā nāyamettha atthoti.

    మయమేత్థ ఏవమత్థం భణామ – వికప్పేన్తస్సాతి ఏత్థ వికప్పనం సంవిదహనం ‘‘చిత్తసఙ్కప్పో’’తిఆదీసు వియ, ఉభయత్థ పన ఉపసగ్గేహి నానత్తమత్తం, తస్మా అన్తోసత్తాహే సామణేరస్స యస్స కస్సచి వికప్పేన్తస్స సంవిదహన్తస్స పరిచ్చాగసఞ్ఞం పరిచ్చాగచేతనం పరిచ్చాగాధిప్పాయం ఉప్పాదేన్తస్స అనాపత్తీతి అత్థో. ఇదఞ్చ మహాసుమత్థేరవాదమోలుబ్భ వుత్తం. వుత్తఞ్హి ‘‘తేన చిత్తేనా’’తిఆదీసు పాళివచనేసు అధిప్పాయం దస్సేన్తేన, ‘‘ఇదం కస్మా వుత్తం. ఏవఞ్హి అన్తోసత్తాహే దత్వా పచ్ఛా పటిలభిత్వా పరిభుఞ్జన్తస్స అనాపత్తిదస్సనత్థ’’న్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౬౨౫). మహాపదుమత్థేరో పనాహ ‘‘సత్తాహాతిక్కన్తస్స పన పరిభోగే అనాపత్తిదస్సనత్థమిదం వుత్త’’న్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౬౨౫). అయమేవ వాదో తేసు సున్దరతరో. సత్తాహే మక్ఖనాదిం అధిట్ఠతో చ అఞ్ఞస్స దదతోపి చ అనాపత్తీతి సమ్బన్ధో. ఆది-సద్దేన అబ్భఞ్జనాదిం సఙ్గణ్హాతి. అయమేత్థాధిప్పాయో – సప్పిఆదిం అబ్భఞ్జనాదిం మధుం అరుమక్ఖనం, ఫాణితం ఘరధూపనం అధిట్ఠతో అనాపత్తీతి. అఞ్ఞస్సాతి ఉపసమ్పన్నస్స వా అనుపసమ్పన్నస్స వా.

    Mayamettha evamatthaṃ bhaṇāma – vikappentassāti ettha vikappanaṃ saṃvidahanaṃ ‘‘cittasaṅkappo’’tiādīsu viya, ubhayattha pana upasaggehi nānattamattaṃ, tasmā antosattāhe sāmaṇerassa yassa kassaci vikappentassa saṃvidahantassa pariccāgasaññaṃ pariccāgacetanaṃ pariccāgādhippāyaṃ uppādentassa anāpattīti attho. Idañca mahāsumattheravādamolubbha vuttaṃ. Vuttañhi ‘‘tena cittenā’’tiādīsu pāḷivacanesu adhippāyaṃ dassentena, ‘‘idaṃ kasmā vuttaṃ. Evañhi antosattāhe datvā pacchā paṭilabhitvā paribhuñjantassa anāpattidassanattha’’nti (pārā. aṭṭha. 2.625). Mahāpadumatthero panāha ‘‘sattāhātikkantassa pana paribhoge anāpattidassanatthamidaṃ vutta’’nti (pārā. aṭṭha. 2.625). Ayameva vādo tesu sundarataro. Sattāhe makkhanādiṃ adhiṭṭhato ca aññassa dadatopi ca anāpattīti sambandho. Ādi-saddena abbhañjanādiṃ saṅgaṇhāti. Ayametthādhippāyo – sappiādiṃ abbhañjanādiṃ madhuṃ arumakkhanaṃ, phāṇitaṃ gharadhūpanaṃ adhiṭṭhato anāpattīti. Aññassāti upasampannassa vā anupasampannassa vā.

    ౧౦౨. యావకాలికఆదీని అత్తనా సహ సంసట్ఠాని సబ్భావం గాహాపయన్తీతి సమ్బన్ధో. సబ్భావన్తి సస్స అత్తనో భావో ద్విత్తే సబ్భావో, తం. తస్మాతి యస్మా ఏవం, తస్మా. ఏవముదీరితన్తి ఏవం ‘‘వికప్పేన్తస్స సత్తాహే’’తిఆదినా వుత్తం. అయమేత్థ అధిప్పాయో – యస్మా అత్తనా సంసట్ఠాని అత్తనో భావం గాహాపయన్తి యావకాలికాదీని, తస్మా సత్తాహాతిక్కామితాని సత్తాహకాలికాని పాచిత్తియజనకాని సంసట్ఠాని అత్తసంసట్ఠానిపి పాచిత్తియజనకాని కరోన్తీతి అవికప్పనాదిమ్హి సతి బ్యతిరేకతో పాచిత్తియాపత్తిపరిదీపకం ‘‘వికప్పేన్తస్సా’’తిఆదికం వాక్యత్తయం వుత్తన్తి. టీకాయం పన ‘‘ఇదాని వక్ఖమానం సన్ధాయ ఏవన్తి వుత్త’’న్తి వుత్తం. తం వక్ఖమానస్స అతీతఉదీరితత్తాయోగతో కథం యుజ్జతీతి. ఏవముదీరితన్తి వా పాళియం అట్ఠకథాయఞ్చ ఏవమేవ వుత్తన్తి అత్థో. ఏవ-సద్దో అవధారణే.

    102. Yāvakālikaādīni attanā saha saṃsaṭṭhāni sabbhāvaṃ gāhāpayantīti sambandho. Sabbhāvanti sassa attano bhāvo dvitte sabbhāvo, taṃ. Tasmāti yasmā evaṃ, tasmā. Evamudīritanti evaṃ ‘‘vikappentassa sattāhe’’tiādinā vuttaṃ. Ayamettha adhippāyo – yasmā attanā saṃsaṭṭhāni attano bhāvaṃ gāhāpayanti yāvakālikādīni, tasmā sattāhātikkāmitāni sattāhakālikāni pācittiyajanakāni saṃsaṭṭhāni attasaṃsaṭṭhānipi pācittiyajanakāni karontīti avikappanādimhi sati byatirekato pācittiyāpattiparidīpakaṃ ‘‘vikappentassā’’tiādikaṃ vākyattayaṃ vuttanti. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘idāni vakkhamānaṃ sandhāya evanti vutta’’nti vuttaṃ. Taṃ vakkhamānassa atītaudīritattāyogato kathaṃ yujjatīti. Evamudīritanti vā pāḷiyaṃ aṭṭhakathāyañca evameva vuttanti attho. Eva-saddo avadhāraṇe.

    ౧౦౩-౫. ఇదాని అత్తసంసట్ఠానం యావకాలికాదీనం సబ్భావగాహాపనం సరూపతో దస్సేతుం ‘‘పురే’’తిఆదిమాహ. తత్థ సత్తాహన్తి సత్త అహాని యస్స తం సత్తాహం, సత్తాహకాలికం. -సద్దో అట్ఠానప్పయుత్తో, సో సత్తాహఞ్చ యావజీవికఞ్చాతి యోజేతబ్బో. సేసకాలికసమ్మిస్సన్తి సేసేహి తదహు పటిగ్గహితేహి కాలికేహి యావకాలికయామకాలికసఙ్ఖాతేహి సమ్మిస్సం. పాచిత్తీతి సన్నిధిసిక్ఖాపదేన పాచిత్తి. తదహు పటిగ్గహితన్తి తస్మింయేవ దినే పురేభత్తం పటిగ్గహితం. తదహేవాతి తస్మింయేవ దినే పురేభత్తమేవ. సేసన్తి సత్తాహకాలికం యావజీవికఞ్చ. ఏవన్తి యామే ఏవ పరిభుఞ్జయేతి విజానీయన్తి సమ్బన్ధో. ఇతరన్తి సత్తాహకాలికతో అఞ్ఞం యావజీవికం.

    103-5. Idāni attasaṃsaṭṭhānaṃ yāvakālikādīnaṃ sabbhāvagāhāpanaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘pure’’tiādimāha. Tattha sattāhanti satta ahāni yassa taṃ sattāhaṃ, sattāhakālikaṃ. Ca-saddo aṭṭhānappayutto, so sattāhañca yāvajīvikañcāti yojetabbo. Sesakālikasammissanti sesehi tadahu paṭiggahitehi kālikehi yāvakālikayāmakālikasaṅkhātehi sammissaṃ. Pācittīti sannidhisikkhāpadena pācitti. Tadahu paṭiggahitanti tasmiṃyeva dine purebhattaṃ paṭiggahitaṃ. Tadahevāti tasmiṃyeva dine purebhattameva. Sesanti sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca. Evanti yāme eva paribhuñjayeti vijānīyanti sambandho. Itaranti sattāhakālikato aññaṃ yāvajīvikaṃ.

    కాలికనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Kālikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact