Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
౧౮. కాలికవినిచ్ఛయకథా
18. Kālikavinicchayakathā
౮౯. ఏవం సఙ్ఘికసేనాసనేసు కత్తబ్బవినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని చతుకాలికవినిచ్ఛయం కథేతుం ‘‘కాలికానిపి చత్తారీ’’తిఆదిమాహ. తత్థ కరణం కారో, కిరియా. కారో ఏవ కాలో ర-కారస్స ల-కారో యథా ‘‘మహాసాలో’’తి. కాలోతి చేత్థ పచ్చుప్పన్నాదికిరియా. వుత్తఞ్హి –
89. Evaṃ saṅghikasenāsanesu kattabbavinicchayaṃ kathetvā idāni catukālikavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘kālikānipi cattārī’’tiādimāha. Tattha karaṇaṃ kāro, kiriyā. Kāro eva kālo ra-kārassa la-kāro yathā ‘‘mahāsālo’’ti. Kāloti cettha paccuppannādikiriyā. Vuttañhi –
‘‘ఆరద్ధానిట్ఠితో భావో, పచ్చుప్పన్నో సునిట్ఠితో;
‘‘Āraddhāniṭṭhito bhāvo, paccuppanno suniṭṭhito;
అతీతానాగతుప్పాద-మప్పత్తాభిముఖా కిరియా’’తి.
Atītānāgatuppāda-mappattābhimukhā kiriyā’’ti.
ఏత్థ పన తస్స తస్స కిరియాసఙ్ఖాతస్స కాలస్స పభేదభూతో పురేభత్తఏకఅహోరత్తసత్తాహజీవికపరియన్తసఙ్ఖాతో కాలవిసేసో అధిప్పేతో. కాలే తస్మిం తస్మిం కాలవిసేసే పరిభుఞ్జితబ్బానీతి కాలికాని. పి-సద్దో సముచ్చయత్థో, తేన కప్పియా చతుభూమియోతి సముచ్చేతి. చత్తారీతి సఙ్ఖ్యానిద్దేసో, తేన కాలికాని నామ చత్తారి ఏవ హోన్తి, న తీణి న పఞ్చాతి దస్సేతి, ఇదం మాతికాపదస్స అత్థవివరణం. తత్థ ఉద్దేసే యం మాతికాయం (వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ గన్థారమ్భకథా) ‘‘కాలికానిపి చత్తారీ’’తి ఏవం వుత్తం, ఏత్థ ఏతస్మిం మాతికాపదే చత్తారి కాలికాని వేదితబ్బానీతి యోజనా. కతమాని తానీతి ఆహ ‘‘యావకాలిక’’న్తిఆది . యావకాలికం…పే॰… యావజీవికం ఇతి ఇమాని వత్థూని చత్తారి కాలికాని నామాతి అత్థో.
Ettha pana tassa tassa kiriyāsaṅkhātassa kālassa pabhedabhūto purebhattaekaahorattasattāhajīvikapariyantasaṅkhāto kālaviseso adhippeto. Kāle tasmiṃ tasmiṃ kālavisese paribhuñjitabbānīti kālikāni. Pi-saddo samuccayattho, tena kappiyā catubhūmiyoti samucceti. Cattārīti saṅkhyāniddeso, tena kālikāni nāma cattāri eva honti, na tīṇi na pañcāti dasseti, idaṃ mātikāpadassa atthavivaraṇaṃ. Tattha uddese yaṃ mātikāyaṃ (vi. saṅga. aṭṭha. ganthārambhakathā) ‘‘kālikānipi cattārī’’ti evaṃ vuttaṃ, ettha etasmiṃ mātikāpade cattāri kālikāni veditabbānīti yojanā. Katamāni tānīti āha ‘‘yāvakālika’’ntiādi . Yāvakālikaṃ…pe… yāvajīvikaṃ iti imāni vatthūni cattāri kālikāni nāmāti attho.
ఇదాని తేసం వత్థుఞ్చ విసేసనఞ్చ నామలాభహేతుఞ్చ దస్సేన్తో ‘‘తత్థ పురేభత్త’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ తేసు చతూసు కాలికేసు యం కిఞ్చి ఖాదనీయం భోజనీయం యావకాలికం, అట్ఠవిధపానం యామకాలికం, సప్పిఆదిపఞ్చవిధభేసజ్జం సత్తాహకాలికం, సబ్బమ్పి పటిగ్గహితం యావజీవికం ఇతి వుచ్చతీతి సమ్బన్ధో. యం కిఞ్చి ఖాదనీయభోజనీయన్తి ఏత్థ అతిబ్యాపితం పరిహరితుం విసేసనమాహ ‘‘పురేభత్త’’న్త్యాది. పురేభత్తం పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బమేవ యావకాలికం, న అఞ్ఞం ఖాదనీయం భోజనీయన్త్యత్థో. యావ…పే॰… పరిభుఞ్జితబ్బతోతి నామలాభహేతుం, ఏతేన యావ కాలో అస్సాతి యావకాలికన్తి వచనత్థం దస్సేతి. అట్ఠవిధం పానన్తి ఏత్థ అబ్యాపితం పరిహరితుమాహ ‘‘సద్ధిం అనులోమపానేహీ’’తి. యావ…పే॰… తబ్బతోతి నామలాభహేతుం, ఏతేన యామో కాలో అస్సాతి యామకాలికన్తి వచనత్థం దస్సేతి. సత్తాహం నిధేతబ్బతోతి నామలాభహేతుం, ఏతేన సత్తాహో కాలో అస్సాతి సత్తాహకాలికన్తి వచనత్థం దస్సేతి. సబ్బమ్పి పటిగ్గహితన్తి ఏత్థ అతిబ్యాపితం పరిహరితుం ‘‘ఠపేత్వా ఉదక’’న్త్యాహ. యావ…పే॰… పరిభుఞ్జితబ్బతోతి నామలాభహేతుం, తేన యావజీవం కాలో అస్సాతి యావజీవికన్తి వచనత్థం దస్సేతి.
Idāni tesaṃ vatthuñca visesanañca nāmalābhahetuñca dassento ‘‘tattha purebhatta’’ntiādimāha. Tattha tesu catūsu kālikesu yaṃ kiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃ yāvakālikaṃ, aṭṭhavidhapānaṃ yāmakālikaṃ, sappiādipañcavidhabhesajjaṃ sattāhakālikaṃ, sabbampi paṭiggahitaṃ yāvajīvikaṃ iti vuccatīti sambandho. Yaṃ kiñci khādanīyabhojanīyanti ettha atibyāpitaṃ pariharituṃ visesanamāha ‘‘purebhatta’’ntyādi. Purebhattaṃ paṭiggahetvā paribhuñjitabbameva yāvakālikaṃ, na aññaṃ khādanīyaṃ bhojanīyantyattho. Yāva…pe… paribhuñjitabbatoti nāmalābhahetuṃ, etena yāva kālo assāti yāvakālikanti vacanatthaṃ dasseti. Aṭṭhavidhaṃ pānanti ettha abyāpitaṃ pariharitumāha ‘‘saddhiṃ anulomapānehī’’ti. Yāva…pe… tabbatoti nāmalābhahetuṃ, etena yāmo kālo assāti yāmakālikanti vacanatthaṃ dasseti. Sattāhaṃ nidhetabbatoti nāmalābhahetuṃ, etena sattāho kālo assāti sattāhakālikanti vacanatthaṃ dasseti. Sabbampi paṭiggahitanti ettha atibyāpitaṃ pariharituṃ ‘‘ṭhapetvā udaka’’ntyāha. Yāva…pe… paribhuñjitabbatoti nāmalābhahetuṃ, tena yāvajīvaṃ kālo assāti yāvajīvikanti vacanatthaṃ dasseti.
ఏత్థాహ – ‘‘యో పన భిక్ఖు అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహరేయ్య అఞ్ఞత్ర ఉదకదన్తపోనా, పాచిత్తియ’’న్తి (పాచి॰ ౨౬౫) వచనతో నను ఉదకం అప్పటిగ్గహితబ్బం, అథ కస్మా ‘‘ఠపేత్వా ఉదకం అవసేసం సబ్బమ్పి పటిగ్గహిత’’న్తి వుత్తన్తి? సచ్చం, పరిసుద్ధఉదకం అప్పటిగ్గహితబ్బం, కద్దమాదిసహితం పన పటిగ్గహేతబ్బం హోతి, తస్మా పటిగ్గహితేసు అన్తోగధభావతో ‘‘ఠపేత్వా ఉదక’’న్తి వుత్తన్తి. ఏవమపి ‘‘సబ్బమ్పి పటిగ్గహిత’’న్తి ఇమినావ సిద్ధం పటిగ్గహేతబ్బస్స ఉదకస్సపి గహణతోతి? సచ్చం, తథాపి ఉదకభావేన సామఞ్ఞతో ‘‘సబ్బమ్పి పటిగ్గహిత’’న్తి ఏత్తకే వుత్తే ఏకచ్చస్స ఉదకస్స పటిగ్గహేతబ్బభావతో ఉదకమ్పి యావజీవికం నామాతి ఞాయేయ్య, న పన ఉదకం యావజీవికం సుద్ధస్స పటిగ్గహేతబ్బాభావతో, తస్మా ఇదం వుత్తం హోతి – ఏకచ్చస్స ఉదకస్స పటిగ్గహేతబ్బభావే సతిపి సుద్ధస్స అప్పటిగ్గహితబ్బత్తా తం ఉదకం ఠపేత్వా సబ్బమ్పి పటిగ్గహితం యావజీవికన్తి వుచ్చతీతి.
Etthāha – ‘‘yo pana bhikkhu adinnaṃ mukhadvāraṃ āhāraṃ āhareyya aññatra udakadantaponā, pācittiya’’nti (pāci. 265) vacanato nanu udakaṃ appaṭiggahitabbaṃ, atha kasmā ‘‘ṭhapetvā udakaṃ avasesaṃ sabbampi paṭiggahita’’nti vuttanti? Saccaṃ, parisuddhaudakaṃ appaṭiggahitabbaṃ, kaddamādisahitaṃ pana paṭiggahetabbaṃ hoti, tasmā paṭiggahitesu antogadhabhāvato ‘‘ṭhapetvā udaka’’nti vuttanti. Evamapi ‘‘sabbampi paṭiggahita’’nti imināva siddhaṃ paṭiggahetabbassa udakassapi gahaṇatoti? Saccaṃ, tathāpi udakabhāvena sāmaññato ‘‘sabbampi paṭiggahita’’nti ettake vutte ekaccassa udakassa paṭiggahetabbabhāvato udakampi yāvajīvikaṃ nāmāti ñāyeyya, na pana udakaṃ yāvajīvikaṃ suddhassa paṭiggahetabbābhāvato, tasmā idaṃ vuttaṃ hoti – ekaccassa udakassa paṭiggahetabbabhāve satipi suddhassa appaṭiggahitabbattā taṃ udakaṃ ṭhapetvā sabbampi paṭiggahitaṃ yāvajīvikanti vuccatīti.
౯౦. మూలకమూలాదీని ఉపదేసతోయేవ వేదితబ్బాని, తాని పరియాయతో వుచ్చమానానిపి న సక్కా విఞ్ఞాతుం. పరియాయన్తరేన హి వుచ్చమానే తం తం నామం అజానన్తానం సమ్మోహోయేవ సియా, తస్మా తత్థ న కిఞ్చి వక్ఖామ. ఖాదనీయే ఖాదనీయత్థన్తి పూవాదిఖాదనీయే విజ్జమానం ఖాదనీయకిచ్చం ఖాదనీయేహి కాతబ్బం జిఘచ్ఛాహరణసఙ్ఖాతం అత్థం పయోజనం నేవ ఫరన్తి న నిప్ఫాదేన్తి. ఏకస్మిం దేసే ఆహారకిచ్చం సాధేన్తం వా అసాధేన్తం వా అపరస్మిం దేసే ఉట్ఠితభూమిరసాదిభేదేన ఆహారజిఘచ్ఛాహరణకిచ్చం అసాధేన్తమ్పి వా సమ్భవేయ్యాతి ఆహ ‘‘తేసు తేసు జనపదేసూ’’తిఆది. కేచి పన ‘‘ఏకస్మిం జనపదే ఆహారకిచ్చం సాధేన్తం సేసజనపదేసుపి వికాలే న కప్పతి ఏవాతి దస్సనత్థం ఇదం వుత్త’’న్తిపి వదన్తి. పకతిఆహారవసేనాతి అఞ్ఞేహి యావకాలికేహి అయోజితం అత్తనో పకతియావ ఆహారకిచ్చకరణవసేన. సమ్మోహోయేవ హోతీతి అనేకత్థానం నామానం అప్పసిద్ధానఞ్చ సమ్భవతో సమ్మోహో ఏవ సియా. తేనేవేత్థ మయమ్పి మూలకమూలాదీనం పరియాయన్తరదస్సనే ఆదరం న కరిమ్హ ఉపదేసతోవ గహేతబ్బతో.
90.Mūlakamūlādīni upadesatoyeva veditabbāni, tāni pariyāyato vuccamānānipi na sakkā viññātuṃ. Pariyāyantarena hi vuccamāne taṃ taṃ nāmaṃ ajānantānaṃ sammohoyeva siyā, tasmā tattha na kiñci vakkhāma. Khādanīye khādanīyatthanti pūvādikhādanīye vijjamānaṃ khādanīyakiccaṃ khādanīyehi kātabbaṃ jighacchāharaṇasaṅkhātaṃ atthaṃ payojanaṃ neva pharanti na nipphādenti. Ekasmiṃ dese āhārakiccaṃ sādhentaṃ vā asādhentaṃ vā aparasmiṃ dese uṭṭhitabhūmirasādibhedena āhārajighacchāharaṇakiccaṃ asādhentampi vā sambhaveyyāti āha ‘‘tesu tesu janapadesū’’tiādi. Keci pana ‘‘ekasmiṃ janapade āhārakiccaṃ sādhentaṃ sesajanapadesupi vikāle na kappati evāti dassanatthaṃ idaṃ vutta’’ntipi vadanti. Pakatiāhāravasenāti aññehi yāvakālikehi ayojitaṃ attano pakatiyāva āhārakiccakaraṇavasena. Sammohoyeva hotīti anekatthānaṃ nāmānaṃ appasiddhānañca sambhavato sammoho eva siyā. Tenevettha mayampi mūlakamūlādīnaṃ pariyāyantaradassane ādaraṃ na karimha upadesatova gahetabbato.
యన్తి వట్టకన్దం.
Yanti vaṭṭakandaṃ.
ముళాలన్తి థూలతరుణమూలమేవ.
Muḷālanti thūlataruṇamūlameva.
రుక్ఖవల్లిఆదీనన్తి హేట్ఠా వుత్తమేవ సమ్పిణ్డేత్వా వుత్తం.
Rukkhavalliādīnanti heṭṭhā vuttameva sampiṇḍetvā vuttaṃ.
అన్తోపథవీగతోతి సాలకల్యాణిక్ఖన్ధం సన్ధాయ వుత్తం.
Antopathavīgatoti sālakalyāṇikkhandhaṃ sandhāya vuttaṃ.
సబ్బకప్పియానీతి మూలతచపత్తాదీనం వసేన సబ్బసో కప్పియాని, తేసమ్పి నామవసేన న సక్కా పరియన్తం దస్సేతున్తి సమ్బన్ధో.
Sabbakappiyānīti mūlatacapattādīnaṃ vasena sabbaso kappiyāni, tesampi nāmavasena na sakkā pariyantaṃ dassetunti sambandho.
అచ్ఛివాదీనం అపరిపక్కానేవ ఫలాని యావజీవికానీతి దస్సేతుం ‘‘అపరిపక్కానీ’’తి వుత్తం.
Acchivādīnaṃ aparipakkāneva phalāni yāvajīvikānīti dassetuṃ ‘‘aparipakkānī’’ti vuttaṃ.
హరీతకాదీనం అట్ఠీనీతి ఏత్థ మిఞ్జం పటిచ్ఛాదేత్వా ఠితాని కపాలాని యావజీవికానీతి ఆచరియా. మిఞ్జమ్పి యావజీవికన్తి ఏకే. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౨.౨౪౮-౨౪౯) పన ‘‘హరీతకాదీనం అట్ఠీనీతి ఏత్థ ‘మిఞ్జం యావకాలిక’న్తి కేచి వదన్తి, తం న యుత్తం అట్ఠకథాయం అవుత్తత్తా’’తి వుత్తం.
Harītakādīnaṃ aṭṭhīnīti ettha miñjaṃ paṭicchādetvā ṭhitāni kapālāni yāvajīvikānīti ācariyā. Miñjampi yāvajīvikanti eke. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.248-249) pana ‘‘harītakādīnaṃ aṭṭhīnīti ettha ‘miñjaṃ yāvakālika’nti keci vadanti, taṃ na yuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ avuttattā’’ti vuttaṃ.
హిఙ్గూతి హిఙ్గురుక్ఖతో పగ్ఘరితనియ్యాసో. హిఙ్గుజతుఆదయోపి హిఙ్గువికతియో ఏవ. తత్థ హిఙ్గుజతు నామ హిఙ్గురుక్ఖస్స దణ్డపత్తాని పచిత్వా కతనియ్యాసో. హిఙ్గుసిపాటికం నామ హిఙ్గుపత్తాని పచిత్వా కతనియ్యాసో. ‘‘అఞ్ఞేన మిస్సేత్వా కతో’’తిపి వదన్తి. తకన్తి అగ్గకోటియా నిక్ఖన్తసిలేసో. తకపత్తీతి పత్తతో నిక్ఖన్తసిలేసో. తకపణ్ణీతి పలాసే భజ్జిత్వా కతసిలేసో. ‘‘దణ్డతో నిక్ఖన్తసిలేసో’’తిపి వదన్తి.
Hiṅgūti hiṅgurukkhato paggharitaniyyāso. Hiṅgujatuādayopi hiṅguvikatiyo eva. Tattha hiṅgujatu nāma hiṅgurukkhassa daṇḍapattāni pacitvā kataniyyāso. Hiṅgusipāṭikaṃ nāma hiṅgupattāni pacitvā kataniyyāso. ‘‘Aññena missetvā kato’’tipi vadanti. Takanti aggakoṭiyā nikkhantasileso. Takapattīti pattato nikkhantasileso. Takapaṇṇīti palāse bhajjitvā katasileso. ‘‘Daṇḍato nikkhantasileso’’tipi vadanti.
౯౧. యామకాలికేసు పనాతి ఏత్థ కిఞ్చాపి పాళియం ఖాదనీయభోజనీయపదేహి యావకాలికమేవ సఙ్గహితం, న యామకాలికం, తథాపి ‘‘అనాపత్తి యామకాలికం యామే నిదహిత్వా భుఞ్జతీ’’తి ఇధ చేవ ‘‘యామకాలికేన భిక్ఖవే సత్తాహకాలికం…పే॰… యావజీవికం తదహుపటిగ్గహితం యామే కప్పతి, యామాతిక్కన్తే న కప్పతీ’’తి అఞ్ఞత్థ (మహావ॰ ౩౦౫) చ వుత్తత్తా ‘‘యామకాలిక’’న్తివచనసామత్థియతో చ భగవతో అధిప్పాయఞ్ఞూహి అట్ఠకథాచరియేహి యామకాలికం సన్నిధికారకం పాచిత్తియవత్థుమేవ వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం.
91.Yāmakālikesu panāti ettha kiñcāpi pāḷiyaṃ khādanīyabhojanīyapadehi yāvakālikameva saṅgahitaṃ, na yāmakālikaṃ, tathāpi ‘‘anāpatti yāmakālikaṃ yāme nidahitvā bhuñjatī’’ti idha ceva ‘‘yāmakālikena bhikkhave sattāhakālikaṃ…pe… yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitaṃ yāme kappati, yāmātikkante na kappatī’’ti aññattha (mahāva. 305) ca vuttattā ‘‘yāmakālika’’ntivacanasāmatthiyato ca bhagavato adhippāyaññūhi aṭṭhakathācariyehi yāmakālikaṃ sannidhikārakaṃ pācittiyavatthumeva vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ఠపేత్వా ధఞ్ఞఫలరసన్తి ఏత్థ ‘‘తణ్డులధోవనోదకమ్పి ధఞ్ఞఫలరసోయేవా’’తి వదన్తి.
Ṭhapetvā dhaññaphalarasanti ettha ‘‘taṇḍuladhovanodakampi dhaññaphalarasoyevā’’ti vadanti.
౯౨. సత్తాహకాలికే పఞ్చ భేసజ్జానీతి భేసజ్జకిచ్చం కరోన్తు వా మా వా, ఏవంలద్ధవోహారాని పఞ్చ. ‘‘గోసప్పీ’’తిఆదినా లోకే పాకటం దస్సేత్వా ‘‘యేసం మంసం కప్పతీ’’తి ఇమినా అఞ్ఞేసమ్పి రోహితమిగాదీనం సప్పిం గహేత్వా దస్సేతి. యేసఞ్హి ఖీరం అత్థి, సప్పిమ్పి తేసం అత్థియేవ, తం పన సులభం వా దుల్లభం వా అసమ్మోహత్థం వుత్తం . ఏవం నవనీతమ్పి. ‘‘యేసం మంసం కప్పతీ’’తి చ ఇదం నిస్సగ్గియవత్థుదస్సనత్థం వుత్తం, న పన యేసం మంసం న కప్పతి, తేసం సప్పిఆది న కప్పతీతి దస్సనత్థం. మనుస్సఖీరాదీనిపి హి నో న కప్పన్తి.
92. Sattāhakālike pañca bhesajjānīti bhesajjakiccaṃ karontu vā mā vā, evaṃladdhavohārāni pañca. ‘‘Gosappī’’tiādinā loke pākaṭaṃ dassetvā ‘‘yesaṃ maṃsaṃ kappatī’’ti iminā aññesampi rohitamigādīnaṃ sappiṃ gahetvā dasseti. Yesañhi khīraṃ atthi, sappimpi tesaṃ atthiyeva, taṃ pana sulabhaṃ vā dullabhaṃ vā asammohatthaṃ vuttaṃ . Evaṃ navanītampi. ‘‘Yesaṃ maṃsaṃ kappatī’’ti ca idaṃ nissaggiyavatthudassanatthaṃ vuttaṃ, na pana yesaṃ maṃsaṃ na kappati, tesaṃ sappiādi na kappatīti dassanatthaṃ. Manussakhīrādīnipi hi no na kappanti.
౯౩. యావ కాలో నాతిక్కమతి, తావ పరిభుఞ్జితుం వట్టతీతి ఏత్థ కాలోతి భిక్ఖూనం భోజనకాలో అధిప్పేతో, సో చ సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేన ఠితమజ్ఝన్హికో. ఠితమజ్ఝన్హికోపి హి కాలసఙ్గహం గచ్ఛతి, తతో పట్ఠాయ పన ఖాదితుం వా భుఞ్జితుం వా న సక్కా, సహసా పివితుం సక్కా భవేయ్య, కుక్కుచ్చకేన పన న కత్తబ్బం. కాలపరిచ్ఛేదజాననత్థఞ్చ కాలత్థమ్భో యోజేతబ్బో. కాలన్తరే వా భత్తకిచ్చం కాతబ్బం. పటిగ్గహణేతి గహణమేవ సన్ధాయ వుత్తం. పటిగ్గహితమేవ హి తం, సన్నిహితం న కప్పతీతి పున పటిగ్గహణకిచ్చం నత్థి, తేనేవ ‘‘అజ్ఝోహరితుకామతాయ గణ్హన్తస్స పటిగ్గహణే’’తి వుత్తం. మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ సన్నిధికారకసిక్ఖాపదవణ్ణనా) పన ‘‘అజ్ఝోహరిస్సామీతి గణ్హన్తస్స గహణే’’ఇచ్చేవ వుత్తం.
93.Yāva kālo nātikkamati, tāva paribhuñjituṃ vaṭṭatīti ettha kāloti bhikkhūnaṃ bhojanakālo adhippeto, so ca sabbantimena paricchedena ṭhitamajjhanhiko. Ṭhitamajjhanhikopi hi kālasaṅgahaṃ gacchati, tato paṭṭhāya pana khādituṃ vā bhuñjituṃ vā na sakkā, sahasā pivituṃ sakkā bhaveyya, kukkuccakena pana na kattabbaṃ. Kālaparicchedajānanatthañca kālatthambho yojetabbo. Kālantare vā bhattakiccaṃ kātabbaṃ. Paṭiggahaṇeti gahaṇameva sandhāya vuttaṃ. Paṭiggahitameva hi taṃ, sannihitaṃ na kappatīti puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi, teneva ‘‘ajjhoharitukāmatāya gaṇhantassa paṭiggahaṇe’’ti vuttaṃ. Mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā) pana ‘‘ajjhoharissāmīti gaṇhantassa gahaṇe’’icceva vuttaṃ.
యన్తి యం పత్తం. సన్దిస్సతీతి యాగుయా ఉపరి సన్దిస్సతి. తేలవణ్ణే పత్తే సతిపి నిస్నేహభావే అఙ్గులియా ఘంసన్తస్స వణ్ణవసేనేవ లేఖా పఞ్ఞాయతి, తస్మా తత్థ అనాపత్తీతి దస్సనత్థం ‘‘సా అబ్బోహారికా’’తి వుత్తం. సయం పటిగ్గహేత్వా అపరిచ్చత్తమేవ హి దుతియదివసే న వట్టతీతి ఏత్థ పటిగ్గహణే అనపేక్ఖవిస్సజ్జనేన, అనుపసమ్పన్నస్స నిరపేక్ఖదానేన వా విజహితపటిగ్గహణం పరిచ్చత్తమేవ హోతీతి ‘‘అపరిచ్చత్త’’న్తి ఇమినా ఉభయథాపి అవిజహితపటిగ్గహణమేవ వుత్తం, తస్మా యం పరస్స పరిచ్చజిత్వా అదిన్నమ్పి సచే పటిగ్గహణే నిరపేక్ఖవిస్సజ్జనేన విజహితపటిగ్గహణం హోతి, తమ్పి దుతియదివసే వట్టతీతి వేదితబ్బం. యది ఏవం ‘‘పత్తో దుద్ధోతో హోతీ’’తిఆదీసు కస్మా ఆపత్తి వుత్తాతి? ‘‘పటిగ్గహణం అవిస్సజ్జేత్వావ సయం వా అఞ్ఞేన వా తుచ్ఛం కత్వా న సమ్మా ధోవిత్వా నిట్ఠాపితే పత్తే లగ్గమ్పి అవిజహితపటిగ్గహణమేవ హోతీతి తత్థ ఆపత్తీ’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. కేచి పన ‘‘సామణేరానం పరిచ్చజన్తీతి ఇమస్మిం అధికారే ఠత్వా ‘అపరిచ్చత్తమేవా’తి వుత్తత్తా అనుపసమ్పన్నస్స పరిచ్చత్తమేవ వట్టతి, అపరిచ్చత్తం న వట్టతీతి ఆపన్నం, తస్మా నిరాలయభావేన పటిగ్గహణే విజహితేపి అనుపసమ్పన్నస్స అపరిచ్చత్తం న వట్టతీ’’తి వదన్తి. తం యుత్తం వియ న దిస్సతి. యదగ్గేన హి పటిగ్గహణం విజహతి, తదగ్గేన సన్నిధిమ్పి న కరోతి విజహితపటిగ్గహణస్స అప్పటిగ్గహితసదిసత్తా. పటిగ్గహేత్వా నిదహితేయేవ చ సన్నిధిపచ్చయా ఆపత్తి వుత్తా.
Yanti yaṃ pattaṃ. Sandissatīti yāguyā upari sandissati. Telavaṇṇe patte satipi nisnehabhāve aṅguliyā ghaṃsantassa vaṇṇavaseneva lekhā paññāyati, tasmā tattha anāpattīti dassanatthaṃ ‘‘sā abbohārikā’’ti vuttaṃ. Sayaṃ paṭiggahetvā apariccattameva hi dutiyadivase na vaṭṭatīti ettha paṭiggahaṇe anapekkhavissajjanena, anupasampannassa nirapekkhadānena vā vijahitapaṭiggahaṇaṃ pariccattameva hotīti ‘‘apariccatta’’nti iminā ubhayathāpi avijahitapaṭiggahaṇameva vuttaṃ, tasmā yaṃ parassa pariccajitvā adinnampi sace paṭiggahaṇe nirapekkhavissajjanena vijahitapaṭiggahaṇaṃ hoti, tampi dutiyadivase vaṭṭatīti veditabbaṃ. Yadi evaṃ ‘‘patto duddhoto hotī’’tiādīsu kasmā āpatti vuttāti? ‘‘Paṭiggahaṇaṃ avissajjetvāva sayaṃ vā aññena vā tucchaṃ katvā na sammā dhovitvā niṭṭhāpite patte laggampi avijahitapaṭiggahaṇameva hotīti tattha āpattī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘sāmaṇerānaṃ pariccajantīti imasmiṃ adhikāre ṭhatvā ‘apariccattamevā’ti vuttattā anupasampannassa pariccattameva vaṭṭati, apariccattaṃ na vaṭṭatīti āpannaṃ, tasmā nirālayabhāvena paṭiggahaṇe vijahitepi anupasampannassa apariccattaṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti. Taṃ yuttaṃ viya na dissati. Yadaggena hi paṭiggahaṇaṃ vijahati, tadaggena sannidhimpi na karoti vijahitapaṭiggahaṇassa appaṭiggahitasadisattā. Paṭiggahetvā nidahiteyeva ca sannidhipaccayā āpatti vuttā.
విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౨.౨౫౨-౨౫౩) పన ‘‘అపరిచ్చత్తమేవాతి నిరపేక్ఖతాయ అనుపసమ్పన్నస్స అదిన్నం అపరిచ్చత్తఞ్చ యావకాలికాదివత్థుమేవ సన్ధాయ వదతి, న పన తగ్గతపటిగ్గహణం. న హి వత్థుం అపరిచ్చజిత్వా తత్థగతపటిగ్గహణం పరిచ్చజితుం సక్కా, న చ తాదిసం వచనం అత్థి, యది భవేయ్య , ‘సచే పత్తో దుద్ధోతో హోతి…పే॰… భుఞ్జన్తస్స పాచిత్తియ’న్తి వచనం విరుజ్ఝేయ్య. న హి ధోవనేన ఆమిసం అపనేతుం వాయమన్తస్స పటిగ్గహణే అపేక్ఖా వత్తతి. యేన పునదివసే భుఞ్జతో పాచిత్తియం జనేయ్య, పత్తే పన వత్తమానా అపేక్ఖా తగ్గతికే ఆమిసేపి వత్తతి ఏవ నామాతి ఆమిసే అనపేక్ఖతా ఏత్థ న లబ్భతి, తతో ఆమిసే అవిజహితపటిగ్గహణం పునదివసే పాచిత్తియం జనేతీతి ఇదం వుత్తం. అథ మతం ‘యదగ్గేనేత్థ ఆమిసానపేక్ఖతా న లబ్భతి, తదగ్గేన పటిగ్గహణానపేక్ఖతాపి న లబ్భతీ’తి. తథా సతి యత్థ ఆమిసాపేక్ఖా అత్థి, తత్థ పటిగ్గహణాపేక్ఖాపి న విగచ్ఛతీతి ఆపన్నం, ఏవఞ్చ పటిగ్గహణే అనపేక్ఖవిస్సజ్జనం విసుం న వత్తబ్బం సియా, అట్ఠకథాయఞ్చేతమ్పి పటిగ్గహణవిజహనం కారణత్తేన అభిమతం సియా. ఇదం సుట్ఠుతరం కత్వా విసుం వత్తబ్బం చీవరాపేక్ఖాయ వత్తమానాయపి పచ్చుద్ధారేన అధిట్ఠానవిజహనం వియ. ఏతస్మిఞ్చ ఉపాయే సతి గణ్ఠికాహతపత్తేసు అవట్టనతా నామ న సియాతి వుత్తోవాయమత్థో, తస్మా యం వుత్తం సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౩.౨౫౨-౨౫౩) ‘యం పరస్స పరిచ్చజిత్వా అదిన్నమ్పి సచే పటిగ్గహణే నిరపేక్ఖవిస్సజ్జనేన విజహితపటిగ్గహణం హోతి, తమ్పి దుతియదివసే వట్టతీ’తిఆది, తం న సారతో పచ్చేతబ్బ’’న్తి వుత్తం.
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.252-253) pana ‘‘apariccattamevāti nirapekkhatāya anupasampannassa adinnaṃ apariccattañca yāvakālikādivatthumeva sandhāya vadati, na pana taggatapaṭiggahaṇaṃ. Na hi vatthuṃ apariccajitvā tatthagatapaṭiggahaṇaṃ pariccajituṃ sakkā, na ca tādisaṃ vacanaṃ atthi, yadi bhaveyya , ‘sace patto duddhoto hoti…pe… bhuñjantassa pācittiya’nti vacanaṃ virujjheyya. Na hi dhovanena āmisaṃ apanetuṃ vāyamantassa paṭiggahaṇe apekkhā vattati. Yena punadivase bhuñjato pācittiyaṃ janeyya, patte pana vattamānā apekkhā taggatike āmisepi vattati eva nāmāti āmise anapekkhatā ettha na labbhati, tato āmise avijahitapaṭiggahaṇaṃ punadivase pācittiyaṃ janetīti idaṃ vuttaṃ. Atha mataṃ ‘yadaggenettha āmisānapekkhatā na labbhati, tadaggena paṭiggahaṇānapekkhatāpi na labbhatī’ti. Tathā sati yattha āmisāpekkhā atthi, tattha paṭiggahaṇāpekkhāpi na vigacchatīti āpannaṃ, evañca paṭiggahaṇe anapekkhavissajjanaṃ visuṃ na vattabbaṃ siyā, aṭṭhakathāyañcetampi paṭiggahaṇavijahanaṃ kāraṇattena abhimataṃ siyā. Idaṃ suṭṭhutaraṃ katvā visuṃ vattabbaṃ cīvarāpekkhāya vattamānāyapi paccuddhārena adhiṭṭhānavijahanaṃ viya. Etasmiñca upāye sati gaṇṭhikāhatapattesu avaṭṭanatā nāma na siyāti vuttovāyamattho, tasmā yaṃ vuttaṃ sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.252-253) ‘yaṃ parassa pariccajitvā adinnampi sace paṭiggahaṇe nirapekkhavissajjanena vijahitapaṭiggahaṇaṃ hoti, tampi dutiyadivase vaṭṭatī’tiādi, taṃ na sārato paccetabba’’nti vuttaṃ.
పాళియం (పాచి॰ ౨౫౫) ‘‘సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఆహారత్థాయ పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తిఆదినా సన్నిహితేసు సత్తాహకాలికయావజీవికేసు పురేభత్తమ్పి ఆహారత్థాయ అజ్ఝోహరణేపి దుక్కటస్స వుత్తత్తా యామకాలికేపి అజ్ఝోహారే విసుం దుక్కటేన భవితబ్బన్తి ఆహ ‘‘ఆహారత్థాయ అజ్ఝోహరతో దుక్కటేన సద్ధిం పాచిత్తియ’’న్తి. పకతిఆమిసేతి ఓదనాదికప్పియామిసే. ద్వేతి పురేభత్తం పటిగ్గహితం యామకాలికం పురేభత్తం సామిసేన ముఖేన భుఞ్జతో సన్నిధిపచ్చయా ఏకం, యావకాలికసంసట్ఠతాయ యావకాలికత్తభజనేన అనతిరిత్తపచ్చయా ఏకన్తి ద్వే పాచిత్తియాని. వికప్పద్వయేతి సామిసనిరామిసపక్ఖద్వయే. థుల్లచ్చయం దుక్కటఞ్చ వడ్ఢతీతి మనుస్సమంసే థుల్లచ్చయం, సేసఅకప్పియమంసే దుక్కటం వడ్ఢతి.
Pāḷiyaṃ (pāci. 255) ‘‘sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’’tiādinā sannihitesu sattāhakālikayāvajīvikesu purebhattampi āhāratthāya ajjhoharaṇepi dukkaṭassa vuttattā yāmakālikepi ajjhohāre visuṃ dukkaṭena bhavitabbanti āha ‘‘āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiya’’nti. Pakatiāmiseti odanādikappiyāmise. Dveti purebhattaṃ paṭiggahitaṃ yāmakālikaṃ purebhattaṃ sāmisena mukhena bhuñjato sannidhipaccayā ekaṃ, yāvakālikasaṃsaṭṭhatāya yāvakālikattabhajanena anatirittapaccayā ekanti dve pācittiyāni. Vikappadvayeti sāmisanirāmisapakkhadvaye. Thullaccayaṃ dukkaṭañca vaḍḍhatīti manussamaṃse thullaccayaṃ, sesaakappiyamaṃse dukkaṭaṃ vaḍḍhati.
పటిగ్గహణపచ్చయా తావ దుక్కటన్తి ఏత్థ సన్నిహితత్తా పురేభత్తమ్పి దుక్కటమేవ. సతి పచ్చయే పన సన్నిహితమ్పి సత్తాహకాలికం యావజీవికఞ్చ భేసజ్జత్థాయ గణ్హన్తస్స పరిభుఞ్జన్తస్స చ అనాపత్తియేవ.
Paṭiggahaṇapaccayā tāva dukkaṭanti ettha sannihitattā purebhattampi dukkaṭameva. Sati paccaye pana sannihitampi sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca bhesajjatthāya gaṇhantassa paribhuñjantassa ca anāpattiyeva.
౯౪. ఉగ్గహితకం కత్వా నిక్ఖిత్తన్తి అపటిగ్గహితం సయమేవ గహేత్వా నిక్ఖిత్తం. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ ౧.౬౨౨) ‘‘ఉగ్గహితకన్తి పరిభోగత్థాయ సయం గహిత’’న్తి వుత్తం. సయం కరోతీతి పచిత్వా కరోతి. పురేభత్తన్తి తదహుపురేభత్తమేవ వట్టతి సవత్థుకపటిగ్గహితత్తా. సయంకతన్తి నవనీతం పచిత్వా కతం. నిరామిసమేవాతి తదహుపురేభత్తం సన్ధాయ వుత్తం.
94.Uggahitakaṃkatvā nikkhittanti apaṭiggahitaṃ sayameva gahetvā nikkhittaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.622) ‘‘uggahitakanti paribhogatthāya sayaṃ gahita’’nti vuttaṃ. Sayaṃ karotīti pacitvā karoti. Purebhattanti tadahupurebhattameva vaṭṭati savatthukapaṭiggahitattā. Sayaṃkatanti navanītaṃ pacitvā kataṃ. Nirāmisamevāti tadahupurebhattaṃ sandhāya vuttaṃ.
౯౫. అజ్జ సయంకతం నిరామిసమేవ భుఞ్జన్తస్స కస్మా సామంపాకో న హోతీతి ఆహ ‘‘నవనీతం తాపేన్తస్సా’’తిఆది. పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితకేహీతి ఖీరదధీని సన్ధాయ వుత్తం. ఉగ్గహితకేహి కతం అబ్భఞ్జనాదీసు ఉపనేతబ్బన్తి యోజనా. ఉభయేసమ్పీతి పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితఖీరదధీహి చ పురేభత్తం ఉగ్గహితకేహి చ కతానం. ఏస నయోతి నిస్సగ్గియం న హోతీతి అత్థో. అకప్పియమంససప్పిమ్హీతి హత్థిఆదీనం సప్పిమ్హి. కారణపతిరూపకం వత్వాతి ‘‘సజాతికానం సప్పిభావతో’’తి కారణపతిరూపకం వత్వా. సప్పినయేన వేదితబ్బన్తి నిరామిసమేవ సత్తాహం వట్టతీతి అత్థో. ఏత్థాతి నవనీతే. ధోతం వట్టతీతి అధోతఞ్చే, సవత్థుకపటిగ్గహితం హోతి, తస్మా ధోతం పటిగ్గహేత్వా సత్తాహం నిక్ఖిపితుం వట్టతీతి థేరానం అధిప్పాయో.
95. Ajja sayaṃkataṃ nirāmisameva bhuñjantassa kasmā sāmaṃpāko na hotīti āha ‘‘navanītaṃ tāpentassā’’tiādi. Pacchābhattaṃ paṭiggahitakehīti khīradadhīni sandhāya vuttaṃ. Uggahitakehi kataṃ abbhañjanādīsu upanetabbanti yojanā. Ubhayesampīti pacchābhattaṃ paṭiggahitakhīradadhīhi ca purebhattaṃ uggahitakehi ca katānaṃ. Esa nayoti nissaggiyaṃ na hotīti attho. Akappiyamaṃsasappimhīti hatthiādīnaṃ sappimhi. Kāraṇapatirūpakaṃ vatvāti ‘‘sajātikānaṃ sappibhāvato’’ti kāraṇapatirūpakaṃ vatvā. Sappinayena veditabbanti nirāmisameva sattāhaṃ vaṭṭatīti attho. Etthāti navanīte. Dhotaṃ vaṭṭatīti adhotañce, savatthukapaṭiggahitaṃ hoti, tasmā dhotaṃ paṭiggahetvā sattāhaṃ nikkhipituṃ vaṭṭatīti therānaṃ adhippāyo.
మహాసీవత్థేరస్స పన వత్థునో వియోజితత్తా దధిగుళికాదీహి యుత్తతామత్తేన సవత్థుకపటిగ్గహితం నామ న హోతి, తస్మా తక్కతో ఉద్ధటమత్తమేవ పటిగ్గహేత్వా ధోవిత్వా, పచిత్వా వా నిరామిసమేవ కత్వా భుఞ్జింసూతి అధిప్పాయో, న పన దధిగుళికాదీహి సహ వికాలే భుఞ్జింసూతి. తేనాహ ‘‘తస్మా నవనీతం పరిభుఞ్జన్తేన…పే॰… సవత్థుకపటిగ్గహం నామ న హోతీ’’తి. తత్థ అధోతం పటిగ్గహేత్వాపి తం నవనీతం పరిభుఞ్జన్తేన దధిఆదీని అపనేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బన్తి అత్థో. కేచి పన ‘‘తక్కతో ఉద్ధటమత్తమేవ ఖాదింసూ’’తి వచనస్స అధిప్పాయం అజానన్తా ‘‘తక్కతో ఉద్ధటమత్తం అధోతమ్పి దధిగుళికాదిసహితం వికాలే పరిభుఞ్జితుం వట్టతీ’’తి వదన్తి, తం న గహేతబ్బం. న హి దధిగుళికాదిఆమిసేన సంసట్ఠరసం నవనీతం పరిభుఞ్జితుం వట్టతీతి సక్కా వత్తుం. నవనీతం పరిభుఞ్జన్తేనాతి అధోవిత్వా పటిగ్గహితనవనీతం పరిభుఞ్జన్తేన. దధి ఏవ దధిగతం యథా ‘‘గూథగతం ముత్తగత’’న్తి (మ॰ ని॰ ౨.౧౧౯; అ॰ ని॰ ౯.౧౧). ‘‘ఖయం గమిస్సతీ’’తి వచనతో ఖీరం పక్ఖిపిత్వా పక్కసప్పిఆదిపి వికాలే కప్పతీతి వేదితబ్బం. ఖయం గమిస్సతీతి నిరామిసం హోతి, తస్మా వికాలేపి వట్టతీతి అత్థో. ఏత్తావతాతి నవనీతే లగ్గమత్తేన విసుం దధిఆదివోహారం అలద్ధేన అప్పమత్తేన దధిఆదినాతి అత్థో, ఏతేన విసుం పటిగ్గహితదధిఆదీహి సహ పక్కం సవత్థుకపటిగ్గహితసఙ్ఖమేవ గచ్ఛతీతి దస్సేతి. తస్మిమ్పీతి నిరామిసభూతేపి. కుక్కుచ్చకానం పన అయం అధిప్పాయో – పటిగ్గహణే తావ దధిఆదీహి అసమ్భిన్నరసత్తా భత్తేన సహితగుళపిణ్డాది వియ సవత్థుకపటిగ్గహితం నామ హోతి. తం పన పచన్తేన ధోవిత్వావ పచితబ్బం. ఇతరథా పచనక్ఖణే పచ్చమానదధిగుళికాదీహి సమ్భిన్నరసతాయ సామంపక్కం జాతం, తేసు ఖీణేసుపి సామంపక్కమేవ హోతి, తస్మా నిరామిసమేవ పచితబ్బన్తి. తేనేవ ‘‘ఆమిసేన సద్ధిం పక్కత్తా’’తి కారణం వుత్తం.
Mahāsīvattherassa pana vatthuno viyojitattā dadhiguḷikādīhi yuttatāmattena savatthukapaṭiggahitaṃ nāma na hoti, tasmā takkato uddhaṭamattameva paṭiggahetvā dhovitvā, pacitvā vā nirāmisameva katvā bhuñjiṃsūti adhippāyo, na pana dadhiguḷikādīhi saha vikāle bhuñjiṃsūti. Tenāha ‘‘tasmā navanītaṃ paribhuñjantena…pe… savatthukapaṭiggahaṃ nāma na hotī’’ti. Tattha adhotaṃ paṭiggahetvāpi taṃ navanītaṃ paribhuñjantena dadhiādīni apanetvā paribhuñjitabbanti attho. Keci pana ‘‘takkato uddhaṭamattameva khādiṃsū’’ti vacanassa adhippāyaṃ ajānantā ‘‘takkato uddhaṭamattaṃ adhotampi dadhiguḷikādisahitaṃ vikāle paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi dadhiguḷikādiāmisena saṃsaṭṭharasaṃ navanītaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti sakkā vattuṃ. Navanītaṃ paribhuñjantenāti adhovitvā paṭiggahitanavanītaṃ paribhuñjantena. Dadhi eva dadhigataṃ yathā ‘‘gūthagataṃ muttagata’’nti (ma. ni. 2.119; a. ni. 9.11). ‘‘Khayaṃ gamissatī’’ti vacanato khīraṃ pakkhipitvā pakkasappiādipi vikāle kappatīti veditabbaṃ. Khayaṃ gamissatīti nirāmisaṃ hoti, tasmā vikālepi vaṭṭatīti attho. Ettāvatāti navanīte laggamattena visuṃ dadhiādivohāraṃ aladdhena appamattena dadhiādināti attho, etena visuṃ paṭiggahitadadhiādīhi saha pakkaṃ savatthukapaṭiggahitasaṅkhameva gacchatīti dasseti. Tasmimpīti nirāmisabhūtepi. Kukkuccakānaṃ pana ayaṃ adhippāyo – paṭiggahaṇe tāva dadhiādīhi asambhinnarasattā bhattena sahitaguḷapiṇḍādi viya savatthukapaṭiggahitaṃ nāma hoti. Taṃ pana pacantena dhovitvāva pacitabbaṃ. Itarathā pacanakkhaṇe paccamānadadhiguḷikādīhi sambhinnarasatāya sāmaṃpakkaṃ jātaṃ, tesu khīṇesupi sāmaṃpakkameva hoti, tasmā nirāmisameva pacitabbanti. Teneva ‘‘āmisena saddhiṃ pakkattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ.
ఏత్థ చాయం విచారణా – సవత్థుకపటిగ్గహితత్తాభావే ఆమిసేన సహ భిక్ఖునా పక్కస్స సయంపాకదోసో వా పరిసఙ్కీయతి, యావకాలికతా వా. తత్థ న తావ సయంపాకదోసో ఏత్థ సమ్భవతి సత్తాహకాలికత్తా. యఞ్హి తత్థ దధిఆది ఆమిసగతం, తం పరిక్ఖీణన్తి. అథ పటిగ్గహితదధిగుళికాదినా సహ అత్తనా పక్కత్తా సవత్థుకపక్కం వియ భవేయ్యాతి పరిసఙ్కీయతి, తదా ‘‘ఆమిసేన సహ పటిగ్గహితత్తా’’తి కారణం వత్తబ్బం, న పన ‘‘పక్కత్తా’’తి, తథా చ ఉపడ్ఢత్థేరానం మతమేవ అఙ్గీకతం సియా. తత్థ చ సామణేరాదీహి పక్కమ్పి యావకాలికమేవ సియా పటిగ్గహితఖీరాదిం పచిత్వా అనుపసమ్పన్నేహి కతసప్పిఆది వియ, న చ తం యుత్తం భిక్ఖాచారేన లద్ధనవనీతాదీనం తక్కాదిఆమిససంసట్ఠసమ్భవేన అపరిభుఞ్జితబ్బత్తాప్పసఙ్గతో. న హి గహట్ఠా ధోవిత్వా, సోధేత్వా వా పత్తే ఆకిరన్తీతి నియమో అత్థి.
Ettha cāyaṃ vicāraṇā – savatthukapaṭiggahitattābhāve āmisena saha bhikkhunā pakkassa sayaṃpākadoso vā parisaṅkīyati, yāvakālikatā vā. Tattha na tāva sayaṃpākadoso ettha sambhavati sattāhakālikattā. Yañhi tattha dadhiādi āmisagataṃ, taṃ parikkhīṇanti. Atha paṭiggahitadadhiguḷikādinā saha attanā pakkattā savatthukapakkaṃ viya bhaveyyāti parisaṅkīyati, tadā ‘‘āmisena saha paṭiggahitattā’’ti kāraṇaṃ vattabbaṃ, na pana ‘‘pakkattā’’ti, tathā ca upaḍḍhattherānaṃ matameva aṅgīkataṃ siyā. Tattha ca sāmaṇerādīhi pakkampi yāvakālikameva siyā paṭiggahitakhīrādiṃ pacitvā anupasampannehi katasappiādi viya, na ca taṃ yuttaṃ bhikkhācārena laddhanavanītādīnaṃ takkādiāmisasaṃsaṭṭhasambhavena aparibhuñjitabbattāppasaṅgato. Na hi gahaṭṭhā dhovitvā, sodhetvā vā patte ākirantīti niyamo atthi.
అట్ఠకథాయఞ్చ ‘‘యథా తత్థ పతితతణ్డులకణాదయో న పచ్చన్తి, ఏవం…పే॰… పున పచిత్వా దేతి, పురిమనయేనేవ సత్తాహం వట్టతీ’’తి ఇమినా వచనేనపేతం విరుజ్ఝతి, తస్మా ఇధ కుక్కుచ్చకానం కుక్కుచ్చుప్పత్తియా నిమిత్తమేవ న దిస్సతి. యథా చేత్థ, ఏవం ‘‘లజ్జీ సామణేరో యథా తత్థ తణ్డులకణాదయో న పచ్చన్తి, ఏవం అగ్గిమ్హి విలీయాపేత్వా…పే॰… దేతీ’’తి వచనస్సాపి నిమిత్తం న దిస్సతి. యది హి ఏతం యావకాలికసంసగ్గపరిహారాయ వుత్తం సియా. అత్తనాపి తథా కాతబ్బం భవేయ్య. గహట్ఠేహి దిన్నసప్పిఆదీసు చ ఆమిససంసగ్గసఙ్కా న విగచ్ఛేయ్య. న హి గహట్ఠా ఏవం విలీయాపేత్వా పరిస్సావేత్వా కణతణ్డులాదిం అపనేత్వా పున పచన్తి. అపిచ భేసజ్జేహి సద్ధిం ఖీరాదిం పక్ఖిపిత్వా యథా ఖీరాది ఖయం గచ్ఛతి, ఏవం పరేహి పక్కభేసజ్జతేలాదిపి యావకాలికమేవ సియా, న చ తమ్పి యుత్తం దధిఆదిఖయకరణత్థం ‘‘పున పచిత్వా దేతీ’’తి వుత్తత్తా, తస్మా మహాసీవత్థేరవాదే కుక్కుచ్చం అకత్వా అధోతమ్పి నవనీతం తదహుపి పునదివసాదీసుపి పచితుం, తణ్డులాదిమిస్సం సప్పిఆదిం అత్తనాపి అగ్గిమ్హి విలీయాపేత్వా పున తక్కాదిఖయత్థం పచితుఞ్చ వట్టతి.
Aṭṭhakathāyañca ‘‘yathā tattha patitataṇḍulakaṇādayo na paccanti, evaṃ…pe… puna pacitvā deti, purimanayeneva sattāhaṃ vaṭṭatī’’ti iminā vacanenapetaṃ virujjhati, tasmā idha kukkuccakānaṃ kukkuccuppattiyā nimittameva na dissati. Yathā cettha, evaṃ ‘‘lajjī sāmaṇero yathā tattha taṇḍulakaṇādayo na paccanti, evaṃ aggimhi vilīyāpetvā…pe… detī’’ti vacanassāpi nimittaṃ na dissati. Yadi hi etaṃ yāvakālikasaṃsaggaparihārāya vuttaṃ siyā. Attanāpi tathā kātabbaṃ bhaveyya. Gahaṭṭhehi dinnasappiādīsu ca āmisasaṃsaggasaṅkā na vigaccheyya. Na hi gahaṭṭhā evaṃ vilīyāpetvā parissāvetvā kaṇataṇḍulādiṃ apanetvā puna pacanti. Apica bhesajjehi saddhiṃ khīrādiṃ pakkhipitvā yathā khīrādi khayaṃ gacchati, evaṃ parehi pakkabhesajjatelādipi yāvakālikameva siyā, na ca tampi yuttaṃ dadhiādikhayakaraṇatthaṃ ‘‘puna pacitvā detī’’ti vuttattā, tasmā mahāsīvattheravāde kukkuccaṃ akatvā adhotampi navanītaṃ tadahupi punadivasādīsupi pacituṃ, taṇḍulādimissaṃ sappiādiṃ attanāpi aggimhi vilīyāpetvā puna takkādikhayatthaṃ pacituñca vaṭṭati.
తత్థ విజ్జమానస్సాపి పచ్చమానక్ఖణే సమ్భిన్నరసస్స యావకాలికస్స అబ్బోహారికత్తేన సవత్థుకపటిగ్గహితపురేపటిగ్గహితకానమ్పి అబ్బోహారికతోతి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బన్తి. తేనేవ ‘‘ఏత్తావతా హి సవత్థుకపటిగ్గహితం నామ న హోతీ’’తి వుత్తం. విసుం పటిగ్గహితేన పన ఖీరాదినా ఆమిసేన నవనీతాదిం మిస్సేత్వా భిక్ఖునా వా అఞ్ఞేహి వా పక్కతేలాదిభేసజ్జం సవత్థుకపటిగ్గహితసఙ్ఖమేవ గచ్ఛతి తత్థ పవిట్ఠయావకాలికస్స అబ్బోహారికత్తాభావా. యం పన పురేపటిగ్గహితభేసజ్జేహి సద్ధిం అప్పటిగ్గహితం ఖీరాదిం పక్ఖిపిత్వా పక్కతేలాదికం అనుపసమ్పన్నేహేవ పక్కమ్పి సవత్థుకపటిగ్గహితమ్పి సన్నిధిపి న హోతి తత్థ పక్ఖిత్తఖీరాదిమిస్సాపి తస్మిం ఖణే సమ్భిన్నరసతాయ పురేపటిగ్గహితత్తాపత్తితో, సచే పన అప్పటిగ్గహితేహేవ, అఞ్ఞేహి వా పక్కతేలాదీసుపి ఆమిసరసో పఞ్ఞాయతి, తం యావకాలికంవ హోతీతి వేదితబ్బం. అయం కథామగ్గో విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ ౧.౬౨౨) ఆగతో. సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౬౨౨) పన ‘‘కుక్కుచ్చాయన్తి కుక్కుచ్చకాతి ఇమినా అత్తనోపి తత్థ కుక్కుచ్చసబ్భావమ్పి దీపేతి. తేనేవ మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ భేసజ్జసిక్ఖాపదవణ్ణనా) ‘నిబ్బట్టితసప్పి వా నవనీతం వా పచితుం వట్టతీ’తి వుత్త’’న్తి ఏత్తకమేవ ఆగతో.
Tattha vijjamānassāpi paccamānakkhaṇe sambhinnarasassa yāvakālikassa abbohārikattena savatthukapaṭiggahitapurepaṭiggahitakānampi abbohārikatoti niṭṭhamettha gantabbanti. Teneva ‘‘ettāvatā hi savatthukapaṭiggahitaṃ nāmana hotī’’ti vuttaṃ. Visuṃ paṭiggahitena pana khīrādinā āmisena navanītādiṃ missetvā bhikkhunā vā aññehi vā pakkatelādibhesajjaṃ savatthukapaṭiggahitasaṅkhameva gacchati tattha paviṭṭhayāvakālikassa abbohārikattābhāvā. Yaṃ pana purepaṭiggahitabhesajjehi saddhiṃ appaṭiggahitaṃ khīrādiṃ pakkhipitvā pakkatelādikaṃ anupasampanneheva pakkampi savatthukapaṭiggahitampi sannidhipi na hoti tattha pakkhittakhīrādimissāpi tasmiṃ khaṇe sambhinnarasatāya purepaṭiggahitattāpattito, sace pana appaṭiggahiteheva, aññehi vā pakkatelādīsupi āmisaraso paññāyati, taṃ yāvakālikaṃva hotīti veditabbaṃ. Ayaṃ kathāmaggo vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.622) āgato. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.622) pana ‘‘kukkuccāyanti kukkuccakāti iminā attanopi tattha kukkuccasabbhāvampi dīpeti. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā) ‘nibbaṭṭitasappi vā navanītaṃ vā pacituṃ vaṭṭatī’ti vutta’’nti ettakameva āgato.
ఉగ్గహేత్వాతి సయమేవ గహేత్వా. తాని పటిగ్గహేత్వాతి తాని ఖీరదధీని పటిగ్గహేత్వా. గహితన్తి తణ్డులాదివిగమత్థం పున పచిత్వా గహితన్తి అత్థో. పటిగ్గహేత్వా చ ఠపితభేసజ్జేహీతి అతిరేకసత్తాహపటిగ్గహితేహి యావజీవికభేసజ్జేహి, ఏతేన తేహి యుత్తమ్పి సప్పిఆది అతిరేకసత్తాహపటిగ్గహితం న హోతీతి దస్సేతి. వద్దలిసమయేతి వస్సకాలసమయే, అనాతపకాలేతి అత్థో. వుత్తనయేన యథా తణ్డులాదీని న పచ్చన్తి, తథా లజ్జీయేవ సమ్పాదేత్వా దేతీతి లజ్జిసామణేరగ్గహణం. అపిచ అలజ్జినా అజ్ఝోహరితబ్బం యం కిఞ్చి అభిసఙ్ఖరాపేతుం న వట్టతి, తస్మాపి ఏవమాహ.
Uggahetvāti sayameva gahetvā. Tāni paṭiggahetvāti tāni khīradadhīni paṭiggahetvā. Gahitanti taṇḍulādivigamatthaṃ puna pacitvā gahitanti attho. Paṭiggahetvā ca ṭhapitabhesajjehīti atirekasattāhapaṭiggahitehi yāvajīvikabhesajjehi, etena tehi yuttampi sappiādi atirekasattāhapaṭiggahitaṃ na hotīti dasseti. Vaddalisamayeti vassakālasamaye, anātapakāleti attho. Vuttanayena yathā taṇḍulādīni na paccanti, tathā lajjīyeva sampādetvā detīti lajjisāmaṇeraggahaṇaṃ. Apica alajjinā ajjhoharitabbaṃ yaṃ kiñci abhisaṅkharāpetuṃ na vaṭṭati, tasmāpi evamāha.
౯౬. తిలే పటిగ్గహేత్వా కతతేలన్తి అత్తనా భజ్జాదీని అకత్వా కతతేలం. తేనేవ ‘‘సామిసమ్పి వట్టతీ’’తి వుత్తం. నిబ్బట్టీతత్తాతి యావకాలికతో వివేచితత్తా, ఏతేన ఏలాఅభావతో యావకాలికత్తాభావం, భిక్ఖునో సవత్థుకపటిగ్గహణేన యావకాలికత్తుపగమనఞ్చ దస్సేతి. ఉభయమ్పీతి అత్తనా అఞ్ఞేహి చ కతం.
96.Tilepaṭiggahetvā katatelanti attanā bhajjādīni akatvā katatelaṃ. Teneva ‘‘sāmisampivaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Nibbaṭṭītattāti yāvakālikato vivecitattā, etena elāabhāvato yāvakālikattābhāvaṃ, bhikkhuno savatthukapaṭiggahaṇena yāvakālikattupagamanañca dasseti. Ubhayampīti attanā aññehi ca kataṃ.
యావ అరుణుగ్గమనా తిట్ఠతి, నిస్సగ్గియన్తి సత్తమే దివసే కతతేలం సచే యావ అరుణుగ్గమనా తిట్ఠతి, నిస్సగ్గియం.
Yāva aruṇuggamanā tiṭṭhati, nissaggiyanti sattame divase katatelaṃ sace yāva aruṇuggamanā tiṭṭhati, nissaggiyaṃ.
అచ్ఛవసన్తి దుక్కటవత్థునో వసాయ అనుఞ్ఞాతత్తా తంసదిసానం దుక్కటవత్థూనంయేవ అకప్పియమంససత్తానం వసా అనుఞ్ఞాతా, న థుల్లచ్చయవత్థు మనుస్సానం వసాతి ఆహ ‘‘ఠపేత్వా మనుస్సవస’’న్తి. సంసట్ఠన్తి పరిస్సావితం. తిణ్ణం దుక్కటానన్తి అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే తీణి దుక్కటాని సన్ధాయ వుత్తం. కిఞ్చాపి పరిభోగత్థాయ వికాలే పటిగ్గహణపచనపరిస్సావనాదీసు పుబ్బపయోగేసు పాళియం, అట్ఠకథాయఞ్చ ఆపత్తి న వుత్తా, తథాపి ఏత్థ ఆపత్తియా ఏవ భవితబ్బం పటిక్ఖిత్తస్స కరణతో ఆహారత్థాయ వికాలే యామకాలికాదీనం పటిగ్గహణే వియ. ‘‘కాలే పటిగ్గహితం వికాలే అనుపసమ్పన్నేనాపి నిపక్కం సంసట్ఠఞ్చ పరిభుఞ్జన్తస్స ద్వేపి దుక్కటాని హోన్తియేవా’’తి వదన్తి.
Acchavasanti dukkaṭavatthuno vasāya anuññātattā taṃsadisānaṃ dukkaṭavatthūnaṃyeva akappiyamaṃsasattānaṃ vasā anuññātā, na thullaccayavatthu manussānaṃ vasāti āha ‘‘ṭhapetvā manussavasa’’nti. Saṃsaṭṭhanti parissāvitaṃ. Tiṇṇaṃ dukkaṭānanti ajjhohāre ajjhohāre tīṇi dukkaṭāni sandhāya vuttaṃ. Kiñcāpi paribhogatthāya vikāle paṭiggahaṇapacanaparissāvanādīsu pubbapayogesu pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāyañca āpatti na vuttā, tathāpi ettha āpattiyā eva bhavitabbaṃ paṭikkhittassa karaṇato āhāratthāya vikāle yāmakālikādīnaṃ paṭiggahaṇe viya. ‘‘Kāle paṭiggahitaṃ vikāle anupasampannenāpi nipakkaṃ saṃsaṭṭhañca paribhuñjantassa dvepi dukkaṭāni hontiyevā’’ti vadanti.
యస్మా ఖీరాదీని పక్ఖిపిత్వా పక్కభేసజ్జతేలే కసటం ఆమిసగతికం, తేన సహ తేలం పటిగ్గహేతుం, పచితుం వా భిక్ఖునో న వట్టతి, తస్మా వుత్తం ‘‘పక్కతేలకసటే వియ కుక్కుచ్చాయతీ’’తి. ‘‘సచే వసాయ సహ పక్కత్తా న వట్టతి, ఇదం కస్మా వట్టతీ’’తి పుచ్ఛన్తా ‘‘భన్తే…పే॰… వట్టతీ’’తి ఆహంసు, థేరో అతికుక్కుచ్చకతాయ ‘‘ఏతమ్పి ఆవుసో న వట్టతీ’’తి ఆహ, రోగనిగ్గహత్థాయ ఏవ వసాయ అనుఞ్ఞాతత్తం సల్లక్ఖేత్వా పచ్ఛా ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛి.
Yasmā khīrādīni pakkhipitvā pakkabhesajjatele kasaṭaṃ āmisagatikaṃ, tena saha telaṃ paṭiggahetuṃ, pacituṃ vā bhikkhuno na vaṭṭati, tasmā vuttaṃ ‘‘pakkatelakasaṭe viya kukkuccāyatī’’ti. ‘‘Sace vasāya saha pakkattā na vaṭṭati, idaṃ kasmā vaṭṭatī’’ti pucchantā ‘‘bhante…pe… vaṭṭatī’’ti āhaṃsu, thero atikukkuccakatāya ‘‘etampi āvuso na vaṭṭatī’’ti āha, roganiggahatthāya eva vasāya anuññātattaṃ sallakkhetvā pacchā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.
౯౭. ‘‘మధుకరీహి మధుమక్ఖికాహీతి ఇదం ఖుద్దకభమరానం ద్విన్నం ఏవ విసేసన’’న్తి కేచి వదన్తి. అఞ్ఞే పన ‘‘దణ్డకేసు మధుకారికా మధుకరిమక్ఖికా నామ, తాహి సహ తిస్సో మధుమక్ఖికజాతియో’’తి వదన్తి. భమరమక్ఖికాతి మహాపటలకారికా. సిలేససదిసన్తి సుక్ఖతాయ వా పక్కతాయ వా ఘనీభూతం. ఇతరన్తి తనుకమధు. మధుపటలన్తి మధురహితం కేవలం మధుపటలం. ‘‘సచే మధుసహితం పటలం పటిగ్గహేత్వా నిక్ఖిపన్తి. పటలస్స భాజనట్ఠానియత్తా మధునో వసేన సత్తాహాతిక్కమే నిస్సగ్గియం హోతీ’’తి వదన్తి, ‘‘మధుమక్ఖితం పన మధుగతికమేవా’’తి ఇమినా తం సమేతి.
97.‘‘Madhukarīhi madhumakkhikāhīti idaṃ khuddakabhamarānaṃ dvinnaṃ eva visesana’’nti keci vadanti. Aññe pana ‘‘daṇḍakesu madhukārikā madhukarimakkhikā nāma, tāhi saha tisso madhumakkhikajātiyo’’ti vadanti. Bhamaramakkhikāti mahāpaṭalakārikā. Silesasadisanti sukkhatāya vā pakkatāya vā ghanībhūtaṃ. Itaranti tanukamadhu. Madhupaṭalanti madhurahitaṃ kevalaṃ madhupaṭalaṃ. ‘‘Sace madhusahitaṃ paṭalaṃ paṭiggahetvā nikkhipanti. Paṭalassa bhājanaṭṭhāniyattā madhuno vasena sattāhātikkame nissaggiyaṃ hotī’’ti vadanti, ‘‘madhumakkhitaṃ pana madhugatikamevā’’ti iminā taṃ sameti.
౯౮. ‘‘ఫాణితం నామ ఉచ్ఛుమ్హా నిబ్బత్త’’న్తి పాళియం (పాచి॰ ౨౬౦) అవిసేసేన వుత్తత్తా, అట్ఠకథాయఞ్చ ‘‘ఉచ్ఛురసం ఉపాదాయ…పే॰… అవత్థుకా ఉచ్ఛువికతి ‘ఫాణిత’న్తి వేదితబ్బా’’తి వచనతో ఉచ్ఛురసోపి నిక్కసటో సత్తాహకాలికోతి వేదితబ్బం. కేనచి పన ‘‘మధుమ్హి చత్తారో కాలికా యథాసమ్భవం యోజేతబ్బా, ఉచ్ఛుమ్హి చా’’తి వత్వా ‘‘సమక్ఖికణ్డం సేలకం మధు యావకాలికం, అనేలకం ఉదకసమ్భిన్నం యామకాలికం, అసమ్భిన్నం సత్తాహకాలికం, మధుసిత్థం పరిసుద్ధం యావజీవికం, తథా ఉచ్ఛురసో సకసటో యావకాలికో, నిక్కసటో ఉదకసమ్భిన్నో యామకాలికో, అసమ్భిన్నో సత్తాహకాలికో, సుద్ధకసటం యావజీవిక’’న్తి చ వత్వా ఉత్తరిపి బహుధా పపఞ్చితం. తత్థ ‘‘ఉదకసమ్భిన్నం మధు వా ఉచ్ఛురసో వా సకసటో యావకాలికో, నిక్కసటో ఉదకసమ్భిన్నో యామకాలికో’’తి ఇదం నేవ పాళియం, న అట్ఠకథాయం దిస్సతి, ‘‘యావకాలికం సమానం గరుతరమ్పి ముద్దికాజాతిరసం అత్తనా సంసట్ఠం లహుకం యామకాలికభావం ఉపనేన్తం ఉదకం లహుతరం సత్తాహకాలికం అత్తనా సంసట్ఠం గరుతరం యామకాలికభావం ఉపనేతీ’’తి ఏత్థ కారణం సోయేవ పుచ్ఛితబ్బో. సబ్బత్థ పాళియం అట్ఠకథాయఞ్చ ఉదకసమ్భిన్నేన గరుతరస్సాపి లహుభావోపగమనంయేవ దస్సితం. పాళియమ్పి (మహావ॰ ౨౮౪) హి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానస్స గుళం, అగిలానస్స గుళోదక’’న్తి వదన్తేన అగిలానేన పరిభుఞ్జితుం అయుత్తోపి గుళో ఉదకసమ్భిన్నో అగిలానస్సపి వట్టతీతి అనుఞ్ఞాతో.
98. ‘‘Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbatta’’nti pāḷiyaṃ (pāci. 260) avisesena vuttattā, aṭṭhakathāyañca ‘‘ucchurasaṃ upādāya…pe… avatthukā ucchuvikati ‘phāṇita’nti veditabbā’’ti vacanato ucchurasopi nikkasaṭo sattāhakālikoti veditabbaṃ. Kenaci pana ‘‘madhumhi cattāro kālikā yathāsambhavaṃ yojetabbā, ucchumhi cā’’ti vatvā ‘‘samakkhikaṇḍaṃ selakaṃ madhu yāvakālikaṃ, anelakaṃ udakasambhinnaṃ yāmakālikaṃ, asambhinnaṃ sattāhakālikaṃ, madhusitthaṃ parisuddhaṃ yāvajīvikaṃ, tathā ucchuraso sakasaṭo yāvakāliko, nikkasaṭo udakasambhinno yāmakāliko, asambhinno sattāhakāliko, suddhakasaṭaṃ yāvajīvika’’nti ca vatvā uttaripi bahudhā papañcitaṃ. Tattha ‘‘udakasambhinnaṃ madhu vā ucchuraso vā sakasaṭo yāvakāliko, nikkasaṭo udakasambhinno yāmakāliko’’ti idaṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ dissati, ‘‘yāvakālikaṃ samānaṃ garutarampi muddikājātirasaṃ attanā saṃsaṭṭhaṃ lahukaṃ yāmakālikabhāvaṃ upanentaṃ udakaṃ lahutaraṃ sattāhakālikaṃ attanā saṃsaṭṭhaṃ garutaraṃ yāmakālikabhāvaṃ upanetī’’ti ettha kāraṇaṃ soyeva pucchitabbo. Sabbattha pāḷiyaṃ aṭṭhakathāyañca udakasambhinnena garutarassāpi lahubhāvopagamanaṃyeva dassitaṃ. Pāḷiyampi (mahāva. 284) hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gilānassa guḷaṃ, agilānassa guḷodaka’’nti vadantena agilānena paribhuñjituṃ ayuttopi guḷo udakasambhinno agilānassapi vaṭṭatīti anuññāto.
యమ్పి చ ‘‘ఉచ్ఛు చే, యావకాలికో, ఉచ్ఛురసో చే, యామకాలికో, ఫాణితం చే, సత్తాహకాలికం, తచో చే, యావజీవికో’’తి అట్ఠకథావచనం దస్సేత్వా ‘‘ఉచ్ఛురసో ఉదకసమ్భిన్నో యామకాలికో’’తి అఞ్ఞేన కేనచి వుత్తం, తమ్పి తథావిధస్స అట్ఠకథావచనస్స సమన్తపాసాదికాయ వినయట్ఠకథాయ అభావతో న సారతో పచ్చేతబ్బం, తతోయేవ చ ‘‘ఉచ్ఛురసో ఉదకసమ్భిన్నోపి అసమ్భిన్నోపి సత్తాహకాలికోయేవా’’తి కేచి ఆచరియా వదన్తి. భేసజ్జక్ఖన్ధకే చ ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఉచ్ఛురస’’న్తి ఏత్థ తీసుపి గణ్ఠిపదేసు అవిసేసేన వుత్తం ‘‘ఉచ్ఛురసో సత్తాహకాలికో’’తి. సయంకతం నిరామిసమేవ వట్టతీతి ఏత్థ అపరిస్సావితం పటిగ్గహితమ్పి కరణసమయే పరిస్సావేత్వా, కసటం అపనేత్వా చ అత్తనా కతన్తి వేదితబ్బం, అయం సారత్థదీపనీపాఠో (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౬౨౩).
Yampi ca ‘‘ucchu ce, yāvakāliko, ucchuraso ce, yāmakāliko, phāṇitaṃ ce, sattāhakālikaṃ, taco ce, yāvajīviko’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ dassetvā ‘‘ucchuraso udakasambhinno yāmakāliko’’ti aññena kenaci vuttaṃ, tampi tathāvidhassa aṭṭhakathāvacanassa samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya abhāvato na sārato paccetabbaṃ, tatoyeva ca ‘‘ucchuraso udakasambhinnopi asambhinnopi sattāhakālikoyevā’’ti keci ācariyā vadanti. Bhesajjakkhandhake ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ucchurasa’’nti ettha tīsupi gaṇṭhipadesu avisesena vuttaṃ ‘‘ucchuraso sattāhakāliko’’ti. Sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭatīti ettha aparissāvitaṃ paṭiggahitampi karaṇasamaye parissāvetvā, kasaṭaṃ apanetvā ca attanā katanti veditabbaṃ, ayaṃ sāratthadīpanīpāṭho (sārattha. ṭī. 2.623).
విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ ౧.౬౨౩) పన ఉచ్ఛురసం ఉపాదాయాతి నిక్కసటరసస్సాపి సత్తాహకాలికత్తం దస్సేతి ‘‘ఉచ్ఛుమ్హా నిబ్బత్త’’న్తి పాళియం సామఞ్ఞతో వుత్తత్తా. యం పన సుత్తన్తట్ఠకథాయం ‘‘ఉచ్ఛు చే, యావకాలికో, ఉచ్ఛురసో చే, యామకాలికో, ఫాణితం చే, సత్తాహకాలికం, తచో చే, యావజీవికో’’తి వుత్తం, తం అమ్బఫలరసాదిమిస్సతాయ యామకాలికత్తం సన్ధాయ వుత్తన్తి గహేతబ్బం, అవినయవచనత్తా తం అప్పమాణన్తి. తేనేవ ‘‘పురేభత్తం పటిగ్గహితేన అపరిస్సావితఉచ్ఛురసేనా’’తిఆది వుత్తం. నిరామిసమేవ వట్టతి తత్థ పవిట్ఠయావకాలికస్స అబ్బోహారికత్తాతి ఇదం గుళే కతే తత్థ విజ్జమానమ్పి కసటం పాకేన సుక్ఖతాయ యావజీవికత్తం భజతీతి వుత్తం. తస్స యావకాలికత్తే హి సామంపాకేన పురేభత్తేపి అనజ్ఝోహరణీయం సియాతి. ‘‘సవత్థుకపటిగ్గహితత్తా’’తి ఇదం ఉచ్ఛురసే చుణ్ణవిచుణ్ణం హుత్వా ఠితకసటం సన్ధాయ వుత్తం, తేన చ ‘‘అపరిస్సావితేన అప్పటిగ్గహితేన అనుపసమ్పన్నేహి కతం సత్తాహం వట్టతీతి దస్సేతీ’’తి వుత్తం.
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.623) pana ucchurasaṃ upādāyāti nikkasaṭarasassāpi sattāhakālikattaṃ dasseti ‘‘ucchumhā nibbatta’’nti pāḷiyaṃ sāmaññato vuttattā. Yaṃ pana suttantaṭṭhakathāyaṃ ‘‘ucchu ce, yāvakāliko, ucchuraso ce, yāmakāliko, phāṇitaṃ ce, sattāhakālikaṃ, taco ce, yāvajīviko’’ti vuttaṃ, taṃ ambaphalarasādimissatāya yāmakālikattaṃ sandhāya vuttanti gahetabbaṃ, avinayavacanattā taṃ appamāṇanti. Teneva ‘‘purebhattaṃ paṭiggahitena aparissāvitaucchurasenā’’tiādi vuttaṃ. Nirāmisameva vaṭṭati tattha paviṭṭhayāvakālikassa abbohārikattāti idaṃ guḷe kate tattha vijjamānampi kasaṭaṃ pākena sukkhatāya yāvajīvikattaṃ bhajatīti vuttaṃ. Tassa yāvakālikatte hi sāmaṃpākena purebhattepi anajjhoharaṇīyaṃ siyāti. ‘‘Savatthukapaṭiggahitattā’’ti idaṃ ucchurase cuṇṇavicuṇṇaṃ hutvā ṭhitakasaṭaṃ sandhāya vuttaṃ, tena ca ‘‘aparissāvitena appaṭiggahitena anupasampannehi kataṃ sattāhaṃ vaṭṭatīti dassetī’’ti vuttaṃ.
ఝామఉచ్ఛుఫాణితన్తి అగ్గిమ్హి ఉచ్ఛుం తాపేత్వా కతం. కోట్టితఉచ్ఛుఫాణితన్తి ఖుద్దానుఖుద్దకం ఛిన్దిత్వా కోట్టేత్వా నిప్పీళేత్వా పక్కం. తం తత్థ విజ్జమానమ్పి కసటం పక్కకాలే యావకాలికత్తం విజహతీతి ఆహ ‘‘తం యుత్త’’న్తి. సీతోదకేన కతన్తి మధుకపుప్ఫాని సీతోదకేన మద్దిత్వా పరిస్సావేత్వా పచిత్వా కతం. ‘‘అపరిస్సావేత్వా కత’’న్తి కేచి, తత్థ కారణం న దిస్సతి. ఖీరం పక్ఖిపిత్వా కతం మధుకఫాణితం యావకాలికన్తి ఏత్థ ఖీరం పక్ఖిపిత్వా పక్కతేలం కస్మా వికాలే వట్టతీతి చే? తేలే పక్ఖిత్తం ఖీరం తేలమేవ హోతి, అఞ్ఞం పన ఖీరం పక్ఖిపిత్వా కతం ఖీరభావం గణ్హాతీతి ఇదమేత్థ కారణం. యది ఏవం ఖణ్డసక్ఖరమ్పి ఖీరం పక్ఖిపిత్వా కరోన్తి, తం కస్మా వట్టతీతి ఆహ ‘‘ఖణ్డసక్ఖరం పనా’’తిఆది. తత్థ ఖీరజల్లికన్తి ఖీరఫేణం.
Jhāmaucchuphāṇitanti aggimhi ucchuṃ tāpetvā kataṃ. Koṭṭitaucchuphāṇitanti khuddānukhuddakaṃ chinditvā koṭṭetvā nippīḷetvā pakkaṃ. Taṃ tattha vijjamānampi kasaṭaṃ pakkakāle yāvakālikattaṃ vijahatīti āha ‘‘taṃ yutta’’nti. Sītodakena katanti madhukapupphāni sītodakena madditvā parissāvetvā pacitvā kataṃ. ‘‘Aparissāvetvā kata’’nti keci, tattha kāraṇaṃ na dissati. Khīraṃ pakkhipitvā kataṃ madhukaphāṇitaṃ yāvakālikanti ettha khīraṃ pakkhipitvā pakkatelaṃ kasmā vikāle vaṭṭatīti ce? Tele pakkhittaṃ khīraṃ telameva hoti, aññaṃ pana khīraṃ pakkhipitvā kataṃ khīrabhāvaṃ gaṇhātīti idamettha kāraṇaṃ. Yadi evaṃ khaṇḍasakkharampi khīraṃ pakkhipitvā karonti, taṃ kasmā vaṭṭatīti āha ‘‘khaṇḍasakkharaṃ panā’’tiādi. Tattha khīrajallikanti khīrapheṇaṃ.
౯౯. ‘‘మధుకపుప్ఫం పనా’’తిఆది యావకాలికరూపేన ఠితస్సాపి అవట్టనకం మేరయబీజవత్థుం దస్సేతుం ఆరద్ధం. ఆహారకిచ్చం కరోన్తాని ఏతాని కస్మా ఏవం పరిభుఞ్జితబ్బానీతి చోదనాపరిహారాయ భేసజ్జోదిస్సం దస్సేన్తేన తప్పసఙ్గేన సబ్బానిపి ఓదిస్సకాని ఏకతో దస్సేతుం ‘‘సత్తవిధఞ్హీ’’తిఆది వుత్తం సమన్తపాసాదికాయం (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౬౨౩). వినయసఙ్గహప్పకరణే పన తం న వుత్తం, ‘‘పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సతి పచ్చయేతి వుత్తత్తా పటిగ్గహితభేసజ్జాని దుతియదివసతో పట్ఠాయ పురేభత్తమ్పి సతి పచ్చయేవ పరిభుఞ్జితబ్బాని, న ఆహారత్థాయ భేసజ్జత్థాయ పటిగ్గహితత్తా’’తి వదన్తి. ద్వారవాతపానకవాటేసూతి మహాద్వారస్స వాతపానానఞ్చ కవాటఫలకేసు. కసావే పక్ఖిత్తాని తాని అత్తనో సభావం పరిచ్చజన్తీతి ‘‘కసావే…పే॰… మక్ఖేతబ్బానీ’’తి వుత్తం, ఘుణపాణకాదిపరిహారత్థం మక్ఖేతబ్బానీతి అత్థో. అధిట్ఠేతీతి ‘‘ఇదాని మయ్హం అజ్ఝోహరణీయం న భవిస్సతి, బాహిరపరిభోగత్థాయ భవిస్సతీ’’తి చిత్తం ఉప్పాదేతీతి అత్థో. తేనేవాహ ‘‘సప్పిఞ్చ తేలఞ్చ వసఞ్చ ముద్ధని తేలం వా అబ్భఞ్జనం వా’’తిఆది, ఏవం పరిభోగే అనపేక్ఖతాయ పటిగ్గహణం విజహతీతి అధిప్పాయో. ఏవం అఞ్ఞేసుపి కాలికేసు అనజ్ఝోహరితుకామతాయ సుద్ధచిత్తేన బాహిరపరిభోగత్థాయ నియమేపి పటిగ్గహణం విజహతీతి ఇదమ్పి విసుం ఏకం పటిగ్గహణవిజహనన్తి దట్ఠబ్బం.
99.‘‘Madhukapupphaṃ panā’’tiādi yāvakālikarūpena ṭhitassāpi avaṭṭanakaṃ merayabījavatthuṃ dassetuṃ āraddhaṃ. Āhārakiccaṃ karontāni etāni kasmā evaṃ paribhuñjitabbānīti codanāparihārāya bhesajjodissaṃ dassentena tappasaṅgena sabbānipi odissakāni ekato dassetuṃ ‘‘sattavidhañhī’’tiādi vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.623). Vinayasaṅgahappakaraṇe pana taṃ na vuttaṃ, ‘‘pacchābhattato paṭṭhāya sati paccayeti vuttattā paṭiggahitabhesajjāni dutiyadivasato paṭṭhāya purebhattampi sati paccayeva paribhuñjitabbāni, na āhāratthāya bhesajjatthāya paṭiggahitattā’’ti vadanti. Dvāravātapānakavāṭesūti mahādvārassa vātapānānañca kavāṭaphalakesu. Kasāve pakkhittāni tāni attano sabhāvaṃ pariccajantīti ‘‘kasāve…pe… makkhetabbānī’’ti vuttaṃ, ghuṇapāṇakādiparihāratthaṃ makkhetabbānīti attho. Adhiṭṭhetīti ‘‘idāni mayhaṃ ajjhoharaṇīyaṃ na bhavissati, bāhiraparibhogatthāya bhavissatī’’ti cittaṃ uppādetīti attho. Tenevāha ‘‘sappiñca telañca vasañca muddhani telaṃ vā abbhañjanaṃ vā’’tiādi, evaṃ paribhoge anapekkhatāya paṭiggahaṇaṃ vijahatīti adhippāyo. Evaṃ aññesupi kālikesu anajjhoharitukāmatāya suddhacittena bāhiraparibhogatthāya niyamepi paṭiggahaṇaṃ vijahatīti idampi visuṃ ekaṃ paṭiggahaṇavijahananti daṭṭhabbaṃ.
అఞ్ఞేన భిక్ఖునా వత్తబ్బోతి ఏత్థ సుద్ధచిత్తేన దిన్నత్తా సయమ్పి ఆహరాపేత్వా పరిభుఞ్జితుం వట్టతియేవ. ద్విన్నమ్పి అనాపత్తీతి యథా అఞ్ఞస్స సన్తకం ఏకేన పటిగ్గహితం సత్తాహాతిక్కమేపి నిస్సగ్గియం న హోతి పరసన్తకభావతో, ఏవమిదమ్పి అవిభత్తత్తా ఉభయసాధారణమ్పి వినిబ్భోగాభావతో నిస్సగ్గియం న హోతీతి అధిప్పాయో. పరిభుఞ్జితుం పన న వట్టతీతి భిక్ఖునా పటిగ్గహితత్తా సత్తాహాతిక్కమే యస్స కస్సచి భిక్ఖునో పరిభుఞ్జితుం న వట్టతి పటిగ్గహితసప్పిఆదీనం పరిభోగస్స సత్తాహేనేవ పరిచ్ఛిన్నత్తా. ‘‘తాని పటిగ్గహేత్వా సత్తాహపరమం సన్నిధికారకం పరిభుఞ్జితబ్బానీ’’తి (పారా॰ ౬౨౩) హి వుత్తం.
Aññena bhikkhunā vattabboti ettha suddhacittena dinnattā sayampi āharāpetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatiyeva. Dvinnampi anāpattīti yathā aññassa santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ sattāhātikkamepi nissaggiyaṃ na hoti parasantakabhāvato, evamidampi avibhattattā ubhayasādhāraṇampi vinibbhogābhāvato nissaggiyaṃ na hotīti adhippāyo. Paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatīti bhikkhunā paṭiggahitattā sattāhātikkame yassa kassaci bhikkhuno paribhuñjituṃ na vaṭṭati paṭiggahitasappiādīnaṃ paribhogassa sattāheneva paricchinnattā. ‘‘Tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbānī’’ti (pārā. 623) hi vuttaṃ.
‘‘ఆవుసో ఇమం తేలం సత్తాహమత్తం పరిభుఞ్జితుం వట్టతీ’’తి ఇమినా యేన పటిగ్గహితం, తేన అన్తోసత్తాహేయేవ పరస్స విస్సజ్జితభావం దస్సేతి. కస్స ఆపత్తీతి ‘‘పఠమం తావ ఉభిన్నం సాధారణత్తా అనాపత్తి వుత్తా, ఇదాని పన ఏకేన ఇతరస్స విస్సట్ఠభావతో ఉభయసాధారణతా నత్థీతి విభత్తసదిసం హుత్వా ఠితం, తస్మా ఏత్థ పటిగ్గహితస్స సత్తాహాతిక్కమే ఏకస్స ఆపత్తియా భవితబ్బ’’న్తి మఞ్ఞమానో ‘‘కిం పటిగ్గహణపచ్చయా పటిగ్గాహకస్స ఆపత్తి, ఉదాహు యస్స సన్తకం జాతం, తస్సా’’తి పుచ్ఛతి. నిస్సట్ఠభావతోయేవ చ ఇధ ‘‘అవిభత్తభావతో’’తి కారణం అవత్వా ‘‘యేన పరిగ్గహితం, తేన విస్సజ్జితత్తా’’తి వుత్తం, ఇదఞ్చ విస్సట్ఠాభావతో ఉభయసాధారణతం పహాయ ఏకస్స సన్తకం హోన్తమ్పి యేన పటిగ్గహితం, తతో అఞ్ఞస్స సన్తకం జాతం, తస్మా పరసన్తకపటిగ్గహణే వియ పటిగ్గాహకస్స పటిగ్గహణపచ్చయా నత్థి ఆపత్తీతి దస్సనత్థం వుత్తం, న పన ‘‘యేన పటిగ్గహితం, తేన విస్సజ్జితత్తా’’తి వచనతో అవిస్సజ్జితే సతి అవిభత్తేపి సత్తాహాతిక్కమే ఆపత్తీతి దస్సనత్థం అవిస్సజ్జితే అవిభత్తభావతోయేవ అనాపత్తియా సిద్ధత్తా. సచే పన ఇతరో యేన పటిగ్గహితం, తస్సేవ అన్తోసత్తాహే అత్తనో భాగమ్పి విస్సజ్జేతి, సత్తాహాతిక్కమే సియా ఆపత్తి యేన పటిగ్గహితం, తస్సేవ సన్తకభావమాపన్నత్తా. ‘‘ఇతరస్స అప్పటిగ్గహితత్తా’’తి ఇమినా తస్స సన్తకభావేపి అఞ్ఞేహి పటిగ్గహితసకసన్తకే వియ తేన అప్పటిగ్గహితభావతో అనాపత్తీతి దీపేతి, ఇమం పన అధిప్పాయం అజానిత్వా ఇతో అఞ్ఞథా గణ్ఠిపదకారాదీహి పపఞ్చితం, న తం సారతో పచ్చేతబ్బం, ఇదం సారత్థదీపనీవచనం (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౬౨౫).
‘‘Āvusoimaṃ telaṃ sattāhamattaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti iminā yena paṭiggahitaṃ, tena antosattāheyeva parassa vissajjitabhāvaṃ dasseti. Kassa āpattīti ‘‘paṭhamaṃ tāva ubhinnaṃ sādhāraṇattā anāpatti vuttā, idāni pana ekena itarassa vissaṭṭhabhāvato ubhayasādhāraṇatā natthīti vibhattasadisaṃ hutvā ṭhitaṃ, tasmā ettha paṭiggahitassa sattāhātikkame ekassa āpattiyā bhavitabba’’nti maññamāno ‘‘kiṃ paṭiggahaṇapaccayā paṭiggāhakassa āpatti, udāhu yassa santakaṃ jātaṃ, tassā’’ti pucchati. Nissaṭṭhabhāvatoyeva ca idha ‘‘avibhattabhāvato’’ti kāraṇaṃ avatvā ‘‘yena pariggahitaṃ, tena vissajjitattā’’ti vuttaṃ, idañca vissaṭṭhābhāvato ubhayasādhāraṇataṃ pahāya ekassa santakaṃ hontampi yena paṭiggahitaṃ, tato aññassa santakaṃ jātaṃ, tasmā parasantakapaṭiggahaṇe viya paṭiggāhakassa paṭiggahaṇapaccayā natthi āpattīti dassanatthaṃ vuttaṃ, na pana ‘‘yena paṭiggahitaṃ, tena vissajjitattā’’ti vacanato avissajjite sati avibhattepi sattāhātikkame āpattīti dassanatthaṃ avissajjite avibhattabhāvatoyeva anāpattiyā siddhattā. Sace pana itaro yena paṭiggahitaṃ, tasseva antosattāhe attano bhāgampi vissajjeti, sattāhātikkame siyā āpatti yena paṭiggahitaṃ, tasseva santakabhāvamāpannattā. ‘‘Itarassa appaṭiggahitattā’’ti iminā tassa santakabhāvepi aññehi paṭiggahitasakasantake viya tena appaṭiggahitabhāvato anāpattīti dīpeti, imaṃ pana adhippāyaṃ ajānitvā ito aññathā gaṇṭhipadakārādīhi papañcitaṃ, na taṃ sārato paccetabbaṃ, idaṃ sāratthadīpanīvacanaṃ (sārattha. ṭī. 2.625).
విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ ౧.౬౨౫) పన – సచే ద్విన్నం…పే॰… న వట్టతీతి ఏత్థ పాఠో గళితో, ఏవం పనేత్థ పాఠో వేదితబ్బో – సచే ద్విన్నం సన్తకం ఏకేన పటిగ్గహితం అవిభత్తం హోతి, సత్తాహాతిక్కమే ద్విన్నమ్పి అనాపత్తి, పరిభుఞ్జితుం పన న వట్టతీతి. అఞ్ఞథా పన సద్దప్పయోగోపి న సఙ్గహం గచ్ఛతి, ‘‘గణ్ఠిపదేపి చ అయమేవ పాఠో దస్సితో’’తి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౬౨౫) వుత్తం. ‘‘ద్విన్నమ్పి అనాపత్తీ’’తి అవిభత్తత్తా వుత్తం. ‘‘పరిభుఞ్జితుం పన న వట్టతీ’’తి ఇదం ‘‘సత్తాహపరమం సన్నిధికారకం పరిభుఞ్జితబ్బ’’న్తి (పారా॰ ౬౨౩) వచనతో వుత్తం. ‘‘యేన పటిగ్గహితం, తేన విస్సజ్జితత్తా’’తి ఇమినా ఉపసమ్పన్నస్స దానమ్పి సన్ధాయ ‘‘విస్సజ్జేతీ’’తి ఇదం వుత్తన్తి దస్సేతి. ఉపసమ్పన్నస్స నిరపేక్ఖదిన్నవత్థుమ్హి పటిగ్గహణస్స అవిగతత్తేపి సకసన్తకతా విగతావ హోతి, తేన నిస్సగ్గియం న హోతి. ‘‘అత్తనావ పటిగ్గహితత్తం సకసన్తకత్తఞ్చా’’తి ఇమేహి ద్వీహి కారణేహేవ నిస్సగ్గియం హోతి, న ఏకేన. అనుపసమ్పన్నస్స నిరపేక్ఖదానే పన తదుభయమ్పి విజహతి, పరిభోగోపేత్థ వట్టతి, న సాపేక్ఖదానే దానలక్ఖణాభావతో. ‘‘విస్సజ్జతీ’’తి ఏతస్మిఞ్చ పాళిపదే కస్సచి అదత్వా అనపేక్ఖతాయ ఛడ్డనమ్పి సఙ్గహితన్తి వేదితబ్బం. ‘‘అనపేక్ఖా దత్వా’’తి ఇదఞ్చ పటిగ్గహణవిజహనవిధిదస్సనత్థమేవ వుత్తం. పటిగ్గహణే హి విజహితే పున పటిగ్గహేత్వా పరిభోగో సయమేవ వట్టిస్సతి, తబ్బిజహనఞ్చ వత్థునో సకసన్తకతాపరిచ్చాగేన హోతీతి. ఏతేన చ వత్థుమ్హి అజ్ఝోహరణాపేక్ఖాయ సతి పటిగ్గహణవిస్సజ్జనం నామ విసుం న లబ్భతీతి సిజ్ఝతి. ఇతరథా హి ‘‘పటిగ్గహణే అనపేక్ఖోవ పటిగ్గహణం విస్సజ్జేత్వా పున పటిగ్గహేత్వా భుఞ్జతీ’’తి వత్తబ్బం సియా, ‘‘అప్పటిగ్గహితత్తా’’తి ఇమినా ఏకస్స సన్తకం అఞ్ఞేన పటిగ్గహితమ్పి నిస్సగ్గియం హోతీతి దస్సేతి. ఏవన్తి ‘‘పున గహేస్సామీ’’తి అపేక్ఖం అకత్వా సుద్ధచిత్తేన పరిచత్తతం పరామసతి. పరిభుఞ్జన్తస్స అనాపత్తిదస్సనత్థన్తి నిస్సగ్గియమూలికాహి పాచిత్తియాదిఆపత్తీహి అనాపత్తిదస్సనత్థన్తి అధిప్పాయో. పరిభోగే అనాపత్తిదస్సనత్థన్తి ఏత్థ పన నిస్సట్ఠపటిలాభస్స కాయికపరిభోగాదీసు యా దుక్కటాపత్తి వుత్తా, తాయ అనాపత్తిదస్సనత్థన్తి అధిప్పాయో.
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.625) pana – sace dvinnaṃ…pe… na vaṭṭatīti ettha pāṭho gaḷito, evaṃ panettha pāṭho veditabbo – sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, sattāhātikkame dvinnampi anāpatti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatīti. Aññathā pana saddappayogopi na saṅgahaṃ gacchati, ‘‘gaṇṭhipadepi ca ayameva pāṭho dassito’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.625) vuttaṃ. ‘‘Dvinnampi anāpattī’’ti avibhattattā vuttaṃ. ‘‘Paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatī’’ti idaṃ ‘‘sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabba’’nti (pārā. 623) vacanato vuttaṃ. ‘‘Yena paṭiggahitaṃ, tena vissajjitattā’’ti iminā upasampannassa dānampi sandhāya ‘‘vissajjetī’’ti idaṃ vuttanti dasseti. Upasampannassa nirapekkhadinnavatthumhi paṭiggahaṇassa avigatattepi sakasantakatā vigatāva hoti, tena nissaggiyaṃ na hoti. ‘‘Attanāva paṭiggahitattaṃ sakasantakattañcā’’ti imehi dvīhi kāraṇeheva nissaggiyaṃ hoti, na ekena. Anupasampannassa nirapekkhadāne pana tadubhayampi vijahati, paribhogopettha vaṭṭati, na sāpekkhadāne dānalakkhaṇābhāvato. ‘‘Vissajjatī’’ti etasmiñca pāḷipade kassaci adatvā anapekkhatāya chaḍḍanampi saṅgahitanti veditabbaṃ. ‘‘Anapekkhā datvā’’ti idañca paṭiggahaṇavijahanavidhidassanatthameva vuttaṃ. Paṭiggahaṇe hi vijahite puna paṭiggahetvā paribhogo sayameva vaṭṭissati, tabbijahanañca vatthuno sakasantakatāpariccāgena hotīti. Etena ca vatthumhi ajjhoharaṇāpekkhāya sati paṭiggahaṇavissajjanaṃ nāma visuṃ na labbhatīti sijjhati. Itarathā hi ‘‘paṭiggahaṇe anapekkhova paṭiggahaṇaṃ vissajjetvā puna paṭiggahetvā bhuñjatī’’ti vattabbaṃ siyā, ‘‘appaṭiggahitattā’’ti iminā ekassa santakaṃ aññena paṭiggahitampi nissaggiyaṃ hotīti dasseti. Evanti ‘‘puna gahessāmī’’ti apekkhaṃ akatvā suddhacittena paricattataṃ parāmasati. Paribhuñjantassa anāpattidassanatthanti nissaggiyamūlikāhi pācittiyādiāpattīhi anāpattidassanatthanti adhippāyo. Paribhoge anāpattidassanatthanti ettha pana nissaṭṭhapaṭilābhassa kāyikaparibhogādīsu yā dukkaṭāpatti vuttā, tāya anāpattidassanatthanti adhippāyo.
౧౦౦. ఏవం చతుకాలికపచ్చయం దస్సేత్వా ఇదాని తేసు విసేసలక్ఖణం దస్సేన్తో ‘‘ఇమేసు పనా’’తిఆదిమాహ. తత్థ అకప్పియభూమియం సహసేయ్యాపహోనకే గేహే వుత్తం సఙ్ఘికం వా పుగ్గలికం వా భిక్ఖుస్స, భిక్ఖునియా వా సన్తకం యావకాలికం యామకాలికఞ్చ ఏకరత్తమ్పి ఠపితం అన్తోవుత్థం నామ హోతి, తత్థ పక్కఞ్చ అన్తోపక్కం నామ హోతి. సత్తాహకాలికం పన యావజీవికఞ్చ వట్టతి. పటిగ్గహేత్వా ఏకరత్తం వీతినామితం పన యం కిఞ్చి యావకాలికం వా యామకాలికం వా అజ్ఝోహరితుకామతాయ గణ్హన్తస్స పరిగ్గహణే తావ దుక్కటం, అజ్ఝోహరతో పన ఏకమేకస్మిం అజ్ఝోహారే సన్నిధిపచ్చయా పాచిత్తియం హోతీతి అత్థో. ఇదాని అఞ్ఞమ్పి విసేసలక్ఖణం దస్సేన్తో ‘‘యావకాలికం పనా’’తిఆదిమాహ. తత్థ సమ్భిన్నరసానీతి సంసట్ఠరసాని. దీఘకాలాని వత్థూని రస్సకాలేన సంసట్ఠాని రస్సకాలమేవ అనువత్తన్తీతి ఆహ ‘‘యావకాలికం పన…పే॰… తీణిపి యామకాలికాదీనీ’’తి. ఇతరేసుపి ఏసేవ నయో. తస్మాతిఆదీసు తదహుపురేభత్తమేవ వట్టతి, న తదహుపచ్ఛాభత్తం, న రత్తియం, న దుతియదివసాదీసూతి అత్థో.
100. Evaṃ catukālikapaccayaṃ dassetvā idāni tesu visesalakkhaṇaṃ dassento ‘‘imesu panā’’tiādimāha. Tattha akappiyabhūmiyaṃ sahaseyyāpahonake gehe vuttaṃ saṅghikaṃ vā puggalikaṃ vā bhikkhussa, bhikkhuniyā vā santakaṃ yāvakālikaṃ yāmakālikañca ekarattampi ṭhapitaṃ antovutthaṃ nāma hoti, tattha pakkañca antopakkaṃ nāma hoti. Sattāhakālikaṃ pana yāvajīvikañca vaṭṭati. Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitaṃ pana yaṃ kiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vā ajjhoharitukāmatāya gaṇhantassa pariggahaṇe tāva dukkaṭaṃ, ajjhoharato pana ekamekasmiṃ ajjhohāre sannidhipaccayā pācittiyaṃ hotīti attho. Idāni aññampi visesalakkhaṇaṃ dassento ‘‘yāvakālikaṃ panā’’tiādimāha. Tattha sambhinnarasānīti saṃsaṭṭharasāni. Dīghakālāni vatthūni rassakālena saṃsaṭṭhāni rassakālameva anuvattantīti āha ‘‘yāvakālikaṃ pana…pe… tīṇipi yāmakālikādīnī’’ti. Itaresupi eseva nayo. Tasmātiādīsu tadahupurebhattameva vaṭṭati, na tadahupacchābhattaṃ, na rattiyaṃ, na dutiyadivasādīsūti attho.
కస్మాతి చే? తదహుపటిగ్గహితేన యావకాలికేన సంసట్ఠత్తాతి. ఏత్థ చ ‘‘యావకాలికేన సంసట్ఠత్తా’’తి ఏత్తకమేవ అవత్వా ‘‘తదహుపటిగ్గహితేనా’’తి విసేసనస్స వుత్తత్తా పురేపటిగ్గహితయావకాలికేన సంసట్ఠే సతి తదహుపురేభత్తమ్పి న వట్టతి, అనజ్ఝోహరణీయం హోతీతి విఞ్ఞాయతి. ‘‘సమ్భిన్నరస’’న్తి ఇమినా సచేపి సంసట్ఠం, అసమ్భిన్నరసం సేసకాలికత్తయం అత్తనో అత్తనో కాలే వట్టతీతి దస్సేతి . యామకాలికేనాతి ఏత్థ ‘‘తదహుపటిగ్గహితేనా’’తి తతియన్తవిసేసనపదం అజ్ఝాహరితబ్బం, పుబ్బవాక్యతో వా అనువత్తేతబ్బం. తస్స ఫలం వుత్తనయమేవ.
Kasmāti ce? Tadahupaṭiggahitena yāvakālikena saṃsaṭṭhattāti. Ettha ca ‘‘yāvakālikena saṃsaṭṭhattā’’ti ettakameva avatvā ‘‘tadahupaṭiggahitenā’’ti visesanassa vuttattā purepaṭiggahitayāvakālikena saṃsaṭṭhe sati tadahupurebhattampi na vaṭṭati, anajjhoharaṇīyaṃ hotīti viññāyati. ‘‘Sambhinnarasa’’nti iminā sacepi saṃsaṭṭhaṃ, asambhinnarasaṃ sesakālikattayaṃ attano attano kāle vaṭṭatīti dasseti . Yāmakālikenāti ettha ‘‘tadahupaṭiggahitenā’’ti tatiyantavisesanapadaṃ ajjhāharitabbaṃ, pubbavākyato vā anuvattetabbaṃ. Tassa phalaṃ vuttanayameva.
పోత్థకేసు పన ‘‘యామకాలికేన సంసట్ఠం పన ఇతరద్వయం తదహుపటిగ్గహిత’’న్తి దిస్సతి, తం న సున్దరం. యత్థ నత్థి, తమేవ సున్దరం, కస్మా? దుతియన్తఞ్హి విసేసనపదం ఇతరద్వయం విసేసేతి. తతో తదహుపటిగ్గహితమేవ సత్తాహకాలికం యావజీవికఞ్చ యామకాలికేన సంసట్ఠే సతి యావ అరుణుగ్గమనా వట్టతి, న పురేపటిగ్గహితానీతి అత్థో భవేయ్య, సో న యుత్తో. కస్మా? సత్తాహకాలికయావజీవికానం అసన్నిధిజనకత్తా, ‘‘దీఘకాలికాని రస్సకాలికం అనువత్తన్తీ’’తి ఇమినా లక్ఖణేన విరుద్ధత్తా చ, తస్మా తదహుపటిగ్గహితం వా హోతు పురేపటిగ్గహితం వా, సత్తాహకాలికం యావజీవికఞ్చ తదహుపటిగ్గహితేన యామకాలికేన సంసట్ఠత్తా యావ అరుణుగ్గమనా వట్టతీతి అత్థో యుత్తో, ఏవఞ్చ ఉపరి వక్ఖమానేన ‘‘సత్తాహకాలికేన పన తదహుపటిగ్గహితేన సద్ధిం సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం సత్తాహం కప్పతీ’’తి వచనేన సమం భవేయ్య.
Potthakesu pana ‘‘yāmakālikena saṃsaṭṭhaṃ pana itaradvayaṃ tadahupaṭiggahita’’nti dissati, taṃ na sundaraṃ. Yattha natthi, tameva sundaraṃ, kasmā? Dutiyantañhi visesanapadaṃ itaradvayaṃ viseseti. Tato tadahupaṭiggahitameva sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca yāmakālikena saṃsaṭṭhe sati yāva aruṇuggamanā vaṭṭati, na purepaṭiggahitānīti attho bhaveyya, so na yutto. Kasmā? Sattāhakālikayāvajīvikānaṃ asannidhijanakattā, ‘‘dīghakālikāni rassakālikaṃ anuvattantī’’ti iminā lakkhaṇena viruddhattā ca, tasmā tadahupaṭiggahitaṃ vā hotu purepaṭiggahitaṃ vā, sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca tadahupaṭiggahitena yāmakālikena saṃsaṭṭhattā yāva aruṇuggamanā vaṭṭatīti attho yutto, evañca upari vakkhamānena ‘‘sattāhakālikena pana tadahupaṭiggahitena saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ sattāhaṃ kappatī’’ti vacanena samaṃ bhaveyya.
అపిచ ‘‘యామకాలికేన సంసట్ఠం పన ఇతరద్వయం తదహు యావ అరుణుగ్గమనా వట్టతీ’’తి పుబ్బపాఠేన భవితబ్బం, తం లేఖకేహి అఞ్ఞేసు పాఠేసు ‘‘తదహుపటిగ్గహిత’’న్తి విజ్జమానం దిస్వా, ఇధ తదహుపదతో పటిగ్గహితపదం గళితన్తి మఞ్ఞమానేహి పక్ఖిపిత్వా లిఖితం భవేయ్య, ‘‘తదహూ’’తి ఇదం పన ‘‘యావ అరుణుగ్గమనా’’తి పదం విసేసేతి, తేన యావ తదహుఅరుణుగ్గమనా వట్టతి, న దుతియాహాదిఅరుణుగ్గమనాతి అత్థం దస్సేతి. తేనేవ ఉపరిపాఠేపి ‘‘సత్తాహకాలికేన పన తదహుపటిగ్గహితేనా’’తి రస్సకాలికత్థపదేన తుల్యాధికరణం విసేసనపదం తమేవ విసేసేతి, న దీఘకాలికత్థం యావజీవికపదం , తస్మా ‘‘తదహుపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం సత్తాహం కప్పతీ’’తి వుత్తం.
Apica ‘‘yāmakālikena saṃsaṭṭhaṃ pana itaradvayaṃ tadahu yāva aruṇuggamanā vaṭṭatī’’ti pubbapāṭhena bhavitabbaṃ, taṃ lekhakehi aññesu pāṭhesu ‘‘tadahupaṭiggahita’’nti vijjamānaṃ disvā, idha tadahupadato paṭiggahitapadaṃ gaḷitanti maññamānehi pakkhipitvā likhitaṃ bhaveyya, ‘‘tadahū’’ti idaṃ pana ‘‘yāva aruṇuggamanā’’ti padaṃ viseseti, tena yāva tadahuaruṇuggamanā vaṭṭati, na dutiyāhādiaruṇuggamanāti atthaṃ dasseti. Teneva uparipāṭhepi ‘‘sattāhakālikena pana tadahupaṭiggahitenā’’ti rassakālikatthapadena tulyādhikaraṇaṃ visesanapadaṃ tameva viseseti, na dīghakālikatthaṃ yāvajīvikapadaṃ , tasmā ‘‘tadahupaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ sattāhaṃ kappatī’’ti vuttaṃ.
ద్వీహపటిగ్గహితేనాతిఆదీసుపి ‘‘ద్వీహపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం ఛాహం వట్టతి, తీహపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం పఞ్చాహం వట్టతి, చతూహపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం చతురాహం వట్టతి, పఞ్చాహపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం తీహం వట్టతి, ఛాహపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం ద్వీహం వట్టతి, సత్తాహపటిగ్గహితేన సత్తాహకాలికేన సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం తదహేవ వట్టతీ’’తి ఏవం సత్తాహకాలికస్సేవ అతీతదివసం పరిహాపేత్వా సేసదివసవసేన యోజేతబ్బం, న యావజీవికస్స. న హి యావజీవికస్స హాపేతబ్బో అతీతదివసో నామ అత్థి సతి పచ్చయే యావజీవం పరిభుఞ్జితబ్బతో. తేనాహ ‘‘సత్తాహకాలికమ్పి అత్తనా సద్ధిం సంసట్ఠం యావజీవికం అత్తనో సభావఞ్ఞేవ ఉపనేతీ’’తి. కేసుచి పోత్థకేసు ‘‘యామకాలికేన సంసట్ఠం పన ఇతరద్వయం తదహుపటిగ్గహిత’’న్తి లిఖితం పాఠం నిస్సాయ ఇమస్మిమ్పి పాఠే ‘‘తదహుపటిగ్గహితన్తి ఇదమేవ ఇచ్ఛితబ్బ’న్తి మఞ్ఞమానా ‘‘పురేపటిగ్గహిత’’న్తి పాఠం పటిక్ఖిపన్తి. కేసుచి ‘‘పురేభత్తం పటిగ్గహితం వా’’తి లిఖన్తి, తం సబ్బం యథావుత్తనయం అమనసికరోన్తా విబ్భన్తచిత్తా ఏవం కరోన్తీతి దట్ఠబ్బం.
Dvīhapaṭiggahitenātiādīsupi ‘‘dvīhapaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ chāhaṃ vaṭṭati, tīhapaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ pañcāhaṃ vaṭṭati, catūhapaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ caturāhaṃ vaṭṭati, pañcāhapaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ tīhaṃ vaṭṭati, chāhapaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ dvīhaṃ vaṭṭati, sattāhapaṭiggahitena sattāhakālikena saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ tadaheva vaṭṭatī’’ti evaṃ sattāhakālikasseva atītadivasaṃ parihāpetvā sesadivasavasena yojetabbaṃ, na yāvajīvikassa. Na hi yāvajīvikassa hāpetabbo atītadivaso nāma atthi sati paccaye yāvajīvaṃ paribhuñjitabbato. Tenāha ‘‘sattāhakālikampi attanā saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ yāvajīvikaṃ attano sabhāvaññeva upanetī’’ti. Kesuci potthakesu ‘‘yāmakālikena saṃsaṭṭhaṃ pana itaradvayaṃ tadahupaṭiggahita’’nti likhitaṃ pāṭhaṃ nissāya imasmimpi pāṭhe ‘‘tadahupaṭiggahitanti idameva icchitabba’nti maññamānā ‘‘purepaṭiggahita’’nti pāṭhaṃ paṭikkhipanti. Kesuci ‘‘purebhattaṃ paṭiggahitaṃ vā’’ti likhanti, taṃ sabbaṃ yathāvuttanayaṃ amanasikarontā vibbhantacittā evaṃ karontīti daṭṭhabbaṃ.
ఇమేసు చతూసు కాలికేసు యావకాలికం మజ్ఝన్హికకాలాతిక్కమే, యామకాలికం పచ్ఛిమయామాతిక్కమే, సత్తాహకాలికం సత్తాహాతిక్కమే పరిభుఞ్జన్తస్స ఆపత్తీతి వుత్తం. కతరసిక్ఖాపదేన ఆపత్తి హోతీతి పుచ్ఛాయమాహ ‘‘కాలయామ’’ఇచ్చాది. తస్సత్థో – యావకాలికం కాలాతిక్కమే పరిభుఞ్జన్తస్స ‘‘యో పన భిక్ఖు వికాలే ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి ఇమినా వికాలేభోజనసిక్ఖాపదేన (పాచి॰ ౨౪౮) ఆపత్తి హోతి. యామకాలికం యామాతిక్కమే పరిభుఞ్జన్తస్స ‘‘యో పన భిక్ఖు సన్నిధికారకం ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి ఇమినా సన్నిధిసిక్ఖాపదేన (పాచి॰ ౨౫౩) ఆపత్తి హోతి. సత్తాహకాలికం సత్తాహాతిక్కమే పరిభుఞ్జన్తస్స ‘‘యాని ఖో పన తాని గిలానానం భిక్ఖూనం పటిసాయనీయాని భేసజ్జాని, సేయ్యథిదం, సప్పి నవనీతం తేలం మధు ఫాణితం, తాని పటిగ్గహేత్వా సత్తాహపరమం సన్నిధికారకం పరిభుఞ్జితబ్బాని, తం అతిక్కామయతో నిస్సగ్గియం పాచిత్తియ’’న్తి ఇమినా భేసజ్జసిక్ఖాపదేన (పారా॰ ౬౨౨) ఆపత్తి హోతీతి.
Imesu catūsu kālikesu yāvakālikaṃ majjhanhikakālātikkame, yāmakālikaṃ pacchimayāmātikkame, sattāhakālikaṃ sattāhātikkame paribhuñjantassa āpattīti vuttaṃ. Katarasikkhāpadena āpatti hotīti pucchāyamāha ‘‘kālayāma’’iccādi. Tassattho – yāvakālikaṃ kālātikkame paribhuñjantassa ‘‘yo pana bhikkhu vikāle khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādeyya vā bhuñjeyya vā, pācittiya’’nti iminā vikālebhojanasikkhāpadena (pāci. 248) āpatti hoti. Yāmakālikaṃ yāmātikkame paribhuñjantassa ‘‘yo pana bhikkhu sannidhikārakaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādeyya vā bhuñjeyya vā, pācittiya’’nti iminā sannidhisikkhāpadena (pāci. 253) āpatti hoti. Sattāhakālikaṃ sattāhātikkame paribhuñjantassa ‘‘yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyāni bhesajjāni, seyyathidaṃ, sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ, tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbāni, taṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ pācittiya’’nti iminā bhesajjasikkhāpadena (pārā. 622) āpatti hotīti.
ఇమాని చత్తారి కాలికాని ఏకతో సంసట్ఠాని సమ్భిన్నరసాని పురిమపురిమకాలికస్స కాలవసేన పరిభుఞ్జితబ్బానీతి వుత్తం. అసమ్భిన్నరసాని చే హోన్తి, కథం పరిభుఞ్జితబ్బానీతి ఆహ ‘‘సచే పనా’’తిఆది. తస్సత్థో సువిఞ్ఞేయ్యోవ.
Imāni cattāri kālikāni ekato saṃsaṭṭhāni sambhinnarasāni purimapurimakālikassa kālavasena paribhuñjitabbānīti vuttaṃ. Asambhinnarasāni ce honti, kathaṃ paribhuñjitabbānīti āha ‘‘sace panā’’tiādi. Tassattho suviññeyyova.
ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
చతుకాలికవినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో నామ
Catukālikavinicchayakathālaṅkāro nāma
అట్ఠారసమో పరిచ్ఛేదో.
Aṭṭhārasamo paricchedo.