Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయసఙ్గహ-అట్ఠకథా • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā |
౧౮. కాలికవినిచ్ఛయకథా
18. Kālikavinicchayakathā
౮౯. కాలికానిపి చత్తారీతి ఏత్థ (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౨౫౫-౨౫౬) యావకాలికం యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికన్తి ఇమాని చత్తారి కాలికాని వేదితబ్బాని. తత్థ పురేభత్తం పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బం యం కిఞ్చి ఖాదనీయభోజనీయం యావ మజ్ఝన్హికసఙ్ఖతో కాలో, తావ పరిభుఞ్జితబ్బతో యావకాలికం. సద్ధిం అనులోమపానేహి అట్ఠవిధం పానం యావ రత్తియా పచ్ఛిమయామసఙ్ఖాతో యామో, తావ పరిభుఞ్జితబ్బతో యామో కాలో అస్సాతి యామకాలికం. సప్పిఆది పఞ్చవిధం భేసజ్జం పటిగ్గహేత్వా సత్తాహం నిధేతబ్బతో సత్తాహో కాలో అస్సాతి సత్తాహకాలికం. ఠపేత్వా ఉదకం అవసేసం సబ్బమ్పి పటిగ్గహితం యావజీవం పరిహరిత్వా సతి పచ్చయే పరిభుఞ్జితబ్బతో యావజీవికన్తి వుచ్చతి.
89.Kālikānipicattārīti ettha (pāci. aṭṭha. 255-256) yāvakālikaṃ yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikanti imāni cattāri kālikāni veditabbāni. Tattha purebhattaṃ paṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ yaṃ kiñci khādanīyabhojanīyaṃ yāva majjhanhikasaṅkhato kālo, tāva paribhuñjitabbato yāvakālikaṃ. Saddhiṃ anulomapānehi aṭṭhavidhaṃ pānaṃ yāva rattiyā pacchimayāmasaṅkhāto yāmo, tāva paribhuñjitabbato yāmo kālo assāti yāmakālikaṃ. Sappiādi pañcavidhaṃ bhesajjaṃ paṭiggahetvā sattāhaṃ nidhetabbato sattāho kālo assāti sattāhakālikaṃ. Ṭhapetvā udakaṃ avasesaṃ sabbampi paṭiggahitaṃ yāvajīvaṃ pariharitvā sati paccaye paribhuñjitabbato yāvajīvikanti vuccati.
౯౦. తత్థ యావకాలికేసు భోజనీయం నామ ఓదనో కుమ్మాసో సత్తు మచ్ఛో మంసన్తి. పఞ్చ భోజనాని యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికఞ్చ ఠపేత్వా అవసేసం ఖాదనీయం నామ. ఏత్థ (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౨౪౮-౯) పన యం తావ సక్ఖలిమోదకాది పుబ్బణ్ణాపరణ్ణమయం ఖాదనీయం, తత్థ వత్తబ్బమేవ నత్థి. యమ్పి వనమూలాదిప్పభేదం ఆమిసగతికం హోతి. సేయ్యథిదం – మూలఖాదనీయం కన్దఖాదనీయం ముళాలఖాదనీయం మత్థకఖాదనీయం ఖన్ధఖాదనీయం తచఖాదనీయం పత్తఖాదనీయం పుప్ఫఖాదనీయం ఫలఖాదనీయం అట్ఠిఖాదనీయం పిట్ఠఖాదనీయం నియ్యాసఖాదనీయన్తి, ఇదమ్పి ఖాదనీయసఙ్ఖ్యమేవ గచ్ఛతి.
90. Tattha yāvakālikesu bhojanīyaṃ nāma odano kummāso sattu maccho maṃsanti. Pañca bhojanāni yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca ṭhapetvā avasesaṃ khādanīyaṃ nāma. Ettha (pāci. aṭṭha. 248-9) pana yaṃ tāva sakkhalimodakādi pubbaṇṇāparaṇṇamayaṃ khādanīyaṃ, tattha vattabbameva natthi. Yampi vanamūlādippabhedaṃ āmisagatikaṃ hoti. Seyyathidaṃ – mūlakhādanīyaṃ kandakhādanīyaṃ muḷālakhādanīyaṃ matthakakhādanīyaṃ khandhakhādanīyaṃ tacakhādanīyaṃ pattakhādanīyaṃ pupphakhādanīyaṃ phalakhādanīyaṃ aṭṭhikhādanīyaṃ piṭṭhakhādanīyaṃ niyyāsakhādanīyanti, idampi khādanīyasaṅkhyameva gacchati.
తత్థ పన ఆమిసగతికసల్లక్ఖణత్థం ఇదం ముఖమత్తనిదస్సనం – మూలఖాదనీయే తావ మూలకమూలం ఖారకమూలం చచ్చుమూలం తమ్బకమూలం తణ్డులేయ్యకమూలం వత్థులేయ్యకమూలం వజకలిమూలం జజ్ఝరిమూలన్తి ఏవమాదీని సూపేయ్యపణ్ణమూలాని ఆమిసగతికాని. ఏత్థ చ వజకలిమూలే జరట్ఠం ఛిన్దిత్వా ఛడ్డేన్తి, తం యావజీవికం హోతి. అఞ్ఞమ్పి ఏవరూపం ఏతేనేవ నయేన వేదితబ్బం. మూలకఖారకజజ్ఝరిమూలానం పన జరట్ఠానిపి ఆమిసగతికానేవాతి వుత్తం. యాని పన పాళియం –
Tattha pana āmisagatikasallakkhaṇatthaṃ idaṃ mukhamattanidassanaṃ – mūlakhādanīye tāva mūlakamūlaṃ khārakamūlaṃ caccumūlaṃ tambakamūlaṃ taṇḍuleyyakamūlaṃ vatthuleyyakamūlaṃ vajakalimūlaṃ jajjharimūlanti evamādīni sūpeyyapaṇṇamūlāni āmisagatikāni. Ettha ca vajakalimūle jaraṭṭhaṃ chinditvā chaḍḍenti, taṃ yāvajīvikaṃ hoti. Aññampi evarūpaṃ eteneva nayena veditabbaṃ. Mūlakakhārakajajjharimūlānaṃ pana jaraṭṭhānipi āmisagatikānevāti vuttaṃ. Yāni pana pāḷiyaṃ –
‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, మూలాని భేసజ్జాని హలిద్దిం సిఙ్గివేరం వచం వచత్తం అతివిసం కటుకరోహిణిం ఉసీరం భద్దముత్తకం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి మూలాని భేసజ్జాని నేవ ఖాదనీయే ఖాదనీయత్థం ఫరన్తి, న భోజనీయే భోజనీయత్థం ఫరన్తీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౩) –
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, mūlāni bhesajjāni haliddiṃ siṅgiveraṃ vacaṃ vacattaṃ ativisaṃ kaṭukarohiṇiṃ usīraṃ bhaddamuttakaṃ, yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263) –
వుత్తాని, తాని యావజీవికాని. తేసం చూళపఞ్చమూలం మహాపఞ్చమూలన్తిఆదినా నయేన గణియమానానం గణనాయ అన్తో నత్థి, ఖాదనీయత్థఞ్చ భోజనీయత్థఞ్చ అఫరణభావోయేవ పనేతేసం లక్ఖణం. తస్మా యం కిఞ్చి మూలం తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరతి, తం యావకాలికం, ఇతరం యావజీవికన్తి వేదితబ్బం . సుబహుం వత్వాపి హి ఇమస్మింయేవ లక్ఖణే ఠాతబ్బం. నామసఞ్ఞాసు పన వుచ్చమానాసు తం తం నామం అజానన్తానం సమ్మోహోయేవ హోతి, తస్మా నామసఞ్ఞాయ ఆదరం అకత్వా లక్ఖణమేవ దస్సితం. యథా చ మూలే, ఏవం కన్దాదీసుపి లక్ఖణం దస్సయిస్సామ, తస్సేవ వసేన వినిచ్ఛయో వేదితబ్బో. యఞ్చ తం పాళియం హలిద్దాది అట్ఠవిధం వుత్తం, తస్స ఖన్ధతచపుప్ఫఫలాది సబ్బం యావజీవికన్తి వుత్తం.
Vuttāni, tāni yāvajīvikāni. Tesaṃ cūḷapañcamūlaṃ mahāpañcamūlantiādinā nayena gaṇiyamānānaṃ gaṇanāya anto natthi, khādanīyatthañca bhojanīyatthañca apharaṇabhāvoyeva panetesaṃ lakkhaṇaṃ. Tasmā yaṃ kiñci mūlaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharati, taṃ yāvakālikaṃ, itaraṃ yāvajīvikanti veditabbaṃ . Subahuṃ vatvāpi hi imasmiṃyeva lakkhaṇe ṭhātabbaṃ. Nāmasaññāsu pana vuccamānāsu taṃ taṃ nāmaṃ ajānantānaṃ sammohoyeva hoti, tasmā nāmasaññāya ādaraṃ akatvā lakkhaṇameva dassitaṃ. Yathā ca mūle, evaṃ kandādīsupi lakkhaṇaṃ dassayissāma, tasseva vasena vinicchayo veditabbo. Yañca taṃ pāḷiyaṃ haliddādi aṭṭhavidhaṃ vuttaṃ, tassa khandhatacapupphaphalādi sabbaṃ yāvajīvikanti vuttaṃ.
కన్దఖాదనీయే దువిధో కన్దో దీఘో చ భిసకింసుకకన్దాది, వట్టో చ ఉప్పలకసేరుకకన్దాది, యం గణ్ఠీతిపి వదన్తి. తత్థ సబ్బేసం కన్దానం జిణ్ణజరట్ఠట్ఠానఞ్చ ఛల్లి చ సుఖుమమూలాని చ యావజీవికాని, తరుణో పన సుఖఖాదనీయో సాలకల్యాణిపోతకకన్దో కింసుకపోతకకన్దో అమ్బాటకకన్దో కేతకకన్దో మాలువకన్దో భిససఙ్ఖాతో పదుమపుణ్డరీకకన్దో పిణ్డాలుమసాలుఆదయో చ ఖీరవల్లికన్దో ఆలువకన్దో సిగ్గుకన్దో తాలకన్దో నీలుప్పలరత్తుప్పలకుముదసోగన్ధికానం కన్దా కదలికన్దో వేళుకన్దో కసేరుకకన్దోతి ఏవమాదయో తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థఞ్చ భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకకన్దా యావకాలికా. ఖీరవల్లికన్దో అధోతో యావజీవికో, ధోతో యావకాలికో. ఖీరకాకోలిజీవికఉసభకలసుణాదికన్దా పన యావజీవికా. తే పాళియం ‘‘యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి మూలాని భేసజ్జానీ’’తి ఏవం (మహావ॰ ౨౬౩) మూలభేసజ్జసఙ్గహేనేవ సఙ్గహితా.
Kandakhādanīye duvidho kando dīgho ca bhisakiṃsukakandādi, vaṭṭo ca uppalakaserukakandādi, yaṃ gaṇṭhītipi vadanti. Tattha sabbesaṃ kandānaṃ jiṇṇajaraṭṭhaṭṭhānañca challi ca sukhumamūlāni ca yāvajīvikāni, taruṇo pana sukhakhādanīyo sālakalyāṇipotakakando kiṃsukapotakakando ambāṭakakando ketakakando māluvakando bhisasaṅkhāto padumapuṇḍarīkakando piṇḍālumasāluādayo ca khīravallikando āluvakando siggukando tālakando nīluppalarattuppalakumudasogandhikānaṃ kandā kadalikando veḷukando kaserukakandoti evamādayo tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañca bhojanīyatthañca pharaṇakakandā yāvakālikā. Khīravallikando adhoto yāvajīviko, dhoto yāvakāliko. Khīrakākolijīvikausabhakalasuṇādikandā pana yāvajīvikā. Te pāḷiyaṃ ‘‘yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjānī’’ti evaṃ (mahāva. 263) mūlabhesajjasaṅgaheneva saṅgahitā.
ముళాలఖాదనీయే పదుమముళాలం పుణ్డరీకముళాలం మూలసదిసంయేవ. ఏరకముళాలం కన్దులముళాలన్తి ఏవమాది తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకముళాలం యావకాలికం, హలిద్దిసిఙ్గివేరమకచిచతురస్సవల్లికేతకతాలహిన్తాలకున్తాలనాళికేరపూగరుక్ఖాదిముళాలం పన యావజీవికం. తం సబ్బమ్పి పాళియం ‘‘యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి మూలాని భేసజ్జానీ’’తి ఏవం మూలభేసజ్జసఙ్గహేనేవ సఙ్గహితం.
Muḷālakhādanīye padumamuḷālaṃ puṇḍarīkamuḷālaṃ mūlasadisaṃyeva. Erakamuḷālaṃ kandulamuḷālanti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇakamuḷālaṃ yāvakālikaṃ, haliddisiṅgiveramakacicaturassavalliketakatālahintālakuntālanāḷikerapūgarukkhādimuḷālaṃ pana yāvajīvikaṃ. Taṃ sabbampi pāḷiyaṃ ‘‘yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjānī’’ti evaṃ mūlabhesajjasaṅgaheneva saṅgahitaṃ.
మత్థకఖాదనీయే తాలహిన్తాలకున్తాలకేతకనాళికేరపూగరుక్ఖఖజ్జూరివేత్తఏరకకదలీనం కళీరసఙ్ఖాతా మత్థకా, వేణుకళీరో నళకళీరో ఉచ్ఛుకళీరో మూలకకళీరో సాసపకళీరో సతావరికళీరో సత్తన్నం ధఞ్ఞానం కళీరాతి ఏవమాది తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకో రుక్ఖవల్లిఆదీనం మత్థకో యావకాలికో, హలిద్దిసిఙ్గివేరవచమకచిలసుణానం కళీరా, తాలహిన్తాలకున్తాలనాళికేరకళీరానఞ్చ ఛిన్దిత్వా పాతితో జరట్ఠబున్దో యావజీవికో.
Matthakakhādanīye tālahintālakuntālaketakanāḷikerapūgarukkhakhajjūrivettaerakakadalīnaṃ kaḷīrasaṅkhātā matthakā, veṇukaḷīro naḷakaḷīro ucchukaḷīro mūlakakaḷīro sāsapakaḷīro satāvarikaḷīro sattannaṃ dhaññānaṃ kaḷīrāti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇako rukkhavalliādīnaṃ matthako yāvakāliko, haliddisiṅgiveravacamakacilasuṇānaṃ kaḷīrā, tālahintālakuntālanāḷikerakaḷīrānañca chinditvā pātito jaraṭṭhabundo yāvajīviko.
ఖన్ధఖాదనీయే అన్తోపథవీగతో సాలకల్యాణీఖన్ధో ఉచ్ఛుఖన్ధో నీలుప్పలరత్తుప్పలకుముదసోగన్ధికానం దణ్డకఖన్ధాతి ఏవమాది తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకో ఖన్ధో యావకాలికో, ఉప్పలజాతీనం పణ్ణదణ్డకో పదుమజాతీనం సబ్బోపి దణ్డకో కరవిన్దదణ్డాదయో చ అవసేససబ్బఖన్ధా యావజీవికా.
Khandhakhādanīye antopathavīgato sālakalyāṇīkhandho ucchukhandho nīluppalarattuppalakumudasogandhikānaṃ daṇḍakakhandhāti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇako khandho yāvakāliko, uppalajātīnaṃ paṇṇadaṇḍako padumajātīnaṃ sabbopi daṇḍako karavindadaṇḍādayo ca avasesasabbakhandhā yāvajīvikā.
తచఖాదనీయే ఉచ్ఛుతచోవ ఏకో యావకాలికో, సోపి సరసో, సేసో సబ్బో యావజీవికో. తేసం పన మత్థకఖన్ధతచానం తిణ్ణమ్పి పాళియం కసావభేసజ్జేన సఙ్గహో వేదితబ్బో. వుత్తఞ్హేతం –
Tacakhādanīye ucchutacova eko yāvakāliko, sopi saraso, seso sabbo yāvajīviko. Tesaṃ pana matthakakhandhatacānaṃ tiṇṇampi pāḷiyaṃ kasāvabhesajjena saṅgaho veditabbo. Vuttañhetaṃ –
‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, కసావాని భేసజ్జాని నిమ్బకసావం కుటజకసావం పటోలకసావం ఫగ్గవకసావం నత్తమాలకసావం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి కసావాని భేసజ్జాని నేవ ఖాదనీయే ఖాదనీయత్థం ఫరన్తి, న భోజనీయే భోజనీయత్థం ఫరన్తీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౩).
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kasāvāni bhesajjāni nimbakasāvaṃ kuṭajakasāvaṃ paṭolakasāvaṃ phaggavakasāvaṃ nattamālakasāvaṃ, yāni vā panaññānipi atthi kasāvāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263).
ఏత్థ హి ఏతేసమ్పి సఙ్గహో సిజ్ఝతి. వుత్తకసావాని చ సబ్బకప్పియానీతి వేదితబ్బాని.
Ettha hi etesampi saṅgaho sijjhati. Vuttakasāvāni ca sabbakappiyānīti veditabbāni.
పత్తఖాదనీయే మూలకం ఖారకో చచ్చు తమ్బకో తణ్డులేయ్యకో పపున్నాగో వత్థులేయ్యకో వజకలి జజ్ఝరి సేల్లు సిగ్గు కాసమద్దకో ఉమ్మాచీనముగ్గో మాసో రాజమాసో ఠపేత్వా మహానిప్ఫావం అవసేసనిప్ఫావో అగ్గిమన్థో సునిసన్నకో సేతవరణో నాళికా భూమియం జాతలోణీతి ఏతేసం పత్తాని, అఞ్ఞాని చ ఏవరూపాని తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థఞ్చ భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకాని పత్తాని ఏకంసేన యావకాలికాని , యా పనఞ్ఞా మహానఖపిట్ఠిమత్తపణ్ణా లోణిరుక్ఖే చ గచ్ఛే చ ఆరోహతి, తస్సా పత్తం యావజీవికం. బ్రహ్మిపత్తఞ్చ యావకాలికన్తి దీపవాసినో వదన్తి. అమ్బపల్లవం యావకాలికం, అసోకపల్లవం పన యావజీవికం. యాని చఞ్ఞాని పాళియం –
Pattakhādanīye mūlakaṃ khārako caccu tambako taṇḍuleyyako papunnāgo vatthuleyyako vajakali jajjhari sellu siggu kāsamaddako ummācīnamuggo māso rājamāso ṭhapetvā mahānipphāvaṃ avasesanipphāvo aggimantho sunisannako setavaraṇo nāḷikā bhūmiyaṃ jātaloṇīti etesaṃ pattāni, aññāni ca evarūpāni tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañca bhojanīyatthañca pharaṇakāni pattāni ekaṃsena yāvakālikāni , yā panaññā mahānakhapiṭṭhimattapaṇṇā loṇirukkhe ca gacche ca ārohati, tassā pattaṃ yāvajīvikaṃ. Brahmipattañca yāvakālikanti dīpavāsino vadanti. Ambapallavaṃ yāvakālikaṃ, asokapallavaṃ pana yāvajīvikaṃ. Yāni caññāni pāḷiyaṃ –
‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, పణ్ణాని భేసజ్జాని నిమ్బపణ్ణం కుటజపణ్ణం పటోలపణ్ణం సులసిపణ్ణం కప్పాసపణ్ణం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి పణ్ణాని భేసజ్జాని నేవ ఖాదనీయే ఖాదనీయత్థం ఫరన్తి, న భోజనీయే భోజనీయత్థం ఫరన్తీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౩) –
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, paṇṇāni bhesajjāni nimbapaṇṇaṃ kuṭajapaṇṇaṃ paṭolapaṇṇaṃ sulasipaṇṇaṃ kappāsapaṇṇaṃ, yāni vā panaññānipi atthi paṇṇāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263) –
వుత్తాని, తాని యావజీవికాని. న కేవలఞ్చ పణ్ణాని, తేసం పుప్ఫఫలానిపి. యావజీవికపణ్ణానం పన ఫగ్గవపణ్ణం అజ్జుకపణ్ణం ఫణిజ్జకపణ్ణం తమ్బూలపణ్ణం పదుమినిపణ్ణన్తి ఏవం గణనవసేన అన్తో నత్థి.
Vuttāni, tāni yāvajīvikāni. Na kevalañca paṇṇāni, tesaṃ pupphaphalānipi. Yāvajīvikapaṇṇānaṃ pana phaggavapaṇṇaṃ ajjukapaṇṇaṃ phaṇijjakapaṇṇaṃ tambūlapaṇṇaṃ paduminipaṇṇanti evaṃ gaṇanavasena anto natthi.
పుప్ఫఖాదనీయే మూలకపుప్ఫం ఖారకపుప్ఫం చచ్చుపుప్ఫం తమ్బకపుప్ఫం వజకలిపుప్ఫం జజ్ఝరిపుప్ఫం చూళనిప్ఫావపుప్ఫం మహానిప్ఫావపుప్ఫం కసేరుకపుప్ఫం నాళికేరతాలకేతకానం తరుణపుప్ఫాని సేతవరణపుప్ఫం సిగ్గుపుప్ఫం ఉప్పలపదుమజాతికానం పుప్ఫానం కణ్ణికామత్తం అగన్ధిపుప్ఫం కరీరపుప్ఫం జీవన్తీ పుప్ఫన్తి ఏవమాది తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణపుప్ఫం యావకాలికం, అసోకబకులకుయ్యకపున్నాగచమ్పకజాతికరవీరకణికారకున్దనవమాలికమల్లికాదీనం పన పుప్ఫం యావజీవికం, తస్స గణనాయ అన్తో నత్థి. పాళియం పనస్స కసావభేసజ్జేన సఙ్గహో వేదితబ్బో.
Pupphakhādanīye mūlakapupphaṃ khārakapupphaṃ caccupupphaṃ tambakapupphaṃ vajakalipupphaṃ jajjharipupphaṃ cūḷanipphāvapupphaṃ mahānipphāvapupphaṃ kaserukapupphaṃ nāḷikeratālaketakānaṃ taruṇapupphāni setavaraṇapupphaṃ siggupupphaṃ uppalapadumajātikānaṃ pupphānaṃ kaṇṇikāmattaṃ agandhipupphaṃ karīrapupphaṃ jīvantī pupphanti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇapupphaṃ yāvakālikaṃ, asokabakulakuyyakapunnāgacampakajātikaravīrakaṇikārakundanavamālikamallikādīnaṃ pana pupphaṃ yāvajīvikaṃ, tassa gaṇanāya anto natthi. Pāḷiyaṃ panassa kasāvabhesajjena saṅgaho veditabbo.
ఫలఖాదనీయే పనసలబుజతాలనాళికేరఅమ్బజమ్బుఅమ్బాటకతిన్తిణికమాతులుఙ్గకపిత్థలాబుకుమ్భణ్డపుస్సఫలతిమ్బరూసకతిపుసవాతిఙ్గణచోచమోచమధుకాదీనం ఫలాని, యాని లోకే తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరన్తి, సబ్బాని తాని యావకాలికాని, నామగణనవసేన తేసం న సక్కా పరియన్తం దస్సేతుం. యాని పన పాళియం –
Phalakhādanīye panasalabujatālanāḷikeraambajambuambāṭakatintiṇikamātuluṅgakapitthalābukumbhaṇḍapussaphalatimbarūsakatipusavātiṅgaṇacocamocamadhukādīnaṃ phalāni, yāni loke tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharanti, sabbāni tāni yāvakālikāni, nāmagaṇanavasena tesaṃ na sakkā pariyantaṃ dassetuṃ. Yāni pana pāḷiyaṃ –
‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఫలాని భేసజ్జాని బిలఙ్గం పిప్పలిం మరీచం హరీతకం విభీతకం ఆమలకం గోట్ఠఫలం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి ఫలాని భేసజ్జాని నేవ ఖాదనీయే ఖాదనీయత్థం ఫరన్తి, న భోజనీయే భోజనీయత్థం ఫరన్తీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౩) –
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, phalāni bhesajjāni bilaṅgaṃ pippaliṃ marīcaṃ harītakaṃ vibhītakaṃ āmalakaṃ goṭṭhaphalaṃ, yāni vā panaññānipi atthi phalāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263) –
వుత్తాని , తాని యావజీవికాని. తేసమ్పి అపరిపక్కాని అచ్ఛివబిమ్బవరణకేతకకాస్మరీఆదీనం ఫలాని జాతిఫలం కటుకఫలం ఏళా తక్కోలన్తి ఏవం నామవసేన న సక్కా పరియన్తం దస్సేతుం.
Vuttāni , tāni yāvajīvikāni. Tesampi aparipakkāni acchivabimbavaraṇaketakakāsmarīādīnaṃ phalāni jātiphalaṃ kaṭukaphalaṃ eḷā takkolanti evaṃ nāmavasena na sakkā pariyantaṃ dassetuṃ.
అట్ఠిఖాదనీయే లబుజట్ఠి పనసట్ఠి అమ్బాటకట్ఠి సాలట్ఠి ఖజ్జూరీకేతకతిమ్బరూసకానం తరుణఫలట్ఠి తిన్తిణికట్ఠి బిమ్బఫలట్ఠి ఉప్పలపదుమజాతీనం పోక్ఖరట్ఠీతి ఏవమాదీని తేసు తేసు జనపదేసు మనుస్సానం పకతిఆహారవసేన ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకాని అట్ఠీని యావకాలికాని, మధుకట్ఠి పున్నాగట్ఠి హరీతకాదీనం అట్ఠీని సిద్ధత్థకట్ఠి రాజికట్ఠీతి ఏవమాదీని అట్ఠీని యావజీవికాని. తేసం పాళియం ఫలభేసజ్జేనేవ సఙ్గహో వేదితబ్బో.
Aṭṭhikhādanīye labujaṭṭhi panasaṭṭhi ambāṭakaṭṭhi sālaṭṭhi khajjūrīketakatimbarūsakānaṃ taruṇaphalaṭṭhi tintiṇikaṭṭhi bimbaphalaṭṭhi uppalapadumajātīnaṃ pokkharaṭṭhīti evamādīni tesu tesu janapadesu manussānaṃ pakatiāhāravasena khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇakāni aṭṭhīni yāvakālikāni, madhukaṭṭhi punnāgaṭṭhi harītakādīnaṃ aṭṭhīni siddhatthakaṭṭhi rājikaṭṭhīti evamādīni aṭṭhīni yāvajīvikāni. Tesaṃ pāḷiyaṃ phalabhesajjeneva saṅgaho veditabbo.
పిట్ఠఖాదనీయే సత్తన్నం తావ ధఞ్ఞానం ధఞ్ఞానులోమానం అపరణ్ణానఞ్చ పిట్ఠం పనసపిట్ఠం లబుజపిట్ఠం అమ్బాటకపిట్ఠం సాలపిట్ఠం ధోతకతాలపిట్ఠం ఖీరవల్లిపిట్ఠఞ్చాతి ఏవమాదీని తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థం భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకాని పిట్ఠాని యావకాలికాని, అధోతకం తాలపిట్ఠం ఖీరవల్లిపిట్ఠం అస్సగన్ధాదిపిట్ఠాని చ యావజీవికాని. తేసం పాళియం కసావేహి మూలఫలేహి చ సఙ్గహో వేదితబ్బో.
Piṭṭhakhādanīye sattannaṃ tāva dhaññānaṃ dhaññānulomānaṃ aparaṇṇānañca piṭṭhaṃ panasapiṭṭhaṃ labujapiṭṭhaṃ ambāṭakapiṭṭhaṃ sālapiṭṭhaṃ dhotakatālapiṭṭhaṃ khīravallipiṭṭhañcāti evamādīni tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇakāni piṭṭhāni yāvakālikāni, adhotakaṃ tālapiṭṭhaṃ khīravallipiṭṭhaṃ assagandhādipiṭṭhāni ca yāvajīvikāni. Tesaṃ pāḷiyaṃ kasāvehi mūlaphalehi ca saṅgaho veditabbo.
నియ్యాసఖాదనీయే – ఏకో ఉచ్ఛునియ్యాసోవ సత్తాహకాలికో, సేసా –
Niyyāsakhādanīye – eko ucchuniyyāsova sattāhakāliko, sesā –
‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, జతూని భేసజ్జాని హిఙ్గుం హిఙ్గుజతుం హిఙ్గుసిపాటికం తకం తకపత్తిం తకపణ్ణిం సజ్జులసం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి జతూని భేసజ్జానీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౩) –
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, jatūni bhesajjāni hiṅguṃ hiṅgujatuṃ hiṅgusipāṭikaṃ takaṃ takapattiṃ takapaṇṇiṃ sajjulasaṃ, yāni vā panaññānipi atthi jatūni bhesajjānī’’ti (mahāva. 263) –
ఏవం పాళియం వుత్తా నియ్యాసా యావజీవికా. తత్థ యేవాపనకవసేన సఙ్గహితానం అమ్బనియ్యాసో కణికారనియ్యాసోతి ఏవం నామవసేన న సక్కా పరియన్తం దస్సేతుం. ఏవం ఇమేసు మూలఖాదనీయాదీసు యం కిఞ్చి యావకాలికం, సబ్బమ్పి ఇమస్మిం అత్థే అవసేసం ఖాదనీయం నామాతి సఙ్గహితం.
Evaṃ pāḷiyaṃ vuttā niyyāsā yāvajīvikā. Tattha yevāpanakavasena saṅgahitānaṃ ambaniyyāso kaṇikāraniyyāsoti evaṃ nāmavasena na sakkā pariyantaṃ dassetuṃ. Evaṃ imesu mūlakhādanīyādīsu yaṃ kiñci yāvakālikaṃ, sabbampi imasmiṃ atthe avasesaṃ khādanīyaṃ nāmāti saṅgahitaṃ.
౯౧. యామకాలికేసు పన అట్ఠ పానాని నామ అమ్బపానం జమ్బుపానం చోచపానం మోచపానం మధుకపానం ముద్దికపానం సాలూకపానం ఫారుసకపానన్తి ఇమాని అట్ఠ పానాని. తత్థ (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౦౦) అమ్బపానన్తి ఆమేహి వా పక్కేహి వా అమ్బేహి కతపానం. తత్థ ఆమేహి కరోన్తేన అమ్బతరుణాని భిన్దిత్వా ఉదకే పక్ఖిపిత్వా ఆతపే ఆదిచ్చపాకేన పచిత్వా పరిస్సావేత్వా తదహుపటిగ్గహితకేహి మధుసక్కారకప్పూరాదీహి యోజేత్వా కాతబ్బం, ఏవం కతం పురేభత్తమేవ కప్పతి. అనుపసమ్పన్నేహి కతం లభిత్వా పన పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసపరిభోగేనపి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తం నిరామిసపరిభోగేన యావ అరుణుగ్గమనా వట్టతి. ఏస నయో సబ్బపానేసు. జమ్బుపానన్తి జమ్బుఫలేహి కతపానం. చోచపానన్తి అట్ఠికకదలిఫలేహి కతపానం. మోచపానన్తి అనట్ఠికేహి కదలిఫలేహి కతపానం. మధుకపానన్తి మధుకానం జాతిరసేన కతపానం. తం పన ఉదకసమ్భిన్నం వట్టతి, సుద్ధం న వట్టతి. ముద్దికపానన్తి ముద్దికా ఉదకే మద్దిత్వా అమ్బపానం వియ కతపానం. సాలూకపానన్తి రత్తుప్పలనీలుప్పలాదీనం సాలూకే మద్దిత్వా కతపానం. ఫారుసకపానన్తి ఫారుసకఫలేహి అమ్బపానం వియ కతపానం. ఇమాని అట్ఠ పానాని సీతానిపి ఆదిచ్చపాకానిపి వట్టన్తి, అగ్గిపాకాని న వట్టన్తి.
91. Yāmakālikesu pana aṭṭha pānāni nāma ambapānaṃ jambupānaṃ cocapānaṃ mocapānaṃ madhukapānaṃ muddikapānaṃ sālūkapānaṃ phārusakapānanti imāni aṭṭha pānāni. Tattha (mahāva. aṭṭha. 300) ambapānanti āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ. Tattha āmehi karontena ambataruṇāni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahupaṭiggahitakehi madhusakkārakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ, evaṃ kataṃ purebhattameva kappati. Anupasampannehi kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogenapi vaṭṭati, pacchābhattaṃ nirāmisaparibhogena yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Esa nayo sabbapānesu. Jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ. Cocapānanti aṭṭhikakadaliphalehi katapānaṃ. Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ. Taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Muddikapānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ. Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ. Phārusakapānanti phārusakaphalehi ambapānaṃ viya katapānaṃ. Imāni aṭṭha pānāni sītānipi ādiccapākānipi vaṭṭanti, aggipākāni na vaṭṭanti.
అవసేసాని వేత్తతిన్తిణికమాతులుఙ్గకపిత్థకోసమ్బకరమన్దాదిఖుద్దకఫలపానాని అట్ఠపానగఅకానేవ. తాని కిఞ్చాపి పాళియం న వుత్తాని, అథ ఖో కప్పియం అనులోమేన్తి, తస్మా కప్పన్తి. ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సబ్బం ఫలరసం ఠపేత్వా ధఞ్ఞఫలరస’’న్తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౦౦) వుత్తత్తా ఠపేత్వా సానులోమధఞ్ఞఫలరసం అఞ్ఞం ఫలపానం నామ అకప్పియం నత్థి, సబ్బం యామకాలికమేవ. తత్థ సానులోమధఞ్ఞఫలరసో నామ సత్తన్నఞ్చేవ ధఞ్ఞానం తాలనాళికేరపనసలబుజఅలాబుకుమ్భణ్డపుస్సఫలతిపుసఏళాలుకాతి నవన్నఞ్చ మహాఫలానం సబ్బేసఞ్చ పుబ్బణ్ణాపరణ్ణానం అనులోమధఞ్ఞానం రసో యావకాలికో, తస్మా పచ్ఛాభత్తం న వట్టతి. ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సబ్బం పత్తరసం ఠపేత్వా డాకరస’’న్తి (మహావ॰ ౩౦౦) వుత్తత్తా పక్కడాకరసం ఠపేత్వా యావకాలికపత్తానమ్పి సీతోదకేన మద్దిత్వా కతరసో వా ఆదిచ్చపాకో వా వట్టతి. ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సబ్బం పుప్ఫరసం ఠపేత్వా మధుకపుప్ఫరస’’న్తి వుత్తత్తా మధుకపుప్ఫరసం ఠపేత్వా సబ్బోపి పుప్ఫరసో వట్టతి.
Avasesāni vettatintiṇikamātuluṅgakapitthakosambakaramandādikhuddakaphalapānāni aṭṭhapānagaakāneva. Tāni kiñcāpi pāḷiyaṃ na vuttāni, atha kho kappiyaṃ anulomenti, tasmā kappanti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ phalarasaṃ ṭhapetvā dhaññaphalarasa’’nti (mahāva. aṭṭha. 300) vuttattā ṭhapetvā sānulomadhaññaphalarasaṃ aññaṃ phalapānaṃ nāma akappiyaṃ natthi, sabbaṃ yāmakālikameva. Tattha sānulomadhaññaphalaraso nāma sattannañceva dhaññānaṃ tālanāḷikerapanasalabujaalābukumbhaṇḍapussaphalatipusaeḷālukāti navannañca mahāphalānaṃ sabbesañca pubbaṇṇāparaṇṇānaṃ anulomadhaññānaṃ raso yāvakāliko, tasmā pacchābhattaṃ na vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ pattarasaṃ ṭhapetvā ḍākarasa’’nti (mahāva. 300) vuttattā pakkaḍākarasaṃ ṭhapetvā yāvakālikapattānampi sītodakena madditvā kataraso vā ādiccapāko vā vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ puppharasaṃ ṭhapetvā madhukapuppharasa’’nti vuttattā madhukapuppharasaṃ ṭhapetvā sabbopi puppharaso vaṭṭati.
౯౨. సత్తాహకాలికం నామ సప్పి నవనీతం తేలం మధు ఫాణితన్తి ఇమాని పఞ్చ భేసజ్జాని. తత్థ సప్పి నామ గోసప్పి వా అజికాసప్పి వా మహింససప్పి వా యేసం మంసం కప్పతి, తేసం సప్పి. నవనీతం నామ తేసంయేవ నవనీతం. తేలం నామ తిలతేలం సాసపతేలం మధుకతేలం ఏరణ్డతేలం వసాతేలం. మధు నామ మక్ఖికామధు. ఫాణితం నామ ఉచ్ఛుమ్హా నిబ్బత్తం (పచి॰ ౨౬౦). యావజీవికం పన హేట్ఠా యావకాలికే మూలఖాదనీయాదీసు వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం.
92. Sattāhakālikaṃ nāma sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitanti imāni pañca bhesajjāni. Tattha sappi nāma gosappi vā ajikāsappi vā mahiṃsasappi vā yesaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ sappi. Navanītaṃ nāma tesaṃyeva navanītaṃ. Telaṃ nāma tilatelaṃ sāsapatelaṃ madhukatelaṃ eraṇḍatelaṃ vasātelaṃ. Madhu nāma makkhikāmadhu. Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbattaṃ (paci. 260). Yāvajīvikaṃ pana heṭṭhā yāvakālike mūlakhādanīyādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
౯౩. తత్థ (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౨౫౬) అరుణోదయే పటిగ్గహితం యావకాలికం సతక్ఖత్తుమ్పి నిదహిత్వా యావ కాలో నాతిక్కమతి, తావ పరిభుఞ్జితుం వట్టతి, యామకాలికం ఏకం అహోరత్తం, సత్తాహకాలికం సత్తరత్తం, ఇతరం సతి పచ్చయే యావజీవమ్పి పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. పటిగ్గహేత్వా ఏకరత్తం వీతినామితం పన యం కిఞ్చి యావకాలికం వా యామకాలికం వా అజ్ఝోహరితుకామతాయ గణ్హన్తస్స పటిగ్గహణే తావ దుక్కటం, అజ్ఝోహరతో పన ఏకమేకస్మిం అజ్ఝోహారే సన్నిధిపచ్చయా పాచిత్తియం. సచేపి పత్తో దుద్ధోతో హోతి, యం అఙ్గులియా ఘంసన్తస్స లేఖా పఞ్ఞాయతి, గణ్ఠికపత్తస్స వా గణ్ఠికన్తరే స్నేహో పవిట్ఠో హోతి, సో ఉణ్హే ఓతాపేన్తస్స పగ్ఘరతి, ఉణ్హయాగుయా వా గహితాయ సన్దిస్సతి, తాదిసే పత్తేపి పునదివసే భుఞ్జన్తస్స పాచిత్తియం, తస్మా పత్తం ధోవిత్వా పున తత్థ అచ్ఛోదకం వా ఆసిఞ్చిత్వా అఙ్గులియా వా ఘంసిత్వా నిస్నేహభావో జానితబ్బో. సచే హి ఉదకే వా స్నేహభావో, పత్తే వా అఙ్గులిలేఖా పఞ్ఞాయతి, దుద్ధోతో హోతి, తేలవణ్ణపత్తే పన అఙ్గులిలేఖా పఞ్ఞాయతి, సా అబ్బోహారికా. యమ్పి భిక్ఖూ నిరపేక్ఖా సామణేరానం పరిచ్చజన్తి, తఞ్చే సామణేరా నిదహిత్వా దేన్తి, సబ్బం వట్టతి. సయం పటిగ్గహేత్వా అపరిచ్చత్తమేవ హి దుతియదివసే న వట్టతి. తతో హి ఏకసిత్థమ్పి అజ్ఝోహరతో పాచిత్తియమేవ. అకప్పియమంసేసు మనుస్సమంసే థుల్లచ్చయేన సద్ధిం పాచిత్తియం, అవసేసేసు దుక్కటేన సద్ధిం.
93. Tattha (pāci. aṭṭha. 256) aruṇodaye paṭiggahitaṃ yāvakālikaṃ satakkhattumpi nidahitvā yāva kālo nātikkamati, tāva paribhuñjituṃ vaṭṭati, yāmakālikaṃ ekaṃ ahorattaṃ, sattāhakālikaṃ sattarattaṃ, itaraṃ sati paccaye yāvajīvampi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitaṃ pana yaṃ kiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vā ajjhoharitukāmatāya gaṇhantassa paṭiggahaṇe tāva dukkaṭaṃ, ajjhoharato pana ekamekasmiṃ ajjhohāre sannidhipaccayā pācittiyaṃ. Sacepi patto duddhoto hoti, yaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa lekhā paññāyati, gaṇṭhikapattassa vā gaṇṭhikantare sneho paviṭṭho hoti, so uṇhe otāpentassa paggharati, uṇhayāguyā vā gahitāya sandissati, tādise pattepi punadivase bhuñjantassa pācittiyaṃ, tasmā pattaṃ dhovitvā puna tattha acchodakaṃ vā āsiñcitvā aṅguliyā vā ghaṃsitvā nisnehabhāvo jānitabbo. Sace hi udake vā snehabhāvo, patte vā aṅgulilekhā paññāyati, duddhoto hoti, telavaṇṇapatte pana aṅgulilekhā paññāyati, sā abbohārikā. Yampi bhikkhū nirapekkhā sāmaṇerānaṃ pariccajanti, tañce sāmaṇerā nidahitvā denti, sabbaṃ vaṭṭati. Sayaṃ paṭiggahetvā apariccattameva hi dutiyadivase na vaṭṭati. Tato hi ekasitthampi ajjhoharato pācittiyameva. Akappiyamaṃsesu manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ pācittiyaṃ, avasesesu dukkaṭena saddhiṃ.
యామకాలికం సతి పచ్చయే అజ్ఝోహరతో పాచిత్తియం, ఆహారత్థాయ అజ్ఝోహరతో దుక్కటేన సద్ధిం పాచిత్తియం. సచే పవారితో హుత్వా అనతిరిత్తకతం అజ్ఝోహరతి, పకతిఆమిసే ద్వే పాచిత్తియాని, మనుస్సమంసే థుల్లచ్చయేన సద్ధిం ద్వే, సేసఅకప్పియమంసే దుక్కటేన సద్ధిం. యామకాలికం సతి పచ్చయే సామిసేన ముఖేన అజ్ఝోహరతో ద్వే, నిరామిసేన ఏకమేవ. ఆహారత్థాయ అజ్ఝోహరతో వికప్పద్వయేపి దుక్కటం వడ్ఢతి. సచే వికాలే అజ్ఝోహరతి, పకతిభోజనే సన్నిధిపచ్చయా చ వికాలభోజనపచ్చయా చ ద్వే పాచిత్తియాని, అకప్పియమంసే థుల్లచ్చయం దుక్కటఞ్చ వడ్ఢతి. యామకాలికే వికాలపచ్చయా అనాపత్తి. అనతిరిత్తపచ్చయా పన వికాలే సబ్బవికప్పేసు అనాపత్తి.
Yāmakālikaṃ sati paccaye ajjhoharato pācittiyaṃ, āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiyaṃ. Sace pavārito hutvā anatirittakataṃ ajjhoharati, pakatiāmise dve pācittiyāni, manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve, sesaakappiyamaṃse dukkaṭena saddhiṃ. Yāmakālikaṃ sati paccaye sāmisena mukhena ajjhoharato dve, nirāmisena ekameva. Āhāratthāya ajjhoharato vikappadvayepi dukkaṭaṃ vaḍḍhati. Sace vikāle ajjhoharati, pakatibhojane sannidhipaccayā ca vikālabhojanapaccayā ca dve pācittiyāni, akappiyamaṃse thullaccayaṃ dukkaṭañca vaḍḍhati. Yāmakālike vikālapaccayā anāpatti. Anatirittapaccayā pana vikāle sabbavikappesu anāpatti.
సత్తాహకాలికం పన యావజీవికఞ్చ ఆహారత్థాయ పటిగ్గణ్హతో పటిగ్గణ్హనపచ్చయా తావ దుక్కటం, అజ్ఝోహరతో పన సచే నిరామిసం హోతి, అజ్ఝోహారే దుక్కటం. అథ ఆమిససంసట్ఠం పటిగ్గహేత్వా ఠపితం హోతి, యథావత్థుకం పాచిత్తియమేవ.
Sattāhakālikaṃ pana yāvajīvikañca āhāratthāya paṭiggaṇhato paṭiggaṇhanapaccayā tāva dukkaṭaṃ, ajjhoharato pana sace nirāmisaṃ hoti, ajjhohāre dukkaṭaṃ. Atha āmisasaṃsaṭṭhaṃ paṭiggahetvā ṭhapitaṃ hoti, yathāvatthukaṃ pācittiyameva.
౯౪. సత్తాహకాలికేసు పన సప్పిఆదీసు అయం వినిచ్ఛయో (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౬౨౨) – సప్పి తావ పురేభత్తం పటిగ్గహితం తదహుపురేభత్తం సామిసమ్పి నిరామిసమ్పి పరిభుఞ్జితుం వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సత్తాహం నిరామిసం పరిభుఞ్జితబ్బం. సత్తాహాతిక్కమే సచే ఏకభాజనే ఠపితం, ఏకం నిస్సగ్గియం. సచే బహూసు, వత్థుగణనాయ నిస్సగ్గియాని. పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితం నిరామిసమేవ వట్టతి, పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా ఉగ్గహితకం కత్వా నిక్ఖిత్తం అజ్ఝోహరితుం న వట్టతి, అబ్భఞ్జనాదీసు ఉపనేతబ్బం. సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి అనజ్ఝోహరణీయతం ఆపన్నత్తా. సచే అనుపసమ్పన్నో పురేభత్తం పటిగ్గహితనవనీతేన సప్పిం కత్వా దేతి, పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, సచే సయం కరోతి, సత్తాహమ్పి నిరామిసమేవ వట్టతి. పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితనవనీతేన యేన కేనచి కతసప్పి సత్తాహమ్పి నిరామిసమేవ వట్టతి, ఉగ్గహితకేన కతే పుబ్బే వుత్తసుద్ధసప్పినయేనేవ వినిచ్ఛయో వేదితబ్బో. పురేభత్తం పటిగ్గహితఖీరేన వా దధినా వా కతసప్పి అనుపసమ్పన్నేన కతం సామిసమ్పి తదహుపురేభత్తం వట్టతి, సయంకతం నిరామిసమేవ వట్టతి.
94. Sattāhakālikesu pana sappiādīsu ayaṃ vinicchayo (pārā. aṭṭha. 2.622) – sappi tāva purebhattaṃ paṭiggahitaṃ tadahupurebhattaṃ sāmisampi nirāmisampi paribhuñjituṃ vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisaṃ paribhuñjitabbaṃ. Sattāhātikkame sace ekabhājane ṭhapitaṃ, ekaṃ nissaggiyaṃ. Sace bahūsu, vatthugaṇanāya nissaggiyāni. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ nirāmisameva vaṭṭati, purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā uggahitakaṃ katvā nikkhittaṃ ajjhoharituṃ na vaṭṭati, abbhañjanādīsu upanetabbaṃ. Sattāhātikkamepi anāpatti anajjhoharaṇīyataṃ āpannattā. Sace anupasampanno purebhattaṃ paṭiggahitanavanītena sappiṃ katvā deti, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, sace sayaṃ karoti, sattāhampi nirāmisameva vaṭṭati. Pacchābhattaṃ paṭiggahitanavanītena yena kenaci katasappi sattāhampi nirāmisameva vaṭṭati, uggahitakena kate pubbe vuttasuddhasappinayeneva vinicchayo veditabbo. Purebhattaṃ paṭiggahitakhīrena vā dadhinā vā katasappi anupasampannena kataṃ sāmisampi tadahupurebhattaṃ vaṭṭati, sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭati.
౯౫. నవనీతం తాపేన్తస్స హి సామంపాకో న హోతి, సామంపక్కేన పన తేన సద్ధిం ఆమిసం న వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ చ న వట్టతియేవ. సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి సవత్థుకస్స పటిగ్గహితత్తా. పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితకేహి కతం పన అబ్భఞ్జనాదీసు ఉపనేతబ్బం. పురేభత్తమ్పి చ ఉగ్గహితకేహి కతం, ఉభయేసమ్పి సత్తాహాతిక్కమే అనాపత్తి. ఏస నయో అకప్పియమంససప్పిమ్హి. అయం పన విసేసో – యత్థ పాళియం ఆగతసప్పినా నిస్సగ్గియం, తత్థ ఇమినా దుక్కటం. అన్ధకట్ఠకథాయం కారణపతిరూపకం వత్వా మనుస్ససప్పి చ నవనీతఞ్చ పటిక్ఖిత్తం, తం దుప్పటిక్ఖిత్తం సబ్బఅట్ఠకథాసు అనుఞ్ఞాతత్తా. పరతో చస్స వినిచ్ఛయోపి ఆగచ్ఛిస్సతి. పాళియం ఆగతనవనీతమ్పి పురేభత్తం పటిగ్గహితం తదహుపురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ నిరామిసమేవ. సత్తాహాతిక్కమే నానాభాజనేసు ఠపితే భాజనగణనాయ, ఏకభాజనేపి అమిస్సేత్వా పిణ్డపిణ్డవసేన ఠపితే పిణ్డగణనాయ నిస్సగ్గియాని. పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితం సప్పినయేన వేదితబ్బం. ఏత్థ పన దధిగుళికాయోపి తక్కబిన్దూనిపి హోన్తి, తస్మా ధోతం వట్టతీతి ఉపడ్ఢత్థేరా ఆహంసు. మహాసివత్థేరో పన ‘‘భగవతా అనుఞ్ఞాతకాలతో పట్ఠాయ తక్కతో ఉద్ధటమత్తమేవ ఖాదింసూ’’తి ఆహ. తస్మా నవనీతం పరిభుఞ్జన్తేన ధోవిత్వా దధితక్కమక్ఖికాకిపిల్లికాదీని అపనేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బం. పచిత్వా సప్పిం కత్వా పరిభుఞ్జితుకామేన అధోతమ్పి పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. యం తత్థ దధిగతం వా తక్కగతం వా, తం ఖయం గమిస్సతి. ఏత్తావతా హి సవత్థుకపటిగ్గహితం నామ న హోతీతి అయమేత్థ అధిప్పాయో. ఆమిసేన సద్ధిం పక్కత్తా పన తస్మిమ్పి కుక్కుచ్చాయన్తి కుక్కుచ్చకా. ఇదాని ఉగ్గహేత్వా ఠపితనవనీతే చ పురేభత్తం ఖీరదధీని పటిగ్గహేత్వా కతనవనీతే చ పచ్ఛాభత్తం తాని పటిగ్గహేత్వా కతనవనీతే చ ఉగ్గహితకేహి కతనవనీతే చ అకప్పియమంసనవనీతే చ సబ్బో ఆపత్తానాపత్తిపరిభోగాపరిభోగనయో సప్పిమ్హి వుత్తక్కమేనేవ గహేతబ్బో. తేలభిక్ఖాయ పవిట్ఠానం పన భిక్ఖూనం తత్థేవ సప్పిమ్పి నవనీతమ్పి పక్కతేలమ్పి అపక్కతేలమ్పి ఆకిరన్తి. తత్థ తక్కదధిబిన్దూనిపి భత్తసిత్థానిపి తణ్డులకణాపి మక్ఖికాదయోపి హోన్తి, ఆదిచ్చపాకం కత్వా పరిస్సావేత్వా గహితం సత్తాహకాలికం హోతి. పటిగ్గహేత్వా చ ఠపితభేసజ్జేహి సద్ధిం పచిత్వా నత్థుపానమ్పి కాతుం వట్టతి. సచే వద్దలిసమయే లజ్జీ సామణేరో యథా తత్థ పతితతణ్డులకణాదయో న పచ్చన్తి, ఏవం అగ్గిమ్హి విలీయాపేత్వా పరిస్సావేత్వా పున పచిత్వా దేతి, పురిమనయేనేవ సత్తాహం వట్టతి.
95.Navanītaṃ tāpentassa hi sāmaṃpāko na hoti, sāmaṃpakkena pana tena saddhiṃ āmisaṃ na vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya ca na vaṭṭatiyeva. Sattāhātikkamepi anāpatti savatthukassa paṭiggahitattā. Pacchābhattaṃ paṭiggahitakehi kataṃ pana abbhañjanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattampi ca uggahitakehi kataṃ, ubhayesampi sattāhātikkame anāpatti. Esa nayo akappiyamaṃsasappimhi. Ayaṃ pana viseso – yattha pāḷiyaṃ āgatasappinā nissaggiyaṃ, tattha iminā dukkaṭaṃ. Andhakaṭṭhakathāyaṃ kāraṇapatirūpakaṃ vatvā manussasappi ca navanītañca paṭikkhittaṃ, taṃ duppaṭikkhittaṃ sabbaaṭṭhakathāsu anuññātattā. Parato cassa vinicchayopi āgacchissati. Pāḷiyaṃ āgatanavanītampi purebhattaṃ paṭiggahitaṃ tadahupurebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva. Sattāhātikkame nānābhājanesu ṭhapite bhājanagaṇanāya, ekabhājanepi amissetvā piṇḍapiṇḍavasena ṭhapite piṇḍagaṇanāya nissaggiyāni. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sappinayena veditabbaṃ. Ettha pana dadhiguḷikāyopi takkabindūnipi honti, tasmā dhotaṃ vaṭṭatīti upaḍḍhattherā āhaṃsu. Mahāsivatthero pana ‘‘bhagavatā anuññātakālato paṭṭhāya takkato uddhaṭamattameva khādiṃsū’’ti āha. Tasmā navanītaṃ paribhuñjantena dhovitvā dadhitakkamakkhikākipillikādīni apanetvā paribhuñjitabbaṃ. Pacitvā sappiṃ katvā paribhuñjitukāmena adhotampi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Yaṃ tattha dadhigataṃ vā takkagataṃ vā, taṃ khayaṃ gamissati. Ettāvatā hi savatthukapaṭiggahitaṃ nāma na hotīti ayamettha adhippāyo. Āmisena saddhiṃ pakkattā pana tasmimpi kukkuccāyanti kukkuccakā. Idāni uggahetvā ṭhapitanavanīte ca purebhattaṃ khīradadhīni paṭiggahetvā katanavanīte ca pacchābhattaṃ tāni paṭiggahetvā katanavanīte ca uggahitakehi katanavanīte ca akappiyamaṃsanavanīte ca sabbo āpattānāpattiparibhogāparibhoganayo sappimhi vuttakkameneva gahetabbo. Telabhikkhāya paviṭṭhānaṃ pana bhikkhūnaṃ tattheva sappimpi navanītampi pakkatelampi apakkatelampi ākiranti. Tattha takkadadhibindūnipi bhattasitthānipi taṇḍulakaṇāpi makkhikādayopi honti, ādiccapākaṃ katvā parissāvetvā gahitaṃ sattāhakālikaṃ hoti. Paṭiggahetvā ca ṭhapitabhesajjehi saddhiṃ pacitvā natthupānampi kātuṃ vaṭṭati. Sace vaddalisamaye lajjī sāmaṇero yathā tattha patitataṇḍulakaṇādayo na paccanti, evaṃ aggimhi vilīyāpetvā parissāvetvā puna pacitvā deti, purimanayeneva sattāhaṃ vaṭṭati.
౯౬. తేలేసు తిలతేలం తావ పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ నిరామిసమేవ వట్టతి. సత్తాహాతిక్కమే తస్స భాజనగణనాయ నిస్సగ్గియభావో వేదితబ్బో. పచ్ఛాభత్తం పటిగ్గహితం సత్తాహం నిరామిసమేవ వట్టతి, ఉగ్గహితకం కత్వా నిక్ఖిత్తం అజ్ఝోహరితుం న వట్టతి, సీసమక్ఖనాదీసు ఉపనేతబ్బం, సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి. పురేభత్తం తిలే పటిగ్గహేత్వా కతతేలం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ అనజ్ఝోహరణీయం హోతి, సీసమక్ఖనాదీసు ఉపనేతబ్బం, సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి. పచ్ఛాభత్తం తిలే పటిగ్గహేత్వా కతతేలం అనజ్ఝోహరణీయమేవ సవత్థుకపటిగ్గహితత్తా. సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి, సీసమక్ఖనాదీసు ఉపనేతబ్బం. పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా ఉగ్గహితకతిలేహి కతతేలేపి ఏసేవ నయో. పురేభత్తం పటిగ్గహితతిలే భజ్జిత్వా వా తిలపిట్ఠం వా సేదేత్వా ఉణ్హోదకేన వా తేమేత్వా కతతేలం సచే అనుపసమ్పన్నేన కతం, పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, అత్తనా కతం నిబ్బట్టితత్తా పురేభత్తం నిరామిసం వట్టతి, సామంపక్కత్తా సామిసం న వట్టతి. సవత్థుకపటిగ్గహితత్తా పన పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ ఉభయమ్పి అనజ్ఝోహరణీయం, సీసమక్ఖనాదీసు ఉపనేతబ్బం, సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి. యది పన అప్పం ఉణ్హోదకం హోతి అబ్భుక్కిరణమత్తం, అబ్బోహారికం హోతి సామంపాకగణనం న గచ్ఛతి. సాసపతేలాదీసుపి అవత్థుకపటిగ్గహితేసు అవత్థుకతిలతేలే వుత్తసదిసోవ వినిచ్ఛయో.
96.Telesu tilatelaṃ tāva purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva vaṭṭati. Sattāhātikkame tassa bhājanagaṇanāya nissaggiyabhāvo veditabbo. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati, uggahitakaṃ katvā nikkhittaṃ ajjhoharituṃ na vaṭṭati, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Purebhattaṃ tile paṭiggahetvā katatelaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya anajjhoharaṇīyaṃ hoti, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Pacchābhattaṃ tile paṭiggahetvā katatelaṃ anajjhoharaṇīyameva savatthukapaṭiggahitattā. Sattāhātikkamepi anāpatti, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā uggahitakatilehi katatelepi eseva nayo. Purebhattaṃ paṭiggahitatile bhajjitvā vā tilapiṭṭhaṃ vā sedetvā uṇhodakena vā temetvā katatelaṃ sace anupasampannena kataṃ, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, attanā kataṃ nibbaṭṭitattā purebhattaṃ nirāmisaṃ vaṭṭati, sāmaṃpakkattā sāmisaṃ na vaṭṭati. Savatthukapaṭiggahitattā pana pacchābhattato paṭṭhāya ubhayampi anajjhoharaṇīyaṃ, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Yadi pana appaṃ uṇhodakaṃ hoti abbhukkiraṇamattaṃ, abbohārikaṃ hoti sāmaṃpākagaṇanaṃ na gacchati. Sāsapatelādīsupi avatthukapaṭiggahitesu avatthukatilatele vuttasadisova vinicchayo.
సచే పన పురేభత్తం పటిగ్గహితానం సాసపాదీనం చుణ్ణేహి ఆదిచ్చపాకేన సక్కా తేలం కాతుం, తం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ నిరామిసమేవ వట్టతి, సత్తాహాతిక్కమే నిస్సగ్గియం. యస్మా పన సాసపమధుకచుణ్ణాని సేదేత్వా ఏరణ్డకట్ఠీని చ భజ్జిత్వా ఏవ తేలం కరోన్తి, తస్మా ఏతేసం తేలం అనుపసమ్పన్నేహి కతం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, వత్థూనం యావజీవికత్తా పన సవత్థుకపటిగ్గహణే దోసో నత్థి. అత్తనా కతం సత్తాహం నిరామిసపరిభోగేనేవ పరిభుఞ్జితబ్బం. ఉగ్గహితకేహి కతం అనజ్ఝోహరణీయం, బాహిరపరిభోగే వట్టతి, సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి. తేలకరణత్థాయ సాసపమధుకఏరణ్డకట్ఠీని పటిగ్గహేత్వా కతతేలం సత్తాహకాలికం, దుతియదివసే కతం ఛాహం వట్టతి, తతియదివసే కతం పఞ్చాహం వట్టతి, చతుత్థ, పఞ్చమ, ఛట్ఠ, సత్తమదివసే కతం తదహేవ వట్టతి. సచే యావ అరుణస్స ఉగ్గమనా తిట్ఠతి, నిస్సగ్గియం, అట్ఠమదివసే కతం అనజ్ఝోహరణీయం, అనిస్సగ్గియత్తా పన బాహిరపరిభోగే వట్టతి. సచేపి న కరోతి, తేలత్థాయ గహితసాసపాదీనం సత్తాహాతిక్కమే దుక్కటమేవ. పాళియం పన అనాగతాని అఞ్ఞానిపి నాళికేరనిమ్బకోసమ్బకరమన్దాదీనం తేలాని అత్థి, తాని పటిగ్గహేత్వా సత్తాహం అతిక్కామయతో దుక్కటం హోతి. అయమేతేసు విసేసో – సేసం యావకాలికవత్థుం యావజీవికవత్థుఞ్చ సల్లక్ఖేత్వా సామంపాకసవత్థుకపురేభత్తపచ్ఛాభత్తపటిగ్గహితఉగ్గహితవత్థువిధానం సబ్బం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం.
Sace pana purebhattaṃ paṭiggahitānaṃ sāsapādīnaṃ cuṇṇehi ādiccapākena sakkā telaṃ kātuṃ, taṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva vaṭṭati, sattāhātikkame nissaggiyaṃ. Yasmā pana sāsapamadhukacuṇṇāni sedetvā eraṇḍakaṭṭhīni ca bhajjitvā eva telaṃ karonti, tasmā etesaṃ telaṃ anupasampannehi kataṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, vatthūnaṃ yāvajīvikattā pana savatthukapaṭiggahaṇe doso natthi. Attanā kataṃ sattāhaṃ nirāmisaparibhogeneva paribhuñjitabbaṃ. Uggahitakehi kataṃ anajjhoharaṇīyaṃ, bāhiraparibhoge vaṭṭati, sattāhātikkamepi anāpatti. Telakaraṇatthāya sāsapamadhukaeraṇḍakaṭṭhīni paṭiggahetvā katatelaṃ sattāhakālikaṃ, dutiyadivase kataṃ chāhaṃ vaṭṭati, tatiyadivase kataṃ pañcāhaṃ vaṭṭati, catuttha, pañcama, chaṭṭha, sattamadivase kataṃ tadaheva vaṭṭati. Sace yāva aruṇassa uggamanā tiṭṭhati, nissaggiyaṃ, aṭṭhamadivase kataṃ anajjhoharaṇīyaṃ, anissaggiyattā pana bāhiraparibhoge vaṭṭati. Sacepi na karoti, telatthāya gahitasāsapādīnaṃ sattāhātikkame dukkaṭameva. Pāḷiyaṃ pana anāgatāni aññānipi nāḷikeranimbakosambakaramandādīnaṃ telāni atthi, tāni paṭiggahetvā sattāhaṃ atikkāmayato dukkaṭaṃ hoti. Ayametesu viseso – sesaṃ yāvakālikavatthuṃ yāvajīvikavatthuñca sallakkhetvā sāmaṃpākasavatthukapurebhattapacchābhattapaṭiggahitauggahitavatthuvidhānaṃ sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
వసాతేలం నామ ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, పఞ్చ వసాని అచ్ఛవసం మచ్ఛవసం సుసుకావసం సూకరవసం గద్రభవస’’న్తి (మహావ॰ ౨౬౨) ఏవం అనుఞ్ఞాతవసానం తేలం. ఏత్థ చ ‘‘అచ్ఛవస’’న్తి వచనేన ఠపేత్వా మనుస్సవసం సబ్బేసం అకప్పియమంసానం వసా అనుఞ్ఞాతా. మచ్ఛగ్గహణేన చ సుసుకాపి గహితా హోన్తి, వాళమచ్ఛత్తా పన విసుం వుత్తం. మచ్ఛాదిగ్గహణేన చేత్థ సబ్బేసమ్పి కప్పియమంసానం వసా అనుఞ్ఞాతా. మంసేసు హి దస మనుస్సహత్థిఅస్ససునఖఅహిసీహబ్యగ్ఘదీపిఅచ్ఛతరచ్ఛానం మంసాని అకప్పియాని, వసాసు ఏకా మనుస్సవసా. ఖీరాదీసు అకప్పియం నామ నత్థి. అనుపసమ్పన్నేహి కతం నిబ్బట్టితం వసాతేలం పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సత్తాహం నిరామిసమేవ వట్టతి. యం పన తత్థ సుఖుమరజసదిసం మంసం వా న్హారు వా అట్ఠి వా లోహితం వా హోతి, తం అబ్బోహారికం. సచే పన వసం పటిగ్గహేత్వా సయం కరోతి, పురేభత్తం పటిగ్గహేత్వా పచిత్వా పరిస్సావేత్వా సత్తాహం నిరామిసపరిభోగేన పరిభుఞ్జితబ్బం. నిరామిసపరిభోగఞ్హి సన్ధాయ ఇదం వుత్తం ‘‘కాలే పటిగ్గహితం కాలే నిప్పక్కం కాలే సంసట్ఠం తేలపరిభోగేన పరిభుఞ్జితు’’న్తి (మహావ॰ ౨౬౨). తత్రాపి అబ్బోహారికం అబ్బోహారికమేవ, పచ్ఛాభత్తం పన పటిగ్గహేతుం వా కాతుం వా న వట్టతియేవ. వుత్తఞ్హేతం –
Vasātelaṃ nāma ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca vasāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) evaṃ anuññātavasānaṃ telaṃ. Ettha ca ‘‘acchavasa’’nti vacanena ṭhapetvā manussavasaṃ sabbesaṃ akappiyamaṃsānaṃ vasā anuññātā. Macchaggahaṇena ca susukāpi gahitā honti, vāḷamacchattā pana visuṃ vuttaṃ. Macchādiggahaṇena cettha sabbesampi kappiyamaṃsānaṃ vasā anuññātā. Maṃsesu hi dasa manussahatthiassasunakhaahisīhabyagghadīpiacchataracchānaṃ maṃsāni akappiyāni, vasāsu ekā manussavasā. Khīrādīsu akappiyaṃ nāma natthi. Anupasampannehi kataṃ nibbaṭṭitaṃ vasātelaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Yaṃ pana tattha sukhumarajasadisaṃ maṃsaṃ vā nhāru vā aṭṭhi vā lohitaṃ vā hoti, taṃ abbohārikaṃ. Sace pana vasaṃ paṭiggahetvā sayaṃ karoti, purebhattaṃ paṭiggahetvā pacitvā parissāvetvā sattāhaṃ nirāmisaparibhogena paribhuñjitabbaṃ. Nirāmisaparibhogañhi sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti (mahāva. 262). Tatrāpi abbohārikaṃ abbohārikameva, pacchābhattaṃ pana paṭiggahetuṃ vā kātuṃ vā na vaṭṭatiyeva. Vuttañhetaṃ –
‘‘వికాలే చే, భిక్ఖవే, పటిగ్గహితం వికాలే నిప్పక్కం వికాలే సంసట్ఠం, తం చే పరిభుఞ్జేయ్య, ఆపత్తి తిణ్ణం దుక్కటానం. కాలే చే, భిక్ఖవే, పటిగ్గహితం వికాలే నిప్పక్కం వికాలే సంసట్ఠం, తం చే పరిభుఞ్జేయ్య, ఆపత్తి ద్విన్నం దుక్కటానం. కాలే చే, భిక్ఖవే, పటిగ్గహితం కాలే నిప్పక్కం వికాలే సంసట్ఠం, తం చే పరిభుఞ్జేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స . కాలే చే, భిక్ఖవే, పటిగ్గహితం కాలే నిప్పక్కం కాలే సంసట్ఠం, తం చే పరిభుఞ్జేయ్య, అనాపత్తీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౨).
‘‘Vikāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa . Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattī’’ti (mahāva. 262).
ఉపతిస్సత్థేరం పన అన్తేవాసికా పుచ్ఛింసు ‘‘భన్తే, సప్పినవనీతవసాని ఏకతో పచిత్వా నిబ్బట్టితాని వట్టన్తి, న వట్టన్తీ’’తి? ‘‘న వట్టన్తి, ఆవుసో’’తి. థేరో కిరేత్థ పక్కతేలకసటే వియ కుక్కుచ్చాయతి. తతో నం ఉత్తరి పుచ్ఛింసు ‘‘భన్తే, నవనీతే దధిగుళికా వా తక్కబిన్దు వా హోతి, ఏతం వట్టతీ’’తి? ‘‘ఏతమ్పి, ఆవుసో, న వట్టతీ’’తి. తతో నం ఆహంసు ‘‘భన్తే, ఏకతో పచిత్వా ఏకతో సంసట్ఠాని తేజవన్తాని హోన్తి, రోగం నిగ్గణ్హన్తీ’’తి. ‘‘సాధావుసో’’తి థేరో సమ్పటిచ్ఛి. మహాసుమత్థేరో పనాహ ‘‘కప్పియమంసవసావ సామిసపరిభోగే వట్టతి, ఇతరా నిరామిసపరిభోగే వట్టతీ’’తి. మహాపదుమత్థేరో పన ‘‘ఇదం కి’’న్తి పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘నను వాతాబాధికా భిక్ఖూ పఞ్చమూలకసావయాగుయం అచ్ఛసూకరతేలాదీని పక్ఖిపిత్వా యాగుం పివన్తి, సా తేజుస్సదత్తా రోగం నిగ్గణ్హాతీ’’తి వత్వా ‘‘వట్టతీ’’తి ఆహ.
Upatissattheraṃ pana antevāsikā pucchiṃsu ‘‘bhante, sappinavanītavasāni ekato pacitvā nibbaṭṭitāni vaṭṭanti, na vaṭṭantī’’ti? ‘‘Na vaṭṭanti, āvuso’’ti. Thero kirettha pakkatelakasaṭe viya kukkuccāyati. Tato naṃ uttari pucchiṃsu ‘‘bhante, navanīte dadhiguḷikā vā takkabindu vā hoti, etaṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Etampi, āvuso, na vaṭṭatī’’ti. Tato naṃ āhaṃsu ‘‘bhante, ekato pacitvā ekato saṃsaṭṭhāni tejavantāni honti, rogaṃ niggaṇhantī’’ti. ‘‘Sādhāvuso’’ti thero sampaṭicchi. Mahāsumatthero panāha ‘‘kappiyamaṃsavasāva sāmisaparibhoge vaṭṭati, itarā nirāmisaparibhoge vaṭṭatī’’ti. Mahāpadumatthero pana ‘‘idaṃ ki’’nti paṭikkhipitvā ‘‘nanu vātābādhikā bhikkhū pañcamūlakasāvayāguyaṃ acchasūkaratelādīni pakkhipitvā yāguṃ pivanti, sā tejussadattā rogaṃ niggaṇhātī’’ti vatvā ‘‘vaṭṭatī’’ti āha.
౯౭. మధు నామ మధుకరీహి మధుమక్ఖికాహి ఖుద్దకమక్ఖికాహి భమరమక్ఖికాహి చ కతం మధు. తం పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసపరిభోగమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సత్తాహం నిరామిసపరిభోగమేవ వట్టతి, సత్తాహాతిక్కమే నిస్సగ్గియం. సచే సిలేససదిసం మహామధుం ఖణ్డం కత్వా ఠపితం, ఇతరం వా నానాభాజనేసు, వత్థుగణనాయ నిస్సగ్గియాని. సచే ఏకమేవ ఖణ్డం, ఏకభాజనే వా ఇతరం, ఏకమేవ నిస్సగ్గియం. ఉగ్గహితకం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం, అరుమక్ఖనాదీసు ఉపనేతబ్బం. మధుపటలం వా మధుసిత్థకం వా సచే మధునా అమక్ఖితం పరిసుద్ధం, యావజీవికం, మధుమక్ఖితం పన మధుగతికమేవ. చీరికా నామ సపక్ఖా దీఘమక్ఖికా తుమ్బళనామికా చ అట్ఠిపక్ఖికా కాళమహాభమరా హోన్తి, తేసం ఆసయేసు నియ్యాససదిసం మధు హోతి, తం యావజీవికం.
97.Madhu nāma madhukarīhi madhumakkhikāhi khuddakamakkhikāhi bhamaramakkhikāhi ca kataṃ madhu. Taṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisaparibhogameva vaṭṭati, sattāhātikkame nissaggiyaṃ. Sace silesasadisaṃ mahāmadhuṃ khaṇḍaṃ katvā ṭhapitaṃ, itaraṃ vā nānābhājanesu, vatthugaṇanāya nissaggiyāni. Sace ekameva khaṇḍaṃ, ekabhājane vā itaraṃ, ekameva nissaggiyaṃ. Uggahitakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ, arumakkhanādīsu upanetabbaṃ. Madhupaṭalaṃ vā madhusitthakaṃ vā sace madhunā amakkhitaṃ parisuddhaṃ, yāvajīvikaṃ, madhumakkhitaṃ pana madhugatikameva. Cīrikā nāma sapakkhā dīghamakkhikā tumbaḷanāmikā ca aṭṭhipakkhikā kāḷamahābhamarā honti, tesaṃ āsayesu niyyāsasadisaṃ madhu hoti, taṃ yāvajīvikaṃ.
౯౮. ఫాణితం నామ ఉచ్ఛురసం ఉపాదాయ అపక్కా వా అవత్థుకపక్కా వా సబ్బాపి అవత్థుకా ఉచ్ఛువికతి. తం ఫాణితం పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సత్తాహం నిరామిసమేవ వట్టతి, సత్తాహాతిక్కమే వత్థుగణనాయ నిస్సగ్గియం. బహూ పిణ్డా చుణ్ణే కత్వా ఏకభాజనే పక్ఖిత్తా హోన్తి ఘనసన్నివేసా, ఏకమేవ నిస్సగ్గియం. ఉగ్గహితకం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం, ఘరధూపనాదీసు ఉపనేతబ్బం. పురేభత్తం పటిగ్గహితేన అపరిస్సావితఉచ్ఛురసేన కతఫాణితం సచే అనుపసమ్పన్నేన కతం, సామిసమ్పి వట్టతి, సయంకతం నిరామిసమేవ వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ పన సవత్థుకపటిగ్గహితత్తా అనజ్ఝోహరణీయం, సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి. పచ్ఛాభత్తం అపరిస్సావితపటిగ్గహితేన కతమ్పి అనజ్ఝోహరణీయమేవ, సత్తాహాతిక్కమేపి అనాపత్తి. ఏస నయో ఉచ్ఛుం పటిగ్గహేత్వా కతఫాణితేపి. పురేభత్తం పన పరిస్సావితపటిగ్గహితేన కతం సచే అనుపసమ్పన్నేన కతం, పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సత్తాహం నిరామిసమేవ. సయంకతం పురేభత్తమ్పి నిరామిసమేవ, పచ్ఛాభత్తం పరిస్సావితపటిగ్గహితేన కతం పన నిరామిసమేవ సత్తాహం వట్టతి. ఉగ్గహితకతం వుత్తనయమేవ. ‘‘ఝామఉచ్ఛుఫాణితం వా కోట్టితఉచ్ఛుఫాణితం వా పురేభత్తమేవ వట్టతీ’’తి మహాఅట్ఠకథాయం వుత్తం. మహాపచ్చరియం పన ‘‘ఏతం సవత్థుకపక్కం వట్టతి, నో వట్టతీ’’తి పుచ్ఛం కత్వా ‘‘ఉచ్ఛుఫాణితం పచ్ఛాభత్తం నో వట్టనకం నామ నత్థీ’’తి వుత్తం, తం యుత్తం. సీతోదకేన కతం మధుకపుప్ఫఫాణితం పురేభత్తం సామిసమ్పి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సత్తాహం నిరామిసమేవ వట్టతి, సత్తాహాతిక్కమే వత్థుగణనాయ దుక్కటం, ఖీరం పక్ఖిపిత్వా కతం మధుకఫాణితం యావకాలికం. ఖణ్డసక్ఖరం పన ఖీరజల్లికం అపనేత్వా సోధేన్తి, తస్మా వట్టతి.
98.Phāṇitaṃ nāma ucchurasaṃ upādāya apakkā vā avatthukapakkā vā sabbāpi avatthukā ucchuvikati. Taṃ phāṇitaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati, sattāhātikkame vatthugaṇanāya nissaggiyaṃ. Bahū piṇḍā cuṇṇe katvā ekabhājane pakkhittā honti ghanasannivesā, ekameva nissaggiyaṃ. Uggahitakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ, gharadhūpanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattaṃ paṭiggahitena aparissāvitaucchurasena kataphāṇitaṃ sace anupasampannena kataṃ, sāmisampi vaṭṭati, sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya pana savatthukapaṭiggahitattā anajjhoharaṇīyaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Pacchābhattaṃ aparissāvitapaṭiggahitena katampi anajjhoharaṇīyameva, sattāhātikkamepi anāpatti. Esa nayo ucchuṃ paṭiggahetvā kataphāṇitepi. Purebhattaṃ pana parissāvitapaṭiggahitena kataṃ sace anupasampannena kataṃ, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva. Sayaṃkataṃ purebhattampi nirāmisameva, pacchābhattaṃ parissāvitapaṭiggahitena kataṃ pana nirāmisameva sattāhaṃ vaṭṭati. Uggahitakataṃ vuttanayameva. ‘‘Jhāmaucchuphāṇitaṃ vā koṭṭitaucchuphāṇitaṃ vā purebhattameva vaṭṭatī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘etaṃ savatthukapakkaṃ vaṭṭati, no vaṭṭatī’’ti pucchaṃ katvā ‘‘ucchuphāṇitaṃ pacchābhattaṃ no vaṭṭanakaṃ nāma natthī’’ti vuttaṃ, taṃ yuttaṃ. Sītodakena kataṃ madhukapupphaphāṇitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati, sattāhātikkame vatthugaṇanāya dukkaṭaṃ, khīraṃ pakkhipitvā kataṃ madhukaphāṇitaṃ yāvakālikaṃ. Khaṇḍasakkharaṃ pana khīrajallikaṃ apanetvā sodhenti, tasmā vaṭṭati.
౯౯. మధుకపుప్ఫం పన పురేభత్తమ్పి అల్లం వట్టతి. భజ్జితమ్పి వట్టతి, భజ్జిత్వా తిలాదీహి మిస్సం వా అమిస్సం వా కత్వా కోట్టితం వట్టతి. యది పన తం గహేత్వా మేరయత్థాయ యోజేన్తి, యోజితం బీజతో పట్ఠాయ న వట్టతి. కదలీఖజ్జూరీఅమ్బలబుజపనసచిఞ్చాదీనం సబ్బేసం యావకాలికఫలానం ఫాణితం యావకాలికమేవ. మరిచపక్కేహి ఫాణితం కరోన్తి, తం యావజీవికం. ఏవం యథావుత్తాని సత్తాహకాలికాని సప్పిఆదీని పఞ్చ ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, పఞ్చ భేసజ్జానీ’’తి (మహావ॰ ౨౬౦) భేసజ్జనామేన అనుఞ్ఞాతత్తా భేసజ్జకిచ్చం కరోన్తు వా మా వా, ఆహారత్థం ఫరితుం సమత్థానిపి పటిగ్గహేత్వా తదహుపురేభత్తం యథాసుఖం, పచ్ఛాభత్తతో పట్ఠాయ సతి పచ్చయే వుత్తనయేన సత్తాహం పరిభుఞ్జితబ్బాని, సత్తాహాతిక్కమే పన భేసజ్జసిక్ఖాపదేన నిస్సగ్గియం పాచిత్తియం. సచేపి సాసపమత్తం హోతి, సకిం వా అఙ్గులియా గహేత్వా జివ్హాయ సాయనమత్తం, నిస్సజ్జితబ్బమేవ పాచిత్తియఞ్చ దేసేతబ్బం. నిస్సట్ఠం పటిలభిత్వా న అజ్ఝోహరితబ్బం, న కాయికేన పరిభోగేన పరిభుఞ్జితబ్బం , కాయో వా కాయే అరు వా న మక్ఖేతబ్బం. తేహి మక్ఖితాని కాసావకత్తరయట్ఠిఉపాహనపాదకఠలికమఞ్చపీఠాదీనిపి అపరిభోగాని. ‘‘ద్వారవాతపానకవాటేసుపి హత్థేన గహణట్ఠానం న మక్ఖేతబ్బ’’న్తి మహాపచ్చరియం వుత్తం. ‘‘కసావే పన పక్ఖిపిత్వా ద్వారవాతపానకవాటాని మక్ఖేతబ్బానీ’’తి మహాఅట్ఠకథాయం వుత్తం. పదీపే వా కాళవణ్ణే వా ఉపనేతుం వట్టతి. అఞ్ఞేన పన భిక్ఖునా కాయికేన పరిభోగేన పరిభుఞ్జితబ్బం, న అజ్ఝోహరితబ్బం. ‘‘అనాపత్తి అన్తోసత్తాహం అధిట్ఠేతీ’’తి (పారా॰ ౬౨౫) వచనతో పన సత్తాహబ్భన్తరే సప్పిఞ్చ తేలఞ్చ వసఞ్చ ముద్ధని తేలం వా అబ్భఞ్జనం వా మధుం అరుమక్ఖనం ఫాణితం ఘరధూపనం అధిట్ఠేతి అనాపత్తి, నేవ నిస్సగ్గియం హోతి. సచే అధిట్ఠితతేలం అనధిట్ఠితతేలభాజనే ఆకిరితుకామో హోతి, భాజనే చే సుఖుమం ఛిద్దం, పవిట్ఠం పవిట్ఠం తేలం పురాణతేలేన అజ్ఝోత్థరీయతి, పున అధిట్ఠాతబ్బం. అథ మహాముఖం హోతి, సహసావ బహు తేలం పవిసిత్వా పురాణతేలం అజ్ఝోత్థరతి, పున అధిట్ఠానకిచ్చం నత్థి. అధిట్ఠితగతికమేవ హి తం హోతి. ఏతేన నయేన అధిట్ఠితతేలభాజనే అనధిట్ఠితతేలఆకిరణమ్పి వేదితబ్బం.
99. Madhukapupphaṃ pana purebhattampi allaṃ vaṭṭati. Bhajjitampi vaṭṭati, bhajjitvā tilādīhi missaṃ vā amissaṃ vā katvā koṭṭitaṃ vaṭṭati. Yadi pana taṃ gahetvā merayatthāya yojenti, yojitaṃ bījato paṭṭhāya na vaṭṭati. Kadalīkhajjūrīambalabujapanasaciñcādīnaṃ sabbesaṃ yāvakālikaphalānaṃ phāṇitaṃ yāvakālikameva. Maricapakkehi phāṇitaṃ karonti, taṃ yāvajīvikaṃ. Evaṃ yathāvuttāni sattāhakālikāni sappiādīni pañca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca bhesajjānī’’ti (mahāva. 260) bhesajjanāmena anuññātattā bhesajjakiccaṃ karontu vā mā vā, āhāratthaṃ pharituṃ samatthānipi paṭiggahetvā tadahupurebhattaṃ yathāsukhaṃ, pacchābhattato paṭṭhāya sati paccaye vuttanayena sattāhaṃ paribhuñjitabbāni, sattāhātikkame pana bhesajjasikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Sacepi sāsapamattaṃ hoti, sakiṃ vā aṅguliyā gahetvā jivhāya sāyanamattaṃ, nissajjitabbameva pācittiyañca desetabbaṃ. Nissaṭṭhaṃ paṭilabhitvā na ajjhoharitabbaṃ, na kāyikena paribhogena paribhuñjitabbaṃ , kāyo vā kāye aru vā na makkhetabbaṃ. Tehi makkhitāni kāsāvakattarayaṭṭhiupāhanapādakaṭhalikamañcapīṭhādīnipi aparibhogāni. ‘‘Dvāravātapānakavāṭesupi hatthena gahaṇaṭṭhānaṃ na makkhetabba’’nti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. ‘‘Kasāve pana pakkhipitvā dvāravātapānakavāṭāni makkhetabbānī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Padīpe vā kāḷavaṇṇe vā upanetuṃ vaṭṭati. Aññena pana bhikkhunā kāyikena paribhogena paribhuñjitabbaṃ, na ajjhoharitabbaṃ. ‘‘Anāpatti antosattāhaṃ adhiṭṭhetī’’ti (pārā. 625) vacanato pana sattāhabbhantare sappiñca telañca vasañca muddhani telaṃ vā abbhañjanaṃ vā madhuṃ arumakkhanaṃ phāṇitaṃ gharadhūpanaṃ adhiṭṭheti anāpatti, neva nissaggiyaṃ hoti. Sace adhiṭṭhitatelaṃ anadhiṭṭhitatelabhājane ākiritukāmo hoti, bhājane ce sukhumaṃ chiddaṃ, paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ telaṃ purāṇatelena ajjhottharīyati, puna adhiṭṭhātabbaṃ. Atha mahāmukhaṃ hoti, sahasāva bahu telaṃ pavisitvā purāṇatelaṃ ajjhottharati, puna adhiṭṭhānakiccaṃ natthi. Adhiṭṭhitagatikameva hi taṃ hoti. Etena nayena adhiṭṭhitatelabhājane anadhiṭṭhitatelaākiraṇampi veditabbaṃ.
సచే పన సత్తాహాతిక్కన్తం అనుపసమ్పన్నస్స పరిచ్చజిత్వా దేతి, పున తేన అత్తనో సన్తకం కత్వా దిన్నం పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. సచే హి సో అభిసఙ్ఖరిత్వా వా అనభిసఙ్ఖరిత్వా వా తస్స భిక్ఖునో నత్థుకమ్మత్థం దదేయ్య, గహేత్వా నత్థుకమ్మం కాతబ్బం. సచే బాలో హోతి, దాతుం న జానాతి, అఞ్ఞేన భిక్ఖునా వత్తబ్బో ‘‘అత్థి తే సామణేర తేల’’న్తి? ‘‘ఆమ, భన్తే, అత్థీ’’తి. ఆహర థేరస్స భేసజ్జం కరిస్సామాతి. ఏవమ్పి వట్టతి. సచే ద్విన్నం సన్తకం ఏకేన పటిగ్గహితం అవిభత్తం హోతి, సత్తాహాతిక్కమే ద్విన్నమ్పి అనాపత్తి, పరిభుఞ్జితుం పన న వట్టతి. సచే యేన పటిగ్గహితం, సో ఇతరం భణతి ‘‘ఆవుసో, ఇమం తేలం సత్తాహమత్తం పరిభుఞ్జితుం వట్టతీ’’తి, సో చ పరిభోగం న కరోతి, కస్స ఆపత్తి? న కస్సచి. కస్మా? యేన పటిగ్గహితం, తేన విస్సజ్జితత్తా, ఇతరస్స అప్పటిగ్గహితత్తా.
Sace pana sattāhātikkantaṃ anupasampannassa pariccajitvā deti, puna tena attano santakaṃ katvā dinnaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace hi so abhisaṅkharitvā vā anabhisaṅkharitvā vā tassa bhikkhuno natthukammatthaṃ dadeyya, gahetvā natthukammaṃ kātabbaṃ. Sace bālo hoti, dātuṃ na jānāti, aññena bhikkhunā vattabbo ‘‘atthi te sāmaṇera tela’’nti? ‘‘Āma, bhante, atthī’’ti. Āhara therassa bhesajjaṃ karissāmāti. Evampi vaṭṭati. Sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, sattāhātikkame dvinnampi anāpatti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭati. Sace yena paṭiggahitaṃ, so itaraṃ bhaṇati ‘‘āvuso, imaṃ telaṃ sattāhamattaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti, so ca paribhogaṃ na karoti, kassa āpatti? Na kassaci. Kasmā? Yena paṭiggahitaṃ, tena vissajjitattā, itarassa appaṭiggahitattā.
౧౦౦. ఇమేసు (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౦౫) పన చతూసు కాలికేసు యావకాలికం యామకాలికన్తి ఇదమేవ ద్వయం అన్తోవుత్థకఞ్చేవ సన్నిధికారకఞ్చ హోతి, సత్తాహకాలికఞ్చ యావజీవికఞ్చ అకప్పియకుటియం నిక్ఖిపితుమ్పి వట్టతి, సన్నిధిమ్పి న జనేతి. యావకాలికం పన అత్తనా సద్ధిం సమ్భిన్నరసాని తీణిపి యామకాలికాదీని అత్తనో సభావం ఉపనేతి. యామకాలికం ద్వేపి సత్తాహకాలికాదీని అత్తనో సభావం ఉపనేతి, సత్తాహకాలికమ్పి అత్తనా సద్ధిం సంసట్ఠం యావజీవికం అత్తనో సభావఞ్ఞేవ ఉపనేతి, తస్మా యావకాలికేన తదహుపటిగ్గహితేన సద్ధిం సంసట్ఠం సమ్భిన్నరసం సేసకాలికత్తయం తదహుపురేభత్తమేవ వట్టతి. యామకాలికేన సంసట్ఠం పన ఇతరద్వయం తదహుపటిగ్గహితం యావ అరుణుగ్గమనా వట్టతి. సత్తాహకాలికేన పన తదహుపటిగ్గహితేన సద్ధిం సంసట్ఠం తదహుపటిగ్గహితం వా పురేపటిగ్గహితం వా యావజీవికం సత్తాహం కప్పతి. ద్వీహపటిగ్గహితేన ఛాహం. తీహపటిగ్గహితేన పఞ్చాహం…పే॰… సత్తాహపటిగ్గహితేన తదహేవ కప్పతీతి వేదితబ్బం. కాలయామసత్తాహాతిక్కమేసు చేత్థ వికాలభోజనసన్నిధిభేసజ్జసిక్ఖాపదానం వసేన ఆపత్తియో వేదితబ్బా.
100. Imesu (mahāva. aṭṭha. 305) pana catūsu kālikesu yāvakālikaṃ yāmakālikanti idameva dvayaṃ antovutthakañceva sannidhikārakañca hoti, sattāhakālikañca yāvajīvikañca akappiyakuṭiyaṃ nikkhipitumpi vaṭṭati, sannidhimpi na janeti. Yāvakālikaṃ pana attanā saddhiṃ sambhinnarasāni tīṇipi yāmakālikādīni attano sabhāvaṃ upaneti. Yāmakālikaṃ dvepi sattāhakālikādīni attano sabhāvaṃ upaneti, sattāhakālikampi attanā saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ yāvajīvikaṃ attano sabhāvaññeva upaneti, tasmā yāvakālikena tadahupaṭiggahitena saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ sambhinnarasaṃ sesakālikattayaṃ tadahupurebhattameva vaṭṭati. Yāmakālikena saṃsaṭṭhaṃ pana itaradvayaṃ tadahupaṭiggahitaṃ yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Sattāhakālikena pana tadahupaṭiggahitena saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ sattāhaṃ kappati. Dvīhapaṭiggahitena chāhaṃ. Tīhapaṭiggahitena pañcāhaṃ…pe… sattāhapaṭiggahitena tadaheva kappatīti veditabbaṃ. Kālayāmasattāhātikkamesu cettha vikālabhojanasannidhibhesajjasikkhāpadānaṃ vasena āpattiyo veditabbā.
సచే పన ఏకతో పటిగ్గహితానిపి చత్తారి కాలికాని సమ్భిన్నరసాని న హోన్తి, తస్స తస్సేవ కాలస్స వసేన పరిభుఞ్జితుం వట్టన్తి. సచే హి ఛల్లిమ్పి అనపనేత్వా సకలేనేవ నాళికేరఫలేన సద్ధిం అమ్బపానాదిపానకం పటిగ్గహితం హోతి, నాళికేరం అపనేత్వా తం వికాలేపి కప్పతి. ఉపరి సప్పిపిణ్డం ఠపేత్వా సీతలపాయాసం దేన్తి, యం పాయాసేన అసంసట్ఠం సప్పి, తం అపనేత్వా సత్తాహం పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. థద్ధమధుఫాణితాదీసుపి ఏసేవ నయో. తక్కోలజాతిఫలాదీహి అలఙ్కరిత్వా పిణ్డపాతం దేన్తి, తాని ఉద్ధరిత్వా ధోవిత్వా యావజీవం పరిభుఞ్జితబ్బాని. యాగుయం పక్ఖిపిత్వా దిన్నసిఙ్గివేరాదీసుపి తేలాదీసు పక్ఖిపిత్వా దిన్నలట్ఠిమధుకాదీసుపి ఏసేవ నయో. ఏవం యం యం అసమ్భిన్నరసం హోతి, తం తం ఏకతో పటిగ్గహితమ్పి యథా సుద్ధం హోతి, తథా ధోవిత్వా తచ్ఛేత్వా వా తస్స తస్స కాలస్స వసేన పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. సచే సమ్భిన్నరసం హోతి సంసట్ఠం, న వట్టతి.
Sace pana ekato paṭiggahitānipi cattāri kālikāni sambhinnarasāni na honti, tassa tasseva kālassa vasena paribhuñjituṃ vaṭṭanti. Sace hi challimpi anapanetvā sakaleneva nāḷikeraphalena saddhiṃ ambapānādipānakaṃ paṭiggahitaṃ hoti, nāḷikeraṃ apanetvā taṃ vikālepi kappati. Upari sappipiṇḍaṃ ṭhapetvā sītalapāyāsaṃ denti, yaṃ pāyāsena asaṃsaṭṭhaṃ sappi, taṃ apanetvā sattāhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Thaddhamadhuphāṇitādīsupi eseva nayo. Takkolajātiphalādīhi alaṅkaritvā piṇḍapātaṃ denti, tāni uddharitvā dhovitvā yāvajīvaṃ paribhuñjitabbāni. Yāguyaṃ pakkhipitvā dinnasiṅgiverādīsupi telādīsu pakkhipitvā dinnalaṭṭhimadhukādīsupi eseva nayo. Evaṃ yaṃ yaṃ asambhinnarasaṃ hoti, taṃ taṃ ekato paṭiggahitampi yathā suddhaṃ hoti, tathā dhovitvā tacchetvā vā tassa tassa kālassa vasena paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace sambhinnarasaṃ hoti saṃsaṭṭhaṃ, na vaṭṭati.
ఇతి పాళిముత్తకవినయవినిచ్ఛయసఙ్గహే
Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe
కాలికవినిచ్ఛయకథా సమత్తా.
Kālikavinicchayakathā samattā.