| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
४. काळुदायित्थेरअपदानवण्णना
4. Kāḷudāyittheraapadānavaṇṇanā
पदुमुत्तरबुद्धस्सातिआदिकं आयस्मतो काळुदायित्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले हंसवतीनगरे कुलगेहे निब्बत्तो सत्थु धम्मदेसनं सुणन्तो सत्थारं एकं भिक्खुं कुलप्पसादकानं भिक्खूनं अग्गट्ठाने ठपेन्तं दिस्वा तज्जं अभिनीहारं कत्वा तं ठानन्तरं पत्थेसि।
Padumuttarabuddhassātiādikaṃ āyasmato kāḷudāyittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kulappasādakānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā tajjaṃ abhinīhāraṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi.
सो यावजीवं कुसलं कत्वा देवमनुस्सेसु संसरन्तो अम्हाकं बोधिसत्तस्स मातुकुच्छियं पटिसन्धिग्गहणदिवसे कपिलवत्थुस्मिंयेव अमच्चगेहे पटिसन्धिं गण्हि, बोधिसत्तेन सद्धिं एकदिवसंयेव जातोति तं दिवसंयेव नं दुकूलचुम्बटके निपज्जापेत्वा बोधिसत्तस्स उपट्ठानत्थाय नयिंसु। बोधिसत्तेन हि सद्धिं बोधिरुक्खो, राहुलमाता, चत्तारो निधी, आरोहनहत्थी, अस्सकण्डको, आनन्दो, छन्नो, काळुदायीति इमे सत्त एकदिवसे जातत्ता सहजाता नाम अहेसुं। अथस्स नामग्गहणदिवसे सकलनगरस्स उदग्गचित्तदिवसे जातत्ता उदायित्वेव नामं अकंसु। थोकं काळधातुकत्ता पन काळुदायीति पञ्ञायित्थ। सो बोधिसत्तेन सद्धिं कुमारकीळं कीळन्तो वुद्धिं अगमासि।
So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bodhisattassa mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase kapilavatthusmiṃyeva amaccagehe paṭisandhiṃ gaṇhi, bodhisattena saddhiṃ ekadivasaṃyeva jātoti taṃ divasaṃyeva naṃ dukūlacumbaṭake nipajjāpetvā bodhisattassa upaṭṭhānatthāya nayiṃsu. Bodhisattena hi saddhiṃ bodhirukkho, rāhulamātā, cattāro nidhī, ārohanahatthī, assakaṇḍako, ānando, channo, kāḷudāyīti ime satta ekadivase jātattā sahajātā nāma ahesuṃ. Athassa nāmaggahaṇadivase sakalanagarassa udaggacittadivase jātattā udāyitveva nāmaṃ akaṃsu. Thokaṃ kāḷadhātukattā pana kāḷudāyīti paññāyittha. So bodhisattena saddhiṃ kumārakīḷaṃ kīḷanto vuddhiṃ agamāsi.
अपरभागे लोकनाथे महाभिनिक्खमनं निक्खमित्वा अनुक्कमेन सब्बञ्ञुतं पत्वा पवत्तितवरधम्मचक्के राजगहं उपनिस्साय वेळुवने विहरन्ते सुद्धोदनमहाराजा तं पवत्तिं सुत्वा पुरिससहस्सपरिवारं एकं अमच्चं ‘‘पुत्तं मे इधानेही’’ति पेसेसि। सो धम्मदेसनावेलायं सत्थु सन्तिकं गन्त्वा परिसपरियन्ते ठितो धम्मं सुत्वा सपरिवारो अरहत्तं पापुणि। अथ ने सत्था ‘‘एथ, भिक्खवो’’ति हत्थं पसारेसि। सब्बे तङ्खणञ्ञेव इद्धिमयपत्तचीवरधरा वस्ससट्ठिकत्थेरा विय अहेसुं। अरहत्तप्पत्तितो पट्ठाय पन अरिया मज्झत्ताव होन्ति। तस्मा रञ्ञा पहितसासनं दसबलस्स न कथेसि। राजा ‘‘नेव गतो आगच्छति, न सासनं सुय्यती’’ति अपरं अमच्चं पुरिससहस्सेहि पेसेसि। तस्मिम्पि तथा पटिपन्ने अपरम्पि पेसेसीति एवं नवहि पुरिससहस्सेहि सद्धिं नव अमच्चे पेसेसि। सब्बे अरहत्तं पत्वा तुण्ही अहेसुं।
Aparabhāge lokanāthe mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharante suddhodanamahārājā taṃ pavattiṃ sutvā purisasahassaparivāraṃ ekaṃ amaccaṃ ‘‘puttaṃ me idhānehī’’ti pesesi. So dhammadesanāvelāyaṃ satthu santikaṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ pāpuṇi. Atha ne satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Sabbe taṅkhaṇaññeva iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ. Arahattappattito paṭṭhāya pana ariyā majjhattāva honti. Tasmā raññā pahitasāsanaṃ dasabalassa na kathesi. Rājā ‘‘neva gato āgacchati, na sāsanaṃ suyyatī’’ti aparaṃ amaccaṃ purisasahassehi pesesi. Tasmimpi tathā paṭipanne aparampi pesesīti evaṃ navahi purisasahassehi saddhiṃ nava amacce pesesi. Sabbe arahattaṃ patvā tuṇhī ahesuṃ.
अथ राजा चिन्तेसि – ‘‘एत्तका जना मयि सिनेहाभावेन दसबलस्स इधागमनत्थाय न किञ्चि कथयिंसु, अयं खो उदायि दसबलेन समवयो, सहपंसुकीळिको, मयि च सिनेहो अत्थि, इमं पेसेस्सामी’’ति तं पक्कोसापेत्वा, ‘‘तात, त्वं पुरिससहस्सपरिवारो राजगहं गन्त्वा दसबलं इधानेही’’ति वत्वा पेसेसि। सो पन गच्छन्तो ‘‘सचाहं, देव, पब्बजितुं लभिस्सामि, एवाहं भगवन्तं इधानेस्सामी’’ति वत्वा ‘‘यं किञ्चि कत्वा मम पुत्तं दस्सेही’’ति वुत्तो राजगहं गन्त्वा सत्थु धम्मदेसनवेलायं परिसपरियन्ते ठितो धम्मं सुत्वा सपरिवारो अरहत्तं पत्वा एहिभिक्खुभावे पतिट्ठासि। अरहत्तं पन पत्वा ‘‘न तावायं दसबलस्स कुलनगरं गन्तुं कालो, वसन्ते पन उपगते पुप्फिते वनसण्डे हरिततिणसञ्छन्नाय भूमिया गमनकालो भविस्सती’’ति कालं पटिमानेन्तो वसन्ते सम्पत्ते सत्थु कुलनगरं गन्तुं गमनमग्गवण्णं संवण्णेन्तो –
Atha rājā cintesi – ‘‘ettakā janā mayi sinehābhāvena dasabalassa idhāgamanatthāya na kiñci kathayiṃsu, ayaṃ kho udāyi dasabalena samavayo, sahapaṃsukīḷiko, mayi ca sineho atthi, imaṃ pesessāmī’’ti taṃ pakkosāpetvā, ‘‘tāta, tvaṃ purisasahassaparivāro rājagahaṃ gantvā dasabalaṃ idhānehī’’ti vatvā pesesi. So pana gacchanto ‘‘sacāhaṃ, deva, pabbajituṃ labhissāmi, evāhaṃ bhagavantaṃ idhānessāmī’’ti vatvā ‘‘yaṃ kiñci katvā mama puttaṃ dassehī’’ti vutto rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanavelāyaṃ parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ patvā ehibhikkhubhāve patiṭṭhāsi. Arahattaṃ pana patvā ‘‘na tāvāyaṃ dasabalassa kulanagaraṃ gantuṃ kālo, vasante pana upagate pupphite vanasaṇḍe haritatiṇasañchannāya bhūmiyā gamanakālo bhavissatī’’ti kālaṃ paṭimānento vasante sampatte satthu kulanagaraṃ gantuṃ gamanamaggavaṇṇaṃ saṃvaṇṇento –
‘‘अङ्गारिनो दानि दुमा भदन्ते, फलेसिनो छदनं विप्पहाय।
‘‘Aṅgārino dāni dumā bhadante, phalesino chadanaṃ vippahāya;
ते अच्चिमन्तोव पभासयन्ति, समयो महावीर भागी रथानं॥
Te accimantova pabhāsayanti, samayo mahāvīra bhāgī rathānaṃ.
‘‘दुमानि फुल्लानि मनोरमानि, समन्ततो सब्बदिसा पवन्ति।
‘‘Dumāni phullāni manoramāni, samantato sabbadisā pavanti;
पत्तं पहाय फलमाससाना, कालो इतो पक्कमनाय वीर॥
Pattaṃ pahāya phalamāsasānā, kālo ito pakkamanāya vīra.
‘‘नेवातिसीतं न पनातिउण्हं, सुखा उतु अद्धनिया भदन्ते।
‘‘Nevātisītaṃ na panātiuṇhaṃ, sukhā utu addhaniyā bhadante;
पस्सन्तु तं साकिया कोळिया च, पच्छामुखं रोहिनियं तरन्तं॥
Passantu taṃ sākiyā koḷiyā ca, pacchāmukhaṃ rohiniyaṃ tarantaṃ.
‘‘आसाय कसते खेत्तं, बीजं आसाय वप्पति।
‘‘Āsāya kasate khettaṃ, bījaṃ āsāya vappati;
आसाय वाणिजा यन्ति, समुद्दं धनहारका।
Āsāya vāṇijā yanti, samuddaṃ dhanahārakā;
याय आसाय तिट्ठामि, सा मे आसा समिज्झतु॥ (थेरगा॰ ५२७-५३०)।
Yāya āsāya tiṭṭhāmi, sā me āsā samijjhatu. (theragā. 527-530);
‘‘नातिसीतं नातिउण्हं, नातिदुब्भिक्खछातकं।
‘‘Nātisītaṃ nātiuṇhaṃ, nātidubbhikkhachātakaṃ;
सद्दला हरिता भूमि, एस कालो महामुनि॥ (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.२२५)।
Saddalā haritā bhūmi, esa kālo mahāmuni. (a. ni. aṭṭha. 1.1.225);
‘‘पुनप्पुनञ्चेव वपन्ति बीजं, पुनप्पुनं वस्सति देवराजा।
‘‘Punappunañceva vapanti bījaṃ, punappunaṃ vassati devarājā;
पुनप्पुनं खेत्तं कसन्ति कस्सका, पुनप्पुनं धञ्ञमुपेति रट्ठं॥
Punappunaṃ khettaṃ kasanti kassakā, punappunaṃ dhaññamupeti raṭṭhaṃ.
‘‘पुनप्पुनं याचनका चरन्ति, पुनप्पुनं दानप्पती ददन्ति।
‘‘Punappunaṃ yācanakā caranti, punappunaṃ dānappatī dadanti;
पुनप्पुनं दानप्पती ददित्वा, पुनप्पुनं सग्गमुपेन्ति ठानं॥
Punappunaṃ dānappatī daditvā, punappunaṃ saggamupenti ṭhānaṃ.
‘‘वीरो हवे सत्तयुगं पुनेति, यस्मिं कुले जायति भूरिपञ्ञो।
‘‘Vīro have sattayugaṃ puneti, yasmiṃ kule jāyati bhūripañño;
मञ्ञामहं सक्कति देवदेवो, तया हि जातो मुनि सच्चनामो॥
Maññāmahaṃ sakkati devadevo, tayā hi jāto muni saccanāmo.
‘‘सुद्धोदनो नाम पिता महेसिनो, बुद्धस्स माता पन मायनामा।
‘‘Suddhodano nāma pitā mahesino, buddhassa mātā pana māyanāmā;
या बोधिसत्तं परिहरिय कुच्छिना, कायस्स भेदा तिदिवम्हि मोदति॥
Yā bodhisattaṃ parihariya kucchinā, kāyassa bhedā tidivamhi modati.
‘‘सा गोतमी कालकता इतो चुता, दिब्बेहि कामेहि समङ्गिभूता।
‘‘Sā gotamī kālakatā ito cutā, dibbehi kāmehi samaṅgibhūtā;
सा मोदति कामगुणेहि पञ्चहि, परिवारिता देवगणेहि तेही’’ति॥ (थेरगा॰ ५३१-५३५)।
Sā modati kāmaguṇehi pañcahi, parivāritā devagaṇehi tehī’’ti. (theragā. 531-535);
इमा गाथा अभासि। तत्थ अङ्गारिनोति अङ्गारानि वियाति अङ्गारानि। अङ्गारानि रत्तपवाळवण्णानि रुक्खानं पुप्फफलानि, तानि एतेसं सन्तीति अङ्गारिनो, अभिलोहितकुसुमकिसलयेहि अङ्गारवुट्ठिसम्परिकिण्णा वियाति अत्थो। दानीति इमस्मिं काले। दुमाति रुक्खा। भदन्तेति भद्दं अन्ते एतस्साति, ‘‘भदन्ते’’ति एकस्स द-कारस्स लोपं कत्वा वुच्चति। गुणविसेसयुत्तो, गुणविसेसयुत्तानञ्च अग्गभूतो सत्था। तस्मा, भदन्तेति सत्थु आलपनमेव, पच्चत्तवचनञ्चेतं एकारन्तं ‘‘सुगते पटिकम्मे सुखे दुक्खे जीवे’’तिआदीसु विय। इध पन सम्बोधनट्ठे दट्ठब्बं। तेन वुत्तं, ‘‘भदन्तेति आलपन’’न्ति। ‘‘भद्दसद्देन समानत्थं पदन्तरमेक’’न्ति केचि। फलानि एसन्तीति फलेसिनो। अचेतनेपि हि सचेतनकिरियं आह। एवं थेरेन याचितो भगवा तत्थ गमने बहूनं विसेसाधिगमनं दिस्वा वीसतिसहस्सखीणासवपरिवुतो राजगहतो अतुरितचारिकावसेन कपिलवत्थुगामिमग्गं पटिपज्जि। थेरो इद्धिया कपिलवत्थुं गन्त्वा रञ्ञो पुरतो आकासे ठितोव अदिट्ठपुब्बवेसं दिस्वा रञ्ञा ‘‘कोसि त्व’’न्ति पुच्छितो ‘‘अमच्चपुत्तं तया भगवतो सन्तिकं पेसितं मं न जानासि, त्वं एवं पन जानाही’’ति दस्सेन्तो –
Imā gāthā abhāsi. Tattha aṅgārinoti aṅgārāni viyāti aṅgārāni. Aṅgārāni rattapavāḷavaṇṇāni rukkhānaṃ pupphaphalāni, tāni etesaṃ santīti aṅgārino, abhilohitakusumakisalayehi aṅgāravuṭṭhisamparikiṇṇā viyāti attho. Dānīti imasmiṃ kāle. Dumāti rukkhā. Bhadanteti bhaddaṃ ante etassāti, ‘‘bhadante’’ti ekassa da-kārassa lopaṃ katvā vuccati. Guṇavisesayutto, guṇavisesayuttānañca aggabhūto satthā. Tasmā, bhadanteti satthu ālapanameva, paccattavacanañcetaṃ ekārantaṃ ‘‘sugate paṭikamme sukhe dukkhe jīve’’tiādīsu viya. Idha pana sambodhanaṭṭhe daṭṭhabbaṃ. Tena vuttaṃ, ‘‘bhadanteti ālapana’’nti. ‘‘Bhaddasaddena samānatthaṃ padantarameka’’nti keci. Phalāni esantīti phalesino. Acetanepi hi sacetanakiriyaṃ āha. Evaṃ therena yācito bhagavā tattha gamane bahūnaṃ visesādhigamanaṃ disvā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato aturitacārikāvasena kapilavatthugāmimaggaṃ paṭipajji. Thero iddhiyā kapilavatthuṃ gantvā rañño purato ākāse ṭhitova adiṭṭhapubbavesaṃ disvā raññā ‘‘kosi tva’’nti pucchito ‘‘amaccaputtaṃ tayā bhagavato santikaṃ pesitaṃ maṃ na jānāsi, tvaṃ evaṃ pana jānāhī’’ti dassento –
‘‘बुद्धस्स पुत्तोम्हि असय्हसाहिनो, अङ्गीरसस्सप्पटिमस्स तादिनो।
‘‘Buddhassa puttomhi asayhasāhino, aṅgīrasassappaṭimassa tādino;
पितुपिता मय्हं तुवंसि सक्क, धम्मेन मे गोतम अय्यकोसी’’ति॥ (थेरगा॰ ५३६) –
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsi sakka, dhammena me gotama ayyakosī’’ti. (theragā. 536) –
गाथमाह।
Gāthamāha.
तत्थ बुद्धस्स पुत्तोम्हीति सब्बञ्ञुबुद्धस्स ओरस्स पुत्तो अम्हि। असय्हसाहिनोति अभिसम्बोधितो पुब्बे ठपेत्वा महाबोधिसत्तं अञ्ञेहि सहितुं वहितुं असक्कुणेय्यत्ता असय्हस्स सकलस्स बोधिसम्भारस्स महाकारुणिकाधिकारस्स च सहनतो वहनतो, ततो परम्पि अञ्ञेहि सहितुं अभिभवितुं असक्कुणेय्यत्ता असय्हानं पञ्चन्नं मारानं सहनतो अभिभवनतो, आसयानुसयचरिताधिमुत्तिआदिविभागावबोधनेन यथारहं वेनेय्यानं दिट्ठधम्मिकसम्परायिकपरमत्थेहि अनुसासनीसङ्खातस्स अञ्ञेहि असय्हस्स बुद्धकिच्चस्स सहनतो, तत्थ वा साधुकारिभावतो असय्हसाहिनो। अङ्गीरसस्साति अङ्गीकतसीलादिसम्पत्तिकस्स। अङ्गमङ्गेहि निच्छरणकओभासस्साति अपरे। केचि पन ‘‘अङ्गीरसो, सिद्धत्थोति द्वे नामानि पितरायेव गहितानी’’ति वदन्ति। अप्पटिमस्साति अनूपमस्स। इट्ठानिट्ठेसु तादिलक्खणप्पत्तिया तादिनो। पितुपिता मय्हं तुवंसीति अरियजातिवसेन मय्हं पितु सम्मासम्बुद्धस्स लोकवोहारेन त्वं पिता असि। सक्काति जातिवसेन राजानं आलपति। धम्मेनाति सभावेन अरियजाति लोकियजातीति द्विन्नं जातीनं सभावसमोधानेन। गोतमाति राजानं गोत्तेन आलपति। अय्यकोसीति पितामहो असि। एत्थ च ‘‘बुद्धस्स पुत्तोम्ही’’तिआदिं वदन्तो थेरो अञ्ञं ब्याकासि।
Tattha buddhassa puttomhīti sabbaññubuddhassa orassa putto amhi. Asayhasāhinoti abhisambodhito pubbe ṭhapetvā mahābodhisattaṃ aññehi sahituṃ vahituṃ asakkuṇeyyattā asayhassa sakalassa bodhisambhārassa mahākāruṇikādhikārassa ca sahanato vahanato, tato parampi aññehi sahituṃ abhibhavituṃ asakkuṇeyyattā asayhānaṃ pañcannaṃ mārānaṃ sahanato abhibhavanato, āsayānusayacaritādhimuttiādivibhāgāvabodhanena yathārahaṃ veneyyānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi anusāsanīsaṅkhātassa aññehi asayhassa buddhakiccassa sahanato, tattha vā sādhukāribhāvato asayhasāhino. Aṅgīrasassāti aṅgīkatasīlādisampattikassa. Aṅgamaṅgehi niccharaṇakaobhāsassāti apare. Keci pana ‘‘aṅgīraso, siddhatthoti dve nāmāni pitarāyeva gahitānī’’ti vadanti. Appaṭimassāti anūpamassa. Iṭṭhāniṭṭhesu tādilakkhaṇappattiyā tādino. Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsīti ariyajātivasena mayhaṃ pitu sammāsambuddhassa lokavohārena tvaṃ pitā asi. Sakkāti jātivasena rājānaṃ ālapati. Dhammenāti sabhāvena ariyajāti lokiyajātīti dvinnaṃ jātīnaṃ sabhāvasamodhānena. Gotamāti rājānaṃ gottena ālapati. Ayyakosīti pitāmaho asi. Ettha ca ‘‘buddhassa puttomhī’’tiādiṃ vadanto thero aññaṃ byākāsi.
एवं पन अत्तानं जानापेत्वा हट्ठतुट्ठेन रञ्ञा महारहे पल्लङ्के निसीदापेत्वा अत्तनो पटियादितस्स नानग्गरसभोजनस्स पत्तं पूरेत्वा दिन्ने गमनाकारं दस्सेसि। ‘‘कस्मा, भन्ते, गन्तुकामत्थ, भुञ्जथा’’ति च वुत्ते, ‘‘सत्थु सन्तिकं गन्त्वा भुञ्जिस्सामी’’ति। ‘‘कहं पन सत्था’’ति? ‘‘वीसतिसहस्सभिक्खुपरिवारो तुम्हाकं दस्सनत्थाय मग्गं पटिपन्नो’’ति। ‘‘तुम्हे इमं पिण्डपातं भुञ्जथ, अञ्ञं भगवतो हरिस्सथ। याव च मम पुत्तो इमं नगरं सम्पापुणाति, तावस्स इतो पिण्डपातं हरथा’’ति वुत्ते थेरो भत्तकिच्चं कत्वा रञ्ञो परिसाय च धम्मं कथेत्वा सत्थु आगमनतो पुरेतरमेव सकलराजनिवेसनं रतनत्तये अभिप्पसन्नं करोन्तो सब्बेसं पस्सन्तानंयेव सत्थु आहरितब्बभत्तपुण्णं पत्तं आकासे विस्सज्जेत्वा सयम्पि वेहासं अब्भुग्गन्त्वा पिण्डपातं उपनामेत्वा सत्थु हत्थे ठपेसि। सत्था तं पिण्डपातं परिभुञ्जि। एवं सट्ठियोजनमग्गे दिवसे दिवसे योजनं गच्छन्तस्स भगवतो राजगेहतोयेव पिण्डपातं आहरित्वा अदासि। अथ नं भगवा ‘‘अयं मय्हं पितुनो सकलनिवेसनं पसादेती’’ति ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं कुलप्पसादकानं भिक्खूनं यदिदं काळुदायी’’ति (अ॰ नि॰ १.२१९, २२५) कुलप्पसादकानं अग्गट्ठाने ठपेसि।
Evaṃ pana attānaṃ jānāpetvā haṭṭhatuṭṭhena raññā mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyāditassa nānaggarasabhojanassa pattaṃ pūretvā dinne gamanākāraṃ dassesi. ‘‘Kasmā, bhante, gantukāmattha, bhuñjathā’’ti ca vutte, ‘‘satthu santikaṃ gantvā bhuñjissāmī’’ti. ‘‘Kahaṃ pana satthā’’ti? ‘‘Vīsatisahassabhikkhuparivāro tumhākaṃ dassanatthāya maggaṃ paṭipanno’’ti. ‘‘Tumhe imaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjatha, aññaṃ bhagavato harissatha. Yāva ca mama putto imaṃ nagaraṃ sampāpuṇāti, tāvassa ito piṇḍapātaṃ harathā’’ti vutte thero bhattakiccaṃ katvā rañño parisāya ca dhammaṃ kathetvā satthu āgamanato puretarameva sakalarājanivesanaṃ ratanattaye abhippasannaṃ karonto sabbesaṃ passantānaṃyeva satthu āharitabbabhattapuṇṇaṃ pattaṃ ākāse vissajjetvā sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā piṇḍapātaṃ upanāmetvā satthu hatthe ṭhapesi. Satthā taṃ piṇḍapātaṃ paribhuñji. Evaṃ saṭṭhiyojanamagge divase divase yojanaṃ gacchantassa bhagavato rājagehatoyeva piṇḍapātaṃ āharitvā adāsi. Atha naṃ bhagavā ‘‘ayaṃ mayhaṃ pituno sakalanivesanaṃ pasādetī’’ti ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ kulappasādakānaṃ bhikkhūnaṃ yadidaṃ kāḷudāyī’’ti (a. ni. 1.219, 225) kulappasādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
४८-९. एवं सो कतपुञ्ञसम्भारानुरूपेन अरहत्तं पत्वा पत्तएतदग्गट्ठानो अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा सोमनस्सवसेन पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो पदुमुत्तरस्स बुद्धस्सातिआदिमाह। अद्धानं पटिपन्नस्साति अपररट्ठं गमनत्थाय दूरमग्गं पटिपज्जन्तस्स। चरतो चारिकं तदाति अन्तोमण्डलं मज्झेमण्डलं बहिमण्डलन्ति तीणि मण्डलानि तदा चारिकं चरतो चरन्तस्स पदुमुत्तरबुद्धस्स भगवतो सुफुल्लं सुट्ठु फुल्लं पबोधितं गय्ह गहेत्वा न केवलमेव पदुमं, उप्पलञ्च मल्लिकं विकसितं अहं गय्ह उभोहि हत्थेहि गहेत्वा पूरेसिन्ति सम्बन्धो। परमन्नं गहेत्वानाति परमं उत्तमं सेट्ठं मधुरं सब्बसुपक्कं सालिओदनं गहेत्वा सत्थुनो अदासिं भोजेसिन्ति अत्थो।
48-9. Evaṃ so katapuññasambhārānurūpena arahattaṃ patvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa buddhassātiādimāha. Addhānaṃ paṭipannassāti apararaṭṭhaṃ gamanatthāya dūramaggaṃ paṭipajjantassa. Carato cārikaṃ tadāti antomaṇḍalaṃ majjhemaṇḍalaṃ bahimaṇḍalanti tīṇi maṇḍalāni tadā cārikaṃ carato carantassa padumuttarabuddhassa bhagavato suphullaṃ suṭṭhu phullaṃ pabodhitaṃ gayha gahetvā na kevalameva padumaṃ, uppalañca mallikaṃ vikasitaṃ ahaṃ gayha ubhohi hatthehi gahetvā pūresinti sambandho. Paramannaṃ gahetvānāti paramaṃ uttamaṃ seṭṭhaṃ madhuraṃ sabbasupakkaṃ sāliodanaṃ gahetvā satthuno adāsiṃ bhojesinti attho.
९७. सक्यानं नन्दिजननोति सक्यराजकुलानं भगवतो ञातीनं आरोहपरिणाहरूपयोब्बनवचनालपनसम्पत्तिया नन्दं तुट्ठिं जनेन्तो उप्पादेन्तो। ञातिबन्धु भविस्सतीति ञातो पाकटो बन्धु भविस्सति। सेसं सुविञ्ञेय्यमेवाति।
97.Sakyānaṃnandijananoti sakyarājakulānaṃ bhagavato ñātīnaṃ ārohapariṇāharūpayobbanavacanālapanasampattiyā nandaṃ tuṭṭhiṃ janento uppādento. Ñātibandhu bhavissatīti ñāto pākaṭo bandhu bhavissati. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
काळुदायित्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Kāḷudāyittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi
४. काळुदायित्थेरअपदानं • 4. Kāḷudāyittheraapadānaṃ
८. आयागदायकत्थेरअपदानं • 8. Āyāgadāyakattheraapadānaṃ
