| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
៣. កល្យាណវគ្គោ
3. Kalyāṇavaggo
[១៧១] ១. កល្យាណធម្មជាតកវណ្ណនា
[171] 1. Kalyāṇadhammajātakavaṇṇanā
កល្យាណធម្មោតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ ពធិរសស្សុំ អារព្ភ កថេសិ។ សាវត្ថិយញ្ហិ ឯកោ កុដុម្ពិកោ សទ្ធោ បសន្នោ តិសរណគតោ បញ្ចសីលេន សមន្នាគតោ។ សោ ឯកទិវសំ ពហូនិ សប្បិអាទីនិ ភេសជ្ជានិ ចេវ បុប្ផគន្ធវត្ថាទីនិ ច គហេត្វា ‘‘ជេតវនេ សត្ថុ សន្តិកេ ធម្មំ សោស្សាមី’’តិ អគមាសិ។ តស្ស តត្ថ គតកាលេ សស្សុ ខាទនីយភោជនីយំ គហេត្វា ធីតរំ ទដ្ឋុកាមា តំ គេហំ អគមាសិ, សា ច ថោកំ ពធិរធាតុកា ហោតិ។ សា ធីតរា សទ្ធិំ ភុត្តភោជនា ភត្តសម្មទំ វិនោទយមានា ធីតរំ បុច្ឆិ – ‘‘កិំ, អម្ម, ភត្តា តេ សម្មោទមានោ អវិវទមានោ បិយសំវាសំ វសតី’’តិ។ ‘‘កិំ, អម្ម, កថេថ យាទិសោ តុម្ហាកំ ជាមាតា សីលេន ចេវ អាចារសម្បទាយ ច, តាទិសោ បព្ពជិតោបិ ទុល្លភោ’’តិ។ ឧបាសិកា ធីតុ វចនំ សាធុកំ អសល្លក្ខេត្វា ‘‘បព្ពជិតោ’’តិ បទមេវ គហេត្វា ‘‘អម្ម, កស្មា តេ ភត្តា បព្ពជិតោ’’តិ មហាសទ្ទំ អកាសិ។ តំ សុត្វា សកលគេហវាសិនោ ‘‘អម្ហាកំ កិរ កុដុម្ពិកោ បព្ពជិតោ’’តិ វិរវិំសុ។ តេសំ សទ្ទំ សុត្វា ទ្វារេន សញ្ចរន្តា ‘‘កិំ នាម កិរេត’’ន្តិ បុច្ឆិំសុ។ ‘‘ឥមស្មិំ កិរ គេហេ កុដុម្ពិកោ បព្ពជិតោ’’តិ។ សោបិ ខោ កុដុម្ពិកោ ទសពលស្ស ធម្មំ សុត្វា វិហារា និក្ខម្ម នគរំ បាវិសិ។
Kalyāṇadhammoti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ badhirasassuṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi eko kuṭumbiko saddho pasanno tisaraṇagato pañcasīlena samannāgato. So ekadivasaṃ bahūni sappiādīni bhesajjāni ceva pupphagandhavatthādīni ca gahetvā ‘‘jetavane satthu santike dhammaṃ sossāmī’’ti agamāsi. Tassa tattha gatakāle sassu khādanīyabhojanīyaṃ gahetvā dhītaraṃ daṭṭhukāmā taṃ gehaṃ agamāsi, sā ca thokaṃ badhiradhātukā hoti. Sā dhītarā saddhiṃ bhuttabhojanā bhattasammadaṃ vinodayamānā dhītaraṃ pucchi – ‘‘kiṃ, amma, bhattā te sammodamāno avivadamāno piyasaṃvāsaṃ vasatī’’ti. ‘‘Kiṃ, amma, kathetha yādiso tumhākaṃ jāmātā sīlena ceva ācārasampadāya ca, tādiso pabbajitopi dullabho’’ti. Upāsikā dhītu vacanaṃ sādhukaṃ asallakkhetvā ‘‘pabbajito’’ti padameva gahetvā ‘‘amma, kasmā te bhattā pabbajito’’ti mahāsaddaṃ akāsi. Taṃ sutvā sakalagehavāsino ‘‘amhākaṃ kira kuṭumbiko pabbajito’’ti viraviṃsu. Tesaṃ saddaṃ sutvā dvārena sañcarantā ‘‘kiṃ nāma kireta’’nti pucchiṃsu. ‘‘Imasmiṃ kira gehe kuṭumbiko pabbajito’’ti. Sopi kho kuṭumbiko dasabalassa dhammaṃ sutvā vihārā nikkhamma nagaraṃ pāvisi.
អថ នំ អន្តរាមគ្គេយេវ ឯកោ បុរិសោ ទិស្វា ‘‘សម្ម, ត្វំ កិរ បព្ពជិតោតិ តវ គេហេ បុត្តទារបរិជនោ បរិទេវតី’’តិ អាហ។ អថស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អយំ អបព្ពជិតមេវ កិរ មំ ‘បព្ពជិតោ’តិ វទតិ, ឧប្បន្នោ ខោ បន មេ កល្យាណសទ្ទោ ន អន្តរធាបេតព្ពោ, អជ្ជេវ មយា បព្ពជិតុំ វដ្ដតី’’តិ តតោវ និវត្តិត្វា សត្ថុ សន្តិកំ គន្ត្វា ‘‘កិំ នុ ខោ, ឧបាសក, ឥទានេវ ពុទ្ធុបដ្ឋានំ កត្វា គន្ត្វា ឥទានេវ បច្ចាគតោសី’’តិ វុត្តេ តមត្ថំ អារោចេត្វា ‘‘ភន្តេ, កល្យាណសទ្ទោ នាម ឧប្បន្នោ ន អន្តរធាបេតុំ វដ្ដតិ, តស្មា បព្ពជិតុកាមោ ហុត្វា អាគតោម្ហី’’តិ អាហ។ សោ បព្ពជ្ជញ្ច ឧបសម្បទញ្ច លភិត្វា សម្មា បដិបន្នោ នចិរស្សេវ អរហត្តំ បាបុណិ។ ឥទំ កិរ ការណំ ភិក្ខុសង្ឃេ បាកដំ ជាតំ។ អថេកទិវសំ ធម្មសភាយំ ភិក្ខូ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ – ‘‘អាវុសោ, អសុកោ នាម កុដុម្ពិកោ ‘ឧប្បន្នោ កល្យាណសទ្ទោ ន អន្តរធាបេតព្ពោ’តិ បព្ពជិត្វា ឥទានិ អរហត្តំ បត្តោ’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ភិក្ខវេ, បោរាណកបណ្ឌិតាបិ ‘ឧប្បន្នោ កល្យាណសទ្ទោ វិរាធេតុំ ន វដ្ដតី’តិ បព្ពជិំសុយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Atha naṃ antarāmaggeyeva eko puriso disvā ‘‘samma, tvaṃ kira pabbajitoti tava gehe puttadāraparijano paridevatī’’ti āha. Athassa etadahosi – ‘‘ayaṃ apabbajitameva kira maṃ ‘pabbajito’ti vadati, uppanno kho pana me kalyāṇasaddo na antaradhāpetabbo, ajjeva mayā pabbajituṃ vaṭṭatī’’ti tatova nivattitvā satthu santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ nu kho, upāsaka, idāneva buddhupaṭṭhānaṃ katvā gantvā idāneva paccāgatosī’’ti vutte tamatthaṃ ārocetvā ‘‘bhante, kalyāṇasaddo nāma uppanno na antaradhāpetuṃ vaṭṭati, tasmā pabbajitukāmo hutvā āgatomhī’’ti āha. So pabbajjañca upasampadañca labhitvā sammā paṭipanno nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Idaṃ kira kāraṇaṃ bhikkhusaṅghe pākaṭaṃ jātaṃ. Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko nāma kuṭumbiko ‘uppanno kalyāṇasaddo na antaradhāpetabbo’ti pabbajitvā idāni arahattaṃ patto’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘bhikkhave, porāṇakapaṇḍitāpi ‘uppanno kalyāṇasaddo virādhetuṃ na vaṭṭatī’ti pabbajiṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ សេដ្ឋិកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ បិតុ អច្ចយេន សេដ្ឋិដ្ឋានំ បាបុណិ។ សោ ឯកទិវសំ និវេសនា និក្ខមិត្វា រាជុបដ្ឋានំ អគមាសិ។ អថស្ស សស្សុ ‘‘ធីតរំ បស្សិស្សាមី’’តិ តំ គេហំ អគមាសិ, សា ថោកំ ពធិរធាតុកាតិ សព្ពំ បច្ចុប្បន្នវត្ថុសទិសមេវ។ តំ បន រាជុបដ្ឋានំ គន្ត្វា អត្តនោ ឃរំ អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា ឯកោ បុរិសោ ‘‘តុម្ហេ កិរ បព្ពជិតាតិ តុម្ហាកំ គេហេ មហាបរិទេវោ បវត្តតី’’តិ អាហ។ ពោធិសត្តោ ‘‘ឧប្បន្នោ កល្យាណសទ្ទោ នាម ន អន្តរធាបេតុំ វដ្ដតី’’តិ តតោវ និវត្តិត្វា រញ្ញោ សន្តិកំ គន្ត្វា ‘‘កិំ, មហាសេដ្ឋិ, ឥទានេវ គន្ត្វា បុន អាគតោសី’’តិ វុត្តេ ‘‘ទេវ, គេហជនោ កិរ មំ អបព្ពជិតមេវ ‘បព្ពជិតោ’តិ វត្វា បរិទេវតិ, ឧប្បន្នោ ខោ បន កល្យាណសទ្ទោ ន អន្តរធាបេតព្ពោ, បព្ពជិស្សាមហំ, បព្ពជ្ជំ មេ អនុជានាហី’’តិ ឯតមត្ថំ បកាសេតុំ ឥមា គាថា អាហ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto seṭṭhikule nibbattitvā vayappatto pitu accayena seṭṭhiṭṭhānaṃ pāpuṇi. So ekadivasaṃ nivesanā nikkhamitvā rājupaṭṭhānaṃ agamāsi. Athassa sassu ‘‘dhītaraṃ passissāmī’’ti taṃ gehaṃ agamāsi, sā thokaṃ badhiradhātukāti sabbaṃ paccuppannavatthusadisameva. Taṃ pana rājupaṭṭhānaṃ gantvā attano gharaṃ āgacchantaṃ disvā eko puriso ‘‘tumhe kira pabbajitāti tumhākaṃ gehe mahāparidevo pavattatī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘uppanno kalyāṇasaddo nāma na antaradhāpetuṃ vaṭṭatī’’ti tatova nivattitvā rañño santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ, mahāseṭṭhi, idāneva gantvā puna āgatosī’’ti vutte ‘‘deva, gehajano kira maṃ apabbajitameva ‘pabbajito’ti vatvā paridevati, uppanno kho pana kalyāṇasaddo na antaradhāpetabbo, pabbajissāmahaṃ, pabbajjaṃ me anujānāhī’’ti etamatthaṃ pakāsetuṃ imā gāthā āha –
៤១.
41.
‘‘កល្យាណធម្មោតិ យទា ជនិន្ទ, លោកេ សមញ្ញំ អនុបាបុណាតិ;
‘‘Kalyāṇadhammoti yadā janinda, loke samaññaṃ anupāpuṇāti;
តស្មា ន ហិយ្យេថ នរោ សបញ្ញោ, ហិរិយាបិ សន្តោ ឃុរមាទិយន្តិ។
Tasmā na hiyyetha naro sapañño, hiriyāpi santo ghuramādiyanti.
៤២.
42.
‘‘សាយំ សមញ្ញា ឥធ មជ្ជ បត្តា, កល្យាណធម្មោតិ ជនិន្ទ លោកេ;
‘‘Sāyaṃ samaññā idha majja pattā, kalyāṇadhammoti janinda loke;
តាហំ សមេក្ខំ ឥធ បព្ពជិស្សំ, ន ហិ មត្ថិ ឆន្ទោ ឥធ កាមភោគេ’’តិ។
Tāhaṃ samekkhaṃ idha pabbajissaṃ, na hi matthi chando idha kāmabhoge’’ti.
តត្ថ កល្យាណធម្មោតិ សុន្ទរធម្មោ។ សមញ្ញំ អនុបាបុណាតីតិ យទា សីលវា កល្យាណធម្មោ បព្ពជិតោតិ ឥទំ បញ្ញត្តិវោហារំ បាបុណាតិ។ តស្មា ន ហិយ្យេថាតិ តតោ សាមញ្ញតោ ន បរិហាយេថ។ ហិរិយាបិ សន្តោ ធុរមាទិយន្តីតិ, មហារាជ, សប្បុរិសា នាម អជ្ឈត្តសមុដ្ឋិតាយ ហិរិយា ពហិទ្ធសមុដ្ឋិតេន ឱត្តប្បេនបិ ឯតំ បព្ពជិតធុរំ គណ្ហន្តិ។ ឥធ មជ្ជ បត្តាតិ ឥធ មយា អជ្ជ បត្តា។ តាហំ សមេក្ខន្តិ តំ អហំ គុណវសេន លទ្ធសមញ្ញំ សមេក្ខន្តោ បស្សន្តោ។ ន ហិ មត្ថិ ឆន្ទោតិ ន ហិ មេ អត្ថិ ឆន្ទោ។ ឥធ កាមភោគេតិ ឥមស្មិំ លោកេ កិលេសកាមវត្ថុកាមបរិភោគេហិ។
Tattha kalyāṇadhammoti sundaradhammo. Samaññaṃ anupāpuṇātīti yadā sīlavā kalyāṇadhammo pabbajitoti idaṃ paññattivohāraṃ pāpuṇāti. Tasmā na hiyyethāti tato sāmaññato na parihāyetha. Hiriyāpi santo dhuramādiyantīti, mahārāja, sappurisā nāma ajjhattasamuṭṭhitāya hiriyā bahiddhasamuṭṭhitena ottappenapi etaṃ pabbajitadhuraṃ gaṇhanti. Idha majja pattāti idha mayā ajja pattā. Tāhaṃ samekkhanti taṃ ahaṃ guṇavasena laddhasamaññaṃ samekkhanto passanto. Na hi matthi chandoti na hi me atthi chando. Idha kāmabhogeti imasmiṃ loke kilesakāmavatthukāmaparibhogehi.
ពោធិសត្តោ ឯវំ វត្វា រាជានំ បព្ពជ្ជំ អនុជានាបេត្វា ហិមវន្តបទេសំ គន្ត្វា ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា អភិញ្ញា ច សមាបត្តិយោ ច និព្ពត្តេត្វា ព្រហ្មលោកបរាយណោ អហោសិ។
Bodhisatto evaṃ vatvā rājānaṃ pabbajjaṃ anujānāpetvā himavantapadesaṃ gantvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា រាជា អានន្ទោ អហោសិ, ពារាណសិសេដ្ឋិ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, bārāṇasiseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
កល្យាណធម្មជាតកវណ្ណនា បឋមា។
Kalyāṇadhammajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១៧១. កល្យាណធម្មជាតកំ • 171. Kalyāṇadhammajātakaṃ
