| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๘. กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺควณฺณนา
8. Kalyāṇamittādivaggavaṇṇanā
๗๑. อฎฺฐมสฺส ปฐเม พุทฺธา, สาริปุตฺตาทโย วา กลฺยาณมิตฺตาฯ วุตฺตปฎิปกฺขนเยนาติ ‘‘ปาปมิตฺตตา’’ติ ปเท วุตฺตสฺส ปฎิปกฺขนเยนฯ
71. Aṭṭhamassa paṭhame buddhā, sāriputtādayo vā kalyāṇamittā. Vuttapaṭipakkhanayenāti ‘‘pāpamittatā’’ti pade vuttassa paṭipakkhanayena.
๗๒-๗๓. ทุติเย โยโคติ สมงฺคีภาโวฯ ปโยโคติ ปยุญฺชนํ ปฎิปตฺติฯ อโยโคติ อสมงฺคีภาโวฯ อปฺปโยโคติ อปฺปยุญฺชนํ อปฺปฎิปตฺติฯ อนุโยเคนาติ อนุโยคเหตุฯ
72-73. Dutiye yogoti samaṅgībhāvo. Payogoti payuñjanaṃ paṭipatti. Ayogoti asamaṅgībhāvo. Appayogoti appayuñjanaṃ appaṭipatti. Anuyogenāti anuyogahetu.
๗๔. จตุเตฺถ พุชฺฌนกสตฺตสฺสาติ จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ ปฎิวิชฺฌนกปุคฺคลสฺสฯ องฺคภูตาติ ตเสฺสว ปฎิเวธสฺส การณภูตาฯ เอตฺถ จ จตฺตาริ อริยสจฺจานิ พุชฺฌติ, อญฺญาณนิทฺทาย วาปิ พุชฺฌตีติ โพธีติ ลทฺธนาโม อริยสาวโก พุชฺฌนกสโตฺต, ตสฺส พุชฺฌนกสตฺตสฺสฯ โพธิยาติ ตสฺสา ธมฺมสามคฺคิสงฺขาตาย โพธิยาฯ พุชฺฌนเฎฺฐน โพธิโย, โพธิโย เอว สจฺจสมฺปฎิโพธสฺส องฺคาติ วุตฺตํฯ ‘‘พุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา’’ติฯ วิปสฺสนาทีนํ การณานํ พุชฺฌิตพฺพานญฺจ สจฺจานํ อนุรูปํ พุชฺฌนโต อนุพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, ปฎิมุขํ ปจฺจกฺขภาเวน อภิมุขํ พุชฺฌนโต ปฎิพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, สมฺมา อวิปรีตโต พุชฺฌนโต สมฺพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคาติ เอวํ อตฺถวิเสสทีปเกหิ อุปสเคฺคหิ อนุพุชฺฌนฺตีติอาทิ วุตฺตํฯ โพธิสโทฺท สพฺพวิเสสยุตฺตํ พุชฺฌนสามเญฺญน สงฺคณฺหาติฯ โพธาย สํวตฺตนฺตีติ อิมินา ตสฺสา ธมฺมสามคฺคิยา พุชฺฌนสฺส เอกนฺตการณตํ ทเสฺสติฯ เอวํ ปเนตํ ปทํ วิภตฺตเมวาติ วุตฺตปฺปกาเรน เอตํ ‘‘โพชฺฌงฺคา’’ติ (ปฎิ. ม. ๒.๑๗) ปทํ นิเทฺทเส ปฎิสมฺภิทามเคฺค วิภตฺตเมวฯ
74. Catutthe bujjhanakasattassāti catunnaṃ ariyasaccānaṃ paṭivijjhanakapuggalassa. Aṅgabhūtāti tasseva paṭivedhassa kāraṇabhūtā. Ettha ca cattāri ariyasaccāni bujjhati, aññāṇaniddāya vāpi bujjhatīti bodhīti laddhanāmo ariyasāvako bujjhanakasatto, tassa bujjhanakasattassa. Bodhiyāti tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā. Bujjhanaṭṭhena bodhiyo, bodhiyo eva saccasampaṭibodhassa aṅgāti vuttaṃ. ‘‘Bujjhantīti bojjhaṅgā’’ti. Vipassanādīnaṃ kāraṇānaṃ bujjhitabbānañca saccānaṃ anurūpaṃ bujjhanato anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭimukhaṃ paccakkhabhāvena abhimukhaṃ bujjhanato paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sammā aviparītato bujjhanato sambujjhantīti bojjhaṅgāti evaṃ atthavisesadīpakehi upasaggehi anubujjhantītiādi vuttaṃ. Bodhisaddo sabbavisesayuttaṃ bujjhanasāmaññena saṅgaṇhāti. Bodhāya saṃvattantīti iminā tassā dhammasāmaggiyā bujjhanassa ekantakāraṇataṃ dasseti. Evaṃ panetaṃ padaṃ vibhattamevāti vuttappakārena etaṃ ‘‘bojjhaṅgā’’ti (paṭi. ma. 2.17) padaṃ niddese paṭisambhidāmagge vibhattameva.
๗๕. ปญฺจเม ยาถาวสรสภูมีติ ยาถาวโต สกิจฺจกรณภูมิฯ สาติ ยาถาวสรสภูมิฯ วิปสฺสนาติ พลววิปสฺสนาฯ เกจิ ‘‘ภงฺคญาณโต ปฎฺฐายา’’ติ วทนฺติฯ วิปสฺสนาย ปาทกชฺฌาเน จ สติอาทโย โพชฺฌงฺคปกฺขิกา เอว ปริยายโพธิปกฺขิยภาวโตฯ ตตฺถาติอาทิ จตุพฺพิธานํ โพชฺฌงฺคานํ ภูมิวิภาคทสฺสนํฯ
75. Pañcame yāthāvasarasabhūmīti yāthāvato sakiccakaraṇabhūmi. Sāti yāthāvasarasabhūmi. Vipassanāti balavavipassanā. Keci ‘‘bhaṅgañāṇato paṭṭhāyā’’ti vadanti. Vipassanāya pādakajjhāne ca satiādayo bojjhaṅgapakkhikā eva pariyāyabodhipakkhiyabhāvato. Tatthātiādi catubbidhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bhūmivibhāgadassanaṃ.
๗๖. ฉเฎฺฐ เตสํ อนฺตเรติ เตสํ ภิกฺขูนํ อนฺตเรฯ กามํ สงฺคีติอารุฬฺหวเสน อปฺปกมิทํ สุตฺตปทํ, ภควา ปเนตฺถ สนฺนิปติตปริสาย อชฺฌาสยานุรูปํ วิตฺถาริกํ กโรตีติ กตฺวา อิทํ วุตฺตํ – ‘‘มหตี เทสนา ภวิสฺสตี’’ติฯ คามนิคมาทิกถา นตฺถีติ ตสฺสา กถาย อติรจฺฉานกถาภาวมาหุ ฯ ตถา หิ สา ปุเพฺพ พหุญาติกํ อโหสิ พหุปกฺขํ, อิทานิ อปฺปญาติกํ อปฺปปกฺขนฺติ อนิจฺจตามุเขน นิยฺยานิกปกฺขิกา ชาตาฯ เอตายาติ ยถาวุตฺตาย ปริหานิยาฯ ปติกิฎฺฐนฺติ นิหีนํฯ มม สาสเนติ อิทํ กมฺมสฺสกตชฺฌานปญฺญานมฺปิ วิเสสนเมวฯ ตทุภยมฺปิ หิ พาหิรกานํ ตปฺปญฺญาทฺวยโต สาติสยเมว สพฺพญฺญุพุทฺธานํ เทสนาย ลทฺธวิเสสโต วิวฎฺฎูปนิสฺสยโต จฯ
76. Chaṭṭhe tesaṃ antareti tesaṃ bhikkhūnaṃ antare. Kāmaṃ saṅgītiāruḷhavasena appakamidaṃ suttapadaṃ, bhagavā panettha sannipatitaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ vitthārikaṃ karotīti katvā idaṃ vuttaṃ – ‘‘mahatī desanā bhavissatī’’ti. Gāmanigamādikathā natthīti tassā kathāya atiracchānakathābhāvamāhu . Tathā hi sā pubbe bahuñātikaṃ ahosi bahupakkhaṃ, idāni appañātikaṃ appapakkhanti aniccatāmukhena niyyānikapakkhikā jātā. Etāyāti yathāvuttāya parihāniyā. Patikiṭṭhanti nihīnaṃ. Mama sāsaneti idaṃ kammassakatajjhānapaññānampi visesanameva. Tadubhayampi hi bāhirakānaṃ tappaññādvayato sātisayameva sabbaññubuddhānaṃ desanāya laddhavisesato vivaṭṭūpanissayato ca.
๗๗. สตฺตเม เตสํ จิตฺตาจารํ ญตฺวาติ ตถา กเถนฺตานํ เตสํ ภิกฺขูนํ ตตฺถ อุปคมเนน อตฺตโน เทสนาย ภาชนภูตํ จิตฺตปฺปวตฺติํ ญตฺวาฯ กมฺมสฺสกตาทีติ อาทิสเทฺทน ฌานปญฺญาทีนํ จตุนฺนมฺปิ ปญฺญานํ คหณํฯ
77. Sattame tesaṃ cittācāraṃ ñatvāti tathā kathentānaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ tattha upagamanena attano desanāya bhājanabhūtaṃ cittappavattiṃ ñatvā. Kammassakatādīti ādisaddena jhānapaññādīnaṃ catunnampi paññānaṃ gahaṇaṃ.
๗๘-๘๐. อฎฺฐมาทีสุ เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนวาติ ‘‘ยา เอส มม สาสเน’’ติอาทินา เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนวฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ
78-80. Aṭṭhamādīsu heṭṭhā vuttanayenevāti ‘‘yā esa mama sāsane’’tiādinā heṭṭhā vuttanayeneva. Sesamettha uttānatthameva.
กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kalyāṇamittādivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
๘๑-๘๒. นวเม วเคฺค นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ
81-82. Navame vagge natthi vattabbaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya
๘. กลฺยาณมิตฺตาทิวโคฺค • 8. Kalyāṇamittādivaggo
๙. ปมาทาทิวโคฺค • 9. Pamādādivaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
๘. กลฺยาณมิตฺตตาทิวคฺควณฺณนา • 8. Kalyāṇamittatādivaggavaṇṇanā
๙. ปมาทาทิวคฺควณฺณนา • 9. Pamādādivaggavaṇṇanā
