Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౮. కల్యాణసీలసుత్తవణ్ణనా
8. Kalyāṇasīlasuttavaṇṇanā
౯౭. అట్ఠమే కల్యాణసీలోతి సున్దరసీలో, పసత్థసీలో, పరిపుణ్ణసీలో. తత్థ సీలపారిపూరీ ద్వీహి కారణేహి హోతి సమ్మదేవ సీలవిపత్తియా ఆదీనవదస్సనేన, సీలసమ్పత్తియా చ ఆనిసంసదస్సనేన. ఇధ పన సబ్బపరిబన్ధవిప్పముత్తస్స సబ్బాకారపరిపుణ్ణస్స మగ్గసీలస్స ఫలసీలస్స చ వసేన కల్యాణతా వేదితబ్బా. కల్యాణధమ్మోతి సబ్బే బోధిపక్ఖియధమ్మా అధిప్పేతా, తస్మా కల్యాణా సతిపట్ఠానాదిబోధిపక్ఖియధమ్మా ఏతస్సాతి కల్యాణధమ్మో. కల్యాణపఞ్ఞోతి చ మగ్గఫలపఞ్ఞావసేనేవ కల్యాణపఞ్ఞో. లోకుత్తరా ఏవ హి సీలాదిధమ్మా ఏకన్తకల్యాణా నామ అకుప్పసభావత్తా. కేచి పన ‘‘చతుపారిసుద్ధిసీలవసేన కల్యాణసీలో, విపస్సనామగ్గధమ్మవసేన కల్యాణధమ్మో, మగ్గఫలపఞ్ఞావసేన కల్యాణపఞ్ఞో’’తి వదన్తి. అసేక్ఖా ఏవ తే సీలధమ్మపఞ్ఞాతి ఏకే. అపరే పన భణన్తి – సోతాపన్నసకదాగామీనం మగ్గఫలసీలం కల్యాణసీలం నామ, తస్మా ‘‘కల్యాణసీలో’’తి ఇమినా సోతాపన్నో సకదాగామీ చ గహితా హోన్తి. తే హి సీలేసు పరిపూరకారినో నామ. అనాగామిమగ్గఫలధమ్మా అగ్గమగ్గధమ్మా చ కల్యాణధమ్మా నామ. తత్థ హి బోధిపక్ఖియధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి. తస్మా ‘‘కల్యాణధమ్మో’’తి ఇమినా తతియమగ్గట్ఠతో పట్ఠాయ తయో అరియా గహితా హోన్తి. పఞ్ఞాకిచ్చస్స మత్థకప్పత్తియా అగ్గఫలే పఞ్ఞా కల్యాణపఞ్ఞా నామ, తస్మా పఞ్ఞావేపుల్లప్పత్తో అరహా ‘‘కల్యాణపఞ్ఞో’’తి వుత్తో. ఏవమేవ పుగ్గలా గహితా హోన్తీతి. కిం ఇమినా పపఞ్చేన? అగ్గమగ్గఫలధమ్మా ఇధ కల్యాణసీలాదయో వుత్తాతి అయమమ్హాకం ఖన్తి. ధమ్మవిభాగేన హి అయం పుగ్గలవిభాగో, న ధమ్మవిభాగోతి.
97. Aṭṭhame kalyāṇasīloti sundarasīlo, pasatthasīlo, paripuṇṇasīlo. Tattha sīlapāripūrī dvīhi kāraṇehi hoti sammadeva sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena. Idha pana sabbaparibandhavippamuttassa sabbākāraparipuṇṇassa maggasīlassa phalasīlassa ca vasena kalyāṇatā veditabbā. Kalyāṇadhammoti sabbe bodhipakkhiyadhammā adhippetā, tasmā kalyāṇā satipaṭṭhānādibodhipakkhiyadhammā etassāti kalyāṇadhammo. Kalyāṇapaññoti ca maggaphalapaññāvaseneva kalyāṇapañño. Lokuttarā eva hi sīlādidhammā ekantakalyāṇā nāma akuppasabhāvattā. Keci pana ‘‘catupārisuddhisīlavasena kalyāṇasīlo, vipassanāmaggadhammavasena kalyāṇadhammo, maggaphalapaññāvasena kalyāṇapañño’’ti vadanti. Asekkhā eva te sīladhammapaññāti eke. Apare pana bhaṇanti – sotāpannasakadāgāmīnaṃ maggaphalasīlaṃ kalyāṇasīlaṃ nāma, tasmā ‘‘kalyāṇasīlo’’ti iminā sotāpanno sakadāgāmī ca gahitā honti. Te hi sīlesu paripūrakārino nāma. Anāgāmimaggaphaladhammā aggamaggadhammā ca kalyāṇadhammā nāma. Tattha hi bodhipakkhiyadhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Tasmā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti iminā tatiyamaggaṭṭhato paṭṭhāya tayo ariyā gahitā honti. Paññākiccassa matthakappattiyā aggaphale paññā kalyāṇapaññā nāma, tasmā paññāvepullappatto arahā ‘‘kalyāṇapañño’’ti vutto. Evameva puggalā gahitā hontīti. Kiṃ iminā papañcena? Aggamaggaphaladhammā idha kalyāṇasīlādayo vuttāti ayamamhākaṃ khanti. Dhammavibhāgena hi ayaṃ puggalavibhāgo, na dhammavibhāgoti.
కేవలీతి ఏత్థ కేవలం వుచ్చతి కేనచి అవోమిస్సకతాయ సబ్బసఙ్ఖతవివిత్తం నిబ్బానం, తస్స అధిగతత్తా అరహా కేవలీ. అథ వా పహానభావనాపారిపూరియా పరియోసానఅనవజ్జధమ్మపారిపూరియా చ కల్యాణకట్ఠేన అబ్యాసేకసుఖతాయ చ కేవలం అరహత్తం, తదధిగమేన కేవలీ ఖీణాసవో. మగ్గబ్రహ్మచరియవాసం వసిత్వా పరియోసాపేత్వా ఠితోతి వుసితవా. ఉత్తమేహి అగ్గభూతేహి వా అసేక్ఖధమ్మేహి సమన్నాగతత్తా ‘‘ఉత్తమపురిసో’’తి వుచ్చతి.
Kevalīti ettha kevalaṃ vuccati kenaci avomissakatāya sabbasaṅkhatavivittaṃ nibbānaṃ, tassa adhigatattā arahā kevalī. Atha vā pahānabhāvanāpāripūriyā pariyosānaanavajjadhammapāripūriyā ca kalyāṇakaṭṭhena abyāsekasukhatāya ca kevalaṃ arahattaṃ, tadadhigamena kevalī khīṇāsavo. Maggabrahmacariyavāsaṃ vasitvā pariyosāpetvā ṭhitoti vusitavā. Uttamehi aggabhūtehi vā asekkhadhammehi samannāgatattā ‘‘uttamapuriso’’ti vuccati.
సీలవాతి ఏత్థ కేనట్ఠేన సీలం? సీలనట్ఠేన సీలం. కిమిదం సీలనం నామ? సమాధానం, సుసీల్యవసేన కాయకమ్మాదీనం అవిప్పకిణ్ణతాతి అత్థో. అథ వా ఉపధారణం, ఝానాదికుసలధమ్మానం పతిట్ఠానవసేన ఆధారభావోతి అత్థో. తస్మా సీలతి, సీలేతీతి వా సీలం. అయం తావ సద్దలక్ఖణనయేన సీలట్ఠో. అపరే పన ‘‘సిరట్ఠో సీలట్ఠో, సీతలట్ఠో సీలట్ఠో, సివట్ఠో సీలట్ఠో’’తి నిరుత్తినయేన అత్థం వణ్ణయన్తి. తయిదం పారిపూరితో అతిసయతో వా సీలం అస్స అత్థీతి సీలవా, చతుపారిసుద్ధిసీలవసేన సీలసమ్పన్నోతి అత్థో. తత్థ యం జేట్ఠకసీలం , తం విత్థారేత్వా దస్సేతుం ‘‘పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో’’తిఆది వుత్తన్తి ఏకచ్చానం ఆచరియానం అధిప్పాయో.
Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ? Sīlanaṭṭhena sīlaṃ. Kimidaṃ sīlanaṃ nāma? Samādhānaṃ, susīlyavasena kāyakammādīnaṃ avippakiṇṇatāti attho. Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusaladhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho. Tasmā sīlati, sīletīti vā sīlaṃ. Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlaṭṭho. Apare pana ‘‘siraṭṭho sīlaṭṭho, sītalaṭṭho sīlaṭṭho, sivaṭṭho sīlaṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇayanti. Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, catupārisuddhisīlavasena sīlasampannoti attho. Tattha yaṃ jeṭṭhakasīlaṃ , taṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti ekaccānaṃ ācariyānaṃ adhippāyo.
అపరేన పన భణన్తి – ఉభయత్థాపి పాతిమోక్ఖసంవరో భగవతా వుత్తో. పాతిమోక్ఖసంవరో ఏవ హి సీలం, ఇతరేసు ఇన్ద్రియసంవరో ఛద్వారరక్ఖణమత్తమేవ, ఆజీవపారిసుద్ధి ధమ్మేన పచ్చయుప్పాదనమత్తమేవ, పచ్చయసన్నిస్సితం పటిలద్ధపచ్చయే ‘‘ఇదమత్థ’’న్తి పచ్చవేక్ఖిత్వా పరిభుఞ్జనమత్తమేవ. నిప్పరియాయేన పాతిమోక్ఖసంవరోవ సీలం. యస్స సో భిన్నో, సో సీసచ్ఛిన్నో పురిసో వియ హత్థపాదే ‘‘సేసాని రక్ఖిస్సతీ’’తి న వత్తబ్బో. యస్స పన సో అరోగో, అచ్ఛిన్నసీసో వియ పురిసో, తాని పున పాకతికాని కత్వా రక్ఖితుం సక్కోతి. తస్మా సీలవాతి ఇమినా పాతిమోక్ఖసీలమేవ ఉద్దిసిత్వా తం విత్థారేతుం ‘‘పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో’’తిఆది వుత్తన్తి.
Aparena pana bhaṇanti – ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto. Pātimokkhasaṃvaro eva hi sīlaṃ, itaresu indriyasaṃvaro chadvārarakkhaṇamattameva, ājīvapārisuddhi dhammena paccayuppādanamattameva, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye ‘‘idamattha’’nti paccavekkhitvā paribhuñjanamattameva. Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ. Yassa so bhinno, so sīsacchinno puriso viya hatthapāde ‘‘sesāni rakkhissatī’’ti na vattabbo. Yassa pana so arogo, acchinnasīso viya puriso, tāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti. Tasmā sīlavāti iminā pātimokkhasīlameva uddisitvā taṃ vitthāretuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti.
తత్థ పాతిమోక్ఖన్తి సిక్ఖాపదసీలం. తఞ్హి యో నం పాతి రక్ఖతి, తం మోక్ఖేతి మోచేతి ఆపాయికాదీహి దుక్ఖేహీతి పాతిమోక్ఖం. సంవరణం సంవరో, కాయవాచాహి అవీతిక్కమో. పాతిమోక్ఖమేవ సంవరో పాతిమోక్ఖసంవరో, తేన సంవుతో పిహితకాయవాచోతి పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో. ఇదమస్స తస్మిం సీలే పతిట్ఠితభావపరిదీపనం. విహరతీతి తదనురూపవిహారసమఙ్గిభావపరిదీపనం. ఆచారగోచరసమ్పన్నోతి హేట్ఠా పాతిమోక్ఖసంవరస్స, ఉపరి విసేసానుయోగస్స చ ఉపకారకధమ్మపరిదీపనం. అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీతి పాతిమోక్ఖసీలతో అచవనధమ్మతాపరిదీపనం. సమాదాయాతి సిక్ఖాపదానం అనవసేసతో ఆదానపరిదీపనం. సిక్ఖతీతి సిక్ఖాయ సమఙ్గిభావపరిదీపనం. సిక్ఖాపదేసూతి సిక్ఖితబ్బధమ్మపరిదీపనం.
Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ. Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ. Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo. Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto. Idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ. Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa, upari visesānuyogassa ca upakārakadhammaparidīpanaṃ. Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ. Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ. Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.
అపరో నయో – కిలేసానం బలవభావతో పాపకిరియాయ సుకరభావతో పుఞ్ఞకిరియాయ చ దుక్కరభావతో బహుక్ఖత్తుం అపాయేసు పతనసీలోతి పాతీ, పుథుజ్జనో. అనిచ్చతాయ వా భవాదీసు కమ్మవేగక్ఖిత్తో ఘటియన్తం వియ అనవట్ఠానేన పరిబ్భమనతో గమనసీలోతి పాతీ, మరణవసేన వా తమ్హి తమ్హి సత్తనికాయే అత్తభావస్స పాతనసీలోతి పాతీ, సత్తసన్తానో, చిత్తమేవ వా. తం పాతినం సంసారదుక్ఖతో మోక్ఖేతీతి పాతిమోక్ఖో. చిత్తస్స హి విమోక్ఖేన సత్తో విముత్తో . ‘‘చిత్తవోదానా విసుజ్ఝన్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౩.౧౦౦) ‘‘అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముత్త’’న్తి (మ॰ ని॰ ౨.౨౦౬) చ వుత్తం. అథ వా అవిజ్జాదినా హేతునా సంసారే పతతి గచ్ఛతి పవత్తతీతి పాతి. ‘‘అవిజ్జానీవరణానం సత్తానం తణ్హాసంయోజనానం సన్ధావతం సంసరత’’న్తి (సం॰ ని॰ ౨.౧౨౪; ౫.౫౨౦) హి వుత్తం. తస్స పాతినో సత్తస్స తణ్హాదిసంకిలేసత్తయతో మోక్ఖో ఏతేనాతి పాతిమోక్ఖో. ‘‘కణ్ఠేకాలో’’తిఆదీనం వియస్స సమాససిద్ధి వేదితబ్బా.
Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato pāpakiriyāya sukarabhāvato puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano. Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭiyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā. Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkho. Cittassa hi vimokkhena satto vimutto . ‘‘Cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100) ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (ma. ni. 2.206) ca vuttaṃ. Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pāti. ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.124; 5.520) hi vuttaṃ. Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkho. ‘‘Kaṇṭhekālo’’tiādīnaṃ viyassa samāsasiddhi veditabbā.
అథ వా పాతేతి వినిపాతేతి దుక్ఖేతి పాతి, చిత్తం. వుత్తఞ్హి ‘‘చిత్తేన నీయతి లోకో, చిత్తేన పరికస్సతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౧.౬౨). తస్స పాతినో మోక్ఖో ఏతేనాతి పాతిమోక్ఖో. పతతి వా ఏతేన అపాయదుక్ఖే సంసారదుక్ఖే చాతి పాతి, తణ్హాదిసంకిలేసో. వుత్తఞ్హి ‘‘తణ్హా జనేతి పురిసం (సం॰ ని॰ ౧.౫౬-౫౭), తణ్హాదుతియో పురిసో’’తి (ఇతివు॰ ౧౫, ౧౦౫; చూళని॰ పారాయనానుగీతిగాథానిద్దేస ౧౦౭) చ ఆది. తతో పాతితో మోక్ఖోతి పాతిమోక్ఖో. అథ వా పతతి ఏత్థాతి పాతి, ఛ అజ్ఝత్తికాని బాహిరాని చ ఆయతనాని. వుత్తఞ్హి ‘‘ఛసు లోకో సముప్పన్నో, ఛసు కుబ్బతి సన్థవ’’న్తి (సం॰ ని॰ ౧.౭౦). తతో ఛఅజ్ఝత్తికబాహిరాయతనసఙ్ఖాతతో పాతితో మోక్ఖోతి పాతిమోక్ఖో. అథ వా పాతో వినిపాతో అస్స అత్థీతి పాతీ, సంసారో. తతో మోక్ఖోతి పాతిమోక్ఖో. అథ వా సబ్బలోకాధిపతిభావతో ధమ్మిస్సరో భగవా పతీతి వుచ్చతి, ముచ్చతి ఏతేనాతి మోక్ఖో, పతినో మోక్ఖో తేన పఞ్ఞత్తత్తాతి పతిమోక్ఖో, పతిమోక్ఖో ఏవ పాతిమోక్ఖో. సబ్బగుణానం వా మూలభావతో ఉత్తమట్ఠేన పతి చ సో యథావుత్తట్ఠేన మోక్ఖో చాతి పతిమోక్ఖో, పతిమోక్ఖో ఏవ పాతిమోక్ఖో. తథా హి వుత్తం ‘‘పాతిమోక్ఖన్తి ముఖమేతం పముఖమేత’’న్తి (మహావ॰ ౧౩౫) విత్థారో.
Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ. Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62). Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho. Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkileso. Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.56-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) ca ādi. Tato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikāni bāhirāni ca āyatanāni. Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70). Tato chaajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro. Tato mokkhoti pātimokkho. Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho. Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttaṭṭhena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhanti mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.
అథ వా పఇతి పకారే, అతీతి అచ్చన్తత్థే నిపాతో. తస్మా పకారేహి అచ్చన్తం మోక్ఖేతీతి పాతిమోక్ఖో. ఇదఞ్హి సీలం సయం తదఙ్గవసేన, సమాధిసహితం పఞ్ఞాసహితఞ్చ విక్ఖమ్భనవసేన సముచ్ఛేదవసేన చ అచ్చన్తం మోక్ఖేతి మోచేతీతి పాతిమోక్ఖం. పతి పతి మోక్ఖోతి వా పతిమోక్ఖో, తమ్హా తమ్హా వీతిక్కమితబ్బదోసతో పతి పచ్చేకం మోక్ఖోతి అత్థో. పతిమోక్ఖో ఏవ పాతిమోక్ఖో. మోక్ఖోతి వా నిబ్బానం, తస్స మోక్ఖస్స పటిబిమ్బభూతన్తి పతిమోక్ఖం. పాతిమోక్ఖసీలసంవరో హి సూరియస్స అరుణుగ్గమనం వియ నిబ్బానస్స ఉదయభూతో తప్పటిభాగో వియ హోతి యథారహం కిలేసనిబ్బాపనతోతి పతిమోక్ఖం, పతిమోక్ఖం ఏవ పాతిమోక్ఖం. అథ వా మోక్ఖం పతి వత్తతి మోక్ఖాభిముఖన్తి పతిమోక్ఖం, పతిమోక్ఖమేవ పాతిమోక్ఖన్తి ఏవం తావేత్థ పాతిమోక్ఖసద్దస్స అత్థో వేదితబ్బో.
Atha vā paiti pakāre, atīti accantatthe nipāto. Tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkho. Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ. Pati pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamitabbadosato pati paccekaṃ mokkhoti attho. Patimokkho eva pātimokkho. Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtanti patimokkhaṃ. Pātimokkhasīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti patimokkhaṃ, patimokkhaṃ eva pātimokkhaṃ. Atha vā mokkhaṃ pati vattati mokkhābhimukhanti patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāvettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.
సంవరతి పిదహతి ఏతేనాతి సంవరో, పాతిమోక్ఖమేవ సంవరోతి పాతిమోక్ఖసంవరో. అత్థతో పన తతో తతో వీతిక్కమితబ్బతో విరతియో చేతనా వా, తేన పాతిమోక్ఖసంవరేన ఉపేతో సమన్నాగతో పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతోతి వుత్తో. వుత్తఞ్హేతం విభఙ్గే –
Saṃvarati pidahati etenāti saṃvaro, pātimokkhameva saṃvaroti pātimokkhasaṃvaro. Atthato pana tato tato vītikkamitabbato viratiyo cetanā vā, tena pātimokkhasaṃvarena upeto samannāgato pātimokkhasaṃvarasaṃvutoti vutto. Vuttañhetaṃ vibhaṅge –
‘‘ఇమినా పాతిమోక్ఖసంవరేన ఉపేతో హోతి సముపేతో ఉపగతో సముపగతో సమ్పన్నో సమన్నాగతో. తేన వుచ్చతి పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో’’తి (విభ॰ ౫౧౧).
‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato. Tena vuccati pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti (vibha. 511).
విహరతీతి ఇరియాపథవిహారేన విహరతి, ఇరియతి, వత్తతి. ఆచారగోచరసమ్పన్నోతి వేళుదానాదిమిచ్ఛాజీవస్స కాయపాగబ్భియాదీనఞ్చ అకరణేన, సబ్బసో అనాచారం వజ్జేత్వా ‘‘కాయికో అవీతిక్కమో, వాచసికో అవీతిక్కమో’’తి ఏవం వుత్తభిక్ఖుసారుప్పఆచారసమ్పత్తియా వేసియాదిఅగోచరం వజ్జేత్వా పిణ్డపాతాదిఅత్థం ఉపసఙ్కమితుం యుత్తట్ఠానసఙ్ఖాతగోచరేన చ సమ్పన్నత్తా ఆచారగోచరసమ్పన్నో. అపిచ యో భిక్ఖు సత్థరి సగారవో సప్పతిస్సో సబ్రహ్మచారీసు సగారవో సప్పతిస్సో హిరోత్తప్పసమ్పన్నో సునివత్థో సుపారుతో పాసాదికేన అభిక్కన్తేన పటిక్కన్తేన ఆలోకితేన విలోకితేన సమిఞ్జితేన పసారితేన ఓక్ఖిత్తచక్ఖు ఇరియాపథసమ్పన్నో ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో భోజనే మత్తఞ్ఞూ జాగరియానుయుత్తో సతిసమ్పజఞ్ఞేన సమన్నాగతో అప్పిచ్ఛో సన్తుట్ఠో పవివిత్తో అసంసట్ఠో ఆభిసమాచారికేసు సక్కచ్చకారీ గరుచిత్తీకారబహులో విహరతి, అయం వుచ్చతి ఆచారసమ్పన్నో.
Viharatīti iriyāpathavihārena viharati, iriyati, vattati. Ācāragocarasampannoti veḷudānādimicchājīvassa kāyapāgabbhiyādīnañca akaraṇena, sabbaso anācāraṃ vajjetvā ‘‘kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo’’ti evaṃ vuttabhikkhusāruppaācārasampattiyā vesiyādiagocaraṃ vajjetvā piṇḍapātādiatthaṃ upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānasaṅkhātagocarena ca sampannattā ācāragocarasampanno. Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyānuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.
గోచరో పన – ఉపనిస్సయగోచరో, ఆరక్ఖగోచరో, ఉపనిబన్ధగోచరోతి తివిధో. తత్థ దసకథావత్థుగుణసమన్నాగతో వుత్తలక్ఖణో కల్యాణమిత్తో యం నిస్సాయ అసుతం సుణాతి, సుతం పరియోదపేతి, కఙ్ఖం వితరతి, దిట్ఠిం ఉజుకం కరోతి, చిత్తం పసాదేతి, యస్స చ అనుసిక్ఖన్తో సద్ధాయ వడ్ఢతి, సీలేన, సుతేన, చాగేన, పఞ్ఞాయ వడ్ఢతి, అయం ఉపనిస్సయగోచరో. యో భిక్ఖు అన్తరఘరం పవిట్ఠో వీథిం పటిపన్నో ఓక్ఖిత్తచక్ఖు యుగమత్తదస్సావీ సంవుతో గచ్ఛతి, న హత్థిం ఓలోకేన్తో, న అస్సం, న రథం, న పత్తిం, న ఇత్థిం, న పురిసం ఓలోకేన్తో, న ఉద్ధం ఓలోకేన్తో, న అధో ఓలోకేన్తో, న దిసావిదిసా పేక్ఖమానో గచ్ఛతి, అయం ఆరక్ఖగోచరో. ఉపనిబన్ధగోచరో పన చత్తారో సతిపట్ఠానా, యత్థ భిక్ఖు అత్తనో చిత్తం ఉపనిబన్ధతి. వుత్తఞ్హేతం భగవతా –
Gocaro pana – upanissayagocaro, ārakkhagocaro, upanibandhagocaroti tividho. Tattha dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto yaṃ nissāya asutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodapeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujukaṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yassa ca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ upanissayagocaro. Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī saṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisā pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro. Upanibandhagocaro pana cattāro satipaṭṭhānā, yattha bhikkhu attano cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘కో చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో గోచరో సకో పేత్తికో విసయో? యదిదం – చత్తారో సతిపట్ఠానా’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౩౭౨).
‘‘Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372).
ఇతి యథావుత్తాయ ఆచారసమ్పత్తియా ఇమాయ చ గోచరసమ్పత్తియా సమన్నాగతత్తా ఆచారగోచరసమ్పన్నో.
Iti yathāvuttāya ācārasampattiyā imāya ca gocarasampattiyā samannāgatattā ācāragocarasampanno.
అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీతి అప్పమత్తకేసు అణుప్పమాణేసు అసఞ్చిచ్చ ఆపన్నసేఖియఅకుసలచిత్తుప్పాదాదిభేదేసు వజ్జేసు భయదస్సనసీలో. యో హి భిక్ఖు పరమాణుమత్తం వజ్జం అట్ఠసట్ఠియోజనసతసహస్సుబ్బేధసినేరుపబ్బతరాజసదిసం కత్వా పస్సతి, యోపి భిక్ఖు సబ్బలహుకం దుబ్భాసితమత్తం పారాజికసదిసం కత్వా పస్సతి, అయం అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ నామ. సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసూతి యం కిఞ్చి సిక్ఖాపదేసు సిక్ఖితబ్బం, తం సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం అనవసేసం సమాదియిత్వా సిక్ఖతి వత్తతి, పూరేతీతి అత్థో. ఇతి కల్యాణసీలోతి ఇమినా పకారేన కల్యాణసీలో సమానో. పుగ్గలాధిట్ఠానవసేన హి నిద్దిట్ఠం సీలం ‘‘ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు కల్యాణసీలో హోతీ’’తి వుత్తపుగ్గలాధిట్ఠానవసేనేవ నిగమేత్వా ‘‘కల్యాణధమ్మో’’తి ఏత్థ వుత్తధమ్మే నిద్దిసితుకామేన ‘‘తేసం ధమ్మానం ఇదం సీలం అధిట్ఠాన’’న్తి దస్సేతుం పున ‘‘ఇతి కల్యాణసీలో’’తి వుత్తం. సత్తన్నం బోధిపక్ఖియానన్తిఆది సబ్బం హేట్ఠా వుత్తత్థమేవ. పున కల్యాణసీలోతిఆది నిగమనం.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakesu aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi bhikkhu sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayaṃ aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃ kiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ samādiyitvā sikkhati vattati, pūretīti attho. Iti kalyāṇasīloti iminā pakārena kalyāṇasīlo samāno. Puggalādhiṭṭhānavasena hi niddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu kalyāṇasīlo hotī’’ti vuttapuggalādhiṭṭhānavaseneva nigametvā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti ettha vuttadhamme niddisitukāmena ‘‘tesaṃ dhammānaṃ idaṃ sīlaṃ adhiṭṭhāna’’nti dassetuṃ puna ‘‘iti kalyāṇasīlo’’ti vuttaṃ. Sattannaṃ bodhipakkhiyānantiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva. Puna kalyāṇasīlotiādi nigamanaṃ.
గాథాసు దుక్కటన్తి దుట్ఠు కతం, దుచ్చరితన్తి అత్థో. హిరిమనన్తి హిరిమన్తం హిరిసమ్పన్నం, సబ్బసో పాపపవత్తియా జిగుచ్ఛనసభావన్తి అత్థో. హిరిమనన్తి వా హిరిసహితచిత్తం. హిరిగ్గహణేనేవ చేత్థ ఓత్తప్పమ్పి గహితన్తి వేదితబ్బం. హిరోత్తప్పగ్గహణేన చ సబ్బసో దుచ్చరితాభావస్స హేతుం దస్సేన్తో కల్యాణసీలతం హేతుతో విభావేతి. సమ్బోధీతి అరియఞాణం, తం గచ్ఛన్తి భజన్తీతి సమ్బోధిగామినో, బోధిపక్ఖికాతి అత్థో. అనుస్సదన్తి రాగుస్సదాదిరహితం. ‘‘తథావిధ’’న్తిపి పఠన్తి. ‘‘బోధిపక్ఖికానం ధమ్మానం భావనానుయోగమనుయుత్తో’’తి యథా యథా పుబ్బే వుత్తం, తథావిధం తాదిసన్తి అత్థో. దుక్ఖస్సాతి వట్టదుక్ఖస్స, వట్టదుక్ఖహేతునో వా. ఇధేవ ఖయమత్తనోతి ఆసవక్ఖయాధిగమేన అత్తనో వట్టదుక్ఖహేతునో సముదయపక్ఖియస్స కిలేసగణస్స ఇధేవ ఇమస్మింయేవ అత్తభావే ఖయం అనుప్పాదం పజానాతి, వట్టదుక్ఖస్సేవ వా ఇధేవ చరిమకచిత్తనిరోధేన ఖయం ఖీణభావం పజానాతి. తేహి ధమ్మేహి సమ్పన్నన్తి తేహి యథావుత్తసీలాదిధమ్మేహి సమన్నాగతం. అసితన్తి తణ్హాదిట్ఠినిస్సయానం పహీనత్తా అసితం, కత్థచి అనిస్సితం. సబ్బలోకస్సాతి సబ్బస్మిం సత్తలోకే. సేసం వుత్తనయమేవ.
Gāthāsu dukkaṭanti duṭṭhu kataṃ, duccaritanti attho. Hirimananti hirimantaṃ hirisampannaṃ, sabbaso pāpapavattiyā jigucchanasabhāvanti attho. Hirimananti vā hirisahitacittaṃ. Hiriggahaṇeneva cettha ottappampi gahitanti veditabbaṃ. Hirottappaggahaṇena ca sabbaso duccaritābhāvassa hetuṃ dassento kalyāṇasīlataṃ hetuto vibhāveti. Sambodhīti ariyañāṇaṃ, taṃ gacchanti bhajantīti sambodhigāmino, bodhipakkhikāti attho. Anussadanti rāgussadādirahitaṃ. ‘‘Tathāvidha’’ntipi paṭhanti. ‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti yathā yathā pubbe vuttaṃ, tathāvidhaṃ tādisanti attho. Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa, vaṭṭadukkhahetuno vā. Idheva khayamattanoti āsavakkhayādhigamena attano vaṭṭadukkhahetuno samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa idheva imasmiṃyeva attabhāve khayaṃ anuppādaṃ pajānāti, vaṭṭadukkhasseva vā idheva carimakacittanirodhena khayaṃ khīṇabhāvaṃ pajānāti. Tehi dhammehi sampannanti tehi yathāvuttasīlādidhammehi samannāgataṃ. Asitanti taṇhādiṭṭhinissayānaṃ pahīnattā asitaṃ, katthaci anissitaṃ. Sabbalokassāti sabbasmiṃ sattaloke. Sesaṃ vuttanayameva.
అట్ఠమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౮. కల్యాణసీలసుత్తం • 8. Kalyāṇasīlasuttaṃ