| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
३. कामगुणकथावण्णना
3. Kāmaguṇakathāvaṇṇanā
५१०. इदानि कामगुणकथा नाम होति। तत्थ सकसमये ताव कामधातूति वत्थुकामापि वुच्चन्ति – किलेसकामापि कामभवोपि। एतेसु हि वत्थुकामा कमनीयट्ठेन कामा, सभावनिस्सत्तसुञ्ञतट्ठेन धातूति कामधातु। किलेसकामा कमनीयट्ठेन चेव कमनट्ठेन च कामा, यथावुत्तेनेवत्थेन धातूति कामधातु। कामभवो कमनीयट्ठेन कमनट्ठेन वत्थुकामपवत्तिदेसट्ठेनाति तीहि कारणेहि कामो, यथावुत्तेनेवत्थेन धातूति कामधातु। परसमये पन – ‘‘पञ्चिमे, भिक्खवे, कामगुणा’’ति वचनमत्तं निस्साय पञ्चेव कामगुणा कामधातूति गहितं। तस्मा येसं अयं लद्धि, सेय्यथापि एतरहि पुब्बसेलियानं; ते सन्धाय कामधातुनानत्तं बोधेतुं पञ्चेवाति पुच्छा सकवादिस्स, लद्धिवसेन पटिञ्ञा इतरस्स। ननु अत्थीतिआदि किलेसकामदस्सनत्थं वुत्तं। तत्थ तप्पटिसंयुत्तोति कामगुणपटिसंयुत्तो, कामगुणारम्मणोति अत्थो। नो च वत रे वत्तब्बे पञ्चेवाति इमेसु तप्पटिसंयुत्तछन्दादीसु सति पञ्चेव कामगुणा कामधातूति न वत्तब्बं। एतेपि हि छन्दादयो कमनीयट्ठेन कामा च धातु चातिपि कामधातु। कमनट्ठेन कामसङ्खाता धातूतिपि कामधातूति अत्थो।
510. Idāni kāmaguṇakathā nāma hoti. Tattha sakasamaye tāva kāmadhātūti vatthukāmāpi vuccanti – kilesakāmāpi kāmabhavopi. Etesu hi vatthukāmā kamanīyaṭṭhena kāmā, sabhāvanissattasuññataṭṭhena dhātūti kāmadhātu. Kilesakāmā kamanīyaṭṭhena ceva kamanaṭṭhena ca kāmā, yathāvuttenevatthena dhātūti kāmadhātu. Kāmabhavo kamanīyaṭṭhena kamanaṭṭhena vatthukāmapavattidesaṭṭhenāti tīhi kāraṇehi kāmo, yathāvuttenevatthena dhātūti kāmadhātu. Parasamaye pana – ‘‘pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā’’ti vacanamattaṃ nissāya pañceva kāmaguṇā kāmadhātūti gahitaṃ. Tasmā yesaṃ ayaṃ laddhi, seyyathāpi etarahi pubbaseliyānaṃ; te sandhāya kāmadhātunānattaṃ bodhetuṃ pañcevāti pucchā sakavādissa, laddhivasena paṭiññā itarassa. Nanu atthītiādi kilesakāmadassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha tappaṭisaṃyuttoti kāmaguṇapaṭisaṃyutto, kāmaguṇārammaṇoti attho. No ca vata re vattabbe pañcevāti imesu tappaṭisaṃyuttachandādīsu sati pañceva kāmaguṇā kāmadhātūti na vattabbaṃ. Etepi hi chandādayo kamanīyaṭṭhena kāmā ca dhātu cātipi kāmadhātu. Kamanaṭṭhena kāmasaṅkhātā dhātūtipi kāmadhātūti attho.
मनुस्सानं चक्खुन्तिआदि वत्थुकामदस्सनत्थं वुत्तं। तत्थ परवादी छन्नम्पि आयतनानं वत्थुकामभावेन नकामधातुभावं पटिक्खिपित्वा पुन मनोति पुट्ठो महग्गतलोकुत्तरं सन्धाय नकामधातुभावं पटिजानाति। यस्मा पन सब्बोपि तेभूमकमनो कामधातुयेव, तस्मा नं सकवादी सुत्तेन निग्गण्हाति।
Manussānaṃ cakkhuntiādi vatthukāmadassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha paravādī channampi āyatanānaṃ vatthukāmabhāvena nakāmadhātubhāvaṃ paṭikkhipitvā puna manoti puṭṭho mahaggatalokuttaraṃ sandhāya nakāmadhātubhāvaṃ paṭijānāti. Yasmā pana sabbopi tebhūmakamano kāmadhātuyeva, tasmā naṃ sakavādī suttena niggaṇhāti.
५११. कामगुणा भवोतिआदि भवस्स कामधातुभावदस्सनत्थं वुत्तं। यस्मा पन कामगुणमत्ते भवोति वोहारो नत्थि, तस्मा परवादी नहेवाति पटिक्खिपति। कामगुणूपगं कम्मन्तिआदि सब्बं कामगुणमत्तस्स नकामधातुभावदस्सनत्थं वुत्तं। कामधातुसङ्खातकामभवूपगमेव हि कम्मं अत्थि, कामभवूपगा एव च सत्ता होन्ति। तत्थ जायन्ति जियन्ति मियन्ति चवन्ति उपपज्जन्ति, न कामगुणेसूति इमिना उपायेन सब्बत्थ अत्थो वेदितब्बोति।
511. Kāmaguṇābhavotiādi bhavassa kāmadhātubhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Yasmā pana kāmaguṇamatte bhavoti vohāro natthi, tasmā paravādī nahevāti paṭikkhipati. Kāmaguṇūpagaṃ kammantiādi sabbaṃ kāmaguṇamattassa nakāmadhātubhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Kāmadhātusaṅkhātakāmabhavūpagameva hi kammaṃ atthi, kāmabhavūpagā eva ca sattā honti. Tattha jāyanti jiyanti miyanti cavanti upapajjanti, na kāmaguṇesūti iminā upāyena sabbattha attho veditabboti.
कामगुणकथावण्णना।
Kāmaguṇakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (७५) ३. कामगुणकथा • (75) 3. Kāmaguṇakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ३. कामगुणकथावण्णना • 3. Kāmaguṇakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ३. कामगुणकथावण्णना • 3. Kāmaguṇakathāvaṇṇanā
